• Wyślij znajomemu
    zamknij [x]

    Wiadomość została wysłana.

     
    • *
    • *
    •  
    • Pola oznaczone * są wymagane.
  • Wersja do druku
  • -AA+A

Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich

15:44, 20.02.2017
Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich "Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich" to seria krótkometrażowych filmów dokumentalnych opowiadająca o losach Górnoślązaków w okresie międzywojennym. Projekt zakłada przedstawienie życiorysów powstańców śląskich w formie historii mówionej, zaprezentowanej przez ich żyjących potomków. W pierwszych ośmiu odcinkach przedstawiono najbardziej tragiczne momenty w dziejach Górnego Śląska: okres powstań śląskich, kampanię wrześniową, wielotysięczne wywózki ludności rozpoczęte w 1945 roku oraz represje względem niepodległościowców w okresie Polski Ludowej. Seria ma na celu uhonorowanie 100. rocznicy powstań śląskich – wydarzeń, które zaowocowały powrotem Górnego Śląska do Polski po ponad sześciu wiekach funkcjonowania pod czeską, a później niemiecką jurysdykcją. Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich jest projektem mającym na celu utrwalenie długiej historii Śląska nie tylko w muzeach i na kartach ksiąg, ale przede wszystkim w umysłach mieszkańców. Zebranie informacji, pamiątek, dokumentów i zdjęć pozwoli na rzetelne opracowanie i zachowanie w świadomości przyszłych pokoleń.

"Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich" to seria krótkometrażowych filmów dokumentalnych opowiadająca o losach Górnoślązaków w okresie międzywojennym. Projekt zakłada przedstawienie życiorysów powstańców śląskich w formie historii mówionej, zaprezentowanej przez ich żyjących potomków. W pierwszych ośmiu odcinkach przedstawiono najbardziej tragiczne momenty w dziejach Górnego Śląska: okres powstań śląskich, kampanię wrześniową, wielotysięczne wywózki ludności rozpoczęte w 1945 roku oraz represje względem niepodległościowców w okresie Polski Ludowej. Seria ma na celu uhonorowanie 100. rocznicy powstań śląskich – wydarzeń, które zaowocowały powrotem Górnego Śląska do Polski po ponad sześciu wiekach funkcjonowania pod czeską, a później niemiecką jurysdykcją. Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich jest projektem mającym na celu utrwalenie długiej historii Śląska nie tylko w muzeach i na kartach ksiąg, ale przede wszystkim w umysłach mieszkańców. Zebranie informacji, pamiątek, dokumentów i zdjęć pozwoli na rzetelne opracowanie i zachowanie w świadomości przyszłych pokoleń.

Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich
Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich

Podziel się:   Więcej
Bohaterem pierwszego odcinka jest Jan Lortz (1888-1942), dowódca walk o Kędzierzyn i Przystań Kozielską w trakcie III powstania śląskiego, wieloletni prezes największej organizacji weteranów powstań Śląskich – Związku Powstańców Śląskich. W historii zasłynął jako powstaniec, który pod nieobecność dowódcy wydał rozkaz do rozpoczęcia walk I powstania śląskiego w powiecie bytomskim. Jako dowódca batalionu prowadził newralgiczne dla losów III powstania bitwy o Kędzierzyn i Przystań Kozielską. W uznaniu zasług w 1922 roku został nagrodzony Krzyżem Virtuti Militari z rąk Józefa Piłsudskiego, a później także m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W międzywojniu przez sześć lat kierował Związkiem Powstańców Śląskich, był także członkiem Śląskiej Rady Wojewódzkiej. We wrześniu 1939 roku był jeden z dowódców obrony Świętochłowic w trakcie kampanii wrześniowej. Po ewakuacji do Lwowa, został inicjatorem utworzenia oraz szefem sztabu kilkusetosobowej grupy śląskiej w Okręgu Związku Walki Zbrojnej Lwów-Zachód. Za swoją działalność przymusowo zesłany w głąb ZSRR. Umiera w Kitab (Uzbekistan) w trakcie swojej wędrówki z armią gen. Władysława Andersa. Losy jego rodziny ilustrują tragiczną sytuację ludności regionu. Najmłodszy z braci Lortz, Stefan, zmarł 26 grudnia 1924 roku w wyniku ran odniesionych w trakcie powstań. Najstarszy, Franciszek, został zakatowany przez Karla Chmielewskiego („diabła z Gusen”) w czerwcu 1940 roku w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, a Jan nigdy nie powrócił ze zsyłki do Związku Radzieckiego
Bohaterem drugiego odcinka jest Piotr Urbańczyk (1891-1940), powstaniec śląski i oficer Policji Województwa Śląskiego, ofiara Zbrodni Katyńskiej. Urodził się w Radzionkowie w rodzinie górniczej. W czasie nauki wstępuje do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bytomiu. Przez swoją działalność w organizacjach polskich nie zostaje przyjęty na Wydział Prawa Śląskiego Uniwersytetu im. Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu. W I wojnie światowej walczy na froncie wschodnim i zachodnim (dwukrotnie ranny). Po wojnie kontynuuje patriotyczną działalność. W 1919 r. współtworzy Naczelną Radę Ludową oraz Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska w powiecie tarnogórskim. W czasie I powstania śląskiego jako dowódca w Kozłowej Górze i Orzechu prowadzi atak na posterunek policyjny oraz siedzibę Grenzschutzu w Orzechu. W II powstaniu dowodzi w walkach o Nakło, a jego podkomendni zdobywają przekształcony na niemieckie koszary pałac Donnersmarcków. W III powstanie w randze podporucznika zostaje skierowany do sztabu grupy opolskiej. W czerwcu 1922 roku, jak spora grupa powstańców, wstępuje do Policji Województwa Śląskiego. Pełni m. in. funkcje komendanta II Komisariatu w Katowicach (1925-28), zastępcy Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Katowicach (1928-29 i po 1938), Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Lublińcu oraz w Świętochłowicach. Zasłużył się w walkach kampanii wrześniowej. 18 września 1939 r. zostaje złapany przez NKWD, a następnie osadzony w Ostaszkowie. W 1940 roku zamordowany przez NKWD w Twerze (ówczesny Kalinin), spoczywa na cmentarzu w Miednoje.

Bohaterem trzeciego odcinka jest Józef Kałdonek (1885-1954) – naczelnik TG „Sokół” w powiecie bytomskim, powstaniec, poseł w I Sejmie Śląskim, organizator czytelni ludowych, działacz chadecki. Tak wspomina swoje aresztowanie w czerwcu 1919 roku związane z działalnością w Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska: „Niemieccy żołnierze, prowadząc mnie do Szarleja kopali mnie i bili, resztę zaś otrzymałem na odwachu w Szarleju, gdzie jeden z oprawców sztylem granatu uderzył mnie w tył głowy. Tak zbitego zaprowadzono mnie do więzienia (...). Porucznik niemieckiego Sztabu Dywizyjnego żądał natychmiastowego postawienia mnie pod mur, lecz w końcu kazał mnie odprowadzić do więzienia bytomskiego, gdzie miałem stanąć przed sądem. Akt oskarżenia zarzucał mi zdradę stanu”. Zmarł w zapomnieniu w okresie PRL.

 Bohaterem czwartego odcinka jest Józef Szreter – uczestnik trzech powstań śląskich. Po I powstaniu zmuszony do ucieczki z rodzinnych Piekar Śląskich. W 1921 r. walczył pod Górą św. Anny w pułku Stanisława Mastalerza. W międzywojniu aktywnie uczestniczy w sypaniu Kopca Wyzwolenia. O tamtych wydarzeniach opowiada jego syn, Henryk Szreter – jeden z ostatnich żyjących naocznych świadków budowy tego pomnika.

Bohaterem piątego odcinka jest Piotr Niedurny (1880-1920) – polski działacz niepodległościowy zakatowany w styczniu 1920 roku przez niemiecki Grenzschutz. Pogrzeb Niedurnego był jednym z największych wydarzeń okresu powstań śląskich. Jak podają źródła: „Pogrzeb stał się wielką manifestacją polską. W niektórych miejscowościach pociągi nie mogły zabrać wszystkich ze stacji, tak tłumnie jechali oddać mu ostatnią posługę. Zebrało się około 30 tysięcy ludzi.”

Bohaterem szóstego odcinka jest Jan Lampka (1899-1940) – uczestnik trzech powstań śląskich, funkcjonariusz Policji Górnego Śląska, a po przyłączenie części Górnego Śląska do Polski w 1922 r. – Policji Województwa Śląskiego. W czasie II wojny światowej został zatrzymany przez NKWD i osadzony w obozie jenieckim w Ostaszkowie. Zamordowany 20 kwietnia 1940 roku w Kalininie i pochowany w dołach Miednoje.

Bohaterem siódmego odcinka jest Euzebiusz Kempa (1890-1970) – w 1921 r. początkowo dowodził kompanią w pułku Mastalerza, później pełnił funkcję oficera w II Oddziale Ekspozytury Grupy „Środek”. Jego syn Konstanty zaangażował się w czasie II wojny światowej w działalność konspiracyjną w AK, przekazując informacje na temat funkcjonowania obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Aresztowany przez Gestpao, skazany na karę śmierci i 6 stycznia 1945 roku powieszony w Auschwitz w ostatniej egzekucji wykonanej na terenie obozu.

 Bohaterem ósmego odcinka jest Karol Gajdzik (1883-1955) – w III dowodził 4pp w „Grupie Wschód”, który przyczynił się do zdobycia okręgu przemysłowego oraz odznaczył się w bitwach o Kędzierzyn i Cisową. Walczył w kampanii wrześniowej. Został aresztowany i dotkliwie pobity przez Gestapo, następnie osadzony w KL Buchenwald. Życie zawdzięcza swoim podkomendnym z czasów powstań, którzy wyprowadzili go w momencie wyzwolenia obozu.

"Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich" realizowana jest przez Muzeum Powstań Śląskich we współpracy z Muzeum Historii Polski w ramach dofinansowania z programu Patriotyzm Jutra na rok 2016.

zobacz również