TVP Historia Czwartek, 18.01.2024 07:10 CZAS HONORU - ODC. 47 "OŚWIADCZYNY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Niemcy robią nalot na dom Charewicza. Przeszukują gospodarstwo, zabierają gospodarza i jego żonę. Michałowi i Bogusiowi cudem udaje się uciec. Władek mówi Lenie o aresztowaniu Janka. Fischerowa czuje się coraz lepiej i daje Marii do zrozumienia, że docenia jej umiejętności lekarskie. Ernest przychodzi do Rudej z informacją, że szykuje się kolejne zadanie. Mówi, że jej prośba o wycofanie z akcji została odrzucona. Każe wziąć się Rudej w garść. Romek chce wyrównać rachunki z Niemcami za śmierć rodziców, nie dostrzega, że Klara darzy go uczuciem. Helena zdradza Heinrichowi, że chora pracownica Kugla to jej córka, dla której przyjechała do Czerniejewa i że mogłaby spróbować przekupić Kugla. Heinrich decyduje się jej pomóc. Ruda i Ernest idą na zwiad przed akcją. Tym razem okoliczności są bardziej ryzykowne, gdyż w kamienicy przyszłej ofiary mieszka wielu folksdojczów. Michał, dowiedziawszy się o przesłuchaniu Osmańskiej, postanawia uciec z nią do Warszawy. Brodowicz gratuluje chłopakom sprawnie przeprowadzonej akcji na poligonie. Informuje, że zdobyta przez nich dokumentacja jest już w drodze do Londynu. Nie wspomina słowem o aresztowaniu Janka. Krawiec zabrania Władkowi podejmowania jakichkolwiek ruchów na własną rękę w jego sprawie. Bronek przekazuje Władkowi gryps od Marii. To znak, że matka żyje. 08:00 WOJOWNICY CZASU - TWIERDZA BOYEN, CZYLI TANNENBERG 1914 Cykl reportaży, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich rozpoczął się 28 lipca 1914 roku, kiedy to Austro - Węgry po udanym zamachu na swego następcę tronu w Sarajewie wypowiedziały Serbii wojnę. System zawartych wcześniej międzynarodowych sojuszy uruchomił wówczas zasadę domina. Do konfliktu zaczęły dołączać kolejne państwa. Już trzy tygodnie później w Prusach Wschodnich naprzeciwko siebie stanęły potężne siły pruskie i rosyjskie. W tym odcinku programu poznamy rekonstruktorów odtwarzających jedną z ważniejszych bitew I wojny światowej i jedną z największych na ziemiach polskich - pod Tannenbergiem. 08:40 HISTORIA POLSKI - ŚWIADKOWIE EPOKI. KU ZAGŁADZIE Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Scenariusz: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Holokaust był zbrodnią zaplanowaną i systematyczną, a jego skala przechodziła ludzkie wyobrażenie. Tych, którzy przeżyli, zostawiła ze wspomnieniami ciążącymi sercu i duszy przez całe życie. To właśnie tymi historiami ocaleni z Zagłady i jej świadkowie podzielili się z twórcami filmu "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie". Z ich opowieści wyłania się obraz okupacji niemieckiej: narastających prześladowań wobec Żydów oraz kolejnych etapów Holokaustu - aż do obozów zagłady. W filmie, w którym nie znajdziecie zbędnego komentarza, jedynie relacje ocalonych i świadków, zawiera się okrutna prawda o tej zbrodni - jej rozmiar. Co się działo na terenach okupowanych przez Niemców, ale nie tylko w tych największych miastach? Jak wyglądała Zagłada w małych miasteczkach i wsiach? Ilu Żydów nigdy nie dotarło do obozów? O ilu zbrodniach wie tylko lokalna społeczność? Film "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie" oddaje głos tym ofiarom, o których cierpieniu wielu z nas nigdy nie miało okazji usłyszeć. (Producent: Instytut Solidarności i Męstwa Imienia Witolda Pileckiego) 09:30 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 3 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Trzecia część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt, niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI 21 min, Polska, 1998 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Tomasz Kostuch Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Bohaterką odcinka jest Margaretha Geertruida Zelle znana jako Mata Hari - słynna agentka wywiadu. Program opowiada o jej burzliwym życiu oraz tragicznej śmierci w 1917 r. 11:00 EMANUEL SCHLECHTER. SZLAGWORTY NIEZAPOMNIANE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia życia i kariery Emanuela Schlechtera. Twórcy przedwojennych szlagierów, wziętego scenarzysty filmowego, librecisty, satyryka, współtwórcy Radia Lwów. Do historii przeszedł jako autor przebojów śpiewanych od kilku pokoleń. Jego zwroty do dziś goszczą w języku polskim: "Każdemu wolno kochać, to miłości słodkie prawo"; "I srebro i złoto to nic, chodzi o to, by młodym być i więcej nic"; "A mnie jest szkoda lata i letnich ciepłych wspomnień"; "Umówiłem się z nią na dziewiątą", "Sexappeal to nasza broń kobieca"; "Odrobinę szczęścia w miłości" i wiele innych. Jest współautorem scenariusza do filmu "Włóczęgi" z 1939 roku, do którego pisze również piosenkę dla niezapomnianego duetu Szczepka i Tońka "Tylko we Lwowie". W niej pada najsławniejsze wyrażenie: "Bo gdybym się kiedyś urodzić miał znów Tylko we Lwowie!". 11:50 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 3 SEZON I - SABAŁA I ZBÓJNICY Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jakub Baryga Scenariusz: Jakub Baryga Zdjęcia: Łukasz Rogowski, Aleksander Macierzyński, Adam Sienkiewicz Prowadzący: Sebastian Karpiel-Bułecka Wykonawcy: Sebastian Karpiel-Bułecka W tym odcinku Sebastian podąża śladami słynnego Sabały. Gawędziarz, muzyk, kłusownik, a podobno nawet i zbójnik, który stał się symbolem góralszczyzny, przynajmniej dla przyjezdnych. Dziad. Dziwak. Ale niezależnie od opinii na temat Sabały, trzeba uznać jego wysoką pozycję w rankingu najpopularniejszych górali. Postać Sabały łączy się także z drugim obiektem pokazanym w tym odcinku - chałupą Bafiów w Chochołowie. To jeden z najstarszych stojących do dziś budynków na Podhalu. Ponad 220 lat temu postawił go zamożny gospodarz Jan Bafia. Obecnie budynek jest poświęcony jest pamięci powstania w Chochołowie, w którym uczestniczył Jan Krzeptowski, zwany Sabałą. Styl ocieplania tej chałupy - nadal mech między belkami - zaprowadził Sebastiana do podhalańskiego mszarza, Franciszka Ustępskiego, który o mchu, wiórach i ocieplaniu góralskich chat wie wszystko. 12:15 DOKTOR EWA - ODC. 6/9 - DWIE PRAWDY Serial TVP, 39 min, Polska, 1970 Reżyseria: Henryk Kluba Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Ryszard Pietruski, Jolanta Lothe, Hanna Molenda, Franciszek Pieczka, Alicja Knast, Krzysztof Stroiński, Mieczysław Stoor, Alicja Sobieraj, Jan Nowicki, Janusz Mazanek Doktor Ewa nie zgadza się na przeprowadzenie zabiegu przerwania ciąży u pacjentki, która nie chce urodzić nieślubnego dziecka. Udaremnia również przeprowadzenie zabiegu przez znachorkę. Opiekuje się dziewczyną aż do chwili rozwiązania. Postanawia też, że spróbuje doprowadzić do małżeństwa młodych rodziców. Serial telewizyjny, 40 min, 9 odc. , Polska 1970 Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Reżyseria: Henryk Kluba Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Jolanta Lothe, Ewa Berger - Jankowska, Joanna Jędryka, Franciszek Pieczka, Katarzyna Łaniewska, Bogdan Baer, Edmund Fetting, Janusz Kłosiński, Ryszard Pietruski i inni 14:10 UCZENNICA Dramat wojenny, obyczajowy, 57 min, Polska, 1981 Reżyseria: Ludmiła Niedbalska Scenariusz: Ludmiła Niedbalska, Stanisław Majewski Zdjęcia: Stefan Matyjaszkiewicz Muzyka: Andrzej Korzyński Dramat wojenny, obyczajowy, 57 min, Polska, 1981 Reżyseria: Ludmiła Niedbalska Scenariusz: Ludmiła Niedbalska, Stanisław Majewski Zdjęcia: Stefan Matyjaszkiewicz Muzyka: Andrzej Korzyński Wykonawcy: Barbara Rachwalska, Teresa Lipowska, Jerzy Kryszak, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Serwa, Tomasz Stockinger, Wiesława Mazurkiewicz, Tomasz Zaliwski, Wieńczyslaw Gliński Film zrealizowany na podstawie książki Stanisława Majewskiego "Anna Maria" opowiada o losach Anny Marii Hinel, nazywanej przez bliskich Hanką, harcerki, uczennicy tajnych kompletów Liceum Ogólnokształcącego im. Królowej Jadwigi w Warszawie, konspiratorki, walczącej z niemieckim okupantem w czasie II wojny światowej. Młody dziennikarz otrzymuje od emerytowanego pracownika poczty, uczestnika okupacji niemieckiej w Warszawie, pamiętnik córki jego przyjaciela z okresu II wojny światowej. Analizując zapiski z pamiętnika, dziennikarz próbuje odtworzyć fragmenty z życia 16 - letniej Hani, młodej dziewczyny pragnącej walczyć z niemieckim okupantem tak samo jak dorośli. Aresztowana przez Gestapo Hania zostaje osadzona w warszawskim więzieniu - Pawiaku, skąd zostaje zesłana do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na pozór delikatna i krucha dziewczyna w przełomowym momencie życia przechodzi przemianę w bardzo dzielną i dojrzałą osobę. W filmie wykorzystano zdjęcia archiwalne z Archiwum Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie oraz kompozycje muzyczne: Andrzeja Korzyńskiego, Henryka Kuźniaka, Piotra Figla, Carla Teike. 15:20 GIGANCI HISTORII - POLSKIE KONSTYTUCJE Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Czy konstytucja znana jako Nihil novi była postępowa, czy zachowawcza? Jak nadawanie w dawnych latach różnych przywilejów wpływało na kształt Polski? Czy faktycznie Stalin czytał projekt konstytucji dla Polski w 1952 roku? Jaką wiedzą wykażą się tym razem uczestnicy teleturnieju i kto zostanie Gigantem Historii? 16:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "KONFEDERATÓW DZIKOWSKICH WYPRAWA NAD ODRĘ" ODC. 302 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Ten odcinek opowiada o konfederacji dzikowieckiej, która pod przewodnictwem Adama Tarły zawiązała się w 1734 roku, w Dzikowie pod Tarnobrzegiem dla poparcia Stanisława Leszczyńskiego przeciwko królowi Augustowi III. 12.000 polskiej, uzbrojonej szlachty doszło do Kargowej nad Odrą, gdzie dalszy pochód na Drezno uniemożliwiły im wojska saksońskie i rosyjskie. 16:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 5 Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Piąta część odcinka poświęconego obronie Helu w 1939 roku. 17:10 HISTORIA POLSKI - FILMOTEKA MAŁOPOLSKA - NAM NIE WOLNO BYŁO PŁAKAĆ Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2021 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Maciej Dźwigaj, Łukasz Perkowski Filmowa opowieść o Lidii Maksymowicz, która jako dziecko przeżyła obóz koncentracyjny Auschwitz - Birkenau. Po wyzwoleniu adoptowana przez rodzinę z Oświęcimia, odnalazła rodziców i siostrę po 17 latach poszukiwań. Nadal jednak ma problem z okazywaniem uczuć i z emocjami. Film pokazuje trudny los obozowych dzieci i traumę, jaką ci, którzy przeżyli, nosili w sobie przez całe życie. Historia Lidii Maksymowicz rozpoczyna się w 1940 roku. 14 grudnia przychodzi na świat w rodzinie Anny i Aleksieja Boczarowów. O tym jednak dowie się dopiero mając 22 lata. Tak jak o tym, że jej prawdziwe imię to Ludmiła. Ludmiłą Lidia przestaje być w grudniu 1943 roku. Staje się numerem. Jako trzyletnia dziewczynka trafia do obozu koncentracyjnego Auschwitz - Birkenau. Udaje jej się przeżyć. Po wyzwoleniu zostaje adoptowana przez rodzinę Rydzikowskich z Oświęcimia. Dorasta w promieniu kilku kilometrów od miejsca, które na zawsze naznaczyło jej życie. Pytanie KIM JESTEM nie daje jej spokoju. Po 17 latach udaje jej się odnaleźć rodzinę. Matka, ojciec i siostry żyją i mieszkają na Ukrainie. Historia Lidii staje się głośna na cały świat. Reportaże telewizyjne, artykuły w gazetach, wywiady. Lidia dostaje listy z całego świata. Nadal jednak nie potrafi się odnaleźć, ma problem z okazywaniem uczuć, z emocjami. Film "Nam nie wolno było płakać" jest z jednej strony opowieścią o historii Lidii Maksymowicz, z drugiej zaś opowieścią o losach dzieci w obozie Auschwitz - Birkenau oraz o traumie, jaką ci, którzy przeżyli, nosili w sobie przez całe życie. 17:50 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ZYGMUNT GOLIAN ODC. 4 Magazyn historyczny, 19 min, Polska, 2023 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Zygmunt Golian (1824 - 1885). Kaznodzieja porównywany przez Jana Matejkę do Piotra Skargi. Najgłośniejszy w połowie XIX wieku polski obrońca świeckiej władzy papieża, narażonej na likwidację wskutek procesów jednoczenia Włoch i antykatolickiej agitacji. Krytyk prowadzącego do ulegania radykałom umiarkowania niektórych środowisk katolickich i konserwatywnych, w tym krakowskich stańczyków. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ROSYJSKA OŚMIORNICA Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz W Europie trwa sekretna wojna z"kretami". Służby tak określają agenturę, która infiltruje krytyczne dla bezpieczeństwa instytucje zachodnie. Sowieci, później Rosjanie, byli i pozostają mistrzami wypróbowanych metod: farm trolli, ataków hakerskich. Najbardziej niebezpieczny jest rosyjski klasyk: lokowanie, kreowanie, prowadzenie nielegałów. O kulisach szpiegostwa i atakach hybrydowych współczesnej Rosji i nie tylko mówią m.in. historycy IPN: dr Przemysław Gasztold - Seń i dr Witold Bagieński oraz dr Bolesław Piasecki z Akademii Sztuki Wojennej. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 48 "NIEMIECKIE PORACHUNKI" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Ruda i Władek budzą się po wspólnie spędzonej nocy. Ruda oznajmia Władkowi, że nie mogą być razem. Lekarz ponownie odwiedza Wandę, która odzyskuje siły. Kugel chwali się, że jego starszy syn przyjeżdża z frontu. Dostał przepustkę w nagrodę za zniszczenie sowieckiego czołgu. Krawiec informuje oddział o planach nowej akcji wysadzenia dworca w Berlinie. Prosi chłopaków, by namówili Lenę do wzięcia udziału w akcji. Ona wie bowiem najlepiej, jak poruszać się na terenie Rzeszy. Krawiec zdradza Michałowi i Władkowi, że dowództwo chce wykorzystać obecność Marii w domu gubernatora do zdobycia informacji. Michał mówi przyjaciołom o swoich zaręczynach. Zaprasza ich na przyjęcie. Brehm oświadcza Rainerowi, że po ich wizycie w magazynie złoto zniknęło, a Stock złożył kolejną wizytę Fischerowi. Ze zdobytych informacji wynika, że Stock był przełożonym Holtza, który okradał Żydów. Lena zgadza się wziąć udział w akcji na dworcu w Berlinie. Bronek mówi jej o planach wywiezienia Wandy z Czerniejewa w drodze powrotnej. Do Kuglów przyjeżdża z wizytą syn Dieter. Od razu zwraca uwagę na życzliwą mu Zośkę. Aniela drwi, że Kugel prędzej przepędzi Zośkę batem, niż pozwoli jej zbliżyć się do syna. Zośka nie przejmuje się komentarzami Anieli ani ostrzeżeniami Wandy, że Kuglowie to źli ludzie. Kokietuje Dietera podczas obiadu. Chce uwieść mężczyznę, by pomógł jej w ucieczce. Wanda i Aniela odkrywają, że Zośka nie wróciła na noc. Z przerażeniem obserwują na podjeździe karetkę i urzędnika wypisującego akt zgonu Zośki. Kugel podaje, że przyczyną śmierci pracownicy był nieszczęśliwy wypadek. Oficjalnie Zośka została kopnięta przez konia, ale obrażenia wskazują na bardziej brutalną śmierć. Wanda jest przerażona, widząc na sobie spojrzenie Kugla. Rainer organizuje pokazowe aresztowanie, żeby przekonać towarzyszy Janka o jego zdradzie. Pod nieobecność Fischera, Maria wchodzi do jego gabinetu. Znajduje skrzynie ze złotem. Serial wojenny, 20:00 Z NIMI JADŁEM, Z NIMI PIŁEM, ICH KOCHAŁEM - MAREK HŁASKO Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jan Sosiński, Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz OPOWIEM WAM O MARKU Reportaż, 47 min, Polska 1999 Scenariusz i realizacja; Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz W 1958 roku wyjechał na trzy miesiące za granicę i do Polski już nigdy nie wrócił. Zmarł mając 35 lat, na skutek przypadkowego przedawkowania środków nasennych. Był wówczas młodym zdolnym pisarzem, którego nie chciano wpuścić do kraju. Urodził się 14 stycznia 1934 roku w Warszawie. Przerwał naukę w wieku 16 lat i zaczął pracować jako kierowca. Zadebiutował w 1954 roku opowiadaniem "Baza Sokołowska", rozwijając w nim jeden z wątków opublikowanej pośmiertnie powieści "Sonata marymoncka", którą napisał, mając zaledwie 17 lat. Po udanym debiucie jego opowiadania zaczęły ukazywać się w prasie, m. in. w dwutygodniku "Poprostu", gdzie publikował również felietony i recenzje. W 1956 roku, na fali popaździernikowej odwilży, wydał zbiór opowiadań "Pierwszy krok w chmurach", wyróżniony Nagrodą Wydawców, a rok później - powieść "Ósmy dzień tygodnia", którą wkrótce przetłumaczono na 15 języków. Szybko stał się w Polsce idolem swego pokolenia, krytyka światowa zaś porównywała go do twórców Beat Generation i "młodych gniewnych". Popaździernikowa odwilż rychło się jednak skończyła. Hłasce odrzucono dwie kolejne powieści. W lutym 1958 roku wyjechał więc do Francji. W paryskim Instytucie Literackim opublikował "Cmentarze" i "Następny do raju", w wywiadach, których udzielał, jednoznacznie potępił komunizm. W krajowej prasie rozpętano na niego nagonkę. Kiedy pisarz próbował przedłużyć ważność paszportu, nakazano mu powrót do kraju. Nie podporządkował się wezwaniu, poprosił o azyl i odtąd miał już zamknięty wjazd do Polski. Początkowo podróżował po Europie, potem pojechał do Izraela, gdzie przebywał do 1961 roku, pracując na czarno. Zabrane w tym czasie doświadczenia zawarł w czterech powieściach: "Wszyscy byli odwróceni" (1964), "Brudne czyny" (1964), "Drugie zabicie psa" (1965) i "Nawrócony w Jaffie" (1966), a także w dwu opowiadaniach: "W dzień śmierci jego" (1963) i "Opowiem wam o Ester" (1966). W 1961 roku ożenił się z Sonią Ziemann, niemiecką aktorką, która wcześniej wystąpiła obok Zbyszka Cybulskiego w filmowej adaptacji "Ósmego dnia tygodnia". W 1966 roku opublikował "Pięknych dwudziestoletnich". Rok później - "Sowę, córkę piekarza". W tym czasie, po separacji z Sonią, przebywał już w Stanach Zjednoczonych, gdzie zrobił licencję pilota i napisał ostatnią powieść, "Palcie ryż każdego dnia". W czerwcu 1969 roku, w drodze do Izraela zatrzymał się w Wiesbaden. I tam zmarł. Realizatorzy reportażu przypominają losy pisarza, przede wszystkim jednak próbują skonfrontować autobiografię Marka Hłaski "Piękni dwudziestoletni" z rzeczywistością. Opowiadają jego historię, nawiązując do kolejnych rozdziałów książki, starają się odcyfrować tropy, zestawiają z faktami opisane sytuacje i anegdoty, przytaczają sądy autora. Wykorzystują fragmenty książki, archiwalne zdjęcia i utrwalony na taśmie magnetofonowej wywiad, którego w 1958 roku udzielił przez telefon radiowej audycji "Muzyka i Aktualności" oraz udostępnione po raz pierwszy tajne akta UB Marka Hłaski, a także fragmenty amerykańskich filmów, którymi się fascynował, przede wszystkim zaś przytaczają wspomnienia o pisarzu. Mówią o nim: jego żona Sonia, przyjaciele - Jerzy Press, Andrzej Radwan, Kasia Rubinowicz, Marek Rudnicki, wydawcy - Zofia Hertzowa i Jerzy Giedroyc, znajomi - Jerzy Urban, Eligiusz Lasota i inni. Ciekawe, że każde z nich zapamiętało Hłaskę inaczej. To on zdecydował, jakie komu wspomnienia po sobie zostawić. 20:50 PIANISTA (THE PIANIST) Dramat, 142 min, Polska/Wielka Brytania/Francja, 2002 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Ronald Harwood Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Adrien Brody, Thomas Kretschmann, Frank Finlay, Maureen Lipman, Ed Stoppard, Michał Żebrowski Z zamiarem nakręcenia w Polsce filmu o czasach II wojny światowej Roman Polański nosił się od dawna - zbyt wiele jego własnych tragicznych przeżyć wiązało się z tym okresem. Czekał tylko na odpowiedni scenariusz. Znakomitego materiału dostarczyła mu autobiografia Władysława Szpilmana, wybitnego pianisty i kompozytora, który w czasie wojny ukrywał się przez długi czas i właściwie tylko cudem ocalał z pogromu. Jego losy zainspirowały tuż po wojnie także Czesława Miłosza i Jerzego Andrzejewskiego do napisania noweli, z której powstał scenariusz filmu "Robinson warszawski". Gotowy film, po licznych przeróbkach narzuconych przez władze, tak bardzo odbiegał jednak wymową od literackiego pierwowzoru, że Czesław Miłosz wycofał swoje nazwisko z czołówki, a propagandowe dzieło wyświetlano ostatecznie w kinach pod tytułem "Miasto nieujarzmione". Chociaż "Pianista" powstał w koprodukcji francusko - polsko - niemiecko - brytyjskiej, w angielskiej wersji językowej i z zagranicznymi aktorami we wszystkich ważniejszych rolach, sam reżyser określił go jako film polski. Obraz ten, przez wielu uznany za dzieło życia Polańskiego, uhonorowano Złotą Palmą na MFF w Cannes w 2002 r. , Oscarami 2003 za reżyserię, scenariusz adaptowany i najlepszą rolę męską (rewelacyjny Adrien Brody), Cezarami 2003 dla najlepszego filmu, za reżyserię, główną rolę męską, muzykę, zdjęcia, scenografię i dźwięk, a także wieloma innymi nagrodami i wyróżnieniami. Akcja rozpoczyna się we wrześniu 1939 r. , kiedy to 28 - letni wówczas Władysław Szpilman gra w Polskim Radiu Nokturn cis - moll Fryderyka Chopina. Wybuch niszczy siedzibę rozgłośni i przerywa występ na pięć długich lat. Po wkroczeniu do Warszawy Niemcy wprowadzają rozliczne restrykcje wobec ludności żydowskiej. Władysław, jego rodzice, dwie siostry i brat przeżywają pasmo upokorzeń. Pozbawieni pracy i środków do życia wyprzedają kolejno obrazy, srebra, meble. W końcu z domu znika także największy skarb artysty - fortepian. Prześladowania nasilają się: Szpilmanowie wraz z tysiącami innych Żydów muszą się przenieść do getta, gdzie na porządku dziennym jest nieludzkie traktowanie, okrucieństwo, cierpienia i śmierć. Władysław zarabia na utrzymanie rodziny, grając w kawiarni, gdzie zbiera się towarzystwo podejrzanego autoramentu. Trudno jednak o inne zajęcie. Tymczasem Niemcy zaczynają wywozić transporty Żydów z getta do obozów zagłady. Przychodzi też kolej na Szpilmanów. Władysława w ostatniej chwili wyciąga z szeregu skazańców znajomy żydowski policjant, każąc mu uciekać. Pianista już nigdy więcej nie ujrzy bliskich. Z pomocą członków ruchu oporu udaje mu się uciec z getta. Za murami przechowują go kolejno, w różnych miejscach, polscy przyjaciele. Z okien swojej kryjówki Władysław obserwuje wybuch powstania w getcie. Cały czas musi uważać, by swoją obecnością nie zwrócić na siebie niczyjej uwagi, bo to może być równoznaczne z wyrokiem śmierci. Taka sytuacja trwa do chwili wybuchu powstania warszawskiego. Gdy powstanie upada, Szpilman samotnie ukrywa się wśród ruin miasta, walcząc o przetrwanie z własnym głodem, wyczerpaniem, strachem. Ocalenie przyjdzie z najmniej spodziewanej strony. Dramat wojenny, 142 min, Francja/Polska/Niemcy/Wielka Brytania 2002 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz na podstawie książki Władysława Szpilmana: Ronald Harwood Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Adrien Brody, Thomas Kretschmann, Frank Finlay, Maureen Lipman, Emilia Fox, Ed Stoppard, Julia Rayner, Jessica Kate, Ruth Platt i inni 23:25 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 3 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Trzecia część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt, niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 23:55 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI 21 min, Polska, 1998 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Tomasz Kostuch Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Bohaterką odcinka jest Margaretha Geertruida Zelle znana jako Mata Hari - słynna agentka wywiadu. Program opowiada o jej burzliwym życiu oraz tragicznej śmierci w 1917 r. 00:25 NIE TYLKO GUSTLIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Tomasz Smolorz, Mieczyslaw Herba Wykonawcy: Franciszek Pieczka Franciszek Pieczka, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Należy do najbardziej lubianych i popularnych aktorów kształtujących trzy pokolenia współczesnych Polaków. Sceniczne emploi, role teatralne i filmowe (od debiutu w 1954r.) oddają niezwykłą skalę jego talentu. Urodził się w 1928 r. w Godowie na ziemi wodzisławskiej, wychował na Śląsku w rodzinie o tradycjach górniczych. Jest jedną z ikon współczesnej kultury śląskiej. Film składa się z sekwencji - rozdziałów: prywatność aktora (dom rodzinny koło Warszawy), młodość - pierwsze aktorskie próby i studia w Akademii Teatralnej w Warszawie, praca w Teatrze Powszechnym w Warszawie od początku istnienia tej sceny, udział w serialu "Ranczo" (rola Stanisława Japycza), praca w Teatrze Polskiego Radia, miejsca rodzinne w Godowie (szkoła, parafia). Portret aktora uzupełniają archiwalia filmowe z zasobów TVP i Filmoteki Narodowej. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "KONFEDERATÓW DZIKOWSKICH WYPRAWA NAD ODRĘ" ODC. 302 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Ten odcinek opowiada o konfederacji dzikowieckiej, która pod przewodnictwem Adama Tarły zawiązała się w 1734 roku, w Dzikowie pod Tarnobrzegiem dla poparcia Stanisława Leszczyńskiego przeciwko królowi Augustowi III. 12.000 polskiej, uzbrojonej szlachty doszło do Kargowej nad Odrą, gdzie dalszy pochód na Drezno uniemożliwiły im wojska saksońskie i rosyjskie. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PRZERWANA WOJNA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony genezie wojny, której źródeł autor doszukuje się w przebiegu I wojny światowej.