TVP Historia Poniedziałek, 29.01.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - Carl Benz dostał patent na silnik benzynowy; 1893 - urodził się Wacław Jędrzejewicz; 1978 - zmarł Stanisław Dygat; 1990 - rozwiązano PZPR; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 54 "ZAWISZA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Zgodnie z planem Władka, Michał dyskretnie obserwuje posterunek milicji w Żarnowcu. Okazuje się, że prowokacja zadziałała. Posterunek został wzmocniony siłami KBW, co oznacza, że zdrajca z oddziału partyzantów przekazał informację o planowanym napadzie. W momencie przekazywania Bronkowi rozkazu Delegata Sił Zbrojnych na Kraj o złożeniu broni, do lokalu wpadają funkcjonariusze UB, aresztują Bronka oraz łącznika. Przed lokalem na więźniów czeka kapitan Ryszkowski. Na widok Bronka zaskoczony nie wie, jak się zachować. Zeznania Bronka mogą okazać się dla niego śmiertelnie niebezpieczne. Serial wojenny, 08:25 HISTORIA POLSKI - I TAK WSZYSTKO WIDZIAŁAM Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Tkaczyński Scenariusz: Michał Tkaczyński, Gabriel Kayzer Film to wspomnienie trzech kobiet, które jako dzieci przeżyły getto, z którego udało się im uciec dzięki pomocy dobrych ludzi. Między innymi księdza Godlewskiego, który był proboszczem w kościele na terenie getta i sióstr zakonnych, które zapewniły metrykę chrztu dla tych, wówczas dziewczynek. Przyjęcie chrztu oznaczało szansę na przeżycie, ale dla niektórych przyjęty katolicyzm stał się religią na całe życie. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Historia ta zaczęła się pod koniec wojny w 1945 roku, kiedy Adolf Hitler w obawie przed bombardowaniami przeprowadzanymi przez aliantów, zdecydował o przeniesieniu swej kwatery do bunkra wybudowanego pod ogrodem Kancelarii Rzeszy. Adolf Hitler postanowił, że obrona przed wojskami, które prowadziły swoisty wyścig o to, kto zdobędzie Berlin, ma być prowadzona do końca, bez względu na straty. Dlaczego niemiecki przywódca w momencie, gdy nie było już szans na zwycięstwo, skazał tysiące żołnierzy na pewną śmierć? 09:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W schronie Kancelarii Rzeszy w centrum Berlina słychać było odgłosy walki trwającej w sąsiedztwie. Radzieccy żołnierze znajdowali się w odległości stu kilkudziesięciu metrów od wejścia do schronu i lada moment mogli przerwać słabą obronę i wedrzeć się do wnętrza. Adolf Hitler mógł dostać się w ich ręce 10:30 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 5. ARABIA. W POSZUKIWANIU ZIELONEJ PRZYSZŁOŚCI (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny. Podróż po świecie islamu rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także do tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. 11:25 FOTOHISTORIE - NA SŁUŻBIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Dariusz Fedorowicz, Marek Szczepanek Fotografia od samego początku była wykorzystywana przez różne służby jako narzędzie do dokumentacji i identyfikacji. Wraz z rozwojem technologii fotograficznej, stawała się coraz bardziej precyzyjnym i niezawodnym źródłem informacji. W odcinku przyglądamy się genezie fotografii policyjnej, jej ewolucji technicznej i standardom wykonywania zdjęć. Szczególną uwagę skupiamy na zastosowaniach fotografii w pracach prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej, gdzie fotografia stanowi nieodzowne narzędzie w procesach śledczych i dochodzeniach. Odwiedzamy Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, by przyjrzeć się samolotom i ich roli w zadaniach rozpoznawczych, wywiadowczych i fotogrametrycznych. Opowiadamy o początkach i roli fotografii rentgenowskiej, a także analizujemy zakres wykorzystania fotografii w pracach przy konserwacji i renowacji zabytków na przykładzie Ołtarza Wita Stwosza. 12:00 DOKTOR MUREK - ODC. 4 Serial obyczajowy, 52 min, Polska, 1979 Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz Reżyseria: Witold Lesiewicz Scenariusz: Witold Lesiewicz, Eugeniusz Kabatc Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Jerzy Zelnik, Maria Ciesielska, Bronisław Pawlik, Krystyna Janda, Hanna Skarżanka, Aleksandra Koncewicz, Krystyna Tkacz, Marek Bargielowski, Maciej Dzienisiewicz, Marian Krawczyk Murkowi pomaga Mika Bożyńska. Za wstawiennictwem jej przyjaciółki Róży bohater dostaje pracę w warsztatach kolejowych. Dzięki temu może wynająć łóżko w zbiorowym pokoju u pani Koziołkowej. Poznaje tu ludzi z marginesu, m.in. Arletkę. Dziewczyna kontaktuje go z grupą podejrzanych osobników, którzy zlecają mu przewiezienie tajemniczego pakieciku. Murek orientuje się, że są w nim mikrofilmy planów wojskowych. Przekazując przesyłkę, udaje, że niszczy jej zawartość, pali jednak inny, podobny pakiecik. W tym czasie dowiaduje się, że Karolka go oszukała - nigdy nie była w ciąży. Róża zostaje aresztowana jako komunistka. Tajniacy szantażem próbują skłonić Mikę do złożenia fałszywych zeznań obciążających jej przyjaciółkę. Ze współlokatorami od Koziołkowej i narzeczonym Arletki, "Czarnym Kazikiem", Murek wyrusza na bandycką wyprawę. Serial obyczajowy, 53 min, 7 odc. , Polska 1979 Reż. Witold Lesiewicz Wyk. Jerzy Zelnik, Krystyna Janda, Maria Ciesielska, Aleksandra Koncewicz, Hanna Skarżanka, Krystyna Tkacz, Marek Bargiełowski, Bronislaw Pawlik, Andrzej Piszczatowski, Maciej Dzienisiewicz, Eugeniusz Robaczewski, Jan P. Kruk i inni 13:05 WYJŚCIE AWARYJNE Komedia, 89 min, Polska, 1982 Reżyseria: Roman Załuski Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Stanisław Moszuk Muzyka: Jerzy Matula Aktorzy: Bożena Dykiel, Jerzy Michotek, Maria Gładkowska, Andrzej Golejewski, Zbigniew Buczkowski, Krzysztof Kowalewski, Ferdynand Matysik, Bolesław Płotnicki, Andrzej Bielski, Jadwiga Skupnik Prowincjonalne miasteczko z początku lat osiemdziesiątych. Wśród jego mieszkańców jest rodzina Kolędów. Kolędowa to energiczna i zaborcza pani naczelnik gminy, jej mąż safanduła zajmuje się domową hodowlą kaczek i uprawą kwiatów w "tunelach". Ich córka Dorota jest panną ładną i niepracującą. Intryga zaczyna się w momencie, gdy pani naczelnik dowiaduje się, że ma zostać babcią. Strach przed utratą autorytetu, skandalem i kompromitacją podsuwają jej iście piekielny pomysł - trzeba kupić narzeczonego z opłaconym rozwodem. Znalezienie kandydata pozostawia mężowi, którego ze sporą sumą pieniędzy wyprawia w tym celu do dużego miasta. Lawinowy przebieg wypadków obraca się, jak to często w komedii bywa, przeciwko sprawczyni całej intrygi. Okazuje się bowiem, że ani Dorota, ani ów kandydat, po ślubie nie mają wcale ochoty się rozstać. Akcja odwołuje się do zdarzeń typowych dla ówczesnej obyczajowości. Autorzy w krzywym zwierciadle ukazują obłudę moralną dorosłych wobec ich dorastających dzieci. Bożena Dykiel zagrała przebojową kobietę w średnim wieku, która bardziej dba o pozory moralności niż o faktyczną kondycję własnej rodziny. Mąż jest jej całkowicie podporządkowany, wręcz ubezwłasnowolniony. Obok nich oglądamy całą galerię prowincjonalnych notabli i typków z półświatka. 14:45 SPÓR O HISTORIĘ - BEREZA KARTUSKA Debata, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W latach 1934 - 1939 w Berezie Kartuskiej funkcjonował obóz odosobnienia. Władze administracyjne mogły - bez postępowania sądowego i prawa obrony - na trzy miesiące umieszczać tu osoby, których "działalność lub postępowanie daje podstawę do przypuszczenia, że grozi z ich strony naruszenie bezpieczeństwa państwa, spokoju lub porządku publicznego". Czas pobytu w Berezie Kartuskiej mógł być dowolnie przedłużany. Likwidacja obozu była jednym z żądań wysuwanych przez opozycję antysanacyjną. 15:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TRAGICZNE MIASTO Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony oblężeniu Leningradu. 15:45 WIELKIE RZEKI ŚWIATA - WIELKIE RZEKI ŚWIATA. CZ. 3 MISSISIPI (EARTH’S GREAT RIVERS. MISSISSIPPI) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Trzyczęściowy serial dokumentalny BBC Studios o trzech największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu i Missisipi. Niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania autorzy pokazują te rzeki z lotu ptaka i z niewidzianymi dotąd szczegółami. Śledzą te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Potężna, mulista Missisipi. Serce i dusza amerykańskiego Południa. Źródło natchnienia wielu pokoleń pisarzy i muzyków. Jednak tak naprawdę to zaledwie ostatni fragment wielkiego systemu rzecznego. Dorzecze Missisipi obejmuje olbrzymią sieć dróg wodnych, która docierając do kilku stanów, zbiera wodę z niemal połowy obszaru Stanów Zjednoczonych. Początkowo jako górskie strumienie, z czasem kręte dopływy leniwie przemierzają otwartą prerię. Setki rzek scalają się w jedną, łącząc ze sobą zwierzęta i ludzi na przestrzeni tysięcy kilometrów. Nic tak nie zespala Stanów Zjednoczonych Ameryki jak rzeka Missisipi. Większość jej wód pochodzi z pasa o szerokości dwóch i pół tysiąca kilometrów, który biegnie przez północ Stanów Zjednoczonych i graniczy z górami. Najdłuższy dopływ Missisipi ma źródło na północnym zachodzie, pośród wysokich Gór Skalistych w stanie Wyoming, ponad pięć i pół tysiąca kilometrów w górę rzeki. W tej krainie zima trwa pięć miesięcy. W ostatnim fragmencie biegu Missisipi ludzie poświęcają miliony dolarów, by odtworzyć to, co niegdyś zachodziło naturalnie. W całym dorzeczu Missisipi zwierzęta zawdzięczają przetrwanie naturalnym zasobom rzeki. Przez wiele lat ludzie wykorzystywali jej wielkie możliwości, by łączyć i wzbogacać Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Missisipi, olbrzymia, mętna rzeka zawsze była potężnym nieposkromionym żywiołem. I wciąż pozostaje siłą napędową Ameryki. 16:45 HISTORIA POLSKI - POKOJÓWKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Bryll Scenariusz: Rafał Bryll Zdjęcia: Jakub Kowalczyk Muzyka: Marcin Sady Historia Ewy Waleckiej (oparta na jej wspomnieniach), która była więźniarką na Majdanku i przeżyła pobyt w obozie. Pracowała, między innymi, przez pewien czas, jako pokojówka w domu komendanta obozu. W obozie doświadczyła okrucieństwa i zła, ale także spotkała się z dobrocią, przyjaźnią i pomocą od tych, od których nigdy by się jej otrzymać nie spodziewała (jej przyjaźń z żoną komendanta obozu jest wręcz nierealna, a przecież wydarzyła się). Przeżyła obóz i po wojnie przez wiele lat, aż do śmierci, mieszkała w Lublinie, będąc aktywnym świadkiem wojny i działając na rzecz utrzymania pamięci o miejscach zagłady. Film ma formę klasycznego dokumentu, połączonego z sekwencjami animowanymi, które ilustrują najważniejsze epizody tej historii. Autorem animacji jest Łukasz Rusinek. Muzykę do filmu skomponował Marcin Sady, a autorem zdjęć jest Jakub Kowalczyk. 18:00 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 10 JERZY URBAN. GOEBBELS JARUZELSKIEGO Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Jerzy Urban w swym długim życiu tylko przez 9 lat był komunistycznym dygnitarzem, skądinąd bezpartyjnym. Na tle takich postaci jak Bierut, Gomułka, Gierek, czy nawet Sokorski, Urban mógłby się jawić jako polityk drugoplanowy i przypadkowy. Jednak za sprawą zbiegu okoliczności historycznych z cechami własnego umysłu i charakteru Urban był nie tylko rzecznikiem, ale faktycznym ministrem propagandy reżimu Jaruzelskiego. Odcinek pt. "Goebbels Jaruzelskiego" przypomina polityczny życiorys Urbana od rozkwitu kariery dziennikarskiej w latach 60. aż do upadku reżimu Jaruzelskiego, któremu Urban gorliwie i obrzydliwie służył. Opowiadają o tym historyk dr Michał Przeperski oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 55 "KARTKA NA MURZE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Janek i Bolek przekraczają polski punkt graniczny i szczęśliwie docierają do Radzymina, rodzinnego miasta Bolka, gdzie czekają na niego żona i dwuletni synek. Helena zgłasza się do Urzędu Miejskiego, w którym Kazimierz piastuje wysokie stanowisko. Ten wręcza jej nominację na urzędnika państwowego i ponawia prośbę o kontakt z Wandą. Michał odwiedza Celinę i robi jej wyrzuty za pracę w czerwonym wydawnictwie. Celina broni się, mówiąc, że służy przede wszystkim dobrej literaturze. Ruda zamierza wyjechać z kraju wraz ze swoim współpracownikiem Ernestem. Straciła wiarę w sens dotychczasowej działalności. Karol zauważa na warszawskiej ulicy plakat "Ślubów panieńskich", a na nim nazwisko Wandy. Zaczyna śledzić byłą żonę. Janek dociera wreszcie do Warszawy. Na praskim murze, szukając informacji o Lenie, znajduje kartkę od Romka. W tym czasie Rainer w obozie jenieckim zdradza informację o zakopanym archiwum w strefie kontrolowanej przez Amerykanów. Sowieci zabierają Rainera i wyruszają w stronę checkpointu. Janek odnajduje Romka, a ten mówi mu, że zarówno dziecko, jak i Lena nie żyją. Zginęli podczas powstania warszawskiego. Na oczach Janka zrozpaczony Romek wyciąga pistolet... Serial wojenny, 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - EGIPT TUTANCHAMONA I RAMZESA II (RAMSS II, TOUTNKHAMON, L'ÉGYPTE DES PHARAONS) Cykl dokumentalny, 141 min, Francja, 2019 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stephane Bern Ramzes II, faraon faraonów, bohater kolejnego odcinka serii, to postać, która uosabia wielkość starożytnego Egiptu. Jego panowanie było wyjątkowe, prawie sześćdziesiąt siedem lat. Stefan Bern zabiera nas w podróż wzdłuż Doliny Nilu, której brzegi wciąż usiane są zapierającymi dech w piersiach zabytkami, takimi jak świątynie Abu Simbel, Karnak czy nawet Luksor. Tutanchamon urodził się zaledwie kilka dekad przed Ramzesem II. Krótkie panowanie nie pozwoliło temu młodemu królowi przejść do historii, a sławę zawdzięcza odkryciu, w 1922 roku, przez Howarda Cartera, jego grobowca wypełnionego niesamowitymi skarbami, największymi, jakie kiedykolwiek odkryto. "Historia w postaciach zapisana" to program francuskiej telewizji publicznej France Television, ukazujący znane postaci historii, w kontekście bogatego dziedzictwa kultury europejskiej. 22:35 HISTORIA LITERATURY WEDŁUG ANTONIEGO LIBERY - SZEKSPIR I POCZĄTKI NOWOŻYTNOŚCI Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2023 Cykl rozmów z jednym z najwybitniejszych polskich tłumaczy, poświęcony antykowi i kluczowym zjawiskom z historii literatury powszechnej do antyku się odwołującym. 23:10 W CIENIU TERRORU - CZĘŚĆ 1 (IN THE FACE OF TERROR / IN THE SHADOW OF TERROR) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Colin Barr, Ruth Kelly Trzyczęściowy film dokumentalny BBC o terroryzmie. Powrót do wydarzeń z nocy 2017 r. Pięć ataków terrorystycznych, 36 zabitych, dziesiątki rannych. Ale Wielka Brytania nie jest sama. W ciągu 10 lat liczba ofiar terroru drastycznie wzrosła na całym świecie. W obliczu tych wydarzeń pytamy dlaczego tak się dzieje, że w Manchesterze, Syrii, Paryżu i całych Stanach Zjednoczonych dochodzi do rozprzestrzeniania się terroryzmu. Jak możemy przetrwać? 00:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Historia ta zaczęła się pod koniec wojny w 1945 roku, kiedy Adolf Hitler w obawie przed bombardowaniami przeprowadzanymi przez aliantów, zdecydował o przeniesieniu swej kwatery do bunkra wybudowanego pod ogrodem Kancelarii Rzeszy. Adolf Hitler postanowił, że obrona przed wojskami, które prowadziły swoisty wyścig o to, kto zdobędzie Berlin, ma być prowadzona do końca, bez względu na straty. Dlaczego niemiecki przywódca w momencie, gdy nie było już szans na zwycięstwo, skazał tysiące żołnierzy na pewną śmierć? 00:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BERLIŃSKIEGO BUNKRA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W schronie Kancelarii Rzeszy w centrum Berlina słychać było odgłosy walki trwającej w sąsiedztwie. Radzieccy żołnierze znajdowali się w odległości stu kilkudziesięciu metrów od wejścia do schronu i lada moment mogli przerwać słabą obronę i wedrzeć się do wnętrza. Adolf Hitler mógł dostać się w ich ręce 01:35 ROK 1863 Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Zdjęcia: Waldemar Kolsicki, Rafał Chudziak Lektor: Tomasz Marzecki Aktorzy: Albert Pawłowski, Wojciech Twardowski, Danuta Dolecka Film dokumentalny poświęcony powstaniu styczniowemu 1863 roku przedstawia sytuację ziem polskich przed powstaniem, jego przebieg oraz skutki po nieudanym zrywie. Jaki był ten drugi w XIX wieku zryw? Nieprzemyślany, niepotrzebny, niezaplanowany czy realistyczny, z szansą na powodzenie? Kim byli główni inspiratorzy powstania styczniowego? Młodzi idealiści czy konserwatywni działacze polityczni, dążący do ugody i spokojnego życia? 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DECYDUJĄCA BITWA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony największej bitwie pancernej w dziejach świata, bitwie na Łuku Kurskim w 1943 roku.