TVP Historia Sobota, 27.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1784 - premiera "Wesela Figara" Beaumarchais; 1960 - starcia w Nowej Hucie wokół likwidowanego przez władze krzyża; 1989 - początek zgromadzeń na placu Tiananmen; 1997 - zmarł Piotr Skrzynecki; 07:05 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 145 (SEZON 2 ODC. 20) Serial historyczny TVP, 24 min, Polska, 2024 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska, Ewa Ratusińska, Monika Zięba-Rybowska Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Maria Pawłowska, Marcin Piętowski, Przemysław Stippa, Dariusz Toczek, Mateusz Weber, Daniel Mosior, Grzegorz Pierczyński, Michał Chruściel, Klara Williams, Joanna Moro, Małgorzata Ostrowska-Królikowska, Anastazja Skoczeń, Mariusz Jakus, Arkadiusz Smoleński Królowa Zofia. Rok 1424. Jagiełło (Sebastian Skoczeń) dowiaduje się o nietakcie Zofii (Maria Pawłowska) w stosunku do króla Eryka (Wojciech Wachuda). Żona tłumaczy mu, że tylko posłuchała Oleśnickiego (Przemysław Stippa). Książę Świdrygiełło (Michał Chruściel) wykorzystuje kłótnię między Zofią i Jadwigą (Maja Szopa), żeby zbliżyć się do królowej. Król widzi go z żoną w dwuznacznej sytuacji. Na Wawelu pojawia się Zawisza Czarny, który po koronacji zaprasza dostojnych gości do swego domu na ucztę. Bdzigost (Jakub Wieczorek), w czasie procesu przed miejskim sądem, oświadcza, że jest szlachcicem, ale jego szlachectwo nagania, czyli podważa Jan Głowacz (Mateusz Weber). Sędziowie decydują, że Bdzigost musi przedstawić 6 świadków. 07:40 W KOTLE HISTORII - REJTERADA RAJTARII. SZWEDZKA KUCHNIA NA MAZOWSZU Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski 7 kwietnia 1656 roku doszło do przełomu. Pod Warką miała miejsce pierwsza zwycięska bitwa ze Szwedami podczas Potopu. Bitwa, opisana w powieści Sienkiewicza, była pokazem współpracy genialnych strategów - Jerzego Lubomirskiego i Stefana Czarnieckiego. Fortele, szybkie marsze, trzy szarże husarii i całkowite zwycięstwo w zaledwie dwie godziny. Nowoczesna artyleria i piechota nadal nie dawały rady polskiej jeździe. Gotujemy po szwedzku i po mazowiecku. 08:55 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 13/13 - HEKTOR KAMIENIECKI Serial historyczno-przygodowy TVP, 29 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek, Czesław Wołłejko, Andrzej Szalawski Ataki Turków zostają odparte, bohaterska załoga twierdzy chce bronić się dalej. Mimo to dochodzi do podpisania rozejmu. Wojsko opuszcza zamek, wyjeżdżają też Basia i pan Zagłoba. Pan Michał i Ketling, wierni przysiędze, pozostają w twierdzy. 09:40 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 4. FINLANDIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 4 - LAND OF A (HUNDRED) THOUSAND LAKES - BOREAL FINLAND;) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Finlandia jest krajem przemian geograficznych i kulturowych na styku Rosji i Skandynawii, posiadającym jednocześnie własną, wyrazistą tożsamość. Narodziła się ona w miejscowych pejzażach, które są wyjątkowo piękne, a ich cechą charakterystyczną są czyste wody niezliczonych jezior i wszechobecne ciemnozielone lasy. Zlodowacenia czwartorzędowe ukształtowały fiński krajobraz. Bagna i torfowiska to kolejny ważny atrybut lokalnego pejzażu, zajmują prawie 15 procent terytorium Finlandii. 10:45 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 4 LIECHTENSTEIN - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 4 LIECHTENSTEIN - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek czwarty to wycieczka do kraju Liechtenstein. Księstwo Liechtensteinu to niewielkie, alpejskie państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią, nad rzeką Ren. Liechtenstein jest jednym z dwóch współcześnie istniejących krajów podwójnie śródlądowych. Wiele tradycji w Liechtensteinie jest powiązanych ze zwyczajami innych państw niemieckojęzycznych. Ponieważ państwo jest bardzo niewielkie, nie powstały ludowe tradycje i zwyczaje charakterystyczne tylko dla Liechtensteinu. Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo liczy 38 tysięcy mieszkańców i ledwie 160 kilometrów powierzchni. Większość ludzi mieszka w dolinach. W górach panują cisza i spokój. Dolina Hintervalorsch na wschodzie kraju przypomina idyllę na pocztówce sprzed wieku. Latem konie i krowy spędzają w Alpach trzy miesiące. 11:50 JAK KLIMAT TWORZYŁ HISTORIĘ - ODC. 1 (HOW CLIMATE MADE HISTORY) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Paweł Straszewski 2 - częściowa seria dokumentalna. Co łączy powstanie i upadek Cesarstwa Rzymskiego, wojnę trzydziestoletnią i renesans? Na wszystkie te zjawiska miały wpływ ekstremalne warunki pogodowe. Jeśli spojrzymy na historię ludzkości w świetle zmiennego klimatu Ziemi, możemy odkryć podobieństwa, wyciągnąć zaskakujące wnioski i wyjaśnić niektóre historyczne zagadki. Ten dwuczęściowy film łączy nauki przyrodnicze i historię. To podróż od czasów samego wielkiego wybuchu do wybuchów wulkanów na Islandii z porywającą narracją, która odkrywa mało znane powiązania między klimatem Ziemi a ważnymi wydarzeniami historycznymi. Czy te ekstremalne zjawiska pogodowe to rzeczywiście fenomen XXI wieku? A może klimat determinuje losy ludzkości od czasu, gdy płazy wyszły na ląd? Produced by Story House Productions for ZDF and ZDF Enterprises 13:00 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - KUCHNIA KRZYŻACKA, CZYLI KIEŁBASA NA WIELKI POST Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork, Tomasz Rostworowski Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstało ani jedno opracowanie na temat historii polskiej kuchni oraz kuchni na ziemiach polskich, które w systematyczny sposób prezentowałoby istotę i bogactwo kulinarne, jakie otrzymaliśmy do naszych przodków. Jak bogaty jest to świat, niech poświadczą tematy poszczególnych odcinków; odc. 1 Chrzest Polski. Wino, oliwa i post, odc. 2 Kuchnia Jadwigi i Jagiełły, odc. 3 Kuchnia krzyżacka, czyli kiełbasa na Wielki Post, odc. 4 Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej, odc. 5 Sprośny sandacz: kuchnia Kopernika, odc. 6 Szczupak po polsku: na podbój Europy. 13:40 POCZET WIELKICH HETMANÓW. JAN KAROL CHODKIEWICZ - ODC. 2 (TRIUMFO KELIAS. JONAS KAROLIS CHODKEVIČIUS) Serial dokumentalny, 50 min, Litwa, 2023 Reżyseria: Andrius Lygnugaris, Robertas Razma 8 - odcinkowy serial dokumentalny przedstawia postać najbardziej utalentowanego watażki Wielkiego Księstwa Litewskiego początku XVII wieku, Jana Karola Chodkiewicza (1570 - 1621), którego osobowość i działalność odcisnęły niezatarte piętno na historii Europy. W związku z 400. rocznicą śmierci Chodkiewicza trzech profesorów historii z Uniwersytetu Wileńskiego wraz ze znanym dziennikarzem wyruszyło w podroż po Europie: od Litwy przez Łotwę, Estonię, Polskę, Niemcy, Włochy, Turcję i Ukrainę - by odwiedzić miejsca, w których legendarny watażka pozostawił swój ślad. Studia w Niemczech i we Włoszech, kampanie wojenne na Litwie i Ukrainie, założone przez niego miasta, dwory i zamki, rozległe pola bitew, na których toczyły się krwawe walki o losy całej Europy - wszystko to ożywa w tym dokumentalnym cyklu. 14:40 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 2 Film przygodowy, 91 min, Polska, 1973 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tomasz Mędrzak, Monika Rosca, Stanisław Jasiukiewicz, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Ahmed Marei, Ahmet Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki Dalszy ciąg opowieści o przygodach Stasia i Nel - bohaterów popularnej powieści Henryka Sienkiewicza i zrealizowanego na jej podstawie filmu. W czasie wędrówki przez sawannę pełną dzikich zwierząt pewnej burzliwej nocy lwy pożerają konie. W zawalonym skałami wąwozie dzieci znajdują wygłodniałego słonia, na którym będą dalej podróżować. Nadają mu imię King. W ogromnym baobabie przeczekują porę deszczową. Nel zapada na malarię. Staś odnajduje obóz umierającego podróżnika i geografa Samuela Lindego, który oddaje mu zapasy lekarstw i amunicji oraz instruuje, w którym kierunku wędrować. Na wioskę murzyńską napadają handlarze niewolników, Staś pomaga pokonać napastników. Wdzięczni mieszkańcy wioski wyprawiają dzieci w dalszą drogę. Kiedy wyczerpana brakiem wody i wędrówką gromadka błądzi po pustyni - Staś dostrzega na horyzoncie sylwetki ludzi. Daje znaki strzałami ze sztucera. W odpowiedzi widzi wystrzelone race. 16:15 WOJOWNICY CZASU - DYPLOMACJA PO KRZYŻACKU, CZYLI MAZOWSZE 1409 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w 1226 roku Konrad Mazowiecki, samodzielny książę Kujaw i Mazowsza zaprosił na swoje ziemie wojowniczych mnichów z Niemiec, zwanych krzyżakami, dla obrony przed pogańskimi Prusami, dokonał niechcący operacji, którą dziś określa się powiedzeniem "zamienił stryjek siekierkę na kijek". Wkrótce bowiem okazało się, że zaproszeni do zbożnego dzieła Teutoni ani myślą opuścić oczyszczone z pogan ziemie. Zapoczątkowało to serię wojen polsko - krzyżackich, z których największa rozgorzała na początku XV wieku. 17:30 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE. TAKA HISTORIA - ODC. 8 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska Aktorzy: Wojciech Żołądkowicz, Milena Staszuk, Paula Stępczyńska "Jak zostać królową?" Wszystkie żony Władysława Jagiełły zostawały polskimi królowymi nie z przypadku. Jakie warunki należało spełnić, aby zostać królową? Jak to się stało, że królowymi zostały? Jak wyglądało ich wykształcenie, droga do kraju, którego w większości - jak i języka - nie znały? Jak wyglądały ich pierwsze dni na Wawelu? Czy dawały sobie radę? Kto zostawał z nimi na królewskim dworze? Jadwiga Andegaweńska, Anna Cylejska, Elżbieta Granowska, Zofia Holszańska - cztery różne kobiety złączone jednym celem - jak przetrwać na Wawelu i nie wzbudzić skandalu. Czy im się to udało i jak można było tego uniknąć? 18:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 7/24 Serial sensacyjny, wojenny, 57 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Jan Monczka, Magdalena Michalak, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Andrzej Mrożewski, Witold Skaruch, Leon Niemczyk, Edward Lubaszenko, Romuald Drobaczyński, Jerzy Zygmunt Nowak Wywiadom zachodniej Europy wiadomo o tajnym liście ministra spraw zagranicznych Niemiec do księcia Hohenzollerna. Czarek - jako Austriak Otto Strauss zdobywa dokument. Wynika z niego, że Niemcy chcą rewizji wschodnich granic, Gdańska i i korytarza, za co na konferencji w Locarno zagwarantują Europie pokój. Sztab polskiego wywiadu lekceważy dokument. Kaleta postanawia publicznym procesem oficerów Konrada i Rubanka dowieść prawdziwych zamiarów wobec Polski. Rozgłos procesu przyćmiony zostaje wieścią, że do pokojowej Nagrody Nobla kandydują wspólnie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i Francji. Czarek werbuje do wywiadu porucznika Sylwestra Madeja. 19:00 GIGANCI HISTORII - PREZYDENCI II RP: GABRIEL NARUTOWICZ, STANISŁAW WOJCIECHOWSKI I IGNACY MOŚCICKI Teleturniej, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski, Przemysław Babiarz Do ich zadań należało reprezentowanie kraju, powoływanie rządu, zwoływanie i zamykanie posiedzeń parlamentu. Byli też zwierzchnikami sił zbrojnych, posiadali prawo łaski, a ich kadencja miała trwać 7 lat. Niezwykłe osobowości, wielcy patrioci. Mowa o prezydentach II Rzeczypospolitej, których było zaledwie trzech: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, Ignacy Mościcki. Kolejny odcinek Gigantów historii poświęcony będzie ich życiu i działalności. 20:00 MIDWAY (MIDWAY) Dramat wojenny, 132 min, USA/Chiny, 2019 Reżyseria: Roland Emmerich Scenariusz: Wes Tooke Aktorzy: Ed Skrein, Woddy Harrelson, Patrick Wilson, Luke Evans, Mandy Moore, Mandy Moore, Luke Kleintank, Etsushi Toyokawa Bitwa o Midway odegrała w rejonie Pacyfiku równie ważną rolę jak bitwa o Anglię w Europie. Leżący w zachodniej części archipelagu wysp hawajskich atol Midway stanowił cenną bazę morską floty Stanów Zjednoczonych, klucz do panowania nad Pacyfikiem. Po rozgromieniu floty amerykańskiej podczas ataku na Pearl Harbor w grudniu 1941 r. Japończycy zmierzali do ostatecznego wyeliminowania Amerykanów także z tego ważnego strategicznie miejsca. Reżyser Roland Emmerich śledzi dzieje bitwy oczami zwykłych marynarzy, pilotów, a także generałów i polityków, których decyzje miały zdecydować o życiu tysięcy ludzi. Wojna na Pacyfiku, której początek dał atak Cesarskich Sił Powietrznych na bazę Pearl Harbour, od początku układała się po myśli japońskiego dowództwa. Duża część amerykańskiej floty wojenna uległa zniszczeniu, a dowództwo, szczególnie polityczne, nie potrafiło odnaleźć się w nowej sytuacji. W takich okolicznościach amerykańska baza na Midway pełniła rolę ostatniego szańca obrony, po przerwaniu którego Japonia zapanuje niepodzielnie na Pacyfiku, co może przesądzić o losach wojny. 23:35 TULIPAN Serial obyczajowy TVP, 51 min, Polska, 1986 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Swat Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Monczka, Marta Klubowicz, Jerzy Kryszak, Małgorzata Boratyńska, Krystyna Tkacz, Stanisław Brudny, Hanna Stańkówna, Helena Kowalczykowa, Ewa Konstanciak, Jolanta Gogolewska, Janusz Cywiński, Maria Seroczyńska Tulipan zwierza się matce Doroty z kłopotów ze sprzedażą naszyjnika. Sprytnie prowadzona rozmowa przynosi pożądany efekt: pani Alina pragnie mieć ten naszyjnik i zostawia Tulipanowi pieniądze oraz - jako "resztę" - biżuterię. Naszyjnik okazuje się imitacją. W mieszkaniu Doroty zjawia się kapitan Marek. Ale ojciec dziewczyny, w obawie o własne interesy, najchętniej zatuszowałby całą sprawę. Tulipan z Anią przebywają nad morzem. Wracają do Warszawy, mieszkają w wynajętym mieszkaniu. Ani nie wolno wychodzić samej z domu - Tulipan zabrania jej tego surowo. Dowiedziawszy się, że dziewczyna jest w ciąży, przyozdabia mieszkanie kwiatami. W tym samym czasie rozwija się jego znajomość z bogatą i ekscentryczną panią Niną. Nie znalazłszy w jej mieszkaniu odpowiedniego łupu, Tulipan proponuje damie kupno lisów po okazyjnej cenie. Wywozi Ninę za miasto, po czym zabiera pieniądze i odjeżdża jej samochodem, pozostawiając na pociechę butelkę wódki. 00:45 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - LUDWIK XIII - NARODZINY KRÓLA. 1602 - 1617. ODC. 3/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 3/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. Te epickie wojny trwały przez wiele pokoleń i wstrząsały Europą i nadal rozbrzmiewają w niezliczonych hitach i serialach takich jak np. "Królowie przeklęci" (The Accursed Kings), "Dynastia Tudorów" (The Tudors) czy "Gra o tron" (Game of Thrones), która jest największym hitem współczesnej telewizji. . 01:45 CZEREP Reportaż, 24 min, Polska, 2008 Autor: Stanisław Kalisz Kiedy na początku lat trzydziestych odkryto w tej zimnej pustyni niezmierzone pokłady węgla, postanowiono rychło się do nich dobrać. Trzeba było jednak ludzi do pracy, dlatego początki owej Workuty - zagłębia tak dużego jak niemal ćwierć Polski, to jednocześnie początki wielkiego terroru epoki Stalina. Miliony ludzi dostało się do więzień. Arktycznych obozów w Rosji było 160. Na Workucie najwięcej. To straszne zobaczyć łagier; pamiętamy te obrazy jeszcze z odległej Kołymy, ale tu w Workucie już ich nie doświadczysz. Wspólnie z Witalijem Troszynem włóczymy się po pustkowiu. Przy każdej z kopalń winno być kilka obozów. Natrafiamy jedynie na sterty murszejących drągów, kawałki szyn, zwoje drutu kolczastego. Wszystko przykrywa dość bujna jeszcze o tej porze roślinność tundry. W ponurej scenerii przemysłowej przyglądamy się rozsianym na wielkich przestrzeniach kopalnianym zabudowaniom. Wrażenie potęguje powszechny bezruch, bo Workuta zamarła. A samo miasto? W typowych sowieckich blokowiskach mieszkało niegdyś 250 tysięcy ludzi. Niemal wszyscy żyli z węgla, lecz dziś została jedna trzecia z nich, a i ci przy okazjach opuszczają na zawsze swe domy i miasto.