TVP Historia Poniedziałek, 10.06.2024 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1926 - śmierć Antonio Gaudiego; 1935 - w Nowym Jorku opracowano program wspólnoty "AA" (Anonimowch Alkoholików); 1966 - dane GUS o spożyciu alkoholu; 06:15 SZEROKIE TORY. ANTYPUTYNIŚCI Reportaż, 25 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś Putin bardzo jej się podobał, bo w porównaniu z Jelcynem dobrze wyglądał i nie pił. Dziś nazywa go łobuzem i złodziejem. Jewgienia Czirikowa jest jedną z liderek protestów opozycji w Moskwie. Ma 36 lat, dwa fakultety, filigranową posturę, niebywałą energię i wielką odwagę. Na wiecach skanduje hasło: "Rosja bez Putina", oskarża Kreml o korupcję i wyniszczanie kraju. Na swoim blogu bez ogródek demaskuje interesy biznesmenów związanych z Władimirem Putinem. W ubiegłym roku grożono jej odebraniem dwójki dzieci za rzekome zaniedbania. Reportaż jest barwną opowieścią o Czirikowej oraz ludziach, którzy zaczęli wychodzić na protesty i krytykować Putina. Kamera towarzyszy bohaterce w niezwykle "gorącym dniu", w którym odbywa się wielotysięczny wiec niepokornych. Jewgienia Czirikowa polemizuje ze zwolennikami Putina, przemawia na mitingu, bierze udział w marszu. Reportaż doskonale oddaje pełną emocji atmosferę przedwyborczej Rosji, pokazuje najbarwniejsze postaci protestów oraz zwolenników i przeciwników zmian. 06:40 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: JAN I OLBRACHT Debata, 29 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Piotr Legutko "Młodzieniec szlachetny, rzadkiej zdolności i pamiętnej rozwagi" - pisał o swoim królewskim wychowanku, Janie I Olbrachcie kronikarz Jan Długosz. Jan Olbracht był trzecim synem Kazimierza Jagiellończyka. Zaraz na początku swojego dziewięcioletniego panowania potwierdził przywileje, jakie nadał szlachcie jego ojciec. W 1496 roku na sejmie w Piotrkowie wydał tak zwany przywilej piotrkowski. Miał nadzieję, że tym posunięciem przekona szlachtę do wyprawy na Mołdawię, pozostającą od niemal wieku lennem polskim. Królowi nie udało się odbić z rąk Turków portów czarnomorskich. Rozpoczęta w 1497 roku wyprawa zakończyła się klęską. W okolicach Koźmina na Wołoszczyźnie zginęło około 5 tysięcy uczestników wyprawy. Poległo także sześciuset Mazowszan spieszących na pomoc królowi. Jan I Olbracht nie ożenił się. Zmarł w 1501 roku w Toruniu, podczas przygotowań do wojny z Krzyżakami. Spoczywa w katedrze na Wawelu. 07:20 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 53 (SERIA V ODC. 1) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Marta Mazurek, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski Wojna trwa. Złoczewice mają zostać szpitalem dla rannych niemieckich oficerów. Jako pierwszy zostaje przywieziony ciężko ranny lotnik. To bohater, o którym Mayer ma zrobić propagandowy film, więc musi być leczony w dobrych warunkach. Niespodziewany gość utrudnia przechowywanie rodziny Chaima i produkcję granatów dla ruchu oporu. Tymczasem w Warszawie dziewczyny słuchają kolejnego propagandowego komunikatu nadawanego przez szczekaczkę. Proponują dowództwu, że przeprowadzą akcję dywersyjną i nadadzą swój komunikat o sytuacji na frontach. Akcję udaje się przeprowadzić spektakularnie i przechodnie słyszą komunikat Państwa Podziemnego oraz Mazurka Dąbrowskiego. 08:00 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 1. KRÓLOWA JADWIGA I KUCHNIA EUROPEJSKIEJ ARYSTOKRACJI Magazyn, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Autorzy cyklu przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Tamte czasy to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup i wypieków. Jej tajemnice przybliży widzom Łukasz Modelski. W tym odcinku przedstawi wykwintną polewkę z drobiu z cynamonem, flaki godne królewskiego stołu, którym bliżej do trippa alla fiorentina - klasyki kuchni florenckiej - niż naszych polskich flaków. 08:35 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZYNY Z SZYMANOWA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1997 Reżyseria: Magdalena Piekorz Scenariusz: Magdalena Piekorz Zdjęcia: Dariusz Szymura W Szymanowie, za wysokim murem, w otoczonym pięknym ogrodem dawnym zameczku Lubomirskich znajduje się liceum ogólnokształcące sióstr niepokalanek. Uczy się w nim blisko 200 dziewcząt. Niektóre dojeżdżają do szkoły z okolicznych wsi. Większość jednak mieszka w internacie, w spartańskich warunkach, w 40 - osobowych sypialniach. Ich życie regulują dzwonki obwieszczające czas na kolejne zajęcia. Właściwie ciągle się uczą. W ciągu dnia mają tylko półtorej godziny dla siebie. W miesiącu - jadą do domu na dzień lub dwa. Na dobrą sprawę cztery lata spędzają w zamknięciu, a poczucie izolacji jest tym większe, że zameczek stoi w szczerym polu. Przez trzy pierwsze lata przebywają ciagle razem. Dopiero w IV klasie dostają tzw. budki - maleńkie pokoiki, które mogą urządzić jak chcą. Film pokazuje życie uczennic i sióstr, ich wzajemne relacje, atmosferę szkoły, proces nauczania i wychowania w szkole, w której wszelkie prawa dyktują zakonnice, a lista praw dziewcząt przypomina raczej zbiór obowiązków. Autorka stara się sprawdzić, jak dziewczęta, którym to właśnie liceum wybrali rodzice, radzą sobie w tak surowych warunkach i jak je znoszą. Próbuje też ustalić, czy szkoła niepokalanek jest ochroną przed złem, czy też ochronką przed życiem. A może - jak pragną zakonnice - uzbraja jej absolwentki w siłę i umiejętność walki z sobą i przeciwnościami? Jedna z dziewcząt mówi, że nauczyła się w Szymanowie odwagi mówienia tego, co myśli. Inna, że wpojono jej, by nigdy nie rezygnowała z siebie, jeszcze inna, iż lęka się opuszczenia murów szkoły, bo w gruncie rzeczy nie zna tego, co jest za nimi. Wszystkie z jednaką radością szaleją po maturze, tańcząc i drąc na strzępy granatowy mundurek z marynarskim kołnierzem. Film dokumentalny, 30 min, Polska 1997 Scenariusz i realizacja: Magdalena Piekorz Zdjęcia: Dariusz Szymura Muzyka: Krzysztof Kapel, Aleksander Woźniak 09:05 FOTOGRAF PARTYZANTÓW Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2010 Reżyseria: Wiesław Paluch Scenariusz: Wiesław Paluch W czasie II wojny w małym miasteczku Biłgoraj Edward Buczek (1906 - 1983) prowadził zakład fotograficzny. Z jego usług korzystali mieszkańcy i okupujący te tereny żołnierze niemieccy. Buczek robił portrety i zdjęcia rodzinne, fotografował także codzienne życie miasteczka i okolic. Był również zaprzysiężonym fotoreporterem partyzanckim, na terenie biłgorajskiego obwodu AK, z prawem przebywania w obozach i oddziałach stacjonujących w okolicznych lasach. W tajemnicy dokumentował działalność oddziałów partyzanckich (Konrada Bartoszewskiego "Wira" i Józefa Steglińskiego "Corda"). Są to unikatowe zdjęcia, pokazujące życie i działania oddziałów partyzanckich na Zamojszczyźnie. Dokumentacja ta jest niepowtarzalna, nasiąknięta rzeczywistością partyzancką. Autor utrwalił klimat i nastrój tamtych dni. Większość fotografii wykonał wiosną 1944 roku, przed bitwą osuchowską. Udało mu się zatrzymać w kadrze ludzi, którzy w większości zginęli w walce. W czerwcu 1944 roku, wycofująca się z frontu wschodniego armia niemiecka okrążyła oddziały partyzanckie stacjonujące w lasach Puszczy Solskiej. Około tysiąca partyzantów stanęło naprzeciw 30 - tysięcznej armii niemieckiej ze wsparciem lotniczym i artyleryjskim (tak wielkich sił do walki z partyzantami nigdzie w Polsce nie użyto przez cały okres okupacji). Przeżyło około 200 partyzantów. Niestety, w świadomości Polaków ta ważna bitwa nie istnieje. Nie uczono o niej w szkołach, a partyzanci, którzy przeżyli, byli prześladowani przez NKWD i UB. Film opowiada o żołnierzach walczących w lasach Puszczy Solskiej podczas II wojny, utrwalonych na fotografiach Edwarda Buczka. 09:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Program publicystyczny poświęcony historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia przyczyny przystąpienia Japonii do wojny oraz przybliża kulisy jej ekspansji militarnej. 10:10 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 2 WYZWANIA WIOSNY (WALES: LAND OF THE WILD EP 2. THE TRIALS OF SPRING) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 2 - "Wyzwania wiosny". Późna wiosna. Słońce wreszcie zaczęło ogrzewać ziemię. W Walii to najpiękniejsza pora roku. Cały kraj wprost wybucha nowym życiem. Dla zwierząt powinien to być początek radosnych dni, ale rosnące potomstwo będzie się domagać coraz więcej pokarmu i drapieżniki wyruszą na żer. Dla wielu zwierząt będzie to najważniejszy czas w roku. U zachodniego brzegu Pembrokeshire leżą wyspy Skomer i Skokholm. Na Skokholmie wiosna okryła ziemię kobiercem różowych zawciągów i białych lepnic. W tej porze roku w wodach wokół Skokholmu roi się wprost od małych ryb. Górskie potoki Walii zasilają największe brytyjskie rzeki. 11:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI PODKÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Wreszcie przyszedł ten dzień, by przejść całą trasę oddziału wydzielonego Wojska Polskiego majora Hubala. Jesteśmy w Porębie, w rejonie Ostrowii Mazowieckiej. Tu w miejscowości Udrzyn oddział Hubala przechodził brodem przez Bug. Tego miejsca będziemy dziś szukać. Przed takim przejściem zapewne zapadały decyzje: co zostawiamy, a co bierzemy ze sobą. Z naszych doświadczeń wynika bowiem, że brzeg, z którego wyrusza wojsko przed przeprawą, obfituje potem w najróżniejsze przedmioty taborowe, które dla nas są teraz cenną pamiątką 11:35 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 11/13 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Beer, na rozkaz Globckego, zawozi Skorzenego nad jezioro, gdzie więźniowie topią skrzynie ze złotem. Pokazuje też inne miejsca ukrycia skarbów wrocławskich banków. To złoto ma zasilić fundusz tajnej organizacji, którą tworzy Skorzeny. Z zamku wyrusza konwój z "Aparatem", który Globcke postanowił ukryć w podziemiach Książa. Beer jedzie na miejsce, aby wszystkiego dopilnować. Kilkanaście kilometrów przed zamkiem konwój atakują trzy radzieckie samoloty szturmowe. Niszczą wszystkie ciężarówki, zabijają wielu żołnierzy. Dowódca konwoju nagle odkrywa, że w skrzyniach jest piasek. Poinformowany o ataku Globcke, każe sprawdzić czy był to przypadkowy nalot. Nasłuch radiowy potwierdza, że piloci byli naprowadzani, a więc Rosjanie znali trasę konwoju. Tylko trzy osoby o tym wiedziały - poza Sauerem był to Beer. Globcke dzwoni do Sauera i wydaje rozkaz aresztowania Beera. Jorg uświadamia sobie, że mimo zniszczenia "Aparatu" Globcke nie wygląda na zmartwionego. Uznaje, że "Aparat" istnieje i jest w Czosze. Wkrótce Globcke żegna się słowami: spotkamy się i jeżeli wypełni pan moje polecenia, to uratuje życie Natalii i Anny Marii. W przeciwnym razie obie zostaną zabite. Nie mam innego wyjścia - dodaje na pożegnanie. Informuje, że Sauer torturami zmusił Beera do zeznań. Okazuje się, że był on radzieckim szpiegiem, który informował gen. Zawieniagina. Z zamku wyjeżdżają ciężarówki ze skrzyniami. To Globcke wywozi prawdziwy "Aparat". W zamku Książ Sauer przychodzi do celi, aby zastrzelić wymęczonego Beera. Temu udaje się uniknąć śmierci, gdyż przekonuje Sauera, że wie gdzie jest ukryte złoto. Sauer postanawia opóźnić wyrok. 12:35 OGNIEM I MIECZEM Dramat historyczny, 174 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Andrzej Krakowski Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Michał Żebrowski, Izabella Scorupco, Aleksandr Domogarov, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Wojciech Malajkat, Ewa Wiśniewska, Daniel Olbrychski, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Maciej Kozłowski Kinową wersję dzieła Jerzego Hoffmana obejrzało ponad siedem milionów widzów, nie wspominając już o nagrodach i wyróżnieniach dla twórców filmu. Geneza powstania oraz wieloletnie kłopoty związane z realizacją "Ogniem i mieczem" obrosły legendą. Film Hoffmana przeszedł też do historii jako w pełni udana superprodukcja, która sprostała ogromnym oczekiwaniom zarówno widzów, jak i krytyki. Reżyserowi udało się pozyskać nie tylko rekordowe - jak na polską kinematografię - środki na realizację, lecz także znakomitych aktorów, których kreacje zapadają głęboko w pamięć. Krzysztof Kowalewski, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski z powodzeniem nadali indywidualny rys postaciom Zagłoby, Wołodyjowskiego i Podbipięty, nie wchodząc przy tym w kolizję z duchem powieściowego pierwowzoru. Dla Michała Żebrowskiego rola Skrzetuskiego stała się trampoliną do kariery, której widomym znakiem były tytułowe kreacje w "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Wiedźminie" według prozy Andrzeja Sapkowskiego. Prawdziwym objawieniem był jednak Aleksander Domogarow, rosyjski aktor, odtwarzający postać Bohuna. W opinii wielu to właśnie on stworzył najbardziej przejmującą kreację filmu. Na uwagę zasługuje też niezwykła skrupulatność w odtworzeniu realiów epoki, plastyczne, "epickie" zdjęcia oraz przekonująco zainscenizowane sceny batalistyczne. Film historyczno - przygodowy, 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC. 1 Telenowela historyczna TVP, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Ariadna Lewańska, Ilona Łepkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Rafał Rosiak, Stanisław Zatłoka, Grzegorz Kowalczyk, Artur Krajewski, Maurycy Popiel, Bohdan Graczyk, Joanna Domańska, Kordian Rekowski, Marcelina Chlebna, Mirosław Kupiec, Krzysztof Pyziak, Bartosz Adamczyk, Sławomir Holland Odc. 1 Kraków, 1326 r. Król Władysław Łokietek marzy o zjednoczeniu ziem polskich i planuje atak na Płock, by osłabić sojusz Mazowsza z Krzyżakami. Sytuację zmienia jednak przybycie na Wawel rycerza Pełki, który uciekł z niewoli wielkiego księcia Litwy Giedymina i prosi władcę o ratunek dla uwięzionych. Łokietek postanawia zawrzeć z Litwą sojusz dzięki małżeństwu swojego syna Kazimierza z córką Giedymina - Aldoną. Dziewczyna, choć kocha innego, ulega woli ojca, przyjeżdża do Polski i przyjmuje chrzest, na którym dostaje nowe imię: Anna. Królowa Jadwiga od początku okazuje jednak przyszłej synowej niechęć. Telenowela historyczna, Polska 2017 16:10 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 16:45 HISTORIA POLSKI - FELIKS ZNACZY SZCZĘŚLIWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Wiesław Romanowski Scenariusz: Wiesław Romanowski Jest to historia człowieka, który został zawodowym rewolucjonistą, później terrorystą, twórcą policji politycznej, współtwórcą państwa sowieckiego, a w dzisiejszej Rosji i Białorusi, szczególnie w Rosji jest częścią mitu o solidnym moralnym fundamencie rosyjskiego państwa. Za jego ideowego spadkobiercę uważa się Władimir Putin. W Polsce, skąd pochodził, jest raczej potępiany, czego dowodem entuzjazm tłumu po likwidacji jego pomnika na placu Bankowym w Warszawie. Jednak oceny jego życiowej postawy są intrygujące. 17:45 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: ALEKSANDER JAGIELLOŃCZYK Debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Piotr Legutko "Przewyższał rodzeństwo swoje pod względem tęgości fizycznej, ale ustępował mu w zdolnościach umysłowych. Wyrastał na krępego młodzieńca, kościstego, muskularnego, jednak brakowało mu szczególnie tak cenionego wówczas daru wymowy. Nie tylko w publicznych przemówieniach, ale i potocznie" - pisał o Aleksandrze Jagiellończyku Maciej z Miechowa. Po śmierci ojca, Kazimierza Jagiellończyka, w 1492 roku Aleksander zasiadł na tronie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Już od początku panowania musiał zmierzyć się z rosnąca w siłę Moskwą. W 1501 roku, po śmierci swojego brata Jana I Olbrachta, został w katedrze wawelskiej koronowany na króla Polski. W zamian musiał poczynić daleko idące ustępstwa wobec możnowładców. Wyrazem tego był przywilej mielnicki. Ograniczał on władzę królewską na rzecz senatu. Wywołało to ostry sprzeciw szlachty. W 1505 roku na sejmie radomskim uchwalono konstytucję praw Nihil Novi - nic o nas bez nas. Szlachecka izba poselska otrzymała przewagę nad senatem. Rok później zatwierdzono Statut Łaskiego stanowiący kodyfikację praw. Po pięciu latach zasiadania na tronie krakowskim Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506 w Wilnie. Tam też został pochowany. 18:30 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 54 (SERIA V ODC. 2) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka, Przemysław Nowakowski Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Michał Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Sebastian Jasnoch W Złoczewicach Chaim konstruuje granaty. Prosi Marysię, aby dostarczyła je do getta. Nie jest to proste zadanie, ale podejmuje się tego Andrzej, który już wcześniej kilkakrotnie wchodził tam jako lekarz. Musi tylko znaleźć kogoś, kto pomoże mu przejść przez bramę. Tymczasem Ewa, Nitka, Andrzej i Zyga uczestniczą w podjęciu Cichociemnego z Anglii. Wszystko odbywa się w gęstej mgle, skoczek zaczepia spadochronem o drzewa i podczas próby uwolnienia się zostaje ciężko ranny. A właściwie ciężko ranna, bo cichociemny okazuje się dziewczyną. Obrażenia są na tyle poważne, że zdesperowana grupa jedzie do Złoczewic licząc na pomoc niemieckiego lekarza. Ten nie odmawia i ratuje dziewczynie życie. Podczas nocnej operacji Nitka nawiązuje kontakt z hospitalizowanym niemieckim lotnikiem. Ten zdaje sobie sprawę, że już nigdy nie będzie sprawny, opowiada o nalotach na ludność cywilną. Nitka jest wstrząśnięta. Rankiem lekarz i Meier zastają pilota martwego, wygląda to na samobójstwo. Niemieckie władze rezygnują z wykorzystywania Złoczewic na szpital dla wojska. W Warszawie Marysia i Witek próbują dostać się do getta, aby przekazać ruchowi oporu granaty. Ostatecznie Andrzej postanawia wejść sam. Niestety, zaraz po przekroczeniu bramy do getta zostaje zastrzelony. Serial wojenny, 19:15 CZARNA WOŁGA - ODC. 1 PORWANIA DZIECI Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Michał Bożek, Andrzej Misaczek Wykonawcy: Przemysław Semczuk 3 kwietnia 1965 roku w Warszawie zostaje porwana trzyletnia Lilka. Świadkowie zapamiętują porywaczki wsiadające do taksówki, czarnej wołgi. Następnego dnia gazety wzywają społeczeństwo do poszukiwań. Dziecko zostaje odnalezione, jednak milicji nie udaje się dotrzeć do taksówkarza, który pomagał w uprowadzeniu dziewczynki. Same porwania dzieci są w PRL plagą. Co roku znika ich blisko 200. Milicja boryka się także z porwaniami seryjnymi. Tak jak w wypadku Mieczysławy Chały z Oławy czy nieletniej dziewczynki, która notorycznie odbiera z przedszkoli maluchy, by po kilku dniach podróżowania pociągami porzucić je na drugim końcu Polski. Porwań jest tak dużo, że w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej powołany zostaje specjalny zespół funkcjonariuszy. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MARIA BURGUNDZKA, SAMA PRZECIWKO WSZYSTKIM (MARIE DE BOURGOGNE, SEULE CONTRE TOUS) Cykl dokumentalny, 102 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel Historia w postaciach zapisana (tytuł francuski "Secrets d'Histoire"), to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 22:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - Z OTCHŁANI PRADZIEJÓW Film dokumentalny, 63 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marek Skrzec, Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. A co przed państwem Mieszka? Niektórzy twierdzą, że były inne organizmy polityczne na przykład Wielka Lechia. Autorzy filmu, szukając odpowiedzi na tę zagadkę, podążają śladami archeologów i na podstawie ich odkryć starają się najpierw odpowiedzieć na pytanie: jakie ludy mieszkały na terenie Polski, zanim powstało państwo Piastów? Trafiają na ślady Celtów, Scytów, Gotów, Słowian i innych ludów. Z tej mozaiki wyłania się zdumiewające i bogate w nieoczekiwane zwroty akcji życie ludzi, którzy przed tysiącami lat mieszkali nad Wisłą i Odrą. 23:10 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 1. JUGOSŁAWIA NA BECZCE PROCHU (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 1. TINDERBOX YUGOSLAVIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Widowisko kameralne, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI PODKÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Wreszcie przyszedł ten dzień, by przejść całą trasę oddziału wydzielonego Wojska Polskiego majora Hubala. Jesteśmy w Porębie, w rejonie Ostrowii Mazowieckiej. Tu w miejscowości Udrzyn oddział Hubala przechodził brodem przez Bug. Tego miejsca będziemy dziś szukać. Przed takim przejściem zapewne zapadały decyzje: co zostawiamy, a co bierzemy ze sobą. Z naszych doświadczeń wynika bowiem, że brzeg, z którego wyrusza wojsko przed przeprawą, obfituje potem w najróżniejsze przedmioty taborowe, które dla nas są teraz cenną pamiątką 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt.