TVP Historia Środa, 12.06.2024 05:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 CZERWCA. Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1873 - urodził się pisarz James Olivier Curwood; 1915 - zmarł Józef Brandt; 1944 - pierwsze ataki V - 1 na Anglię; 1963 - premiera filmu "Kleopatra" Josepha Mankiewicza; 06:05 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. DŻULIA Z DAGESTANU Reportaż, 23 min, Polska, 2011 Autor: Barbara Włodarczyk Dżulia miała 16 lat, kiedy rodzice wydali ją za mąż. Nikt jej nie pytał o zgodę. Męża poznała dopiero na ślubie. W Dagestanie na Kaukazie to norma. Jest to najbardziej przywiązana do tradycji republika w całej Rosji. A na dodatek najbiedniejsza i najbardziej niestabilna. W dagestańskich górach mają swoje obozy setki islamskich fundamentalistów i nie ma tygodnia bez zamachów czy strzelaniny. Dżulia ucieka od biedy i zagrożenia do pracy w bogatej Moskwie. Ale w rosyjskiej stolicy nie lubią przybyszów z Kaukazu. Jedni się ich boją, inni gnębią. Za odmienny wygląd, za pracę na czarno, za skojarzenia z terroryzmem. Moskwa i Dagestan to dwa różne światy. Dlatego Dżulia żartuje, że ma dwa życia. Tyle tylko, że w jednym jest zakładniczką biedy i tradycji, a w drugim - zakładniczką swojego kaukaskiego wyglądu. W reportażu - barwna opowieść o mało znanej Rosji i przepaści dzielącej Kaukaz od Moskwy. 06:25 SPÓR O HISTORIĘ - UNIA BRZESKA Debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Podczas synodu w Brześciu Litewskim, w 1596 roku, doszło do połączenia Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeczypospolitej z Kościołem prawosławnym. Część duchownych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę swego Kościoła, przyjęła wszystkie dogmaty katolickie według ustaleń unii florenckiej, zachowała jednak własną liturgię z językiem cerkiewnosłowiańskim, kalendarz juliański, hierarchię, małżeństwa księży oraz dużą samodzielność w administracji kościelnej. Unia spowodowała rozbicie prawosławia na unitów i dyzunitów oraz długotrwałe spory i walki między obu stronami. Kościół prawosławny uważa unię brzeską za rozbicie jedności, natomiast Kościół rzymskokatolicki za największą i najważniejszą, po unii florenckiej, próbę odbudowy jedności Kościoła. Kiedy narodziła się myśl o unii z Kościołami wschodnimi? Jak się rozwijała? O recepcji Unii Litewskiej w Wielkim Księstwie Litewskim. 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 55 (SERIA V ODC. 3) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Scenariusz: Monika Franczak, Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Sebastian Jasnoch, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński Marysia rozpacza po śmierci Andrzeja. Nie może sobie darować, że namówiła go na wniesienie granatów do getta. Jest zdruzgotana i zmęczona tym, co ją otacza. Nie potrafi dłużej sprostać rzeczywistości i nadal działać w organizacji. Ewa uzyskuje zgodę dowództwa i udaje jej się namówić Marysię, aby ta wyjechała do klasztoru do siostry, gdzie doszłaby do siebie. Drogi dziewczyn się rozchodzą. Marysia opuszcza Warszawę. Tymczasem w Złoczewicach sytuacja Chaima i jego rodziny robi się coraz trudniejsza. Tutejszy leśniczy i jednocześnie folksdojcz nabiera podejrzeń, że Węgierscy działają na szkodę Rzeszy. Jakby tego było mało, w majątku pojawia dawna miłość Nitki. Jerzy Odrowąż teraz wyraźnie bardziej zainteresowany panią domu próbuje jednocześnie namówić matkę Nitki na wspólne interesy. Po niefortunnym skoku Magda powoli wraca do zdrowia w kryjówce partyzantów. Cichociemna zaczyna zaprzyjaźniać się z Witkiem. Serial wojenny, 07:55 CZARNA WOŁGA - ODC. 2 ŚMIERĆ JANA GERHARDA Cykl dokumentalny, 39 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk 20 sierpnia 1971 roku Dziennik Telewizyjny informuje o morderstwie Jana Gerharda - posła na Sejm, redaktora naczelnego Forum i autora książki "Łuny w Bieszczadach". Zakrojone na dużą skalę śledztwo prowadzone jest w kierunku politycznym, choć milicja odkrywa mnóstwo wątków obyczajowych. Śledczy i prokuratura skupiają się na wojennej i powojennej przeszłości ofiary. Po kilku miesiącach mordercy zostają ujęci, a motywy zbrodni okazują się banalne: miłość do kobiety i chciwość. 08:35 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 3. W PRZEDEDNIU UNII. PANORAMA KULINARNA KORONY I LITWY. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Cykl, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków. W kolejnym odcinku programu przedstawimy przepis na polewkę piwną z wkładką z białego sera oraz na cebularze. 09:05 HISTORIA POLSKI - LISTY ŚMIERCI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak, Mirosław Basaj Lektor: Danuta Stachyra, Tomasz Marzecki Wykonawcy: Małgorzata Joźwiak, Tomasz Zaród Film dokumentalny w reżyserii Hanny Zofii Etemadi pokazuje bezprecedensowe działania, podjęte przez hitlerowców, na wiele miesięcy przed agresją na Polskę. Działania te miały na celu stworzenie list planowej likwidacji polskich elit, podczas przyszłych działań wojennych. Film ujawnia akcje niemieckiego wywiadu i mniejszości niemieckiej, mieszkającej w Polsce, w wyniku czego powstały tajne listy Polaków, uznanych za niebezpiecznych dla Rzeszy. Listy te stanowiły podstawę eksterminacyjnych działań, przeprowadzanych przez specjalne grupy operacyjne policji bezpieczeństwa (Einsatzgruppen) oraz formacje wspomagające (Selbstschtzgruppen), Działania te to tzw. Akcja politycznego oczyszczania terenu, szczególnie brutalna na ziemiach włączonych do Rzeszy. 10:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA DO WOJNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest wydarzeniom związanym z prowadzonymi przez Niemców przygotowaniami do wojny. Omówiono między innymi współpracę Hitlera z Mussolinim oraz działania prowadzące do aneksji Austrii. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi. 10:35 PÓŁNOCNA HISZPANIA Z LOTU PTAKA (AERIAL PROFILES, SERIES 2) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Richard Pickwoad Nasz krajobraz zawiera znaki i ukryte wskazówki dotyczące minionych wydarzeń i działalności człowieka. Producenci serii ponownie wznoszą się w niebo, aby pokazać, w jaki sposób działalność człowieka odcisnęła piętno na naszym krajobrazie, zaś krajobraz w rewanżu wpłynął na kształt kultury i cywilizacji. Każdy odcinek przedstawia inny kraj lub region i, wykorzystując zdjęcia lotnicze z helikoptera, drona i satelity, pokazuje drogi jego rozwoju. Unikalna technologia mapowania i obrazy historyczne pomagają ożywić nasz krajobraz. 11:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FROMBORK PEŁEN ZDZIWIEŃ I TAJEMNIC Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Z wyprawy do Fromborka wróciliśmy bogatsi o wrażenia i wiedzę. Dla wędrowca nic właściwszego niż spotkać na swojej ścieżce poznania właściwych ludzi. Kipią oni wiedzą i mają naturalną potrzebę podzielenia się nią z każdym, kto słucha. My rozmawiamy dziś z przewodnikami po Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, a wraz z księdzem proboszczem zwiedzimy gotycką Katedrę Wniebowzięcia NMP. Dnia by nie starczyło w miejscu, gdzie każdy dotknięty kamień generuje opowieść. Wiedzeni ciekawością, jako zwiadowcy historii chcielibyśmy zbadać to, co znajduje się pod posadzką kościoła. Wiemy, że ta katedra wciąż ma swoje tajemnice. Prawdopodobnie znajdują się tam krypty biskupów, którzy pełnili tu w przeszłości funkcje duszpasterskie. Katedra jest też miejscem spoczynku Mikołaja Kopernika. Historia poszukiwania jego grobu w miejscowej świątyni obfituje w sensacyjne zwroty akcji. Jako kanonik warmiński korzystał on z przywileju pochówku w katedrze, dlatego przyjęto, że ta krypta powinna się znajdować właśnie na terenie kościoła. Poszukiwania na szeroką skalę rozpoczęto dopiero w roku 2005. Badania potwierdziły, że odnalezione szczątki należą do Mikołaja Kopernika. Nasze badania wskazują zaś, że na terenie katedry znajdują się kolejne, nieodkryte jeszcze krypty. Mamy więc nadzieję na nowy program archeologiczny dla tej świątyni. Kolejne tajemnice czekają na wyjaśnienie. 12:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 13/13 Serial sensacyjny TVP, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W komendanturze w Rosenheim stawia się Orillo. Takie nazwisko przybrał Globcke, chroniąc się przed kolegami z SS. Gotów jest oddać "Aparat" w zamian za dokument in blanco umożliwiający mu uzyskanie nowej legalnej tożsamości i uniknięcie sądu. Zawozi Amerykanów do miejsca, gdzie ukrył "Aparat". Jorg sprawdza skrzynie i potwierdza, że esesman mówi prawdę. Natalia, przetrzymywana w pobliskim kościele, zostaje zwolniona przez Globckego i spotyka się z Jorgiem. Wkrótce "Aparat" zostaje uruchomiony. Amerykanie orientują się, że dzięki temu będą mogli odczytywać radzieckie depesze. Do Rosenheim przybywa przedstawiciel Departamentu Stanu, który nie chce ujawniać, że szpiedzy zostaną zdemaskowani dzięki niemieckiemu urządzeniu. Nakazuje zatuszować całą sprawę. Compaigne zostaje zwolniony z wojska. W Paryżu spotykają się Czerny, Joanna i Natalia. Wciąż nie wiedzą, co się stało z Afganem. Prawdopodobnie dostał się do niewoli, ale Rosjanie nie chcą tego potwierdzić. Z paryskiego hotelu dzwonią do Compaigne'a, który szykuje się do powrotu do Stanów. Globcke nie cieszy się długo nową tożsamością. Odnajduje go generał Kroll z organizacji "Pająk" i nakazuje powrót do Książa zajętego przez NKWD. Globcke zjawia się tam i przedstawia jako niemiecki komunista i antyfaszysta. Oferuje pomoc, ale czeka go przykra niespodzianka: Rosjanie nie wierzą niemieckim komunistom. W ruinach niemieckiego miasta Anna Maria, która zajmuje się osieroconymi dziećmi, dostrzega Jorga jadącego jeepem z Czernym i Compaignem. Woła go, ale uliczny hałas zagłusza jej głos. 12:55 JAPOŃSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 2 (JOANNA LUMLEY'S JAPAN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Ewen Thomson, Neil Ferguson Gwiazda serialu "Absolutnie fantastyczne", Joanna Lumley, przemierza Japonię od lodowatych syberyjskich mórz na północy po subtropikalne wyspy na południu. Jej podróż rozpoczyna się w ujemnych temperaturach na Hokkaido, gdzie żyją najpiękniejsze i najbardziej zagrożone dzikie zwierzęta Japonii. Wędrując na południe, Joanna odwiedza Tokio, starożytną stolicę Kioto z zachwycającymi świątyniami oraz Nagasaki, miasto o tragicznej przeszłości. Jej epicka podróż kończy się na sielskich plażach Kohamy, jednej z najodleglejszych pacyficznych wysp Japonii, gdzie mieszkają dziewczyny z girlsbandu, których średnia wieku wynosi 84 lata. 13:45 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEDZY OPERACJI NEPTUN ODC. 1/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 1 THE D - DAY SPIES) Cykl dokumentalny, 50 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej: Montagu, Garbo, Fuchs, Penkovsky. Te nazwiska mogą z pozoru nic nie znaczyć, ale ci ludzie zmienili bieg historii. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Zobaczymy, jak pewien mężczyzna założył 24 tożsamości, aby zasymulować istnienie szpiegowskiego pierścienia. Zobaczymy, jak naukowcy z tajnych agencji przekazali ZSRR ultrapoufne plany dotyczące bomby atomowej. Odkryjemy zakodowane wiadomości, niewidoczny atrament, mikrofilmy i wszystkie niesamowite taktyki przesyłania ściśle tajnych informacji. Dzięki analizie odtajnionych dokumentów, archiwów, rekonstrukcji, wywiadów ze znanymi ekspertami i byłymi tajnymi agentami ta seria dokumentalna pozwoli nam zajrzeć w umysły i metody działania tajnych agentów. Garbo, Tricycle, Treasure, Brutus i Bronx - brytyjscy szpiedzy z czasów II Wojny Światowej. Ich misja: oszukać Adolfa Hitlera, by zabezpieczyć lądowanie w Normandii. Podwójni agenci, atrapy, fałszywe informacje przesyłane dyplomatom. To był doskonały plan. Życie w cieniu zmieniło tych pięcioro agentów w mistrzów podstępu. Oto utajniona historia trzech nieznanych mężczyzn i dwóch kobiet. Churchill chciał zaskoczyć nazistów, bo to był jedyny sposób na sukces. Zamierzali przekonać Hitlera, że pod koniec lata 1944 dojdzie do kilku desantów: w Calais, w Norwegii, na południowym zachodzie Francji i na Morzu Śródziemnym, z dala od rzeczywistego miejsca lądowania: Normandii. Aby uwiarygodnić swój plan, alianci stworzyli fikcyjną Pierwszą Grupę Armii Stanów Zjednoczonych, w skrócie FUSAG, stacjonującą w południowo - wschodniej Anglii. Dowodził nią prawdziwy generał George Patton, dobrze znany Niemcom z kampanii w Afryce Północnej i na Sycylii. To, co stało się później - lądowanie w Normandii, jest uznawane za jedną z najbardziej nadzwyczajnych akcji militarnych XX wieku, ale historia niemal zapomniała o wyjątkowej kampanii dezinformacyjnej, która umożliwiła desant. Gdyby kampania się nie powiodła lub została ujawniona, skutki byłyby opłakane. Możliwe, że rozmawialibyśmy dziś po niemiecku. Podwójni agenci w genialny sposób oszukali Niemców. 14:40 NAJWAŻNIEJSZA RZECZ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Ostrowska Scenariusz: Agnieszka Ostrowska Zdjęcia: Mirosław Basaj Film "Najważniejsza rzecz" poświęcony jest losom ukraińskich kobiet, które przyjechały do Polski w pierwszych tygodniach rosyjskiej inwazji. Opowiadają o okolicznościach podjęcia decyzji o wyjeździe, traumie, jaką przeszły, oczekiwaniach co do życia w Polsce i powrotu do swojego kraju Ukrainy, a także perspektywach relacji z Europą i Rosją. Punktem wyjścia każdej historii są najważniejsze rzeczy, które bohaterki zabrały ze sobą do Polski - przedmioty najczęściej o charakterze osobistym i sentymentalnym. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 3 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Ariadna Lewańska, Maria Ciunelis, Agata Danielowska -Flejszman, Ilona Łepkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Robert Gonera, Wenanty Nosul, Marcin Rogacewicz, Wojciech Żołądkowicz, Renata Berger, Wiesław Wójcik, Piotr Franasowicz, Julia Młynarczyk, Tomasz Błasiak, Mariusz Ostrowski Odc. 3 Król Władysław jest bliski śmierci i martwi się o przyszłość korony. Jadwiga nadal ukrywa jego stan przed dworem. Tymczasem na Wawelu pojawia się minstrel z Litwy, z tajną wiadomością dla Anny. Z pomocą minstrela i swoich dwórek (Cudki oraz Egle) księżniczka wymyka się podstępem z zamku na spotkanie ze swoim bratem Olgierdem, który odpowiedział na jej wezwanie i przyjechał do Polski. Książę Kazimierz zauważa jednak, że jego żona zniknęła i podejrzewając ją o zdradę, wyrusza jej śladem. Tymczasem Jaśko z Melsztyna, zaufany rycerz Kazimierza donosi o wyjeździe Anny królowej Jadwidze. Telenowela historyczna, TVP 2017 16:05 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 17:10 HISTORIA POLSKI - BRUTUS, CZARNOCKA, MARIA... SIATKA PUŁKOWNIKA GANO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Bogdan Czermiński, Grażyna Czermińska Film o pułkowniku Stanisławie Gano, twórcy polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Jako szef Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, w 1941 roku, stworzył najlepszą aliancką siatkę wywiadowczą nie tylko w okupowanej Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Płd. i północnej Afryce. Zorganizował polski wywiad w sposób wyjątkowo nowoczesny, który dopiero po wojnie przejęły inne centrale wywiadowcze. Jeszcze w Polsce, w 1939 roku, pułkownik Gano jako Szef Biura Techniki Oddziału II Sztabu Generalnego WP nawiązał współpracę z najlepszymi wówczas naukowcami i wykorzystywał najnowsze zdobycze techniki, chemii, mechaniki, fotografii, toksykologii i łączności. Zdobyta wiedza została później przekazana polskim agentom pracującym w czasie wojny. Po wojnie Amerykanie proponowali pułkownikowi Gano pracę w tworzonej właśnie CIA, ale odmówił. Jak na szpiega przystało, pułkownik Gano ma w swoim życiorysie także interesujące i do tej pory w pełni niewyjaśnione wydarzenia. Co stało się z archiwum II Oddziału? Dlaczego, jako wybitny szef polskiego wywiadu, nie został zaproszony do komisji badającej katastrofę w Gibraltarze? Jaka była rola polskiego wywiadu w znikaniu zawartości zaplombowanych niemieckich transportów złota i kosztowności przerzucanych przez Hiszpanię do Ameryki Płd.? Po wojnie władze komunistyczne potraktowały pułkownika Gano w sposób dla siebie charakterystyczny. Uchwałą Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiony został obywatelstwa polskiego, które przywrócono mu pośmiertnie w 1971 roku. Osią konstrukcyjną filmu będzie opowieść Stanisława Gano o wybranych polskich agentach i wydarzeniach II wojny światowej, na które mieli oni wpływ. Realizatorzy jako motyw łączący poszczególne elementy filmu zastosują inscenizacje. Będzie to wywiad z pułkownikiem Stanisławem Gano, do którego w rzeczywistości oczywiście nigdy nie doszło. W filmie wykorzystano oryginalne dokumenty, dotyczące Oddziału II Sztabu wodza Naczelnego w Londynie oraz pamiątki pochodzące ze zbiorów prywatnych. W filmie obok głównego bohatera, zaprezentowane zostaną sylwetki słynnych polskich agentów: Romana Czerniawskiego, Mieczysława Słowikowskiego i innych. 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY W OPERACJI "OVERLORD" Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Rankiem 6 czerwca 1944 roku rozpoczęła się największa operacja desantowa II wojny światowej - lądowanie aliantów w Normandii. Otrzymała kryptonim "Overlord". Jej początek oznaczono jako D - Day, czyli nieznany dzień, w którym rozpoczyna się lub ma się rozpocząć operacja. Z angielskich portów w stronę francuskiego wybrzeża płynęło około 156 tysięcy żołnierzy alianckich. Pierwsze jednostki zaczęły lądować około godziny 6.30, po wcześniejszym zbombardowaniu plaż przez lotnictwo brytyjskie i amerykańskie. Udział w operacji "Overlord" miały także jednostki polskie. 6 czerwca uczestniczyło w niej osiem polskich statków handlowych. Wspierały ją również okręty podwodne, krążownik ORP "Dragon" i niszczyciele ORP "Ślązak", "Piorun", "Błyskawica" i "Krakowiak". Swój udział miały także Polskie Siły Powietrzne - osiem dywizjonów myśliwskich i trzy bombowe. Dwa miesiące później wielką rolę w decydującej o przełamaniu niemieckiej obrony bitwie pod Falaise odegrała 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka. Polacy walczyli także w mundurach armii amerykańskiej i kanadyjskiej. 18:30 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 56 (SERIA V ODC. 4) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Magdalena Czerwińska, Paweł Małaszyński, Peter Wolf Cichociemna spadochroniarka z Londynu, Magda, ujawnia swoje zadanie. Ma dowiedzieć się jak najwięcej o tajnej, niemieckiej bazie wojskowej pod Warszawą. Dowództwo zarządza obserwację. Magda wraz z odziałem rozpoczyna zadanie. Podczas obserwacji dziewczyny widzą, że do ośrodka przywożeni są sowieccy jeńcy. Jeden z nich próbuje uciec i na oczach dziewczyn zostają zastrzeleni przez Niemców. Ewa ma pretensje do Magdy, że na to pozwoliła. Widać, że nie darzy jej sympatią. Nie pomaga fakt, że Ewka widzi, że pomiędzy Witkiem a Magdą wyraźnie iskrzy. Tymczasem w Złoczewicach częstym gościem jest pan Odrowąż. Przyjaciel gospodarzy sprzed lat adoruje Nitkę, a jednocześnie próbuje namówić rodzinę na świetny interes. Z dużym zainteresowanie obserwuje posiadłość, w związku z czym jego obecność mocno utrudnia ukrywanie Chaima i jego bliskich, nie mówiąc o produkcji broni. Serial wojenny, 19:20 CZARNA WOŁGA - ODC. 3 W ODPOWIEDZI K - 44 Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk W 1957 roku nieznani sprawcy dokonują włamania do Muzeum Śląskiego we Wrocławiu (obecnie Muzeum Narodowe). Ich łupem pada 13 bezcennych płócien. Wśród nich m.in. Gierymskiego, Matejki, Kossaka i innych znanych malarzy. Kilka dni później złodzieje przysyłają anonim z żądaniem okupu podpisany "K - 44". Władze podejmują negocjacje niczym w amerykańskim filmie sensacyjnym. Odpowiedzi pojawiają się wśród ogłoszeń drobnych w "Expressie Wieczornym" i "Słowie Polskim". Milicja jest pewna, że ma do czynienia z międzynarodową szajką złodziei dzieł sztuki. Jednak ślad urywa się po kilku tygodniach. Po trzech latach śledczy odnajdują jednego ze sprawców i odzyskują obrazy. Okazuje się, że skoku dokonał lokalny chuligan, pijak i złodziejaszek. Nikt nie wierzy, że mógł tego dokonać sam. Dlatego śledztwo trwa nadal. Pozostali członkowie bandy zostają schwytani po trzynastu latach. O tym jednak prasa nie wspomina ani słowem. 20:05 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. BARBAROSSA (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 21:10 UPADEK KRÓLESTWA S.IV - S. 4 ODC. 8 (THE LAST KINGDOM) Serial historyczny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Scenariusz: Stephen Butchard Lektor: Maciej Gudowski Aktorzy: Eliza Butterworth, Alexander Dreymon Serial jest adaptacją cyklu "Wojny Wikingów" Bernarda Cornwella. Akcja toczy się w drugiej połowie IX wieku. Syn saskiego szlachcica, Uhtred (Alexander Dreymon), zostaje osierocony i porwany przez Wikingów, którzy wychowują go jako jednego z nich. Już jako młody wojownik obserwuje upadek kolejnych brytyjskich królestw i toczy ze sobą wewnętrzną walkę, zastanawiając się, kim tak naprawdę jest - Sasem czy Wikingiem. Pomimo lojalności wobec ludzi, którzy go wychowali, pragnie odzyskać ziemie swoich przodków. Dołącza do armii króla Alfreda Wielkiego (David Dawson) władającego Królestwem Wessex - jedynym, które wciąż potrafi stawić opór Wikingom. 22:10 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - ŻEGLUJĄC PO ŚWIECIE. ODC. 4 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Serial dokumentalny (10 odcinków) prezentujący najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na współczesną inżynierię. Każdy odcinek pokazuje jedno przełomowe osiągnięcie, takie jak np. piramidy, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. Filmy łączą materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze oraz czerpią z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu odkrywają tajemnice starożytnego świata. Autorzy rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Widowisko, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 00:25 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartek Konopka Scenariusz: Bartek Konopka Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" był nominowany do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Otrzymał też m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FROMBORK PEŁEN ZDZIWIEŃ I TAJEMNIC Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Z wyprawy do Fromborka wróciliśmy bogatsi o wrażenia i wiedzę. Dla wędrowca nic właściwszego niż spotkać na swojej ścieżce poznania właściwych ludzi. Kipią oni wiedzą i mają naturalną potrzebę podzielenia się nią z każdym, kto słucha. My rozmawiamy dziś z przewodnikami po Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, a wraz z księdzem proboszczem zwiedzimy gotycką Katedrę Wniebowzięcia NMP. Dnia by nie starczyło w miejscu, gdzie każdy dotknięty kamień generuje opowieść. Wiedzeni ciekawością, jako zwiadowcy historii chcielibyśmy zbadać to, co znajduje się pod posadzką kościoła. Wiemy, że ta katedra wciąż ma swoje tajemnice. Prawdopodobnie znajdują się tam krypty biskupów, którzy pełnili tu w przeszłości funkcje duszpasterskie. Katedra jest też miejscem spoczynku Mikołaja Kopernika. Historia poszukiwania jego grobu w miejscowej świątyni obfituje w sensacyjne zwroty akcji. Jako kanonik warmiński korzystał on z przywileju pochówku w katedrze, dlatego przyjęto, że ta krypta powinna się znajdować właśnie na terenie kościoła. Poszukiwania na szeroką skalę rozpoczęto dopiero w roku 2005. Badania potwierdziły, że odnalezione szczątki należą do Mikołaja Kopernika. Nasze badania wskazują zaś, że na terenie katedry znajdują się kolejne, nieodkryte jeszcze krypty. Mamy więc nadzieję na nowy program archeologiczny dla tej świątyni. Kolejne tajemnice czekają na wyjaśnienie. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym.