TVP Historia Piątek, 21.06.2024 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - poożono kamień węgielny pod Tower Bridge; 1908 - zmarł kompozytor Mikolaj Rimski - Korsakow; 1960 - pierwszy raz 100 metrów pokonano w 10 sekund; 1976 - w Londynie zmarł Juliusz Mieroszewski, publicysta i pisarz emigracyjny; 06:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA CELNIKA NA LOTNISKU W KIJOWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia celnika pracującego na lotnisku w Kijowie. 06:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WOLNA EUROPA WCZORAJ I DZISIAJ Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opadła żelazna kurtyna w poprzek kontynentu"- mówił Winston Churchill w przemówieniu w 1946 roku. To był początek zimnej wojny. TVP Historia prezentuje 18 - częściowy cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. 07:25 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 62 (SERIA V ODC. 10) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Maciej Brzoska, Krzysztof Cybulski, Maurycy Popiel, Peter Wolf, Vanessa Aleksander, Piotr Nerlewski, Renata Dancewicz, Kathrin Buhring Nitka spędza czas na błoniach pałacowych, kiedy nagle ktoś ją porywa i wywozi w nieznane. Uprowadził ją Odrowąż, który zamierza wydobyć z niej informacje, które uratują mu życie. Zyga znajduje konia Nitki w lesie. Zaczyna podejrzewać Odrowąża. Okazuje się, że wśród jeńców wykorzystywanych do badań w ośrodku jest jedna z pilotek elitarnego oddziału nocnych bombowców. Zostaje zabrana do Warszawy na przesłuchanie. Meier informuje Sońkę o sytuacji. Magda ma dowodzić akcją odbicia pilotki. Serial wojenny, 08:10 WALECZNE Z GÓR - ODC. 1 HELENA BŁAŻUSIAK Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2023 Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Kacper Solan, Wojciech Kursa, Sebastian Lewiński Prowadzący: Agata Puścikowska Helenka Błażusiak w czasie wojny wspierała ojca - członka ZWZ AK. Potem sama wstąpiła do AK. Po nieudanym powstaniu szczawnickim, na stałe działa w schronisku na Lubaniu - jako sanitariuszka. Aresztowana przez Niemców, trafia do Palace, katowni Podhala. Torturowana, nikogo nie wydaje. Wybitym zębem pisze wstrząsającą modlitwę na ścianie katowni. Wieziona do obozu zagłady, ucieka z transportu. Po wojnie mieszka w Wadowicach. Przyjmuje nazwisko męża, jest znana jako Wanda Pawlik. Wychowuje pięcioro dzieci. Dopiero przed śmiercią, spisuje krótkie wspomnienia. W latach 70. za namową kuriera Wincentego Galicy, kompozytor Mikołaj Górecki dopisuje do jej napisu - modlitwy, muzykę. Powstaje Trzecia Symfonia Pieśni Żałosnych. 08:40 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 10. WŁOSKIE SZALEŃSTWO. CO PRZYWIOZŁA, A CZEGO NIE PRZYWIOZŁA BONA. Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W tym odcinku poznamy przepis na grzankę z bobem według przepisu Bartolomeo Scappiego, a także na ulubioną potrawę Mikołaja Reja, czyli pieczoną szyneczkę. 09:15 HISTORIA POLSKI - ŚLĄSCY BOHATEROWIE - HISTORIA III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO Reportaż, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kamil Niesłony Scenariusz: Kamil Niesłony Zdjęcia: Kamil Niesłony Muzyka: Adam Romański Historia III Powstania Śląskiego w dokumentach i relacjach rodzin powstańców. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 4 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Czwarta część cyklu poświęconego obronie Helu w 1939 roku. 10:45 SZWEDZKIE GÓRY Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak, Mirosław Basaj Tytułowe Szwedzkie Góry, znajdujące się na terenie warszawskiej dzielnicy Bemowo, są miejscem egzekucji Polaków, do jakiej doszło 6 stycznia 1940 roku. Szwedzkie Góry to część tzw. warszawskiego pierścienia śmierci, którą to nazwą określa się otaczające Warszawę miejsca straceń patriotów polskich. Należą do nich Palmiry, Wawer i kilkanaście innych miejscowości, będących świadkami tylko jednej okupacyjnej tragedii, jak właśnie Szwedzkie Góry. Kim były ofiary niemieckich okupantów? Spośród 96 osób zdołano dotychczas zidentyfikować tylko kilka. Dlaczego właśnie oni zginęli? Dlaczego wybrano Szwedzkie Góry i termin 6 stycznia? Co przechowali w swej pamięci mieszkańcy Wawrzyszewa, którzy byli świadkami tego mordu i którzy wskazali po latach jego miejsce? Film "Szwedzkie Góry" w reżyserii Hanny Zofii Etemadi jest próbą odpowiedzi na te dramatyczne pytania, zarówno w rekonstrukcjach fabularnych, jak i w części dokumentalnej, przedstawiającej historyków i pasjonatów, którzy doprowadzili do przypomnienia i upamiętnienia tej okupacyjnej tragedii. W filmie występują: Małgorzata Jóźwiak, Aniceta Ochnicka, Jerzy Pożarowski, Jolanta Fijałkowska - Pilarczyk, Wojciech Magdziak, Sebastian Pudzianowski, Piotr Nowicki, Jacek Zieliński oraz Grupa Rekonstrukcyjno - Filmowa Bemowo. 11:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DEPOZYT Z RZECZNEGO ZAKOLA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Depozyt z rzecznego zakola Nasza destynacja to Lidzbark Welski, a bardziej precyzyjnie bagnista zatoczka rzeki Wel. W środowisku poszukiwaczy obrosła ona już sporą legendą. Znajdujemy się na terenie partyzanckiej bazy Londyn. A rzecz dziś o jednej z tych późno poznanych historii partyzanckich - minęły całe dziesięciolecia i wciąż niewielu pamięta tych ludzi i ich czyny. Lidzbark Welski to jedno z trzech miast na Ziemi Lubawskiej, do którego 19 stycznia wkroczyła Armia Czerwona. Polską odpowiedzią było zawiązanie się struktur ruchu oporu Armii Krajowej. Największym oddziałem partyzanckim na tym terenie był oddział Stanisława Balli ps. Sowa. O depozycie Sowy skrytym partyzanckim składzie broni będziemy dziś mówić. Mobilna kolekcja Przenosimy się nad Bałtyk do Dębogórza, zapisanego złotymi zgłoskami w historii lądowej obrony Wybrzeża we wrześniu 1939 r. Opowieść tyczy nie tyle wojennych zdarzeń, ile sposobów utrwalania tychże w lokalnej pamięci. Sebastian Draga to miłośnik historii, który stworzył coś w rodzaju mobilnego muzeum. To zabytkowy Citroen AC 4, który po przeróbce służy także jako ekspozycja broni, guzików i innego żołnierskiego sprzętu z wrześniowych czasów. Idź, czyń! Kolejna opowieść zakotwiczona jest w roku 1863. Tuz przy wejściu na cmentarz w Inowłodzu znajduje się mogiła weterana 1863 r. Ignacego Harde. Członkowie Stowarzyszenia Wizna 39 odrestaurowali tę mogiłę, oddając w ten sposób cześć człowiekowi, który jako 16 - latek wziął udział w Powstaniu Styczniowym, zaś w okresie II wojny pomagał żołnierzom majora Hubala. 12:05 PRZEPROWADZKI - ODC. 7/10 - NICZYJ PORTRET Serial historyczny, obyczajowy, 52 min, Polska, 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Piotr Śliskowski, Jacek Januszyk Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Krzysztof Pieczyński, Wiktor Zborowski, Łukasz Lewandowski, Leon Charewicz, Krystyna Tkacz Rok 1926. Nadchodzi czas kryzysu. Zarówno w państwie, jak i w firmie i rodzinie Szczygłów. Celina, wciąż nie mogąc przeboleć straty męża, a teraz jeszcze przemijającej młodości, coraz częściej zagląda do kieliszka. Towarzysz wspólnych popijaw, malarz Kuśmider, właśnie kończy portret prezydenta Wojciechowskiego. Brakuje mu jednak pieniędzy na przewiezienie dzieła do gmachu Sejmu. Celina prosi Czesława o pomoc. Tymczasem w Warszawie wybuchają zamieszki. Celina, która jest świadkiem strzelaniny pomiędzy zwolennikami prezydenta i Józefa Piłsudskiego, doznaje szoku. Widząc jej stan, Czesław podejmuje się przetransportować portret "na krechę". Kuśmider, dowiedziawszy się, że wojska Piłsudskiego zyskują przewagę, szybko przemalowuje twarz Wojciechowskiego na oblicze marszałka. Frak, niestety, pozostawia nienaruszony i podczas transportu fałszerstwo wychodzi na jaw. Zdesperowany artysta w ostatniej chwili przerabia więc obraz na modłę kubistyczną. Serial obyczajowy, 53 min, 10 odc. , Polska 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Leon Charewicz, Krzysztof Pieczyński, Wiktor Zborowski, Olaf Lubaszenko, Krystyna Tkacz, Konrad Jakoniuk, Oktawian Kuc, Krzysztof Gaduła - Zawratyński i inni 13:05 POLACY W KOSMOSIE - KSIĘŻYCOWY SAMOCHÓD Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Lunar Roving Vehicle to jedna z największych ikon programu Apollo. Księżycowy samochód pozwolił astronautom udać się dalej i zbadać więcej niż byli w stanie wcześniej. Nie mógłby jednak powstać, gdyby nie polski naukowiec. Mieczysław Bekker nazywany jest ojcem terramechaniki - nauki traktującej o poruszaniu się pojazdów w terenie. Był jednym z głównych twórców księżycowego pojazdu, którym astronauci misji Apollo 15, 16 i 17 przemierzali powierzchnię Srebrnego Globu. W tym odcinku poznamy jego niezwykłą historię. 13:35 ZAPOMNIANE SZLAKI PIELGRZYMKOWE EUROPY - ODC. 3. VIA FRANCIGENA DO RZYMU (ODC. 3. SWITZERLAND, ITALY: THE VIA FRANCIGENA TO ROME) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy/Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mareike Mueller Scenariusz: Mareike Mueller Seria przybliża trasy trzech dawnych zapomnianych szlaków pielgrzymkowych prowadzących przez cztery kraje europejskie. Podąża śladami zwycięzców, trasami, które Napoleon i Rzymianie przemierzali przez imponujące Alpy Szwajcarskie, przez tereny wiejskie Włoch w kierunku Watykanu na Via Francigena. Wędruje romantycznymi ogrodami prezentując krajobrazy południowej Anglii szlakiem pielgrzymim i odkrywa boski szlak Mont - Saint - Michel w Normandii. Odcinki: 1. England: The Pilgrim's Way to Canterbury, 2. France: The Mont - Saint - Michel Way. 3. Switzerland, Italy: Via Francigena to Rome 14:35 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - DAWNE NARZĘDZIA. ODC. 5 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Serial dokumentalny (10 odcinków), prezentujący najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na współczesną inżynierię. Każdy odcinek pokazuje jedno przełomowe osiągnięcie, takie jak np. piramidy, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. Filmy łączą materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze oraz czerpią z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu odkrywają tajemnice starożytnego świata. Autorzy rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 10 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Maria Ciunelis, Agata Danielowska -Flejszman Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Wiktoria Zembrzycka, Mirosław Kupiec, Bartosz Adamczyk, Piotr Bała, Grzegorz Kulikowski, Katarzyna Czapla, Robert Zawadzki, Olaf Marchwicki, Marcin Rudziński, Halina Łabonarska, Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Andrzej Deskur Odc. 10 Na zamku trwają przygotowania do pogrzebu Władysława Łokietka. Jadwiga bardzo cierpi po stracie męża. Przyjeżdża królowa Elżbieta, co powoduje zamieszanie na dworze. Kunegunda próbuje zniechęcić siostrę do Kazimierza i Anny, jednak Elżbieta broni brata i staje po jego stronie niczym matka. Jest bezwzględna w osądzie spiskowców węgierskich. Wraz z Kazimierzem skazuje ich na tortury i śmierć, za próbę otrucia rodziny królewskiej. W tle uroczystości pogrzebowych na dworze rozwija się pierwszy poważny romans. Zaufany króla - Niemierza - zakochuje się w dwórce Anny - Cudce. Telenowela historyczna, Polska 2017 16:10 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 17:00 HISTORIA POLSKI - KAROL JAROSZYŃSKI - HISTORIA NAJBOGATSZEGO POLAKA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grażyna Czermińska Scenariusz: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Zdjęcia: Grażyna Czermińska Wykonawcy: Artur Kalicki Karol Jaroszyński był jednym z najbogatszych Polaków w historii, geniuszem ówczesnego biznesu i bankowości. Po odziedziczeniu, na początku XX wieku, majątku po ojcu, traci niemal wszystkie pieniądze w kasynie w Monte Carlo. Ale w końcu rozbija bank i wygrywa ogromną fortunę. Zaczyna inwestować w przemysł i w krótkim czasie staje się finansowym potentatem. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, mając poparcie kół rządowych, zaczął organizować w Rosji przemysł wojenny i uzyskał na ten cel kredyt w Banku Państwa do 400 milionów rubli. W 1917 roku stał na czele wielkiego koncernu, w skład którego wchodziły kopalnie, huty, fabryki, banki, cukrownie, towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa kolejowe, lasy, a nawet towarzystwa łowieckie i duże hotele. Wszystko stracił po dojściu do władzy bolszewików. Doradca cara Mikołaja II i Józefa Piłsudskiego. Urodzony i wychowany w Rosji nigdy nie przestał być polskim patriotą. Współzałożyciel Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego, największym odznaczeniem papieskim, nadawanym osobom świeckim za szczególne zasługi dla Kościoła. 17:50 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - WROCŁAW Reportaż, 7 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Katarzyna Sanocka Wrocław to jedno z najstarszych i największych polskich miast, o niesłychanie burzliwej historii. O jego randze i znaczeniu świadczy fakt, że to właśnie tutaj w roku 1000 Bolesław Chrobry założył biskupstwo. Leżąc na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków handlowych, Via Regia i Szlaku Bursztynowego, miał Wrocław wspaniałe warunki do rozwoju. Na przestrzeni tysiącletnich dziejów przechodził w ręce czeskie i niemieckie, by po II wojnie światowej wrócić w granice Polski. 18:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SPORT. ARENA WOJNY. Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Sport. Arena wojny. Rozgrywki zimnowojenne. Co to były za emocje, kiedy polscy siatkarze mierzyli się z Sowietami o olimpijskie złoto w Montrealu! Albo gdy kanadyjscy hokeiści grali ze Sborną! Dla wszystkich było jasne: to nie sport, to konfrontacja systemów. A sprawiedliwość musi być po naszej stronie! Gest Kozakiewicza w Moskwie, polscy bokserzy, którzy złoili skóry Sowietom - zimna wojna wdzierała się na ringi i bieżnie. Archiwum Zimnej Wojny przypomina czas, kiedy dla drużyn sowieckich i enerdowskich lekka atletyka była batalią, na którą posyłano pancerne, naszprycowane różnymi "wspomagaczami" potwory. Bo liczba zdobytych medali była miarą wyższości komunizmu. Wielkie momenty tych konfrontacji przypominają ich ikony - uczestnicy zmagań. 18:40 WOJENNE DZIEWCZYNY S.V - ODC. 63 (SEZON V ODC. 11) Ваенныя дзяўчаты (Wojenne dziewczyny), серыял Serial wojenny, 43 min, Polska, 2022 Reżyseria: Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Karolina Rzepa, Michał Czernecki, Mateusz Rzeźniczak, Piotr Nerlewski, Maciej Brzoska, Stefan Wójcik, Kathrin Buhring, Peter Wolf, Magdalena Czerwińska Sońka zabiera ze sobą Mareczka na ćwiczenia. Na zajęciach nie wszystko idzie, jak powinno. Mareczek i Zyga zostają pojmani przez Niemców. Margharete uczestniczy w przesłuchaniu i rozpoznaje Zygę. Sońka ubłagał Meiera, by pomógł im znaleźć Mareczka i Zygę. Jeńcy mają zostać rozstrzelani w lesie w Wesołej. Grupa pod dowództwem Magdy i Witka zamierza ich odbić. Akcja kończy się sukcesem. Serial wojenny, 19:25 WALECZNE Z GÓR - ODC. 2 ANTONINA TATAR Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agata Puścikowska, Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Antonina Tatar - aktywistka i społecznica przedwojenna. Bogata panna poświęciła swoje życie służbie ludziom i Panu Bogu. Jeszcze przed wojną aktywnie walczyła o biednych mieszkańców Podhala, w czasie wojny była w ruchu oporu. Po wojnie założyła sierociniec i walczyła o godne życie sierot. Umarła w cierpieniu, na raka. Piękna, niezłomna, dumna góralka. Obecnie zainteresowanie jej postacią jest coraz większe, jakby się odradzało. Film jest próbą uchwycenia fenomenu dzielnej kobiety, jej psychiki, motywacji w życiu. Czy może być autorytetem i inspiracją dla współczesnych? 20:00 LEGENDA ORIENT EXPRESSU (ORIENT EXPRESS - A TRAIN WRITES HISTORY) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Wprowadzenie Orient Expressu - zwanego również "pociągiem pociągów" - na tory wymagało nie lada wytrwałości. Kilkukrotnie ambitny projekt Georges' a Nagelmackersa był bliski porażki, ponieważ belgijski przedsiębiorca stanął w obliczu bankructwa swojej firmy produkującej wagony sypialne, Compagnie International des Wagons - Lits (CIWL). Mimo to nie ustawał w dążeniu do celu - połączenia stolic Europy siecią nocnych pociągów. 21:10 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - FILIP I ORLEAŃSKI: MIŁOŚĆ I INTRYGI. 1669 - 1679. ODC. 4/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 4/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2021 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:15 ZDRAJCA - ODC. 2 (TRAITOR, EP 2) Serial sensacyjny, 57 min, Estonia, 2018 Reżyseria: Ergo Kuld Aktorzy: Eva Koldits, Margo Mitt, Mart Nurk, Tambet Tuisk, Veiko Porkanen Serial inspirowany aferami szpiegowskimi współczesnej Estonii. Alfred Vint zostaje zatrudniony w Ministerstwie Obrony, gdzie ma dostęp do tajnych dokumentów. Trudna sytuacja finansowa i żądza zysku skłaniają go do współpracy z rosyjskim wywiadem. Sytuacja z łotewskim szpiegiem się komplikuje. Rosjanie postanawiają go zlikwidować. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - "PSEUDONIM"PUCH" Widowisko historyczne, 46 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Łukasz Nowicki - Kuzniecow, Paweł Sanakiewicz - Koch, Piotr Warszawski - Skorzeny, Łukasz Sanakiewicz, Artur Dziurman, Janusz Bukowski Młody porucznik Wehrmachtu z Krzyżem Żelaznym na piersi wbiega na piętro Urzędu Wojewódzkiego w Równem. Zmierza wprost do siedzącego za biurkiem oficera dyżurnego, prosi go o wskazanie drogi do gabinetu generała von Ilgena. Dyżurny, dostrzegając wychodzących z bufetu oficerów sztabowych i wysokiego urzędnika NSDAP, wskazuje ich interesantowi. Porucznik podchodzi do dostojników, pręży się na baczność, salutuje służbiście i wręcza partyjnemu notablowi kartkę papieru. Urzędnik szybko przebiega wzrokiem notatkę, spogląda na młodego człowieka z osłupieniem, otwiera usta do krzyku. Za późno! Porucznik błyskawicznie wyciąga pistolet, oddaje dwa strzały, przeskakuje barierkę i zbiega po schodach. Nim zaskoczona ochrona gmachu rusza w pościg, zabójca pędem opuszcza budynek i niknie w tłumie przechodniów. Kim był szaleńczy zamachowiec, któremu udało się wejść do pilnie strzeżonego gmachu i zastrzelić partyjnego urzędnika, wręczywszy mu wcześniej dokument z wyrokiem śmierci? Kim był naprawdę człowiek uważany przez swych przełożonych i podwładnych za porucznika Wehrmachtu Paula Wilhelma Sieberta? Ofensywa niemieckich wojsk w czerwcu 1941 roku zaskoczyła Rosjan i zdruzgotała ich osłonowe siły zbrojne. Formacje Armii Czerwonej ustępowały bezładnie pod naporem wroga. Setki tysięcy sowieckich ludzi zginęły w boju, setki tysięcy dostały się do niewoli. Aby spowolnić tempo pochodu nieprzyjaciela, Stalin wydał drakońskie rozkazy. Oddziały NKWD stanęły murem tuż za plecami obrońców, by strzelać do wycofujących się żołnierzy. Ludności cywilnej nakazano uchodzić w głąb kraju, spaliwszy uprzednio domy i spichrze oraz wybiwszy zwierzęta hodowlane. Ponadto za linię frontu przerzucone zostały niewielkie oddziały świetnie wyszkolonych dywersantów, by zdobywali ważne informacje o zamiarach wroga i siali zamęt w jego szeregach - przerywali linie komunikacyjne, dezorganizowali łączność, organizowali zamachy na dowódców i wysokich urzędników niemieckich. W gronie tych doborowych żołnierzy sił specjalnych znalazł się trzydziestoletni wówczas Iwan Kuzniecow. Pochodził z rodziny Niemców nadwołżańskich. Wysoki, bardzo sprawny fizycznie blondyn mówił biegle po niemiecku i był szaleńczo odważny. Niezwykłe wyczyny radzieckiego agenta o pseudonimie "Puch", znanego Niemcom jako porucznik Paul Siebert, przedstawia Bogusław Wołoszański w kolejnym widowisku z cyklu "Sensacje XX wieku". 00:25 BAT 21 Dramat, 100 min, USA, 1988 Reżyseria: Peter Markle Scenariusz: William C. Anderson, George Gordon Aktorzy: Danny Glover, Gene Hackman, Jarry Reed, David Marshall Grant, Clayton Rohner, Erich Anderson, Joe Dorsey Film wojenny o Wietnamie, odbiegający od kasowych dzieł tego gatunku. Reżyser Peter Markle świadomie unika spektakularnych efektów pirotechnicznych, widowiskowych scen walk, krwawej strzelaniny i przesadnego pokazywania siły bohatera typu Rambo, koncentrując się raczej na ludzkim aspekcie sprawy. Zainspirowany rzeczywistymi wydarzeniami film opowiada o ryzykownej akcji ratowania amerykańskiego oficera zagubionego na ogarniętym wojną terytorium wroga. Ukazuje dramat człowieka, który, choć swoje życie zawodowe poświęcił karierze wojskowej, po raz pierwszy znajduje się w samym centrum działań wojennych. Dotychczas na odległość wydawał rozkazy, teraz ma okazję przyjrzeć się konfliktowi od środka, przekonać się, jaką cenę płacą niewinni ludzie za bezsensowną wojnę na górze. Wietnam, rok 1972. Podczas lotu rozpoznawczego nad terytorium wroga nad dżunglą zostaje zestrzelony amerykański bombowiec. Z płonącej maszyny ratuje się na spadochronie jedynie 53 - letni podpułkownik Iceal Hambleton (Gene Hackman), kryptonim Bat 21, ekspert w dziedzinie uzbrojenia rakietowego sił powietrznych Stanów Zjednoczonych. Komunistyczna partyzantka próbuje pojmać wroga. Na pomoc zestrzelonemu oficerowi spieszy kapitan Bartholomew Clark (Danny Glover), pilot samolotu zwiadowczego, któremu udaje się zlokalizować rozbitka. Ponieważ w miejscu otoczonym siłami wroga natychmiastowa akcja jest zbyt ryzykowna, Hambleton musi spędzić noc w dżungli. Przerażonego sytuacją, wyczerpanego i wygłodniałego oficera podtrzymuje na duchu Clark, który przez cały czas nawiązuje z nim kontakt radiowy. Hambleton musi sam stawić czoło wielu niebezpieczeństwom. Podczas kradzieży żywności zostaje zaatakowany przez wietnamskiego wieśniaka, którego zabija w obronie własnej. Niebawem jest świadkiem śmierci pilota helikoptera, Rossa Carvera (David Marshall Grant), który miał wyrwać go z piekła. Tymczasem lotnictwo amerykańskie przygotowuje się do zaplanowanej od dawna operacji zbombardowania okolicy, gdzie został odkryty konwój czołgów nieprzyjaciela. Dziesiątkom niewinnych Wietnamczyków grozi śmiertelne niebezpieczeństwo. W zagrożeniu jest również życie podpułkownika Hambletona. Dzięki interwencji przełożonego Clarka, pułkownika George'a Walkera (Jerry Reed), rozpoczęcie ataku udaje się odwlec o 24 godziny. Obowiązuje jednak całkowity zakaz wszelkich lotów zwiadowczych i ratowniczych. Chcąc ocalić Iceala Hambletona, zdesperowany kapitan Clark uprowadza helikopter Walkera, choć nie potrafi sterować maszyną. (BAT 21) 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DEPOZYT Z RZECZNEGO ZAKOLA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Depozyt z rzecznego zakola Nasza destynacja to Lidzbark Welski, a bardziej precyzyjnie bagnista zatoczka rzeki Wel. W środowisku poszukiwaczy obrosła ona już sporą legendą. Znajdujemy się na terenie partyzanckiej bazy Londyn. A rzecz dziś o jednej z tych późno poznanych historii partyzanckich - minęły całe dziesięciolecia i wciąż niewielu pamięta tych ludzi i ich czyny. Lidzbark Welski to jedno z trzech miast na Ziemi Lubawskiej, do którego 19 stycznia wkroczyła Armia Czerwona. Polską odpowiedzią było zawiązanie się struktur ruchu oporu Armii Krajowej. Największym oddziałem partyzanckim na tym terenie był oddział Stanisława Balli ps. Sowa. O depozycie Sowy skrytym partyzanckim składzie broni będziemy dziś mówić. Mobilna kolekcja Przenosimy się nad Bałtyk do Dębogórza, zapisanego złotymi zgłoskami w historii lądowej obrony Wybrzeża we wrześniu 1939 r. Opowieść tyczy nie tyle wojennych zdarzeń, ile sposobów utrwalania tychże w lokalnej pamięci. Sebastian Draga to miłośnik historii, który stworzył coś w rodzaju mobilnego muzeum. To zabytkowy Citroen AC 4, który po przeróbce służy także jako ekspozycja broni, guzików i innego żołnierskiego sprzętu z wrześniowych czasów. Idź, czyń! Kolejna opowieść zakotwiczona jest w roku 1863. Tuz przy wejściu na cmentarz w Inowłodzu znajduje się mogiła weterana 1863 r. Ignacego Harde. Członkowie Stowarzyszenia Wizna 39 odrestaurowali tę mogiłę, oddając w ten sposób cześć człowiekowi, który jako 16 - latek wziął udział w Powstaniu Styczniowym, zaś w okresie II wojny pomagał żołnierzom majora Hubala.