TVP Historia Czwartek, 09.01.2025 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1797 - gen. Jan Henryk Dąbrowski podpisał z rządem Lombardii umowę o powołaniu Legionów Polskich; 1839 - Daguerre zaprezentował technikę utrwalania obrazów - dagerotyp; 1958 - wielogodzinna rozmowa Stefana kardynała Wyszyńskiego z Cyrankiewiczem i Gomułką o dyskryminacji wierzących; 1992 - czasopismo "Nature" donosi: Aleksander Wolszczan jako pierwszy odkrył planety poza naszym układem słonecznym; 06:45 RZECZ POLSKA S.I - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W pierwszym odcinku bohaterem będą klocki Zofii Stryjeńskiej. Projekt tej drewnianej zabawki powstał w 1918 roku i był związany z aktywnością artystki w ramach Warsztatów Krakowskich. Klocki miały przedstawiać 6 scen nawiązujących do tradycji ludowych jak np. puszczanie wianków na rzece czy oczepiny. W ten sposób Stryjeńska chciała edukować najmłodszych w polskich zwyczajach. Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. 07:05 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 15 Program historyczny, 50 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Twórcy wykorzystali autentyczne wnętrza Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historyczne tło dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział w programie. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów. Narracja zachęca do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 18 "MOCNE PAPIERY" S. II Serial TVP, 46 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Sowińska informuje Bronka, że ich córka została zwolniona z Pawiaka. Helena dowiaduje się, że Fisher, któremu przekazała pieniądze, został zamordowany. Danka zachęca Helenę do pracy w restauracji Woźniaka. Rainer i Halbe uruchamiają tam podsłuch i punkt obserwacyjny. Graba każe Wandzie przygotować się do transportu do Oświęcimia. Władek dostaje pracę w Reichsbanku. Michał chce nawiązać bezpośredni kontakt z Halbem. Otrzymuje na to zgodę dowództwa. Proponuje Celinie współpracę. Władek spotyka się z mecenasem Radwańskim, zobowiązuje się zorganizować podziemną radiostację. Do współpracy angażuje Kamila, o szczegółach budowy radiostacji rozmawiają w lokalu Woźniaka. Janek wchodzi na teren getta, prosi Sajkowskich o rękę Leny. Bronek próbuje dowiedzieć się czegoś o Wandzie uwięzionej na Pawiaku. Wanda zachęca Ninę do ucieczki. Doktor Maria zastaje w swoim gabinecie niemieckiego lekarza. Rozpoznaje w nim Otta, znajomego medyka sprzed lat. 08:50 ZDOBYWCY KARPAT - MARIUSZ ZARUSKI Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1998 Scenariusz: Jacek Zygadło Zdjęcia: Piotr Zborowski, Jacek Zygadło Lektor: Wojciech Wysocki Film ukazuje postać wybitnego taternika, pioniera narciarstwa zimowego w Polsce, założyciela Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego - Mariusza Zaruskiego, który zmarł w sowieckim więzieniu, a którego symboliczny pogrzeb odbył się dopiero 11 listopada 1997 roku. 09:20 HISTORIA POLSKI - WSZYSTKO DLA POLSKI - POWSTANIE ZAMOJSKIE 1942 - 1944 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk Muzyka: Rafał Rozmus Film ma na celu przybliżenie młodemu widzowi tragicznych losów ludności zamieszkującej Zamojszczyznę w okresie II wojny światowej, wiedzy o akcjach pacyfikacyjno - wysiedleńczych na tych terenach oraz o bohaterskiej walce podziemia niepodległościowego w obronie ojczyzny. Wykorzystane zostaną inscenizowane sceny oraz animacja komputerowa. Film ma mieć charakter głównie edukacyjny. Wybór formy przekazu - wzbogacenie opowieści historycznej w inscenizacje i grafikę również wynika z chęci dotarcia do młodego widza i zaabsorbowania jego uwagi. Dla skompensowania wiedzy o powstaniu i ujęciu jej w czytelnej, krótkiej formie, wybrane zdarzenia i okoliczności są wyjaśniane przez lektora. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KURSK CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego bitwie o Kursk. 10:45 CZTERY STRONY ŚWIATA - EKWADOR, KRAJ DRZEMIĄCYCH OLBRZYMÓW. ODC. 5 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 11:35 TACY BYLIŚMY - /3/ CUD NARODZIN Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Były czasy, kiedy to poród w szpitalu dla wiejskich kobiet przestawał być legendą, a stawał się realną alternatywą, dającą poczucie bezpieczeństwa. Jak przychodziliśmy na świat? O czym marzyły przyszłe i świeżo upieczone mamy? Jak świętował cały kraj, gdy urodziły się pięcioraczki? Porozmawiajmy o cudzie narodzin w latach 70. i 80. 12:15 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 5/12 Serial komediowy TVP, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Na łące pod lasem trwa festyn. Burmistrz przecina wstęgę we włoskich kolorach narodowych, orkiestra strażacka usiłuje odegrać "Bandiera rossa", a wszystkiemu asystuje pop z popadią. Maselli, włoski biznesmen, bohater uroczystości, ma wmurować kamień węgielny pod budowę swojego hipermarketu. Pop kropi kamień święconą wodą. W najlepsze trwa zabawa. Do tłumu podjeżdża zaciekawiony Bocian. Niespodziewanie zatrzymuje się jak wryty. Oliwia, przyjaciółka Masellego, to jego dawna narzeczona, której od dawna poszukuje. Rozwścieczony Bocian rzuca się na Włocha z pięściami, ale natychmiast obezwładniają go ochroniarze Masellego. Powalony przez nich Bocian z trudem się podnosi. Musi się napić piwa na uspokojenie. Niechcący ochlapuje piwem bujny dekolt barmanki Struzikowej, atrakcyjnej wdowy. 13:00 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - ŁAŃCUT Reportaż, 7 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz, Eliza Orzechowska Zdjęcia: Krzysztof Gromek Lektor: Katarzyna Sanocka W kolejnym odcinku "Pomników Historii" wybierzemy się do Łańcuta. Znajduje się tam zespół zamkowo - parkowy, wyjątkowa w skali Polski wielka rezydencja magnacka. Wyróżnia się rozmachem kompozycji przestrzennej, wysoką klasą artystyczną zabytkowych budynków, wyjątkowym wystrojem i wyposażeniem wnętrz oraz unikatowymi zbiorami muzealnymi. Przez lata właścicielami rezydencji byli Stanisław Lubomirski, Izabela z Czartoryskich Lubomirska oraz członkowie rodu Potockich. Na listę pomników historii zespół zamkowo - parkowy został wpisany w 2005 roku. Zamek w Łańcucie był przez lata miejscem spotkań towarzyskich. Bywali tu przedstawiciele rodów królewskich, arystokracja polska i zagraniczna oraz politycy. Pałacowe wnętrza podziwiał m.in. król rumuński Ferdynand z małżonką oraz Jerzy, książę Kentu z żoną i przyjaciółmi. Niedaleko zamku znajdują się dwa imponujące budynki neobarokowych stajni i modernistycznej z elementami klasycystycznymi wozowni. Choć tworzą one oddzielny kompleks hippiczny - tak jak za właścicieli - stanowią cześć łańcuckiej rezydencji. 13:15 PODZIEMNE WŁOCHY - RZYM. ODC. 1/8 (UNDER ITALY) Serial dokumentalny, 60 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Dario Marani Pełna przygód podróż po podziemnym, nieznanym i tajemniczym świecie kryjącym się zarówno pod największymi miastami, ale i wioskami Włoch. Miały one często ogromne znaczenie historyczne, dlatego ich eksploracja pozwala poznać od podszewki dawne i współczesne dzieje tego kraju. W każdym odcinku gospodarz serii, amerykański archeolog Darius Arya, osobiście odkrywa włoskie podziemia: od Rzymu do Neapolu, od Narni do Gran Sasso, przez miejsca o ogromnym znaczeniu historycznym i archeologicznym, po współczesne miejskie kanały, a to pozwala prześledzić historię Italii od prehistorii, przez epokę grecko - rzymską, wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecze do dziś. 14:30 UPADEK NAZIZMU S.III - ODC. 3. W OTCHŁAŃ (ODC. 3) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 146 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Teresa Czepiec, Anna Stańko Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Martyna Dudek, Sławomir Orzechowski, Piotr Ligienza, Tadeusz Chudecki, Karina Seweryn, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Sylwia Skrzypczak, Michał Włodarczyk, Marcin Sitek Kazimierz rozmawia z Kunegundą o jej przyszłości. Jest wyraźnie zaskoczony jej reakcją. Prosi o pomoc Adelajdę, która z zazdrości zaczyna być okrutna dla pasierbicy. Widać, że zaczynają przemawiać przez nią złe moce, które wezwała. Mela obsesyjnie pragnie zemsty, dlatego ucieka z niewoli i atakuje Gabiję. Ligęza i Guncel są nadal w podróży. Zimowa zawierucha nie pomaga im w posłowaniu. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - ZADANIE SPECJALNE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1984 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program ukazujący kulisy lotu amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U - 2, który odbył się 1 maja 1960 roku. Autor programu przedstawia podłoże historyczne tego lotu, opisuje rozkład sił w ówczesnej Europie końca lat 50. i początku 60. oraz dominujące wówczas trendy polityczne. Geneza powstania Układu Warszawskiego (14 maja 1955 roku), w odpowiedzi na przyjęcie Niemiec Zachodnich do NATO (5 maja 1955 roku), podpisanie traktatu, na mocy którego Austria odzyskała suwerenność. Nadzieje na złagodzenie "zimnej wojny" na konferencji czterech mocarstw, zaplanowanej na maj 1960 roku w Paryżu. Autor programu przedstawia konsekwencje polityczne lotu U - 2 oraz jego interpretację przez prezydenta USA Dwighta D. Eisenhowera. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - PIĘCIU WSPANIAŁYCH Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1938 roku wysoki funkcjonariusz radzieckich służb bezpieczeństwa, Aleksander Orłow, uciekł ze swojej socjalistycznej ojczyzny, by starać się o azyl w USA. Najprawdopodobniej ujawnił Amerykanom istnienie niezwykle groźnego radzieckiego szpiega, Kima Philby'ego, i być może jego współpracowników, działających od lat na terenie Wielkiej Brytanii. Utrzymywał, że Kim Philby i jego koledzy, młodzieńcy z szacownych, angielskich rodzin, absolwenci najlepszych uczelni, byli szczerze oddani ideom komunizmu i postanowili wiernie mu służyć. Dzisiaj wiadomo, że działalność Philby'ego i jego czterech kolegów (m.in. Gaya Burgesa i Anthony'ego Blunta) przypadła na okres od lat 30. do 50. Niektórzy uważają, że byli oni podwójnymi agentami, sterowanymi przez wywiad brytyjski. Czy tak było? Program przedstawia ujawnione dotąd informacje o działalności Philby'ego oraz okoliczności ucieczki Aleksandra Orłowa. 17:10 HISTORIA POLSKI - STAN WOJENNY. NIE BYLIŚMY SAMI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Czarlewski Strajki sierpniowe i działania Solidarności w latach 1980 - 1981 doprowadziły do prawdziwego trzęsienia ziemi w globalnej polityce i spowodowały reakcje antagonistycznych bloków sowieckiego i wolnego świata. Dokument ukazuje reakcje wolnego świata i konsekwencje ogłoszenia stanu wojennego nad Wisłą w grudniu 1981 roku w kontekście nie tylko wielkiej polityki, ale także wśród poszczególnych ludzi i narodów, którzy solidaryzowali się z Polakami i im pomagali. Pokazane reakcje, działania i zachowania zagranicznych przywódców, olbrzymie zainteresowanie i sympatia dla Solidarności zachodniej opinii publicznej oraz zaangażowanie się osobistości o różnych poglądach i formacji na rzecz Polski. Jest to opowieść o wydarzeniach z punktu widzenia zagranicznych korespondentów, polityków, aktywistów, ludzi kultury i Kościoła, którzy swoją działalnością i pomocą wsparli ówczesny ruch antykomunistyczny. Reżyser przeprowadził rozmowy z zagranicznymi bohaterami rozsianymi w wielu krajach, dla których stan wojenny w Polsce był często jednym z ważniejszych wydarzeń w życiu. O wydarzeniach mówią między innymi historyk Norman Davies i muzyk Jean - Michel Jarre. W filmie wykorzystano unikalne archiwalia uzupełniające fascynujące historie opowiadane przez zagranicznych świadków tamtego czasu. 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 694 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:30 RZECZ POLSKA S.I - CUKIERNICA JULII KEILOWEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! Bohaterem drugiego odcinka będzie cukiernica projektu Julii Keilowej. Obiekt powstał w latach 30 i był przykładem modnego w tamtych czasach stylu Art Deco. Wykonana w jednej z warszawskich firm platerniczych cukiernica i dziś zachwyca swoim pięknem. Nowy cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski 18:45 GALERIA WIDMO - PIĘKNA MADONNA Z TORUNIA Serial dokumentalny, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska "Galeria Widmo" prezentuje animowaną historię zaginionego w czasach II wojny światowej mistrzowskiego dzieła przełomu XIX i XV wieku, gotyckiej rzeźby "Piękna Madonna z Torunia", przedstawiającej Marię i dzieciątko Jezus. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 19 "WOJNA I MIŁOŚĆ" S. II Serial TVP, 46 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Halbe pokazuje Rainerowi zdjęcia Władka i Kamila zrobione w restauracji Woźniaka. Władek zakochuje się w od pierwszego wejrzenia w nowej łączniczce, Rudej. Michał pokazuje Margaret legitymację z fabryki Woyciechowskiego. Sowińska wyjaśnia Bronkowi sytuację Elżbiety, której Niemcy rozstrzelali rodzinę. Otto tłumaczy Marii, że otrzymał rozkaz pracy w jej szpitalu i nie mógł odmówić. Maria czuje się zakłopotana tą sytuacją. Michał przekazuje Celinie fałszywe dokumenty na nazwisko Beata Heinemann. Władek znajduje pokój w domu w Józefowie, skąd będzie nadawać radiostacja. Mosler daje Kwapiszowi pieniądze. Zauważa Janka na zdjęciu z Leną. Władek przedstawia Doktorowi i chłopakom plan napadu na Reichsbank. Janek prosi Bronka o pieniądze dla Kwapisza. Tymczasem Kamil melduje Władkowi, że radiostacja działa. Próbuje złapać Londyn, zgłasza się jednak radiostacja niemiecka. Michał i Celina jako małżeństwo poznają w kasynie Halbego. 20:00 AXIS MUNDI KAROLA SCHAYERA (WERSJA SKRÓCONA) Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Zdjęcia: Sławomir Chdowski, Kamil Szołtysik, Mieczysław Herba Bohaterem filmu jest Karol Schayer, wybitny modernistyczny architekt, wielce zasłużony dla Śląska. "Pamiętam moje pierwsze wrażenia z pobytu w Katowicach z roku 1923. Przypominam sobie doskonale niewielkie, ruchliwe centrum handlowe, niektóre wystawy sklepowe z napisami "Tu mówią po polsku" i te beznadziejne w swojej architekturze domy mieszkalne, szare, zakopcone, z wygódkami na podestach klatek schodowych, przykładem niewymagającym komentarzy, co do wymagań i poziomu kultury przedwojennego kresowego budownictwa niemieckiego". Wkrótce miało się to zmienić A wszystko za sprawą grupy genialnych architektów z Politechniki Lwowskiej. W Katowicach w latach 30 - tych XX wieku powstał jeden z najnowocześniejszych budynków muzealnych w Europie: Muzeum Śląskie. Pewien młody architekt, Karol Schayer, śmiałą wizję przekuł w czyn swoje Opus Magnum - miejsce niezwykłe, gdzie przeszłość miała tworzyć wieź z teraźniejszością i wyznaczać perspektywę na przyszłość. Niemcy po zajęciu Katowic we wrześniu 1939 roku, uznali ten gmach za przykład sztuki zdegenerowanej, pomnik pychy polsko - żydowskiej. Postanowili zburzyć muzeum i konsekwentnie przez całą wojnę realizowali swój obłąkańczy plan. Od 1940 rozpoczęło się bezprecedensowe, metodyczne burzenie gmachu o kubaturze 90.000 m3 kawałek po kawałku, ręcznie trwało to aż do stycznia 1945 roku, w efekcie hitlerowcy rozebrali gmach do fundamentów. Zostało trochę fotografii, rysunków, planów, wspomnień, legenda genialnego architekta i dzieła jego życia. 21:00 WIELKI SZU Film sensacyjny, 95 min, Polska, 1982 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Nowicki, Andrzej Pieczyński, Karol Strasburger, Dorota Pomykała, Leon Niemczyk, Grażyna Szapołowska, Teresa Sawicka, Jan Frycz, Grażyna Trela, Jerzy Bończak "Wielki Szu" był jednym z największych kinowych przebojów w Polsce w 1983 r. - obejrzało go wówczas ponad 2 miliony widzów, a recenzenci rozpływali się w zachwytach, chociaż to tylko dobrze zrobione kino popularne. "Tylko" albo raczej "aż": takiemu kinu dochowują wierności widzowie, marzą o nim aktorzy, a kolejnym pokoleniom reżyserów śnią się takie udane pod każdym względem obrazy. Tajemnica sukcesu tkwi w umiejętnościach reżysera (doświadczony, pamiętny jako twórca Kargulowo-Pawlakowej trylogii Sylwester Chęciński), scenarzysty (znakomity debiut Jana Purzyckiego), w doborze aktorów (szczególnie Jana Nowickiego jako tytułowego mistrza karcianej szulerki oraz Andrzeja Pieczyńskiego jako jego ucznia), a wreszcie w zręcznej grze uczuciami widza, który niemal bezwiednie poddaje się ekranowej fikcji. Tłem wydarzeń w filmie Chęcińskiego jest "gierkowska" Polska lat 70.: Polska marzeń o mniej szarym życiu i blichtru ówczesnych nowobogackich "elit". Na tym tle twórcy kreślą portret nieco staromodnego samotnika i outsidera, "triumfatora z piętnem przegranej w oczach", który - wybrawszy w młodości specyficzną i niezgodną z prawem drogę postanowił szukać sensu istnienia w doskonaleniu swych umiejętności. Jednak jeszcze ważniejszy jest w "Wielkim Szu" swoisty pojedynek między mistrzem i uczniem, wielkim kanciarzem zmęczonym życiem, wyposażonym w życiową mądrość, doświadczenie i dystans a młodzikiem zafascynowanym jego osobowością, głodnym sukcesu i pieniędzy, trawionym gorączką rodzącego się nałogu. Starzejący się, ale wciąż znany w środowisku karciany szuler, zwany Wielkim Szu, po pięciu latach pobytu w więzieniu wraca do domu, jednak młoda i piękna żona nie wierzy, by mógł się zmienić. Proponuje mu rozwód i podział pokaźnego majątku. W poszukiwaniu spokojnej przystani Szu dociera do miasteczka Lutyń, gdzie chce wziąć udział w licytacji domu. Młody taksówkarz, Jurek, zawozi go do mistrza ceremonii, miejscowego potentata Mikuna, który sam zamierza nabyć licytowaną posiadłość. Przy okazji gość rozgrywa z nim partię bilarda i przegrywa parę tysięcy złotych. Zadowolony Mikun proponuje mu rewanż w pokera. Traci pół miliona złotych. Po wyjściu mężczyzny dzwoni do znajomego szulera z Warszawy, Denela, prosząc, by odegrał się w jego imieniu. Poker stanowi też życiową pasję Jurka, który długo prosi Szu, by zechciał zdradzić mu swoje sekrety. Stary mistrz próbuje wyperswadować chłopakowi jego zainteresowania, ale w końcu ulega namowom i udziela Jurkowi pierwszych lekcji. Wezwany przez Mikuna Denel odmawia gry z Wielkim Szu, nie czując się na siłach, by zmierzyć się z takim przeciwnikiem. Wściekły Mikun zmusza szulera do zwrotu wygranej gotówki. Po odjeździe gościa przekonuje się, że zamiast banknotów dostał kawałki pociętego papieru, ale pogoń nie przynosi rezultatu. Szu przybywa w towarzystwie Jurka do Wrocławia. Taksówkarz błaga o przekazanie mu sekretu, który uczyni go mistrzem. Dzięki otrzymanym wskazówkom ogrywa doszczętnie dwóch miejscowych oszustów. Tymczasem odpoczywający na basenie Szu zostaje zaatakowany przez niejakiego Lipo, który ma do niego zadawnione urazy. 22:45 SYNDROM ZIMOWNIKÓW Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zapomniany pionierski eksperyment psychologa wojskowego dr. Terelaka, badającego granice ludzkiej psychiki w warunkach izolacji antarktycznej, będący mimowolną metaforą systemu niepozbawioną ironii i humoru. Staje się prologiem do rzeczywistości, która dopiero nadejdzie. Śledząc wydarzenia, które miały miejsce w polskiej bazie polarnej niemal 40 lat temu, doświadczamy presji, jakiej poddani będą członkowie misji marsjańskich. Spoglądając w przeszłość, obserwujemy przyszłość, ale czy uwarunkowania psychologiczne naszego gatunku nie staną niespodziewanie na przeszkodzie kolonizacji innych planet, nawet gdy pokonane zostaną bariery technologiczne? 00:05 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Widowisko kameralne, 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN ODC. 255 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wrona - ostatni sprawdzian" Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - BERCHTESGADEN Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony rezydencjom Adolfa Hitlera w Berchtesgaden koło Obersalzbergu, w których zapadały kluczowe dla XX wieku decyzje: Berghof (u stóp góry Kehlstein) i Adlerhorst (na szczycie góry). To właśnie w Berchtesgaden zapadła decyzja o ataku na Polskę.