TVP Historia Czwartek, 23.01.2025 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1556 - trzęsienie ziemi w prowincji Szanksi w Chinach, 830 tys. ofiar; 1881 - premiera opery "Eugeniusz Oniegin" Piotra Czajkowskiego; 1949 - dekret rządu ograniczający publiczne uprawianie kultu; 1953 - rozpoczęto regularną emisję programów TVP; 06:45 RZECZ POLSKA S.I - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 07:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 17 Program historyczny, 50 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 07:35 ZAMKI KRESOWE RZECZYPOSPOLITEJ - OSTRÓG Reportaż, 17 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jerzy Janicki Scenariusz: Jerzy Janicki Aktorzy: Jadwiga Pechaty, Zbigniew Chrzanowski Sama nazwa miasta (Ostróg) świadczy o jego obronnym charakterze. Ostróg w starosłowiańskim języku oznaczał zamek, miejsce opalisadowane, zamknięte. Pierwsza wzmianka o Ostrogu jest w Kronice Nestora z roku 1100. Pierwszym posiadaczem miasta był książę Daniel ze szczepu Ruryka, który zbudował na Sądowej Górze zamek. Od niego wywodzi się ród Rurykowiczów, jeden z najsławniejszych rodów na tych terenach, reprezentowany przez walecznych rycerzy, niewiasty wielkiej urody, a także świętych. Do rozwoju miasta przyczynił się Wasyl "Piękny", który rozbudował twierdzę, otaczając ją murami, wzniósł cerkiew oraz ratusz. Najwspanialszą postacią rodu Ostrogskich był wnuk Wasyla - hetman litewski, kniaź Konstanty Iwanowicz, który ustanowił herb miasta. Po śmierci rodu Ostrogskich miastem władali kolejno Zasławscy, Wiśniowieccy, Sanguszkowie, Lubomirscy i Jabłonowscy. Cennym zabytkiem jest Cerkiew Bogojawińska, która stanowiła i integralną część zamku. Dzieje zamku owiane są legendą, a tym samym klątwą, jaka zaciążyła na rodzie Ostrogskich. Historia związana jest z jedną z najbardziej tragicznych postaci kobiecych w dziejach Rzeczypospolitej - Elżbietą z Ostrogskich, znaną pod imieniem Halszki z Ostroga. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 28 SERIA III "PLAN ABWEHRY" Serial TVP, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Rogalski, Michał Rosa, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Paweł Małaszyński, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rainer świętuje triumf - aresztował kilku działaczy podziemia. Postanawia sam prowadzić przesłuchania więźniów. Halnego odsuwa od przesłuchań. Janek informuje Doktora o wsypie. Oddział Jastrzębia pod nadzorem Doktora, przejmuje pieniądze z Reichsbanku. Lena ma pretensje do Janka, że ukrywał przed nią prawdę o tragicznym stanie jej rodziny w gettcie. Nie chce go więcej widzieć. Lena spotyka dawną koleżankę. Rutka prowadzi ją do warsztatu futrzarskiego, gdzie pracuje. Właścicielem jest Mongoł. Lena wpada mu w oko, dostaje pracę. Rainer przesłuchuje więźniów. Grozi Bronkowi, że skrzywdzi Wandę, kłamie, że to Janek ich wydał. Nie mogąc złamać Władka, każe bić Rudą do nieprzytomności. Karol ukrywa się w wiejskiej chacie. Chce uciec na wschód. Nawiązuje kontakt ze Staszkiem, działaczem komunistycznym. Dobija z nim targu - zgadza się wziąć udział w osłanianiu placówki zrzutu odbierającej sowieckiego emisariusza w zamian za pomoc w przedostaniu się do Lwowa. Maria ratuje syna ordynatora, przetaczając mu własną krew. Halbe nawiązuje kontakt z agentem. 08:50 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - CUD NAD WISŁĄ Teledysk, 9 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Włodzimierz Lenin zadecydował o rozpoczęciu wojny z Polską, która po stu dwudziestu trzech latach zaborów odzyskała niepodległość, już w listopadzie 1918 roku. Do pierwszego starcia doszło w lutym kolejnego roku. Walki trwały do października. Bolszewicy zgodzili się na pokojowe rokowania, by wzmocnić swoje wojska walczące na innych frontach. Starcie z Polakami chcieli odroczyć o kilka miesięcy. Było ono jednak nieuniknione. Pomiędzy Rzeczpospolitą a bolszewicką Rosją, nieuznawaną z resztą na arenie międzynarodowej, nie została wytyczona granica państwowa. Kwestią sporną były ziemie pomiędzy wschodnią granicą Kongresówki a granicą Rzeczpospolitej Obojga Narodów sprzed rozbiorów. Ponadto bolszewicy planowali ideologiczną ekspansję na Zachód. 4 lipca 1920 roku ruszyła ofensywa dowodzona przez Michaiła Tuchaczewskiego, której celem było zdobycie Warszawy. Armia Czerwona postępowała szybko i trzynastego sierpnia przypuściła szturm na stolicę Polski. Decydująca bitwa rozegrała się na przedpolach miasta. Po początkowych sukcesach Rosjan Polacy przegrupowali siły. 15 sierpnia odzyskali Radzymin i utracone wcześniej pozycje. Polskie oddziały zdobyły także sztab czwartej armii rosyjskiej w Ciechanowie, przejęły radiostację i uniemożliwiły Sowietom łączność z dowództwem. 16 sierpnia Józef Piłsudski wyprowadził kontruderzenie znad rzeki Wieprz, które przełamało obronę radziecką w okolicy Kocka i Cycowa. Dzięki temu Polacy zaatakowali tyły wojsk rosyjskich nacierających na Warszawę. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen. 19 sierpnia rozpoczął się pościg za umykającymi oddziałami rosyjskimi. Bitwa Warszawska uznana została za jedną z przełomowych w historii świata. Powstrzymała ekspansję komunistów na Europę zachodnią i zadecydowała o zachowaniu przez Polskę niepodległości. W Bitwie Warszawskiej zginęło 4, 5 tysiąca polskich żołnierzy, 22 tysiące zostało rannych. 09:10 HISTORIA POLSKI - ROK 1863 Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Zdjęcia: Waldemar Kolsicki, Rafał Chudziak Lektor: Tomasz Marzecki Aktorzy: Albert Pawłowski, Wojciech Twardowski, Danuta Dolecka Film dokumentalny poświęcony powstaniu styczniowemu 1863 roku przedstawia sytuację ziem polskich przed powstaniem, jego przebieg oraz skutki po nieudanym zrywie. Jaki był ten drugi w XIX wieku zryw? Nieprzemyślany, niepotrzebny, niezaplanowany czy realistyczny, z szansą na powodzenie? Kim byli główni inspiratorzy powstania styczniowego? Młodzi idealiści czy konserwatywni działacze polityczni, dążący do ugody i spokojnego życia? 10:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MOŁOTOW Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wydanie poświęcone ministrowi spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesławowi Mołotowowi i dyplomacji radzieckiej. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:45 CZTERY STRONY ŚWIATA - MALEZYJSKA MOZAIKA. ODC. 7 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 11:40 TACY BYLIŚMY - /7/ JAK SIĘ BAWILIŚMY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Cykl dokumentalno - rozrywkowy, który stanowi niezwykłą i barwną podróż w czasie do lat 70. i 80. minionego stulecia. Przypominamy, jak wyglądało wówczas życie i... jacy byliśmy. Tym razem zapraszamy wszystkich na parkiet! Nie ma sensu podpierać ścian - dyskoteka się nie zawali. Panowie proszą panie, panie proszą panów - niech żyje zabawa. Oto, jak się bawiliśmy! 12:15 KAPITAN SOWA NA TROPIE - ODC. 5/8 - TRZECIA RĘKA Serial TVP, 28 min, Polska, 1965 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Alojzy Kaczanowski Zdjęcia: Franciszek Kądziołka Aktorzy: Wiesław Gołas, Elżbieta Czyżewska, Elżbieta Karkoszka, Stanisław Jaśkiewicz, Jerzy Turek, Marian Wojtczak Pierwszy serial kryminalny Telewizji Polskiej. Śledztwo prowadzi sympatyczny kapitan Sowa, w tej roli Wiesław Gołas. Odc. 5: Kapitan Sowa szuka zaginionej dziewczyny. Przy okazji udaje mu się wpaść na trop szajki przemytników dzieł sztuki. 12:50 KAPITAN SOWA NA TROPIE - ODC. 6/8 - SZANTAŻYSTA Serial TVP, 25 min, Polska, 1965 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Alojzy Kaczanowski Zdjęcia: Franciszek Kądziołka Aktorzy: Wiesław Gołas, Leon Niemczyk, Aleksandra Krasoń, Renata Maklakiewicz, Halina Taborska, Anna Narowska Milicja prowadzi śledztwo w sprawie śmierci niejakiego Smolaka. Kapitan Sowa odkrywa, że zamordowany mężczyzna był szantażystą. W tej sytuacji pierwszymi podejrzanymi stają się osoby przez niego nagabywane. 13:20 PODZIEMNE WŁOCHY - NEAPOL. ODC. 3/8 (UNDER ITALY) Serial dokumentalny, 60 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Dario Marani Pełna przygód podróż po podziemnym, nieznanym i tajemniczym świecie kryjącym się zarówno pod największymi miastami, jak i wioskami Włoch. Miały one często ogromne znaczenie historyczne, dlatego ich eksploracja pozwala poznać od podszewki dawne i współczesne dzieje tego kraju. W każdym odcinku gospodarz serii, amerykański archeolog Darius Arya, osobiście odkrywa włoskie podziemia: od Rzymu do Neapolu, od Narni do Gran Sasso, przez miejsca o ogromnym znaczeniu historycznym i archeologicznym, po współczesne miejskie kanały, a to pozwala prześledzić historię Italii od prehistorii, przez epokę grecko - rzymską, wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecze do dziś. 14:30 NIEZNANA WOJNA NA PÓŁNOCY S.I - ODC. 2/6 (UNTOLD ARCTIC WARS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma Scenariusz: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma To pierwsza w historii seria, która ujawnia rolę państw regionu arktycznego w II wojnie światowej i próbuje odtworzyć militarne zmagania w tym rejonie. Widzowie będą mogli obejrzeć w akcji nurków odnajdujących zatopione niemieckie wraki samolotów, archeologów badających ukryte masowe groby i historyków tropiących tajne nadmorskie fortece. W serii kolorowe materiały archiwalne oraz wysokiej jakości animacje komputerowe. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 156 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Marcin Rogacewicz, Krzysztof Wrona, Karol Biskup, Piotr Nowak, Tadeusz Chudecki, Agnieszka Mandat, Paulina Lasota, Joanna Osyda, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Grzegorz Woś Odc. 156 Kazimierz nadal nie otrzymał militarnego wsparcia ze strony cesarza, przez co staje się obiektem drwin Jana Luksemburskiego. Ludwik zdaje się nie być świadomym powagi sytuacji, nadal hojnie obdarowuje Kunegundę kolejnymi prezentami. Cały dwór rozpływa się z zachwytu, jedynie zazdrosna Adelajda złorzeczy królewskiej córce. W małżeństwie Heleny i Guncela pojawiają się pierwsze poważne problemy. 16:00 POWSTALI 1863 - 64 - MARIAN LANGIEWICZ Felieton, 3 min, Polska, 2023 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Filmowe sylwetki osób, związanych z powstaniem styczniowym 1863 roku: odc. 1 Marian Langiewicz, odc. 2 Dionizy Czachowski, odc. 3 Franciszek Rochebrune, odc. 4 Henryka Pustowójtówna, odc. 5 Zygmunt Sierakowski, odc. 6 Konstanty Kalinowski, odc. 7 Józef Hauke - Bosak, odc. 8 Michał Heidenreich "Kruk", odc. 9 Stanisław Brzózka, odc. 10 Romuald Traugutt. 16:10 SENSACJE XX WIEKU - NO PASARAN Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W Hiszpanii - od 1936 i w czasie II wojny domowej - radzieckie tajne służby NKWD podjęły energiczną akcję mającą na celu kontrolowanie lewicowych ochotników z różnych państw świata podejmujących służbę w wojskach republikańskich. 16:45 SENSACJE XX WIEKU - NA WŁASNE RYZYKO Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: BARBARA GAJOS Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: DARIUSZ ŻEBROWSKI Prowadzący: Bogusław Wołoszański Kulisy wydarzeń związanych z próbą obalenia sekretarza generalnego KC KPZR Nikity Chruszczowa, podjętą przez grupę jego najbliższych współpracowników. 17:20 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZYNA SMOK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Dorota Kosierkiewicz Scenariusz: Dorota Kosierkiewicz Portret Anny Henryki Pustowójtównej to nie tylko dokumentalny film historyczny o bohaterskiej dziewczynie, która musiała wybierać pomiędzy prawosławiem a katolicyzmem, pomiędzy Polską a Rosją, ale przejrzenie się w lustrze historii. Poszukanie odpowiedzi, czym jest wolność. Mija 160 lat od Powstania Styczniowego, które zmieniło nasze spojrzenie na Ojczyznę, kobiety i sposób walki. Dzisiaj, kiedy za drzwiami mamy wojnę Rosji z Ukrainą, postaci Powstania Styczniowego są nam wyjątkowo bliskie. A Pustowójtówna, córka oficera armii carskiej i Marianny Kossakowskiej herbu Ślepowron, której rodzina zaangażowana była w Powstanie Listopadowe, jest symbolem polskich losów. Henryka Pustowójtówna była adiutantem gen. Dionizego Czachowskiego. Została aresztowana 19 marca 1863 i osadzona w Krakowie. Zwolniona za wysoką kaucją wiosną 1864 ruszyła do Francji, gdzie udzielała się patriotycznie, zbierając pieniądze dla byłych powstańców. 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 696 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:30 RZECZ POLSKA S.I - HODOWLA ZWIERZĄTEK KAROLA BORSUKA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W czwartym odcinku prezentujemy grę planszową Hodowla Zwierzątek, dziś znaną jako Superfarmer. Gra została stworzona przez Karola Borsuka w okupowanej Warszawie, a jej produkcja była jedyną możliwością pracy zarobkowej dla zwolnionego przez Niemców z uniwersytetu profesora matematyki. Jedyny zachowany w całości egzemplarz gry jest prezentowany w Muzeum Powstania Warszawskiego, pozostałe spłonęły w stolicy w sierpniu 1944 roku. 18:45 NA TROPACH HISTORII - (02.10.2022) GÓRA MIEDZIANKA Program historyczny, 11 min, Polska, 2022 Autor: Dorota Kosierkiewicz Cykl przybliżający historię województwa świętokrzyskiego: miejscowości, domów, ulic, ludzi. Opisując zrywy narodowe, klęski, wielkie i małe zwycięstwa, najnowsze odkrycia archeologiczne i geologiczne. Podążamy śladami, które pozostawiła historia, ale nie tylko ta oczywista, zapisana ruinami zamków, kościołami, dziełami sztuki, ale również prehistoria archeologia. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 29 SERIA III "ODDZIAŁ DO ZADAŃ SPECJALNYCH" Serial TVP, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Rogalski, Michał Rosa, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Doktor, Janek i Tadeusz z sukcesem przeprowadzają akcję odbicia aresztowanych przyjaciół. Rainer jest wściekły, Fischer obwinia go o wszystkie niepowodzenia. Maria opatruje zmasakrowaną Rudą. Dziewczyna nie widzi. Maria mówi Władkowi, że Ruda powinna odzyskać wzrok, ale nie ma takiej pewności. Nowy Dowódca przejmuje oddział. Informuje chłopaków, że są spaleni i otrzymają nowe adresy. Janek i Bronek trafiają do mieszkania babci Jadwigi. Janek unika rozmowy o Lenie. Bronek odwiedza Wandę w klasztorze. Wanda mówi mu, że jest w ciąży. Bronek cieszy się, że będzie ojcem. Tadeusz mówi Halbemu, że transport pieniędzy z Reichsbanku miał odebrać przedstawiciel Komendy Głównej. Do Warszawy przyjeżdżają przedstawiciele krakowskiego Gestapo - Tannenberg i Fuchs. Mają wspomóc Rainera. Fuchs szybko nawiązuje kontakt z Rappke - pokazuje mu swoje brutalne metody przesłuchań. Odnajdują także wspólne austriackie korzenie. Kiedy Rainer każe Rappkemu ukryć niektóre akta swoich spraw, Rappke donosi o tym Tannenbergowi. Lena rozpoczyna pracę u Mongoła. Helena przygarnia spotkanego na ulicy chłopca. Kiedy kupuje mi lizaka, zauważa ją Nina. Danka wpada w łapance. Dowódca informuje chłopaków, że zostali mianowani oddziałem do zadań specjalnych. Ich nowym zadaniem ma być przejęcie sowieckiego spadochroniarza z radiostacją. Podczas akcji Janek, Michał, Bronek i Władek zostają zaatakowani przez grupę Karola. 20:00 KAŻDY CHCIAŁ ŻYĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2024 Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura 27 stycznia 2024 roku minęła 80 rocznica Blokady Leningradu. To wydarzenie przeszło do historii jako jedno z najbardziej makabrycznych epizodów II wojny światowej. Oblężenie Leningradu przez wojska niemieckie trwało 900 dni. Pochłonęło około 1 miliona mieszkańców miasta, którzy zmarli w wyniku głodu, mrozu, bombardowań i ostrzału artyleryjskiego. Niemcom nie udało się zdobyć miasta szturmem, więc zdecydowali blokować je przy jednoczesnym prowadzeniu ostrzału artyleryjskiego. Leningrad urósł do roli symbolu niezdobytego szańca. Film jest opowieścią o tych tragicznych czasach Polaków, mieszkańców Sankt Petersburga, którzy je przeżyli. Świadectwo jakie pozostawili o Petersburgu i czasach w jakich przyszło im żyć nie ujrzało dotąd światła dziennego. A trzeba przyznać, że są to wszystko opowieści o tragicznym, ale jednocześnie fascynującym życiu naszych rodaków w Petersburgu, w strasznych czasach wojny i stalinizmu. Ich niezłomna postawa budzi podziw i szacunek. Dotąd byli cichymi bohaterami, pielęgnującymi swoje polskie pochodzenie i polskie tradycje, ale ich losy o przetrwanie i godne życie zupełnie są nieznane polskiemu widzowi. Głównym punktem opowieści jest dramat okresu Blokady Leningradu, ale dzięki wspomnieniom świadków tych wydarzeń, będziemy mogli też poznać szerszy kontekst sytuacji i położenia polskiej mniejszości w Petersburgu. Polacy stanowili w tym okresie ważną grupę narodowościową na terenie Rosji, a ich życie jest niezwykłą historią, którą warto pokazać światu. To byli wyjątkowi ludzie, intelektualiści, artyści, naukowcy, późniejsi działacze Polonijni oraz tzw. zwykli ludzie, którzy bardzo silnie związani byli z Polską. Wszyscy posługiwali się językiem polskim i przechowywali w swoich domach polskie tradycje, zwyczaje i polską kulturę. 21:00 BRUNET WIECZOROWĄ PORĄ Komedia kryminalna, 90 min, Polska, 1976 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Andrzej Kill Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bożena Dykiel, Mirosława Krajewska, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Emilia Krakowska, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Józef Nalberczak Komedia kryminalna. Bohater uwikłany w absurdy codzienności usiłuje wyjść z sytuacji, w jakie wpędza go własna naiwność lub zła wola otoczenia. Cyganka przepowiada Michałowi Romanowi, że zabije bruneta, który zjawi się wieczorem w jego mieszkaniu. Prawdziwy niepokój ogarnia Michała, gdy sprawdzają się dwie inne wróżby - bohater odnajduje zaginiony zegarek, a w totolotku padają przepowiedziane liczby. Aby zapobiec grożącemu nieszczęściu bohater na cały dzień wychodzi z domu. Wraca dopiero nocą. Wtedy odwiedza go niejaki Dzidek Krępak, proponując podejrzane transakcje walutowe. Nagle gaśnie światło. Krępak ginie od ciosu nożem. Michał zdaje sobie sprawę, że wszystkie okoliczności przemawiają przeciwko niemu. Usiłuje rozwikłać zagadkę tajemniczej śmierci. Przyjaciel Kazik, który mu w tym pomaga, dochodzi do wniosku, że zabójstwa musiał dokonać ktoś z sąsiadów. 22:35 KAROL JAN CZAPSKI Film dokumentalny, 45 min, Białoruś, 2020 Reżyseria: Aleksiej Makarenko Scenariusz: Adżelika Nowikowa Kiedy młody przedstawiciel starej i zamożnej rodziny szlacheckiej zdecydował się zostać burmistrzem Mińska Litewskiego, wielu mieszkańców zadawało pytanie: po co? W gospodarce komunalnej jest tyle problemów! Ulice są brudne i śmierdzące. Ale ambitny hrabia był przekonany, że Mińsk można przekształcić w prawdziwe europejskie miasto. Teatr, tramwaj konny, elektrownia to sukcesy Czapskiego. Ale sukcesy budziły zawiść ważnych mieszkańców miasta. Jednak Czapski zrezygnował ze stanowiska z innego powodu. 23:30 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Widowisko kameralne, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekając na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 279 "TYLAWA - REDUTA PAMIĘCI" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DECYDUJĄCA BITWA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony największej bitwie pancernej w dziejach świata, bitwie na Łuku Kurskim w 1943 roku.