TVP Historia Środa, 29.01.2025 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - Carl Benz dostał patent na silnik benzynowy; 1893 - urodził się Wacław Jędrzejewicz; 1978 - zmarł Stanisław Dygat; 1990 - rozwiązano PZPR; 06:54 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. MILIONER Z LASU Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk German Sterligow był pierwszym rosyjskim milionerem. Wzbogacił się w 1990 roku, kiedy w wieku 23 lat założył w Moskwie giełdę towarową. Miał luksusowy apartament w Nowym Jorku, zamek w Burgundii i dom na Rublowce - moskiewskiej dzielnicy bogaczy. Dziś mieszka z żoną i czterema synami na głuchej wsi. Hoduje kozy, drób i świnie. Stał się bardzo religijny. Jego dzieci studiują Ewangelię, nie mają telewizora, nie chodzą do szkoły (bo jest źródłem rozpusty), a żona - zgodnie z prawosławnym zwyczajem - zakrywa głowę chustką. Do zmiany stylu życia zmusiła go nieudana próba startu w wyborach prezydenckich w 2004 roku. Podobno na kampanię wyborczą wydał wszystkie pieniądze. O Sterligowie znów zrobiło się głośno, kiedy wybuchł kryzys. Wtedy to wyciągnął z szafy garnitur i pojechał do Moskwy, gdzie otworzył międzynarodową firmę do walki z recesją. Jego plan jest prosty: zlikwidować dolara, wprowadzić handel wymienny, a bezrobotnych przesiedlić na wieś. Sterligow to jedna z najbarwniejszych postaci publicznych w Rosji. W reportażu jeden dzień z życia ekscentrycznego biznesmena, jest równie barwny jak sam bohater. 07:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 339 W CIENIU WOJENNEGO LOTNISKA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Powodem wizyty w okolicach Krosna jest sensacyjne odkrycie na terenie dawnego polowego lotniska Luftwaffe pod Krosnem. Autorzy magazynu zostali poproszeni przez Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia o przebadanie działobitni z osłony lotniska, gdzie ma podobno znajdować się zakopane działo. Jeżeli badania potwierdzą obecność działa wezmą udział w eksploracji. 07:55 GALERIA WIDMO - SZKATUŁA KRÓLEWSKA Serial dokumentalny, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska "Galeria Widmo" prezentuje animowaną historię zrabowanej drogocennej szkatuły królewskiej, najważniejszego artefaktu Świątyni Sybilli. W szkatule wykonanej na zamówienie Izabeli Czartoryskiej w 1800 roku księżna przechowywała zgromadzone przez siebie historyczne pamiątki po królach polskich. 08:05 CZAS HONORU - ODC. 32 SERIA III "INGA" Serial TVP, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Paweł Małaszyński, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Piotr Adamczyk Rainer krytykuje brutalne metody Tannenberga. Bronek, mimo tortur, nie chce powiedzieć Sorokinowi, gdzie jest radiostacja. Władek odwiedza Michała. Mówi mu, że Bronek zniknął, a Maria dostała się na Pawiak. Lena nie chce powiedzieć Romkowi, kto ją pobił. W końcu wyznaje bratu, że to Mongoł. Prosi Rutkę o pomoc w ustaleniu osoby, która pomogła im znaleźć mieszkanie. Lena dowiaduje się w urzędzie, że mieszkanie przydzielono im na podstawie niemieckiego rozkazu. Celina mówi Michałowi, że Krzysztof został aresztowany, a to on jest łącznikiem Komendy Głównej. Tadeuszowi udaje się dołączyć do oddziału. Dowiaduje się, kim jest Krzysztof. Chwali się Halbemu swoimi postępami. Dowódca, Michał i Tadeusz planują wykupić Krzysztofa. Do przekazania łapówki zostaje wybrana Celina. Władek chce zapytać ojca Bronka, czy nie miał od niego wieści. Niestety, Woyciechowski zostaje aresztowany. W restauracji Eden Rainer i Halbe słuchają występu Ingi, dawnej kochanki Rainera. Po występie Rainer daje jej kwiaty. Cieszą się ze spotkania. Rainer pozwala jej zatrzymać się u siebie. Janek dowiaduje się, że Sajkowskich przeniesiono z noclegowni. Helenie udaje się załatwić metrykę dla Tomka. Helena decyduje się przygarnąć chłopca. Graba ma atak wyrostka. Maria rozpoznaje jej chorobę. Schneider dowiaduje się, że Maria jest lekarką. Karol i Sorokin pozwalają Bronkowi uciec - to część planu. Celina przekazuje pieniądze łapownikowi Schutzowi. Schutz załatwia zwolnienie Krzysztofa. 08:55 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - UNIWEREK 200 LAT Teledysk, 9 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Największy Polski Uniwersytet - Uniwersytet Warszawski powstał w 1818 roku z połączenia Szkoły Prawa i Szkoły Lekarskiej założonych w czasach napoleońskich. Pomysłodawcami jego utworzenia byli ksiądz Stanisław Staszic i hrabia Stanisław Kostka Potocki - minister wyznań i oświecenia publicznego Królestwa Polskiego. Utworzono wówczas pięć wydziałów, które symbolizują gwiazdki znajdujące się do dziś w godle uczelni. Mimo że powołany przez Cara Uniwersytet stał się szkołą patriotyzmu i kuźnią niepodległościowych aspiracji Polaków, studenci i absolwenci Uniwersytetu stanęli do walki w Powstaniu Listopadowym. W ramach represji zaledwie w 15 lat po otwarciu car zamknął uczelnię. Na jej ponowne otwarcie zgodził się dopiero z górą ćwierć wieku później. Szkoła Główna, bo tak nazwano uczelnię, otworzyła podwoje w listopadzie 1862 roku. Rok później wybuchło Powstanie Styczniowe, w które zaangażowali się studenci i profesorowie. I tym razem w ramach represji uczelnia została zamknięta. Otworzono ją dopiero kiedy wojska carskie w 1915 roku opuściły Warszawę. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Uniwersytet po raz pierwszy w historii mógł się rozwijać w warunkach wolności nauki i nauczania. Na początku lat 30. był już największym polskim uniwersytetem z 250 profesorami i dziesięcioma tysiącami studentów. W 1935 roku zyskał imię Józefa Piłsudskiego. W czasie hitlerowskiej okupacji Uniwersytet jak inne uczelnie został zamknięty. A jednak mimo grożącej kary śmierci nauczania nie przerwano. W podziemnym Uniwersytecie niemal 300 nauczycieli akademickich wykładało dla trzech i pół tysiąca studentów. W czasie Powstania Warszawskiego toczyły się na terenie Uniwersytetu zaciekłe walki. Zniszczony w ponad sześćdziesięciu procentach po wojnie został odbudowany. W 1968 roku stał się sceną protestów studentów walczących o wolność z komunistami. Pracownicy i studenci Uniwersytetu walnie przyczynili się do odzyskania przez Polskę pełnej wolności. 09:10 HISTORIA POLSKI - FILMOTEKA MAŁOPOLSKA - BOKSER Z AUSCHWITZ. OPOWIEŚĆ O CZŁOWIEKU, KTÓRY PIĘŚCIAMI WYWALCZYŁ SOBIE ŻYCIE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Gabriela Mruszczak Scenariusz: Gabriela Mruszczak Na 14 czerwca 2020 roku przypada 80. rocznica pierwszego transportu Polaków do KL Auschwitz. Wśród 728 więźniów tego transportu był także Tadeusz Teddy Pietrzykowski numer obozowy 77. Polski pięściarz, który swoją karierę bokserską rozpoczął w XX - leciu międzywojennym jako gimnazjalista, trenując między innymi pod okiem słynnego Feliksa Stamma. W obozie KL Auschwitz kontynuował walki, tym razem walcząc jednak o chleb. Według różnych szacunków stoczył tam od 40 do 60 walk. Jednocześnie prowadził obozową działalność konspiracyjną, był jednym z członków ruchu oporu zainicjowanego przez Witolda Pileckiego. Film "Bokser z Auschwitz" to opowieść o losach Pietrzykowskiego. Główną narratorką w dokumencie jest jego córka, zaś istotny element narracji stanowią zdjęcia zrealizowane na planie filmu fabularnego "Mistrz", którego głównym bohaterem jest właśnie Pietrzykowski. 09:40 POWSTALI 1863 Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Kalwat, Marcin Kołaczkowski Scenariusz: Marcin Kołaczkowski, Wojciech Kalwat Animowana opowieść o najważniejszych wydarzeniach powstania styczniowego 1863 roku. Scenariusz powstał na podstawie wspomnień, relacji i archiwaliów. Pasjonująca opowieść o ludziach związanych z ruchem insurekcyjnym, począwszy od przedstyczniowych manifestacji, przez przebieg walk, udział w nich wybranych postaci oraz różnych grup społecznych. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - LUFTWAFFE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego genezie wojny, pokazująca przygotowania Niemiec do rozpoczęcia działań militarnych. Audycja poświęcona Luftwaffe. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:45 LEGENDY EUROPY - NORWEGIA ODC. 3 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 3. NORWAY) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po Norwegii. Kraj na północy Europy, przecięty w połowie kołem podbiegunowym. 1750 km gór wyrastających z morza. Fiordy i lodowe doliny, które ogrzać potrafią jedynie ciepłe wody Golfsztromu. Miejsce, gdzie słońce świeci o północy albo znika na całe miesiące. Kraina zorzy polarnej. Fascynuje i zachwyca. Magiczna, surowa, pełna kontrastów, od 11 tysięcy lat przyciąga człowieka. Jej niezwykły krajobraz rozpala wyobraźnię, a noc polarna w każdym budzi bajarza. W Norwegii ze wszystkim wiąże się legenda. Na początek posłuchajmy, jak wikingowie wyobrażali sobie świat - jego początek i koniec. Oto Edda, nordycka mitologia, którą skaldowie recytowali w prastarym języku przodków. 11:40 SŁOWNIK POLSKO@POLSKI - TALK - SHOW PROF. JANA MIODKA (623) 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Witold Świętnicki, Beata Świętnicka Scenariusz: Dariusz Dyner, Witold Świętnicki Muzyka: Tymon Ratajczyk Prowadzący: Prof. Jan Miodek, Justyna Janus - Konarska Słownik polsko@polski to program edukacyjny o języku polskim z udziałem wybitnego i lubianego językoznawcy prof. Jana Miodka. W rozmowach z widzami profesorowi asystuje dr Justyna Konarska - Janus, językoznawczyni. Uczestnicy programu, za pośrednictwem komunikatorów internetowych, mogą zadawać pytania dotyczące gramatyki, ortografii czy słowotwórstwa języka polskiego. Prof. Miodek w lekki i przystępny sposób opowiada o najczęstszych błędach językowych. Odwołuje się przy tym do żywego języka, głównie mówionego, który można usłyszeć na polskiej ulicy i którym posługuje się współczesna polska emigracja. Program jest nagrywany w historycznej bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego. W tym odcinku: Skąd pochodzi nazwa drużyny piłkarskiej Raków Częstochowa? Czy określenie "superbohater" piszemy razem, czy osobno? Umorusany - czyli jaki? Co oznacza określenie "randomowy"? Co oznacza zwrot "śnięta ryba"? Co to takiego "imba"? Etymologia nazwiska Kurdej. Co oznacza słowo "parawan"? Jakie jest nowe znaczenie słowa "dzban"? 12:20 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 3/7 - GRZECH Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Wojciech Solarz, Anna Dereszowska, Jakub Mazurek, Katarzyna Gniewkowska, Cezary Morawski, Bogusława Schubert - Massoc, Maria Gładkowska, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Krzysztof Stroiński, Małgorzata Buczkowska, Adam Woronowicz Tworki, rok 1942. Po ostatnich traumatycznych przeżyciach, profesor Ignacy Kowalski (Cezary Morawski) trafia do zakładu psychiatrycznego. W szpitalu odwiedza go syn Stefan (Wojciech Solarz) z żoną. Ignacy, który przez cały czas nie kryje swej nienawiści do Żydów, prosi Basię (Marta Chodorowska), by odwiedziła go pewnego dnia sama. Kiedy synowa spełnia jego prośbę, dowiaduje się od niego szokującej prawdy. Przysięga jednak teściowi, że nikomu o tym nie powie. Wkrótce rodzinie składa wizytę pielęgniarz z zakładu, który ma do przekazania smutną wiadomość: Ignacy Kowalski popełnił samobójstwo. W domu rodzinnym muzyka Zygmunta (Jakub Mazurek), przyjaciela Stefana, pojawia się późnym wieczorem Ina Paloma (Anna Dereszowska), popularna piosenkarka, występująca przed wojną w najelegantszych warszawskich restauracjach. Przestraszona i wyczerpana Żydówka oznajmia, że uciekła z transportu i prosi o pomoc. Wbrew matce (Bogusława Schubert - Massoc) Zygmunt udziela jej schronienia. Basia, która nadal czynnie działa w Komitecie Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, próbuje wyrobić dla niej kenkartę. Sprawa wcale nie jest taka prosta. Wprawdzie mają w urzędzie swego człowieka, ale artystka jest zbyt znana, by ktoś zaryzykował wydanie jej fałszywych dokumentów. Gdyby oszustwo wyszło na jaw, Niemcy zaczęliby skrupulatnie sprawdzać także inne dowody tożsamości. Basia nie daje jednak za wygraną. Uczy Inę katechizmu, załatwia fryzjera, który strzyże Żydówkę i zmienia jej kolor włosów na jasny blond. Akcja przenosi się na moment do współczesności. Sędziwa Barbara Kowalska przed wyjazdem do Jerozolimy nie może wyzbyć się dręczących ją wspomnień. Pora jednak ruszać na lotnisko. Jest już całkowicie spakowana, jeszcze tylko zabiera z szuflady zdjęcie Stefana. W podróży do Izraela towarzyszy jej wnuczka Bogna (Małgorzata Buczkowska) oraz syn Marcin, który niechętnie decyduje się na ten wyjazd. Przez cały czas zachowuje się jakoś dziwnie. 13:05 ZAMKI KRESOWE RZECZYPOSPOLITEJ - ŻÓŁKIEW Reportaż, 18 min, Polska, 2005 Autor: Jerzy Janicki Reżyseria: Jerzy Janicki Scenariusz: Jerzy Janicki Aktorzy: Jadwiga Pechaty, Zbigniew Chrzanowski Historia miasta założonego w 1601 roku przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Zwiedzamy najbardziej znane zabytki: ruiny zamku, który stał się po Wilanowie ulubionym miejscem odpoczynku Jana III Sobieskiego (cytat z listów do Marysieńki), barokowy kościół farny, w którego podziemiach znajdują się sarkofagi rodziny Żółkiewskich i Sobieskich, kościół dominikanów, synagogę oraz renesansowy rynek, jeden z najpiękniejszych w całej Galicji. Całość ilustruje ogromna liczba ikonografii, dawne litografie ukazujące rynek, kamieniczki i kościoły. Przedstawiono również fragmenty współcześnie nakręconego filmu dokumentalnego dotyczącego pobytu polskiego teatru ze Lwowa z dramatem Jana Kochanowskiego "Odprawa posłów greckich". 13:30 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - DAWNE SZLAKI WODNE. ODC. 9 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Dziesięcioodcinkowa seria dokumentalna prezentująca najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na inżynierię współczesną. Każdy odcinek ukazuje jedno przełomowe osiągnięcie, np. budowę piramid, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. W każdym są materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, wspaniałe zdjęcia z lotu ptaka a także wiedza zaczerpnięta z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu można lepiej odkryć tajemnice świata starożytnego. Autorzy serii rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. Producent: Off the Fence dla Curiosity Stream we współpracy z ZDF Studios 14:30 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 2 NOC GNIEWU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nie prezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje, oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 159 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojceich Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Ewa Bulanda, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz, Romuald Lewandowski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik, Paweł Figurski Muzyka: Marcin Prezybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Piotr Gawron - Jedlikowski, Krzysztof Wrona, Karol Biskup, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Paulina Lasota, Joanna Osyda, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Dominik Łoś Odc 159 Kunegunda - z pomocą Jagny i służek - pakuje swoje kufry do odjazdu z mężem. Zostawia bliskim swoje osobiste rzeczy na pamiątkę. Wzruszoną Adelajdę dręczą wyrzuty sumienia, dlatego spowiada się Eliaszowi ze swoich grzechów. Duchowny przyjmuje je wszystkie z pokorą, co dodaje królowej pewności siebie. Dzięki pomocy duchownego czuje się oczyszczona. Niestety, jej wewnętrzny spokój szybko zostaje zburzony. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz (Konrad), Borys Szyc (Fegelain), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 17:10 HISTORIA POLSKI - POCIĄG ZATRZYMAŁ SIĘ W AUSCHWITZ Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Wojciech Kursa, Michał Jarosiński Film przedstawia wspomnienia byłych więźniów obozów zagłady w Auschwitz i Auschwitz Birkenau. Niektórzy z nich jako dzieci byli poddawani eksperymentom doktora Mengele. W rocznicę opuszczenia obozów przez Niemców zobaczymy miejsca tragicznych losów ich i ich najbliższych, którzy przeważnie zginęli w komorach gazowych. Wśród bohaterów filmu jest kobieta, która nie chciała wrócić do swojej ocalałej matki do Rosji sowieckiej, bo poczuła się Polką i tu pozostała. 17:50 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - ZOBACZYĆ HISTORIĘ Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2011 Scenariusz: Anna Frąckowiak - Ostrejko Zdjęcia: Wojciech Todorow Któż nie chciałby zobaczyć prawdziwej twarzy św. Jadwigi Śląskiej, żony Henryka Brodatego, spojrzeć w oczy XII - wiecznym mieszczanom, pogłaskać po włosach Czesława Odrowąża, zmarłego w XIII wieku (obecnego patrona Wrocławia), zerknąć na grymas gen. Sułkowskiego (dowódcy wojsk polskich po śmierci ks. J. Poniatowskiego)? Te i wiele innych historycznych postaci mają swoje stare, nowe twarze. Na podstawie ich czaszek, znalezionych po upływie setek, lat rekonstrukcji dokonali wrocławscy antropolodzy wraz z lekarzami i plastykami. W programie pokażemy przebieg rekonstrukcji twarzy historycznych postaci, zdradzimy ich prawdziwe przypadłości, czasem grzeszki dotyczące trybu życia, przypomnimy dotyczące ich wydarzenia historyczne. Antropolodzy pokażą też czaszkę, znalezioną w Katyniu, której skrupulatne bania doprowadziły do odkrycia, że należy ona, czy może należała do jedynej kobiety pilota, która została zamordowana przez NKWD. Była to córka gen. Józefa Dowbora - Muśnickiego, naczelnego wodza Powstania Wielkopolskiego. 18:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 18 Program historyczny, 50 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:45 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - ZAMOŚĆ I POZNAŃ Reportaż, 15 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Zdjęcia: Krzysztof Gromek Prowadzący: Katarzyna Sanocka Program prezentuje najciekawsze pomniki i zabytki polskiej kultury, w tym odcinku są to Zamość i Poznań. Okoliczności powstania tych miast są zupełnie różne. Poznań to kolebka państwa polskiego o ponad tysiącletniej historii. Zamość to z kolei miasto idealne założone od podstaw przez możnego fundatora. W obu ośrodkach już w renesansie działały prywatne uczelnie. W Poznaniu Akademia Lubrańskiego, która powstała z inicjatywy tamtejszego biskupa. W Zamościu słynna Akademia Zamoyska - jedna z najlepszych uczelni w Rzeczpospolitej. Ratusze Zamościa i Poznania to wspaniałe przykłady architektury renesansowej. Poznański przebudowany w połowie XVI wieku wyróżnia trzykondygnacyjna arkadowa loggia i piękna attyka. Wraz z innymi budowlami znajduje się on w centrum rynku. W Zamościu zrezygnowano z usytuowania ratusza pośrodku największego placu miasta. Znajduje się on po prostu w szeregu kamienic. Wszystko po to, by nie psuć perspektywy i nie gmatwać ciągów komunikacyjnych misternie zaplanowanej przestrzeni. Przykładem nowoczesnej myśli urbanistycznej jest tak zwany Ring Poznański, reprezentacyjna obwodnica powstała na początku XX wieku na terenie wyburzonych fortyfikacji pruskich. W jej obrębie znajduje się m.in. monumentalny gmach Teatru Wielkiego. Fort Winiary zwany Cytadelą w latach 60. XX wieku zamieniony został na największy w mieście park. Twierdza Zamość od momentu powstania była jedną z największych i najważniejszych na ziemiach polskich. W XIX wieku znacznie ją przebudowano i zmodernizowano. Dziś fortyfikacje po renowacji są wspaniałą atrakcją turystyczną. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 33 "BRACIA" Serial TVP, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Michał Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Paweł Małaszyński Bronek opowiada Jankowi, że więził go Karol. Dowiaduje się o aresztowaniu ojca. Jest świadomy, że grozi mu sąd za samowolną akcję. Dywersanci nie zdają sobie sprawy, że są obserwowani przez ludzi Karola i Sorokina. Wanda traci dziecko. Bronek pociesza ją, że jeszcze będą mieć dzieci. Janek wpada na ulicy na Staszka, starszego brata. Wspominają dawne czasy. Teraz Staszek sympatyzuje z bolszewikami. Podsuwa Jankowi pomysł wywiezienia rodziny Sajkowskich do Rosji. Dowódca rozmawia z Władkiem o kolejnym zadaniu specjalnym - likwidacji szefa warszawskiego Gestapo, Larsa Rainera. Władek chce zaangażować w to zadanie Rudą, jednak ona decyduje się wyjechać do Krakowa. Władek rozpoczyna śledzenie Rainera. Sajkowski coraz bardziej popada w chorobę psychiczną. Bierze Romka za Moslera i próbuje go udusić. Mongoł znów bije Lenę. Tym razem za rozmawianie w czasie pracy. Romek chce go zabić. W ostatniej chwili powstrzymuje go Moryc, tłumacząc, że za zabójstwo Mongoła cała ulica mogłaby zostać rozstrzelana. Zaprasza go na spotkanie Żydowskiego Związku Wojskowego. Krzysztof dziękuje Michałowi za pomoc. Odkrywają wspólną pasję - boks. Maria trafia do celi dla lekarek na Pawiaku. Poznaje tam więźniarkę - Dorotę, którą znała już przed wojną. Maria i Dorota opatrują zmaltretowaną po przesłuchaniu dziewczynę, jednak nie nadaje się ona do ponownego przesłuchania. Fuchs jest wściekły. Halbe zaprasza Ingę na kolację. Inga go kokietuje. Po spotkaniu opowiada Rainerowi, że okręciła sobie go wokół palca. Rainer postanawia to wykorzystać. Karol i Sorokin znajdują ukrytą w magazynie radiostację. Bronek domyśla się, że czerwonym nie chodzi o radiostację, tylko o to, co zostało ukryte w środku. Kiedy zjawia się z Jankiem przed magazynem, dochodzi do strzelaniny. Janek rozpoznaje wśród napastników swojego brata. 20:00 NIEZNANA WOJNA NA PÓŁNOCY S.I - ODC. 3/6 (UNTOLD ARCTIC WARS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma Scenariusz: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma To pierwsza w historii seria, która ujawnia rolę państw regionu arktycznego w II wojnie światowej i próbuje odtworzyć militarne zmagania w tym rejonie. Widzowie będą mogli obejrzeć w akcji nurków odnajdujących zatopione niemieckie wraki samolotów, archeologów badających ukryte masowe groby i historyków tropiących tajne nadmorskie fortece. W serii kolorowe materiały archiwalne oraz wysokiej jakości animacje komputerowe. 21:10 KRYPTONIM KOŚCIÓŁ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Grzegorz Liwiński Stalowa Wola to sztandarowy projekt COP - u. Miasto i hutę wybudowano w rekordowym tempie dwóch lat i trzech miesięcy, ale niestety wybuch wojny uniemożliwił dokończenie całości projektu. Nie zdążono także wybudować kościoła. Po wojnie, po długich staraniach, dopiero po odwilży w 1956 roku uzyskano zezwolenie na budowę kościoła na miarę 20 - tysięcznego miasta. Niestety pozwolenie na budowę cofnięto w 1961 roku. Kościół był już wybudowany w stanie surowym w 70 procentach, ale władza zmieniła kurs wobec budownictwa sakralnego i postawiła sobie za punkt honoru całkowite usunięcie kościoła z miejsca, w którym był budowany. Od tego czasu przez 10 lat trwała trudna batalia mieszkańców i władz kościelnych o dokończenie kościoła. Władza uruchomiła aparat represyjny MO i SB w celu niedopuszczenia do wznowienia budowy. Zaangażowano około stu tajnych współpracowników i kontaktów operacyjnych. Inwigilowano proboszcza i komitet budowy, niepokornych szykanowano, skazywano na dotkliwe grzywny pieniężne, próbowano skłócać wiernych z klerem, dyskredytowano księży itp. Dopiero w 1971 roku przy kolejnej odwilży politycznej uzyskano pozwolenie na dokończenie budowy, a symbolicznym zwieńczeniem trudnej walki było poświecenie gotowego kościoła przez przyszłego papieża kard. Karola Wojtyłę. Kościół ten odegrał też bardzo ważną rolę w powstaniu ruchu Solidarności na terenie Stalowej Woli. W 1988 roku Huta Stalowa Wola była najdłużej strajkującym zakładem w walce o przywrócenie legalności "Solidarności", a ówczesny proboszcz ks. Edward Frankowski odegrał ważna rolę w podtrzymaniu gasnącego strajku. W filmie występują uczestnicy i świadkowie tamtych trudnych lat, m.in. bp Edward Frankowski, abp Ignacy Tokarczuk, przywódca strajku w 1988 roku Wiesław Wojtas, prezydent Stalowej Woli Lucjusz Nadbereżny. W filmie wykorzystano nigdzie do tej pory niepublikowane materiały z archiwum IPN oraz unikatowe materiały filmowe. 22:05 POCIĄGI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - ODC. 2/4. MIASTA (TRAINS THA CHANGED THE WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Seria opowiada o tym, jak cztery kultowe pociągi zrewolucjonizowały podróże koleją i zainspirowały niesamowite projekty kolejowe na całym świecie. Bez wątpienia od ponad 200 lat pociągi zmieniają życie ludzi. Zrewolucjonizowały sposób podróżowania, sposób pracy, a nawet sposób spędzania wakacji. Autorzy podróżują na pokładzie legendarnych lokomotyw kolejowych, takich jak Flying Scotsman i Stephenson's Rocket i w każdym odcinku przybliżają dziedzinę życia, która uległa przemianie dzięki pociągowi. 22:55 ZELDOWICZ. TEORIA SPALANIA I DETONACJI (JAKUB ZELDOVICZ. TEORIA SPALANIA I WYBUCHU) Film dokumentalny, 42 min, Białoruś, 2019 Reżyseria: Aleksiej Makarenko Scenariusz: Adżelika Nowikowa Lektor: Maciej Guzowski Kiedy jego prace naukowe były publikowane w zagranicznych czasopismach, amerykańscy fizycy nie mieli wątpliwości, że pod jednym imieniem kryje się cały instytut naukowy. Co jednak w tym dziwnego, biorąc pod uwagę, że w wieku 25 lat obronił pracę doktorską, nie mając nawet wyższego wykształcenia! Jakim był człowiekiem jeden z głównych twórców sowieckiej bomby atomowej? W jakich warunkach musiał pracować? I dlaczego temu okularnikowi pozwalano w czasach Stalina na tak wiele? Film poświęcony trudnej osobowości naukowca i trudnej epoce, która nie mogła go pokonać. Jakow Borisowicz Zeldowicz odegrał wielką rolę w rozwoju sowieckiej broni jądrowej i dokonał znaczącego wkładu w takich dziedzinach nauki, jak fizyka jądrowa, fizyka cząstek elementarnych, astrofizyka, kosmologia i ogólna teoria względności. 23:55 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku "Sensacji XX wieku" w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "LATAJĄCE MUZEUM" ODC. 275 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Latające muzeum" W Gliwicach powstało pierwsze w Polsce Muzeum Szybowców, którego zasadą jest przywracanie sprawności historycznym konstrukcjom. A tych polski przemysł lotniczy - zwłaszcza szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsku - budował wiele. Jastrząb, Jaskółka, Bocian powoli odchodzą w niepamięć i oczywiście trzeba zrobić wszystko, by ten proces zatrzymać. Po remoncie powraca do lotów tym razem jako eksponat muzealny legendarny Zefir - szybowiec, na którym Edward Makula i Jerzy Popiel zdobyli podwójne mistrzostwo świata, a Makula za przelot ponad 700 kilometrów Medal Lilienthala. Pokażemy naszym widzom testowe loty. "Jeszcze jedno zwycięstwo" Następnie przeniesiemy się do miejscowości Lichnowy na Pomorzu, by opowiedzieć pewną lotniczą historię z pamiętnego dnia 1 września 1939 roku. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SZLAK ŻYCIA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie do Murmańska i Archangielska dla ZSRR walczącego z armią niemiecką.