TVP Historia Poniedziałek, 03.02.2025 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1953 - została wydana książka J. Y. Cousteau o badaniu podwodnym mórz i oceanów; 1958 - powstanie Beneluksu; 1982 - sąd Marynarki Wojennej skazał za druk ulotek na długoletnie więzienie kilka osób; 1986 - Jan Paweł ll u Matki Teresy; 06:50 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 18 Program historyczny, 50 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 07:25 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. DŻULIA Z DAGESTANU Reportaż, 23 min, Polska, 2011 Autor: Barbara Włodarczyk Dżulia miała 16 lat, kiedy rodzice wydali ją za mąż. Nikt jej nie pytał o zgodę. Męża poznała dopiero na ślubie. W Dagestanie na Kaukazie to norma. Jest to najbardziej przywiązana do tradycji republika w całej Rosji. A na dodatek najbiedniejsza i najbardziej niestabilna. W dagestańskich górach mają swoje obozy setki islamskich fundamentalistów i nie ma tygodnia bez zamachów czy strzelaniny. Dżulia ucieka od biedy i zagrożenia do pracy w bogatej Moskwie. Ale w rosyjskiej stolicy nie lubią przybyszów z Kaukazu. Jedni się ich boją, inni gnębią. Za odmienny wygląd, za pracę na czarno, za skojarzenia z terroryzmem. Moskwa i Dagestan to dwa różne światy. Dlatego Dżulia żartuje, że ma dwa życia. Tyle tylko, że w jednym jest zakładniczką biedy i tradycji, a w drugim - zakładniczką swojego kaukaskiego wyglądu. W reportażu - barwna opowieść o mało znanej Rosji i przepaści dzielącej Kaukaz od Moskwy. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 35 "OPERACJA GENERAŁ" Serial TVP, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maciej Zakościelny Ranny Rainer dochodzi do siebie w szpitalu. Odwiedza go Halbe - przynosi mu cygara, jak wcześniej Kellerowi. Tannenberg wykorzystuje sytuację i przejmuje obowiązki Rainera. Helena nawiązuje kontakt z chłopcem. Dowiaduje się, że ma na imię Adam. Zostają rozdzieleni w czasie ulicznej łapanki. Chłopiec nie wraca do mieszkania. Inżynier Garstecki znajduje w radiostacji mikrofilm. Dowódca za pośrednictwem Janka umawia się z Sowietami. Zgadza się wymienić radiostację, jednak nie na broń, ale na gen. Radziszewskiego, który jest w rękach NKWD. Celina mówi Krzysztofowi, że nie wyjdzie za niego. Wściekły Krzysztof napada na Michała. Zdesperowany, chce go zabić. Bronek dowiaduje się od Dowódcy, że jego ojciec wyszedł z Pawiaka dzięki łapówce. Za namową Dowódcy, odnawia z nim kontakt. Przekazuje mu list z propozycją spotkania. Woyciechowski obiecuje pomóc Bronkowi w znalezieniu mieszkania dla Wandy. Krzysztof mówi Tadeuszowi, że Komendant Główny ma być obecny na ich walce. Lena coraz bardziej boi się Mongoła. Widząc go na ulicy, mdleje ze strachu. Romek chce ratować siostrę. Daje jej fiolkę z zakażonymi tyfusem wszami. Lena wsuwa ją do kieszeni płaszcza Mongoła. Tadeusz pomaga Bronkowi w przeprowadzce Wandy i Niny. Nina robi im zdjęcia, które przekazuje Rainerowi. Inga widzi Halbego z Tadeuszem. Dochodzi do zrzutu spadochronowego z gen. Radziszewskim. Tadeusz zgłasza się, że po wymianie odwiezie go do lokalu. Janek jest przetrzymywany przez Sowietów. Pilnuje go Staszek. Do mieszkania wpadają Niemcy. Staszkowi i Jankowi udaje się uciec. 08:45 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - HALA LUDOWA I GMACH SEJMU ŚLĄSKIEGO Reportaż, 14 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Zdjęcia: Krzysztof Gromek, Jakub Kowalczyk Prowadzący: Katarzyna Sanocka Są na Śląsku dwa zupełnie niezwykłe Pomniki Historii, które nie mają ani pierwowzorów, ani bezpośredniego wzorca w architekturze. Pierwszy rozmiarem swojej kopuły przyćmił nawet rzymski Panteon i w chwili powstania był największą na świecie budowlą wykonaną w żelbecie. Drugi - to setki pomieszczeń i korytarzy. A wszystko opakowane w monumentalną i surową architekturę. Wrocławska Hala Stulecia i Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach to budowle, które są po prostu jedyne w swoim rodzaju. Na ukończenie katowickiego gmachu czekano ponad 5 lat. Zaprojektowana przez Maksa Berga Hala Stulecia została wzniesiona zaledwie w 14 miesięcy. Dzięki zastosowaniu nietypowej konstrukcji i nowatorskiej technologii budowy, ukończona w 1913 roku Hala, to jeden z pierwszych w pełni dojrzałych dzieł architektury ekspresjonistycznej, z jej skłonnością do monumentalizacji a nawet patosu. Główna sala widowiskowa Hali Stulecia może pomieścić nawet 10 tyś. osób. Budynek Sejmu liczy aż 600 gabinetów, 1300 okien i 6 kilometrów korytarzy. W swoich podziemiach mieści obszerny schron, skarbiec oraz tajny tunel. Monumentalne gmachy użyteczności publicznej, Hala Stulecia we Wrocławiu i Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach w momencie kiedy powstawały, znajdowały się w granicach dwóch różnych Państw. Wrocławska Hala zbudowana dla uczczenia 100 rocznicy zrywu Niemców przeciwko napoleońskiej okupacji, miała być manifestem społecznej harmonii i demokracji. Dla Polaków z kolei, Katowicki Gmach to symbol polskości na odzyskanej po wiekach ziemi śląskiej. Pierwszy budynek parlamentarny w odrodzonej Ojczyźnie, był prawdziwym powodem do dumy. Obydwa Pomniki Historii powstały pod państwowym mecenatem. W obydwu widać też antyczne inspiracje. Ich monumentalny niemiecki ekspresjonizm i majestatyczny, uwspółcześniony klasycyzm architektury II RP, to różne oblicza rodzącego się właśnie modernizmu. 09:05 HISTORIA POLSKI - NAPISANE ŻYCIE. WISŁAWA SZYMBORSKA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Muzyka: Stanisław Radwan Próba przybliżenia sylwetki słynnej poetki i laureatki Nagrody Nobla. Pomysł filmu polega na specjalnym ułożeniu wierszy czytanych przez autorkę, tak, by one w pewnej mierze mówiły za nią. W filmie występują: Tadeusz Nyczek, Bronisław Maj, Teresa Walas, Joanna Szczęsna, Michał Rusinek. 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Program publicystyczny poświęcony historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia przyczyny przystąpienia Japonii do wojny oraz przybliża kulisy jej ekspansji militarnej. 10:40 PARK NARODOWY NEW FOREST (THE CROWN'S ANCIENT FOREST / WALD DER WILDEN PONYS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Austria, 2021 Reżyseria: Emma Ross, Sarah Cunliffe W sercu południowej Anglii leży królewski las; dzikie i magiczne miejsce o starożytnym pięknie, które prawie się nie zmieniło od czasu, gdy król Wilhelm Zdobywca ogłosił je jako swoje tereny łowieckie około 900 lat temu. Rozciągający się od słynnych równin Salisbury do skalistych brzegów kanału La Manche Park Narodowy New Forest jest największym i najbogatszym nizinnym obszarem dzikiej przyrody w Wielkiej Brytanii, w którym występuje więcej starożytnych lasów, omszałych bagien i bogatych wrzosowisk- niż jakikolwiek inny krajobraz w Europie. W filmie jesteśmy świadkami niezwykłego roku w tej starodawnej krainie i historii opowiedzianych oczami najbardziej kultowych zwierząt. Poznamy nowo narodzone źrebię, parę jastrzębi gnieżdżących się w prastarych lasach, daniela i jego jelonka oraz rodzinę lisów. Jak przetrwają coraz bardziej dotkliwe susze w parku, niszczycielskie pożary i surowe zimowe opady śniegu? Od uczty po głód, to niezwykła opowieść o tym, jak jeden z najbardziej spektakularnych parków narodowych w Wielkiej Brytanii daje schronienie wielu rzadkim gadom i owadom oraz jak jego mieszkańcy nadal odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu przyszłości lasu. 11:35 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: MIESZKO I Debata, 30 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Mieszko I, syn Siemomysła. Pierwszy historyczny władca Polski, który dał początek dynastii Piastów. Scalił i rozbudował państwo, wzmacniając je poprzez reformy wewnętrzne. Rządził od około 960 roku. Przyjmując chrzest w 966 roku, wprowadził Polskę w krąg cywilizacji łacińskiej. Był nie tylko zręcznym dyplomatą, który zawarł sojusze z Czechami, Szwecją i Cesarstwem, ale i doskonałym dowódcą. Mieszko pod koniec swojego panowania oddał swój kraj pod opiekę Stolicy Apostolskiej w dokumencie, którego odpis zaczyna się słowami: "Dagome iudex". Wówczas granice państwa obejmowały Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze, Śląsk, Małopolskę i Pomorze. Zmarł w 992 roku. Według Thietmara, umarł "sędziwy wiekiem i gorączką zmożony". 12:15 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 6/7 - WIRTUOZ Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Zofia Tomaszewska - Charewicz, Wojciech Solarz, Krzysztof Stroiński, Anna Dereszowska, Borys Szyc, Jakub Mazurek, Marta Chodorowska Wiosna 1943 roku. Na Pilnika zostaje wydany wyrok śmierci. Stefan składa przysięgę i wstępuje w szeregi AK. Bierze udział w pierwszej akcji. Mają za zadanie zlikwidować Pilnika. Prof. Kaniewski musi zostać w Warszawie z chorą żoną. Prosi Stefana, aby ten wraz z Basią pojechał do jego domu w Tarczynie, gdzie ukrywają się Żydzi. Taka podróż może być ryzykowna, ale Basia uspokaja, że na pewno będą bezpieczni. Tymczasem ukrywająca się pani Kohn umiera. Rodzina pod osłoną nocy grzebie ciało w sadzie. Niestety, jest świadek nocnego pochówku. Na Pilniku, którego ostatecznie zdemaskowano jako donosiciela, zostaje wykonany wyrok śmierci. Basia i Stefan docierają do wiejskiej posiadłości Kaniewskich. Następnego dnia dom otaczają Niemcy. Przyjechali na rabunek, kiedy dowiedzieli się o zakopanym w sadzie skarbie. Wywlekają na podwórko wszystkich domowników, znajdują też Żydów. Młodszemu synowi Kohnów, Jakubowi, udaje się ukryć. Niemcy domagają się wydania złota, chcą wiedzieć, gdzie dokładnie został zakopany skarb. Jeden z nich przeszukuje kryjówkę Kohnów, znajduje skrzypce Jakuba. Niemcy stają się coraz bardziej brutalni, żądają wydania grajka. Jeden z nich przystawia lufę do brzucha ciężarnej Basi. Niespodziewanie wywiązuje się kłótnia między Niemacami, co wykorzystuje Stefan. Niestety, sam ginie, ale umożliwia ucieczkę Basi i Jakubowi. Niemcy mordują resztę rodziny Kohnów. 63 lata później rodzina Kowalskich przylatuje do Izraela. W hotelu wita ich Nick, syn Jakuba - światowej klasy wirtuoza Jakoba Cohena. 13:10 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O KRUKU: SKAZA ODMIEŃCA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Marcin Pospieszalski, Agnieszka Bemowska, Polska Orkiestra Radiowa, Marta Maślanka, Mohammad Rasouli W tym odcinku cyklicznego programu opowieść o kruku. Uratowany przez człowieka od pewnej śmierci młody kruk poszukuje własnej drogi. Wrodzona ciekawość sprawia, że niespodziewanie staje się "prześladowcą" kłusownika, cichym świadkiem jego haniebnych czynów. Ta ryzykowna gra, w połączeniu z nabytą za młodu przypadłością, doprowadza do życiowej tragedii. 14:10 RZECZ POLSKA S.I - SKUTER OSA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W tym odcinku skuter osa. Pierwszy model powstał w 1959 roku w "odwilżowej" Polsce i był częścią rodzącej się kultury młodzieżowej. Był też odpowiedzią na dostępne na zachodzie jednoślady (włoskie słowo vespa znaczy osa). Choć w Polsce był towarem ekskluzywnym i deficytowym, jego produkcja na wielką skalę odbywała się w Indiach, gdzie sprzedano na niego licencję. 14:30 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - UKRYTE GNIAZDO DYNASTII Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Lektor: Maciej Gudowski Tym razem autorzy cyklu dokumentalnego wraz z naukowcami poszukują prawdziwego miejsca narodzin dynastii Piastów. Czy faktycznie jest nim Gniezno, czy może gród w Kaliszu - Zawodziu. Naukowcy różnych specjalności: archeolodzy, dendrochronolodzy, historycy przedstawiają argumenty za i przeciw obu tym koncepcjom. Dzięki animacjom komputerowym widzowie przenoszą się w czasy Mieszka I, by śledzić tajniki życia codziennego ówczesnych mieszkańców grodu oraz poznawać wielkie wydarzenia polityczne owych czasów, mające wpływ zarówno na żyjących wówczas ludzi, jak i na przyszłość. 15:15 FLESZ HISTORII - ODC. 697 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 162 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Anna Krasuska, Monika Zięba, Jan Piotr Szafraniec Zdjęcia: Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik, Jacek Fabrowicz, Krzysztof Pakulski Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Tomasz Sapryk, Piotr Ligienza, Krzysztof Wrona, Karol Biskup, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Agnieszka Mandat, Marianna Zydek, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Adam Bobik Romans króla staje się faktem. Królowa jest wściekła, a ukojenie w tych trudnych dla niej chwilach przynosi brat Wojciech. Kazimierz i Małgorzata obawiają się, że prawda dotrze także do Pełki. Kunegunda nie chce pogodzić się z tym, co się stało, dlatego próbuje napisać list do swojego męża. Na dworze węgierskim nastał czas żałoby po śmierci syna Elżbiety, Andrzeja. Jej wysokość jest rozżalona, ma wyrzuty sumienia, że postawiła politykę ponad bycie matką. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 17:10 HISTORIA POLSKI - SPRAWY HONOROWE Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Marcin Wenzel, Jerzy Szota, Robert Sitek, Artur Stroiński Muzyka: Konstancja Kochaniec Prowadzący: Juliusz Woźny Pojedynki, czasem zwane sprawami honorowymi, są stare jak ludzkość. Odnajdujemy ich ślady w starobabilońskim Gilgameszu, w dawnej Helladzie i w Rzymie, a także w tekstach średniowiecznych. Trwały niemal do połowy XX stulecia, o czym świadczą akta sądowe, pamiętniki i literatura piękna. Ponoć po dziś dzień bogate snoby wędrują do jednego z państw Ameryki Południowej, w którym nadal można dochodzić swych praw za pomocą szpady lub pistoletu. Film opowiada o genezie i historii pojedynków, o związanych z nimi obyczajach, kodeksach honorowych, broni, którą się posługiwano oraz o przebiegu wybranych na przestrzeni wieków zmagań. Porusza także temat turniejów rycerskich i tak zwanych "sądów bożych", będących również swoistą formą pojedynków. Jest to także opowieść o znanych "pojedynkowiczach" ich osiągnięciach i sławie. Film składa się z kilku części (opowieści) połączonych osobą narratora. W tę rolę wciela się historyk sztuki Juliusz Woźny, rzecznik Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu. Występują również znani bronioznawcy, archeolodzy, historycy, historycy literatury i sztuki. Za graficzne filmowe przerywniki dzielące opowieść na poszczególne części oraz za stronę scenograficzną odpowiada artysta plastyk Michał Hrisulidis, profesor wrocławskiej ASP, a jednocześnie znany scenograf teatralny i filmowy. 18:05 POWSTANIE WARSZAWSKIE. PRAGNIENIE WOLNOŚCI. Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2024 Reżyseria: Dariusz Juraś Scenariusz: Michał Przyborowski Prowadzący: Karolina Gorczyca Fabularyzowany dokument historyczny wyprodukowany z okazji 80. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. Karolina Gorczyca, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z "Czasu honoru" przedstawia w nim przebieg walk o Redutę PWPW, a Juliusz Kulesza - powstaniec warszawski, uczestnik wydarzeń sprzed osiemdziesięciu lat, dzieli się swoimi wspomnieniami z tamtych dni. Całość uzupełnia materiał zdjęciowy i archiwalne nagrania oraz ujęcia z inscenizacji walk o gmach Wytwórni. Siedziba Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych była ważnym punktem na powstańczej mapie Warszawy. Górujący nad Nowym Miastem potężny gmach miał strategiczne znaczenie, broniąc dostępu do Starówki od strony północno - wschodniej, dlatego zdobycie go w pierwszych dniach walk o wyzwolenie miasta było priorytetem. Członkom wewnętrznej grupy konspiracyjnej PWB/17/S oraz innym, atakującym z zewnątrz oddziałom Armii Krajowej udało się opanować budynek już 2 sierpnia. Mimo ostrzału z lądu, powietrza i wody powstańcy utrzymywali się w nim przez 27 dni. Wojenna historia PWPW rozpoczęła się na długo przed wybuchem powstania warszawskiego. Już wiosną 1940 r. na osobiste polecenie generała "Grota" Roweckiego major Mieczysław Chyżyński, ps. Pełka, powołał w Wytwórni grupę konspiracyjną pod nazwą PWB/17 (skrót od Podziemnej Wytwórni Banknotów). Dowodzona przez ppor. Czesława Lecha, ps. Biały, organizacja sabotowała działalność niemieckiego zarządu Wytwórni, produkowała banknoty oraz dokumenty na potrzeby Armii Krajowej. Gdy nadeszła godzina ostatecznej próby, 2 sierpnia 1944 r. członkowie grupy atakiem od wewnątrz całkowicie zaskoczyli stacjonujących w PWPW żołnierzy niemieckich i umożliwili skuteczniejsze działania oddziałom atakującym z zewnątrz. 18:45 RZECZ POLSKA S.I - SKUTER OSA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W tym odcinku skuter osa. Pierwszy model powstał w 1959 roku w "odwilżowej" Polsce i był częścią rodzącej się kultury młodzieżowej. Był też odpowiedzią na dostępne na zachodzie jednoślady (włoskie słowo vespa znaczy osa). Choć w Polsce był towarem ekskluzywnym i deficytowym, jego produkcja na wielką skalę odbywała się w Indiach, gdzie sprzedano na niego licencję. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 36 "OSTATNIA RUNDA" Serial TVP, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Granatowy policjant, Olek, jest przesłuchiwany. Zaprzecza, że jest komunistą. Dowódca oddziału mówi chłopakom, że muszą wstrzymać dalsze akcje aż do wyjaśnienia przecieku. Helena szuka chłopca, który przepadł podczas łapanki. Sorokin chce, żeby Karol zabił generała, gdyż stał się dla Rosjan bezużyteczny. Karol wpada na pomysł innej wymiany. Rutka mówi Lenie o planach zmniejszenia getta. Na zebraniu Żydowskiego Związku Wojskowego Romek dowiaduje się o możliwości wyjazdu do Palestyny. Mówi o tym rodzicom. Mongoł nie pojawia się w pracy. Nadzieja Leny i Rutki na uwolnienie się od oprawcy jest niestety tylko chwilowa. Po kilku dniach pijany Mongoł wraca do warsztatu. Wszy z tyfusem nie zadziałały. Lena znów wraca do domu pobita. Tadeusz jest wściekły na Halbego, że pozwolił na aresztowania sowieckich agentów. Musi teraz uwiarygodnić się w oczach chłopaków, by odwrócić od siebie podejrzenia. Tadeusz mówi Dowódcy, że ojciec Bronka to kapuś. Aranżuje spotkanie z fotografem Sołtanem. Ten zeznaje, że Woyciechowski donosił w czasie przesłuchań. Kiedy kontaktuje się powtórnie, by przekazać ważne informacje, zostaje zamordowany. Dowódca i Tadeusz znajdują przy zamordowanym Sołtanie aparat z filmem. Wywołują zdjęcia, na których jest Woyciechowski w towarzystwie Niemców. Dowódca ma już wystarczające dowody przeciw niemu. Inga rozpoznaje Tadeusza na zdjęciach u Rainera. Przypomina sobie, że widziała go rozmawiającego z Halbe. Rainer próbuje się czegoś dowiedzieć o Tadeuszu od Niny. Krzysztof i Tadeusz trenują przed pojedynkiem. Sędzia ustala szczegóły walki. Tadeusz mówi Bronkowi, że na jego ojca został wydany wyrok. Zdradza mu szczegóły planowanej przez niego i Władka akcji. Bronek w ostatniej chwili uniemożliwia kolegom wykonanie rozkazu. Ratuje ojca. Woyciechowski przysięga przed synem, że nie jest zdrajcą. Michał i Janek nie mogą znaleźć Bronka. Tadeusz zaprasza chłopaków na walkę. Rozpoczyna się sparing, wkraczają Niemcy. Aresztują Dowódcę, Krzysztofa i mężczyznę, którego Tadeusz wskazuje jako Komendanta Głównego. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MARIA BURGUNDZKA, SAMA PRZECIWKO WSZYSTKIM (MARIE DE BOURGOGNE, SEULE CONTRE TOUS) Cykl dokumentalny, 102 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel Historia w postaciach zapisana (tytuł francuski "Secrets d'Histoire"), to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 21:55 KRONIKI HITLERA - ODC. 3. PRZYWÓDCA PARTII I TRYBUN LUDOWY. LATA 1926 - 1932 (HITLER CHRONICLES) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 22:55 RZYM. OSIEM PRZEŁOMOWYCH DNI - ODC. 7. OTWARCIE KOLOSEUM (8 DAYS THAT MADE ROME) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Jim Greayer Lektor: Marek Ciunel Wielokrotnie nagradzana historyczka, Bettany Hughes, przemierza rzymski świat w tej ośmioczęściowej historii starożytnego Rzymu. W serii widzowie poznają osiem przełomowych dni, które definiują niezwykły sukces Imperium Rzymskiego oraz serię wydarzeń, które ostatecznie zakończyły się upadkiem rzymskiej republiki. Odc. 7 - Koloseum: Arena śmierci i Rzymu. Cesarz Tytus przewodniczy otwarciu Koloseum, 80 n.e. 23:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA RUDOLFA HESSA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony Rudolfowi Hessowi. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 336 WSPÓLNY LOS, WSPÓLNY WRÓG Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Wracamy do tematu powstania styczniowego, a na miejsce akcji wybieramy Lublin. Dojrzewanie niepodległościowego zrywu w tym mieście miało charakter narastających impulsów. Tu żywe było także wspomnienie wielkiej Rzeczypospolitej, wspominano układ w Krewie, Unię w Horodle czy czasy Unii Lubelskiej, wskazując, że czas sprzymierzenia z Litwą był okresem świetności i dobrobytu. Dwunastego sierpnia 1861 roku, z okazji rocznicy zawarcia Unii Lubelskiej, odbyła się wielotysięczna demonstracja na placu, który obecnie nosi nazwę Plac Litewski. Wojsko carskie zagrodziło drogę manifestantom, nie pozwalając na złożenie kwiatów pod pomnikiem Unii Lubelskiej. Mimo groźby użycia broni przez żołnierzy młoda dziewczyna, Henryka Pustowójtówna przedarła się przez kordon. Czyn ten zjednał jej powszechny podziw, ale naraził ją na represje ze strony władz carskich. W programie przypomnimy lubelskie wydarzenia związane z narastaniem nastrojów, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu powstania. 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NIEZNANA WOJNA Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony początkowej fazie wojny ukazuje rozwój sytuacji w Polsce i krajach nadbałtyckich. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.