TVP Historia Wtorek, 11.02.2025 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1858 - pierwsze objawienie w Lourdes; 1945 - koniec Konferencji w Jałcie - nastąpił podział Europy; 1972 - w Sapporo Wojciech Fortuna zdobył złoty medal w skokach narciarskich; 1982 - pierwszy numer "Tygodnika Mazowsze", wkrotce ogólnopolskiego pisma podziemnej "Solidarności"; 06:49 SPÓR O HISTORIĘ - WIELOPOLSKI Debata, 30 min, Polska, 2013 Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Elżbieta Szumiec Wykonawcy: Krzysztof Jasiewicz, Wojciech Materski Margrabia Aleksander Wielopolski powszechnie uważany był za rosyjskiego kolaboranta, zdrajcę sprawy narodowej, inicjatora branki, która przyspieszyła wybuch Powstania Styczniowego. Klęska powstania i późniejszy ruch pozytwistyczny stanowiły pośmiertny triumf margrabiego. Jego skomplikowana droga życiowa i dokonywane wybory polityczne będą odtąd przez dziesięciolecia stanowić zaczyn gorących dyskusji. Jak dziś historia ocenia Aleksandra Wielopolskiego? Dyskutują: prof. Janusz Odziemkowski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego prof. Jarosław Kita, Uniwersytet Łódzki Jan Engelgard, Muzeum Niepodległości. 07:20 FLESZ HISTORII - ODC. 698 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 07:40 RZECZ POLSKA S.I - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W pierwszym odcinku bohaterem będą klocki Zofii Stryjeńskiej. Projekt tej drewnianej zabawki powstał w 1918 roku i był związany z aktywnością artystki w ramach Warsztatów Krakowskich. Klocki miały przedstawiać 6 scen nawiązujących do tradycji ludowych jak np. puszczanie wianków na rzece czy oczepiny. W ten sposób Stryjeńska chciała edukować najmłodszych w polskich zwyczajach. Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 41 "W PUŁAPCE" Serial TVP, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Janek wraz z oddziałem napadają na konwój Schoebbla. Dochodzi do strzelaniny. Bronek zabija Schoebbla i zabiera jego teczkę z dokumentami. Michał, Władek biorą udział w odprawie w pokoju sztabowym Skotnickiego. Wylot do Polski może nastąpić w każdej chwili. Fischer dowiaduje się o śmierci Schoebbla, którego zabili polscy bandyci. Wściekły gubernator każe wzmocnić swoją eskortę. Krawiec gratuluje Jankowi i Bronkowi zabicia Schoebbla. Bronek przekazuje mu teczkę z dokumentami szefa Gestapo. Krawiec mówi, że ich kolejnym zadaniem będzie przewiezienie do Warszawy polskich skoczków. Fischer przesłuchuje rannego SS - mana, świadka zamachu na Schoebbla. Komendantem szpitala wojskowego jest doktor Otto Kirchner. Fischer prosi Otta o pomoc w sprawie chorej na nerki matki. Fischer zastanawia się, kto może objąć stanowisko zamordowanego Schoebbla. Postanawia ściągnąć z Salonik Larsa Rainera, który wcześniej sprawował już to stanowisko w Warszawie. Otto rozpoczyna poszukiwanie dr Marii. 08:45 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - ZATRZYMANY CZAS Cykl reportaży, 14 min, Polska, 2011 Scenariusz: Piotr Boruszkowski Centrum Warszawy w ostatnich latach bardzo się zmieniło. Po 1945 roku miasto powstało właściwie z gruzów, a dotyczy to w szczególności śródmieścia, tam gdzie było żydowskie getto. W części "małego getta, czy to przez przypadek, czy niedopatrzenie hitlerowców, ocalało sporo domów, które po wojnie zostały prowizorycznie naprawione, uzdatnione i zamieszkane. Dziś, szczególnie na terenie wschodniej Woli, właściwie w samym centrum miasta są enklawy absolutnej przeszłości. Stoi czas zatrzymany murami z wyszczerbionymi cegłami, śladami po kulach. Ostańce na Grzybowskiej, Waliców, Pereca sąsiadują z eleganckim hotelem Radison (zresztą stojącym w miejscu Arbeitsamtu). 09:05 WALECZNE Z GÓR - BRONISŁAWA STASZEL - POLANKOWA 1912 - 1988 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Kursa, Agata Puścikowska Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Doskonała narciarka, gościnna gospodyni w górskim schronisku, ciekawa świata i charyzmatyczna. Wokół niej toczyło się życie intelektualne, garnęli się do niej zarówno górale, jak i goście - turyści z całej Polski. To jednocześnie postać bardzo tajemnicza, która w czasie wojny wykazała się zarówno bohaterstwem jak i wielką... dyskrecją. Poznajmy Bronisławę Staszel - Polankową - waleczną góralkę i powstańca warszawskiego. 09:35 HISTORIA POLSKI - MORZE HALLERA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film przywołuje historię Zaślubin Polski z morzem. Ten patriotyczny akt dokonał się 10 lutego 1920 roku w Pucku. W filmie zostanie przedstawiona sylwetka generała Józefa Hallera, wzbogacona historią jego armii. 10:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SKAZANI CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego obronie Leningradu. 11:00 NIEZNANE TWARZE HISTORII - JOANNA D'ARC. ODC. 5/6 (THE FACES OF HISTORY) Serial dokumentalny, 36 min, Wielka Brytania, 2022 Pamięć o niektórych osobowościach przetrwała próbę czasu. Wielu ludzi kojarzy Kleopatrę, Joannę d'Arc, Marco Polo, Szekspira czy św. Mikołaja, ale czy na pewno ich znają i czy wiedzą jak wyglądali. Seria zagłębia się w osobiste historie tych niezwykłych postaci. Aktor Derek de Lint podróżuje po całym świecie, aby odkryć nowe dowody, które przybliżą nas do nich jak nigdy wcześniej i ujawnią nam psychologiczne, fizyczne i społeczne profile każdej z tych osób. W trakcie podróży zespołu badawczego każdy nowy dowód jest przekazywany uznanemu grafikowi 3D Mao Lin Liao, który wykorzystuje wyniki badań do stworzenia zdumiewającej, przypominającej wyglądem postać historyczną, rekonstrukcji. W końcu jesteśmy w stanie spojrzeć im w oczy. 11:40 SŁOWNIK POLSKO@POLSKI - TALK - SHOW PROF. JANA MIODKA (626) 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Witold Świętnicki, Beata Świętnicka Scenariusz: Witold Świętnicki, Dariusz Dyner Muzyka: Tymon Ratajczyk Prowadzący: Justyna Janus - Konarska, Prof. Jan Miodek Słownik polsko@polski to program edukacyjny o języku polskim z udziałem wybitnego i lubianego językoznawcy prof. Jana Miodka. W rozmowach z widzami profesorowi asystuje dr Justyna Konarska - Janus językoznawczyni. Uczestnicy programu, za pośrednictwem komunikatorów internetowych, mogą zadawać pytania dotyczące gramatyki, ortografii czy słowotwórstwa języka polskiego. Prof. Miodek w lekki i przystępny sposób opowiada o najczęstszych błędach językowych. Odwołuje się przy tym do żywego języka, głównie mówionego, który można usłyszeć na polskiej ulicy i którym posługuje się współczesna polska emigracja. Program nagrywany jest w historycznej bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego. W tym odcinku: Która forma jest poprawna: "Państwo widzicie", czy "Państwo widzą"? "Tymczasem", czy "tym czasem"? Co to takiego "krindż"? Czy się różni deklamacja od recytacji? Co to znaczy, że ktoś "zaliczył wtopę"? Co to znaczy "furda"? Etymologia nazwiska Trojan. 12:15 DROGA - ODC. 5/6 - RYSOPIS UWODZICIELA Serial obyczajowy TVP, 58 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Wiesław Gołas, Władysław Hańcza, Wacław Kowalski, Halina Buyno-Łoza, Anna Dymna, Jerzy Janeczek, Ilona Kuśmierska, Andrzej Wasilewicz, Maria Zbyszewska, Aleksander Fogiel, Jerzy Turek Marian Szyguła gubi dowód osobisty, co niespodziewanie powoduje ogromne komplikacje. Zgłaszają się dwie dziewczyny oszukane przez osobnika posługującego się dowodem Marianka, proponującego im małżeństwo. Poszukując oszusta, kierowca przybywa wraz z dziewczynami do wsi, gdzie odbywają się właśnie przygotowania do ślubu dwojga młodych z dawniej powaśnionych, a teraz zaprzyjaźnionych rodzin - Pawlaków i Kargulów, niezapomnianych bohaterów filmowej trylogii "Sami swoi", "Nie ma mocnych", "Kochaj albo rzuć". 13:15 KRZYŻ I TOPÓR Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1973 Reżyseria: Bogdan Dziworski Scenariusz: Stanisław Janicki Zdjęcia: Bogdan Dziworski Refleksyjna opowieść o historii i dniu dzisiejszym zamku Ossolińskich w Ujeździe. 13:35 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ ODC. 1 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 14:35 A NAD STUTTHOF DESZCZYK PADA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Mirosław Basaj Scenariusz: Mirosław Basaj Zdjęcia: Mirosław Basaj Film dokumentalny o Halinie Banasiak, nauczycielce z Torunia, która w obozie koncentracyjnym Stutthof napisała książkę z bajkami dla swoich dzieci. Dla autorki "Bajki" były sposobem na przetrwanie rozłąki i ogromnej tęsknoty za dziećmi. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 168 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Anna Krasuska, Monika Zięba, Jan Piotr Szafraniec Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Aktorzy: Andrzej Hausner, Martyna Dudek, Piotr Nowak, Agata Bykowska, Gabriela Chojecka, Adam Bobik, Dominik Łoś, Wojciech Czerwiński, Zbigniew Waleryś, Maciej Grzybowski, Paulina Masiak, Katarzyna Czapla, Jan Hrynkiewicz, Zofia Schwinke, Monika Domowicz Przybyły na Wawel Olgierd prowadzi długie rozmowy z królem. Obydwaj dochodzą do wspólnych wniosków, że nie powinni dopuścić do walk między sobą. Kazimierz daje obietnicę, że gdy doprowadzi do rozejmu z Czechami, wesprze Litwę w wojnie z zakonem. Targany wątpliwościami Jan Jura stara się przekonać króla, by zmienił zdanie i nie odwracał się od Świdnicy, ale ten jest nieugięty. Gabija dostrzega Wójta podczas spotkania z jakąś kobietą. Śledzi ukochanego. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - AMBASADOR ANDROPOW INFORMUJE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program o roli, jaką w stłumieniu powstania w Budapeszcie w 1956 roku odegrał radziecki ambasador, późniejszy sekretarz generalny KPZR, Jurij Andropow. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - DWA POCISKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1989 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek na temat okoliczności śmierci premiera Szwecji Olofa Palmego. Centrum Sztokholmu, Bogusław Wołoszański wypowiada się na temat okoliczności śmierci premiera Szwecji Olofa Palmego. Na strzelnicy mówi o motywach zamachu. Oglądamy filmowe materiały archiwalne z zamachów na życie króla Jugosławi Aleksandra, prezydentów USA Gerarda Forda i Ronalda Reagana, papieża Jana Pawła II i prezydenta Egiptu Anwara Sadata. Prowadzący przedstawia domniemane motywy zamachu na Olofa Palmego oraz sam moment zamachu, a także działania policji szwedzkiej bezpośrednio po zabójstwie Olofa Palmego. Bogumił Rydz wypowiada się na temat metod stosowanych w badaniach porównawczych broni i pocisków. W podsumowaniu prowadzący informuje o bezskuteczności działań policji szwedzkiej. 17:10 HISTORIA POLSKI - WSPOMNIJ MNIE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1989 Reżyseria: Marian Kubera Scenariusz: Marian Kubera Film poświęcony życiu i twórczości Mariana Hemara. Ukończył gimnazjum we Lwowie, następnie studiował na wydziałach medycznym i filozoficznym miejscowego uniwersytetu. Był popularnym autorem tekstów rewiowych, kabaretowych, szopek politycznych, komedii, przeróbek sztuk dramatycznych, a także poezji. Współpracował z warszawskimi teatrami rewiowymi; był kierownikiem literackim "Qui Pro Quo" (1929 - 31; z J. Tuwimem), "Cyrulika Warszawskiego" (1936 - 39), "Cyganerii Warszawskiej" (1933 - 34), "Wielkiej Rewii" (1934 - 36, z J. Tuwimem), był także kierownikiem artystycznym "Bandy" (1931 - 33, z J. Tuwimem i F. Jarossym). W latach 1933 - 34 wspólnie z S. Jaraczem i M. Modzelewską prowadził teatr Nowa Komedia. We wrześniu 1939 r. wyjechał z Polski. Przez Rumunię dotarł do Palestyny i Egiptu, współpracował tam z teatrem wojskowym Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, a także redagował odcinek polski w kairskim radiu. Od 1942 r. przebywał w Anglii, pracował w Biurze Opieki nad Żołnierzem. Po wojnie prowadził w Londynie kabaret Hemara. Współpracował z rozgłośnią Wolna Europa (od 1952 r. prowadził 15 - minutowy kabaret polityczny, nagrywany w londyńskim studio), a także z polskimi czasopismami emigracyjnymi. Był autorem sztuk dramatycznych (niektóre sporadycznie sam reżyserował). 18:05 GIGANCI NAUKI - MARIAN REJEWSKI Cykl dokumentalny, 17 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek, którego z Gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 18:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MROCZNA TAJEMNICA LASU. ODC. 257 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 42 "KIM PANI JEST?" Serial TVP, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Brehm i Rainer przyjeżdżają na miejsce znalezienia zwłok SS - mana. Zabójcy oddali do mężczyzny dwa strzały z bliska w głowę. Zabrali ofierze broń, dokumenty i pieniądze. Na murach zostawili namalowana kotwicę, znak Polski Walczącej. Po badaniach Gertrudy Fischer, dr Otto Kirchner nie ukrywa, że stan matki Gubernatora jest poważny, ale stała opieka specjalisty mogłaby doraźnie pomóc. Otto poleca Fischerowi dr Marię Konarską, z którą pracował przed wojną. Pojmani w zasadzce Władek, Michał, Alan i Lolek atakują strażników. Próba ucieczki nie udaje się, gdyż Dykow bierze na muszkę płk. Skotnickiego. Sowieci wyprowadzają więźniów. Pakują ich na ciężarówkę. Razem z nimi wiozą tajemniczą osobę w kapturze na głowie. Ruda wykonuje wyrok na Holtzu. W jego mieszkaniu Janek i Ernest znajdują skrytkę z dokumentami, którymi mężczyzna się posługiwał. Wśród kennkart, zaświadczeń i blankietów Janek znajduje kennkartę Leona Sajkowskiego. Dociera do niego, że rodzice Leny nie wyjechali do Palestyny. 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 4 NIEWYPŁACALNOŚĆ (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 4 - "Niewypłacalność". Dwudziesty drugi sierpnia 1991 roku traktowano jak odpoczynek po trzech dniach wyjątkowego napięcia. Ale właśnie wtedy załamała się gospodarka radziecka, choć zrozumiano to dopiero kilka miesięcy później. Deficyt był chroniczną chorobą gospodarki sowieckiej. W ostatnich latach istnienia ZSRR ze wszystkich podstawowych towarów jedynie jedenaście procent nie było deficytowymi. Ludzie odczuli problemy na własnej skórze. Jednak nie wiedzieli, że są to pierwsze jaskółki zapaści gospodarczej. Gospodarka radziecka jakoś wytrzymała 70 lat. I nagle coś się stało. Coś naruszyło równowagę. W pewnym momencie niebezpieczne procesy stały się nieodwracalne. 20:55 VERA CRUZ Western, 89 min, USA, 1954 Reżyseria: Robert Aldrich Scenariusz: Roland Kibbee i James R. Webb Aktorzy: Gary Cooper, Burt Lancaster, Denise Darcel, Cesar Romero, Sara Montiel, George Macready, Ernest Borgnine, Morris Ankrum Rok 1866. W Meksyku trwa wojna domowa. Los styka przypadkowo dwóch awanturników: byłego majora wojsk Południa Benjamina Trane'a (Gary Cooper) i zuchwałego bandytę Joe Erina (Burt Lancaster), którzy trafili tam w poszukiwaniu łatwego zysku. Postanawiają walczyć po tej stronie, która zapewni im jak największe korzyści w zamian za ich usługi. Decyzja nie jest jednak łatwa, bo zakochana w majorze meksykańska dziewczyna namawia go, by zasilił szeregi rewolucjonistów Benita Juareza. Markiz de Labordere przekonuje ich z kolei, że powinni wspomagać cesarza Maksymiliana. Na dworskim balu Trane i Erin poznają piękną hrabinę Marie Duvarre. Obaj zostają zaangażowani jako eskorta arystokratki podczas jej podróży ze stolicy Meksyku do Vera Cruz. Droga jest bardzo niebezpieczna, prowadzi bowiem przez tereny opanowane przez zwolenników Juareza. W czasie jazdy Trane i Erin dowiadują się, że hrabina wiezie złoto dla wojsk cesarskich. Postanawiają je zrabować, ale z takimi samymi zamiarami nosi się także markiz de Labordere. Cesarski skarb chce zdobyć również Ramirez, generał armii Juareza. Na jednym z postojów hrabina ucieka ze złotem, zostawiając Trane'a i Erina, którzy wpadają w pułapkę zastawioną przez generała. Za odpowiednio wysoką zapłatą obaj wspólnicy zgadzają się pomóc mu w odzyskaniu skarbu. Zmarły w 1983 r. reżyser Robert Aldrich, twórca m.in. "Ostatniej walki Apacza", "Śmiertelnego pocałunku", "Wielkiego noża", "Ataku", "Ostatniego zachodu słońca", "Co się zdarzyło Baby Jane?" i "Parszywej dwunastki", wzbudzał często skrajne opinie. Jego filmami zachwycano się i lekceważono je. Oskarżano o zły gust, przejaskrawione efekty i wychwalano konsekwencję mrocznego stylu. Aldrich zaczynał pracę reżysera od współpracy z telewizją, ale gdy na początku lat 50. nadarzyła mu się okazja nakręcenia filmu dla wytwórni MGM, skwapliwie z niej skorzystał. Pierwszy sukces przyniósł mu jednak dopiero "Śmiertelny pocałunek" z 1955 r. Od tego czasu zaczął się kształtować charakterystyczny dla niego styl: brutalna ekspresja, zatarte podziały na pozytywnych i negatywnych bohaterów, postacie przerysowane, niemal karykaturalne, kierujące się irracjonalnymi, okrutnymi instynktami, walka o dominację jednego człowieka nad drugim jako jeden z głównych motywów jego dzieł, a jednocześnie nieobecność w nich wątku prawdziwej, spełnionej miłości. Świat pokazywany w filmach Aldricha jest z reguły światem przesyconym przeczuciem zagłady, gdzie lęk i swoista dekadencja wyładowują się w aktach przemocy. Tak jest i w westernie "Vera Cruz": wszyscy walczą tam ze wszystkimi, nie przestrzegając żadnych reguł. Gary Cooper jako szlachetny rewolwerowiec irytuje sztywnością i chłodem, a pełen dzikiej energii, amoralny Burt Lancaster jako Joe Erin wzbudza żywiołową sympatię. (VERA CRUZ) 22:30 FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 342 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło"to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 01:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - M - MAGINOTA LINIA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Program dokumentalny poświęcony kompleksowi podziemnych fortyfikacji o nazwie Four - a - Chaux, wybudowanych na linii Maginota pochodzącej z okresu międzywojennego.