TVP Historia                    Wtorek, 11.03.2025

06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 MARCA

Felieton, 2 min, Polska, 2006
Autor: Janusz Weychert

1851 - premiera "Rigoletta" Verdiego; 
1908 - zmarł Edmondo de Amicis, autor "Serca"; 
1948 - śmierć Jana Masaryka; 
1968 - interpelacja posłów koła "Znak" w sprawie brutalności MO; 
oraz pobicie przez "nieznanych sprawców" Stefana Kisielewskiego;



07:00 SPÓR O HISTORIĘ - OCZAROWANI HITLEREM

Debata, 30 min, Polska, 2013
Scenariusz: Borys Hass

Gdy w 1938 roku Hitler przyłączył Austrię do Niemiec, ludność obu krajów odpowiedziała w plebiscycie na pytania: "Czy zgadzasz się z połączeniem Rzeszy Niemieckiej z Austrią?" i "Czy zgadzasz się z listą przedstawioną przez naszego Führera Adolfa Hitlera?" Na "tak" oddano w Niemczech 99 procent głosów, 
a w Austrii jeszcze więcej, bo 99, 7 procent. Austriacy byli wierni Hitlerowi aż do końca. Ale po 1944 roku austriackie rządy skutecznie zadbały o to, żeby Austria była postrzegana jako pierwsza ofiara Hitlera. Po wojnie zaś jako kraj ze swej natury neutralny i ceniący sobie pokój. Takiego oblicza Austrii potrzebowała 
wówczas cała powojenna Europa po obu stronach żelaznej kurtyny. 
Goście: 
 - prof. Piotr Madajczyk, PAN
 - prof. Bogdan Musiał, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
 - prof. Bogdan Koszel, Uniwersytet Adama Mickiewicza



07:35 FLESZ HISTORII - ODC. 702

Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025

Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce.



08:00 CZAS HONORU - ODC. 61 "MAJOR ZWONARIEW"

Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012
Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka
Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół
Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki

Z leśniczówki pod obstawą KBW wychodzą wszyscy aresztowani tam działacze podziemia. Podczas transportu udaje się zbiec Bronkowi, Krawcowi i dwóm partyzantom. Maria rozpoczyna pracę w szpitalu. Jej pacjentką jest Ruda, przywieziona z raną postrzałową. Konieczna jest operacja. Maria - wbrew zakazowi dyrektora szpitala - prosi o pomoc doktora Kirchnera. 
Ada Lewińska świętuje wielki sukces, przywódcy podziemia zostali ujęci. Wzywa pułkownika Wasilewskiego, który nic nie wiedział o tajnej obławie KBW. Wasilewski dowiaduje się, że major Zwonariew, jeden z asów radzieckiego wywiadu, będzie od tej pory pomagał mu w śledztwie. Janek i Bolek nadal poszukują mężczyzn z fotografii, na której widać też Lenę. Bronek i Krawiec z kolegami starają się uciec przed obławą KBW. Jedyna droga prowadzi na pole minowe.



08:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - MALOWANE SZTUKĄ TKACKĄ. ODC. 2

Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021
Reżyseria: Grzegorz Styła
Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła
Zdjęcia: Wojciech Kursa

W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450. - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu programów telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach
całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 
Drugi odcinek cyklu "Malowane sztuką tkacką" odpowiada na pytania, co to są, z czego i jak powstają arrasy, czyli ruchome obrazy malowane sztuką tkacką. Analiza artystyczna serii "Dzieje pierwszych rodziców" jest pretekstem do przybliżenia nie tylko sztuki renesansu i autora rysunków serii figuralnych kolekcji Michaela Coxciena, lecz również fenomenu flamandzkich warsztatów tkackich.



09:35 HISTORIA POLSKI - STRAJK WPISANY DO INDEKSU. MARZEC 1968 W KRAKOWIE

Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2018
Reżyseria: Marcin Kaproń, Anna Pankiewicz
Scenariusz: Marcin Kaproń, Anna Pankiewicz

Film opowiada o wydarzeniach marca 1968 w sposób nieco inny niż większość powszechnie dystrybuowanych tytułów, opisujących PRL. Unika czystej publicystyki i suchej, faktograficznej informacji na rzecz opisania obserwacji świadka. Ukazanie przebiegu wydarzeń marcowych nie koncentruje się na podręcznikowej precyzji opisu zdarzeń, lecz raczej na ich emocjonalnej sile oddziaływania na świadków.



10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2

Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991
Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki
Prowadzący: Bogusław Wołoszański
Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski

Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwycięstwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych.



10:45 PLANETA SKARBÓW - ODC. 3 BLISKI WSCHÓD
(PLANET OF TREASURES EP. 3 MIDDLE EAST)

Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020
Reżyseria: Gero Von Boehm

Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. 
Odc. 3 - "Bliski Wschód". Dawne imperia, pałace, meczety i legendarne place. Przed nami Isfahan, Persepolis, Teheran i Jazd w Iranie. Ale najpierw Wadi - Rum w Jordanii oraz pradawna nabatejska Petra wykuta w skale. Widoki zapierają dech w piersi. Nie jest to zwykła pustynia. Oto Wadi - Rum. Beduini żyją tu od 12 - tu tysięcy lat. Nabatejczycy przyszli do Petry z Jemenu. Surrealizm i absurd. Miasto wykute w skale po środku pustyni. Petra urosła w siłę, ponieważ leżała na przecięciu najstarszych szlaków handlowych. Wożono tędy kadzidło, mirrę i przyprawy takie, jak szafran, pieprz i cynamon. Wtedy były to rzeczy na wagę złota i przyczyniały do rozwoju handlu międzynarodowego. W oczach współczesnych Europejczyków Bliski Wschód to kraje prowadzące bulwersującą politykę, a zarazem kraina baśni i przepychu. Tak naprawdę znajdziemy tu zabytki wielkich cywilizacji oraz kultur jednoczonych i dzielonych przez religie. Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO, które jako jedyne przetrwały próbę czasu. Miejsca, które pamiętają świat pełen różnorodności, a niekiedy i tolerancji. Symbol przeszłości, ale może też nadzieja na lepszą przyszłość.



11:45 WOJOWNICY CZASU - SOWIECKI WALEC, CZYLI MIECHOWICE 1945

Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023
Reżyseria: Grzegorz Gajewski
Scenariusz: Grzegorz Gajewski
Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski
Muzyka: Krzysztof Ridan

Na początku 1945 roku II wojna światowa zmierzała do spodziewanego końca, jakim była klęska III Rzeszy. Armia Czerwona zajęła już wtedy większość ziem przedwojennej Polski i szykowała się do kampanii, której celem miało być wkroczenie na terytorium Niemiec, błyskawiczne dotarcie do Berlina i rozbicie armii Hitlera. Wejście Rosjan na ziemie niemieckie zmieniło oblicze tej i tak już okrutnej wojny, czego natychmiast doświadczył Górny Śląsk.



12:20 DOKTOR EWA - ODC. 7/9 - STAWKA O ŻYCIE

Serial TVP, 42 min, Polska, 1970
Reżyseria: Henryk Kluba
Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski
Zdjęcia: Wiesław Zdort
Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Ryszard Pietruski, Jolanta Lothe, Hanna Biedryńska, Celina Niedźwiecka, Bogusław Sochnacki, Jan Nowicki, Zbigniew Niewczas, Bogdan Wiśniewski

Kobieta, u której podejrzewano raka, nie zgłasza się do leczenia. Uparcie twierdzi, że jest zdrowa. Doktor Ewa przekonuje męża pacjentki, aby skłonił żonę do podjęcia kuracji. Wreszcie chora wyjeżdża do Warszawy, gdzie ma poddać się koniecznej operacji.



13:05 GIGANCI NAUKI - RUDOLF WEIGL

Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 2021
Reżyseria: Alina Czerniakowska
Scenariusz: Alina Czerniakowska

Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek którego z gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w minicyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki.



13:30 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MARIA BURGUNDZKA, SAMA PRZECIWKO WSZYSTKIM
(MARIE DE BOURGOGNE, SEULE CONTRE TOUS)

Cykl dokumentalny, 102 min, Francja, 2021
Reżyseria: Laure Delalex
Lektor: Marek Ciunel

Historia w postaciach zapisana (tytuł francuski "Secrets d'Histoire"), to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów.



15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 188

Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019
Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak
Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Marcin Marciniak, Monika Zięba
Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik
Muzyka: Marcin Przybyłowicz
Aktorzy: Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Karol Biskup, Mirosław Jękot, Marianna Zydek, Paulina Lasota, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Grzegorz Woś, Monika Radziwon, Adam Bobik, Zbigniew Waleryś, Filip Milczarski, Daniel Mosior, Daniel Guzdek

Adelajda chce jak najdłużej ukryć chorobę Kazimierza. Tłumaczy, że pragnie chronić majestat i siłę króla, dlatego decyduje się wyprawić uroczystą ucztę. Niestety, wśród dworzan pojawiają się głosy oburzenia. Wielu uważa, że tragiczna śmierć Pełki i Niemierzy to nieodpowiedni czas na zabawę. Regina za wszelką cenę chce być w samym środku wydarzeń. Wypytuje marszałka Szafrańca o jak najwięcej szczegółów.



15:55 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 1

Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001
Reżyseria: Wojciech Pacyna
Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński
Prowadzący: Bogusław Wołoszański

Pierwsza część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 
31 sierpnia 1939 roku pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety, nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę.



16:30 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2

Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001
Reżyseria: Wojciech Pacyna
Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński
Prowadzący: Bogusław Wołoszański

Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 
31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę.



17:05 HISTORIA POLSKI - LITWA BĘDZIE WOLNA
(LITWA BĘDZIE WOLNA)

Film dokumentalny, 39 min, Litwa, 2021
Reżyseria: Vita Maria Drygas
Scenariusz: Kamil Niewiński, Vita Maria Drygas

31 lat temu Litwa, po 50 latach okupacji sowieckiej, odzyskała niepodległość. W tym roku przypada również 30. rocznica sowieckiej agresji na Niepodległe Państwo Litewskie. Z tej okazji, aby podkreślić znaczenie wydarzeń z marca 1990 i stycznia 1991 dla Litwy, uhonorować zmarłych i rannych obrońców wolności, a także docenić wyjątkowe znaczenie tych wydarzeń dla walki narodu litewskiego o wolność i niepodległość, Ambasada Republiki Litewskiej w RP zainicjowała produkcję filmu dokumentalnego. Film zaczyna się od przyjęcia Deklaracji Niepodległości z 11 marca 1990 roku i został zrealizowany w formie krótkich wywiadów z Polakami, którzy w styczniu 1991 roku bezpośrednio brali udział w organizowaniu wsparcia dla niepodległego państwa litewskiego i dostarczaniu światu autentycznych informacji o styczniowych wydarzeniach na Litwie. Reżyserem filmu jest Vita Maria Drygas, mieszkająca w Polsce artystka pochodzenia litewskiego, dokumentalistka, uczestniczka
i laureatka międzynarodowych konkursów.



17:55 GIGANCI NAUKI - TADEUSZ WENDA

Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2021
Reżyseria: Alina Czerniakowska
Scenariusz: Alina Czerniakowska

Tadeusz Wenda to wybitny projektant linii kolejowych, mostów, budowniczy portów morskich. W 1920 roku, kiedy to Gdańsk jako wolne miasto, będący pod protektoratem Ligi Narodów, zablokował dostawy sprzętu wojennego dla walczącej Polski, rząd Polski zdecydował się na budowę polskiego portu nad Bałtykiem. Wybranie miejsca i opracowanie projektu zlecono Tadeuszowi Wendzie. Wenda osobiście dokonał wyboru miejsca pod przyszły port we wsi Gdynia, w dolinie rzeki Chylonki, między Kępą Oksywską a Kamienną Górą. O wyborze tej właśnie lokalizacji przesądziło dogodne położenie Gdyni: osłonięcie od wiatrów przez Półwysep Helski, odpowiednia głębokość wody przy brzegu oraz bliskość stacji kolejowej. Powołany do tego zadania inż. Wenda miał wówczas 57 lat, był człowiekiem dojrzałym, mającym odpowiednie przygotowanie teoretyczne i praktyczne. Z racji swojego doświadczenia zawodowego był cenionym specjalistą w dziedzinie budownictwa portowego. W 1921 roku Tadeusz Wenda przygotował koncepcję portu właściwego do zdolności przeładunkowej 6 mln ton, rekordowej w skali Europy i świata. 9 kwietnia 1923 roku z udziałem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego i premiera Władysława Sikorskiego uroczyście otwarto w Gdyni Tymczasowy Port Wojenny i Schronisko dla Rybaków.



18:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 349 - PROJEKT TWIERDZA

Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025
Autor: Bartek Wieczorek
Scenariusz: Adam Sikorski

Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 
Inauguracja cyklu, który ma zwrócić uwagę środowiska miłośników historii na niesłusznie wyrzucony z wrześniowej narracji zażarty trzydniowy bój o Twierdzę Brześć. Spontanicznie skomponowane bataliony pod wodzą emeryta kawalerzysty, generała Konstantego Plisowskiego, skutecznie zatrzymały teoretyka i praktyka niemieckiego Blitzkriegu, generała Heinza Guderiana. Polski opór zrujnował strategiczny manewr Wehrmachtu, polegający na zamknięciu całości wojsk polskich pomiędzy Wisłą a Bugiem. To dzięki obrońcom Twierdzy możliwa była gremialna ewakuacja na przedmoście rumuńskie. Kosztem ogromnych ofiar po raz drugi po obronie Wizny Guderian został odprawiony z kwitkiem, a polskie oddziały wycofały się z Twierdzy. Sowieci w miejsce polskiego czynu stworzyli kłamliwą legendę o wielodniowej obronie garstki bohaterów w obliczu napaści Rzeszy na ZSSR. To wszystko od początku do końca było łgarstwem, ale przez 80 lat skutecznie przykrywającym polski czyn zbrojny. I niestety tak jest do dziś. Trzeba odwrócić te tendencję.



18:35 FABRYKA

Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1970
Reżyseria: Krzysztof Kieślowski
Scenariusz: Krzysztof Kieślowski
Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Jacek Tworek

Relacja z narad w ursuskiej fabryce traktorów skontrastowana z obrazem panujących tu warunków pracy przynosi przygnębiającą wizję funkcjonowania przedsiębiorstwa w realiach gospodarki socjalistycznej.



19:00 CZAS HONORU - ODC. 62 "WRÓG CZY SOJUSZNIK"

Serial TVP, 45 min, Polska, 2011
Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka
Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół
Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki

Bronek nie może dojść do siebie po śmierci kompanów. Janek pogrąża się w depresji, nie może darować sobie, że zginęli przez niego ludzie. Karol przesłuchuje Kobrę, obiecuje, że po ujawnieniu miejsca ukrycia archiwum, zwolnią brata Kobry z radzieckiego łagru. Kobra w końcu się łamie. Wskazuje miejsce, jednak okazuje się, że archiwum zostało wcześniej ewakuowane. Ruda odzyskuje przytomność, daje Marii adres mieszkania, gdzie spotyka Władka. Bronek i Władek zjawiają się u Karola. Grożą mu śmiercią przez powieszenie. Karol jest przerażony i zgadza się przekazać Michałowi gryps i broń. Marii udaje się wprowadzić Władka do szpitala do Rudej. Janek zaczyna śledzić Wasilewskiego i dociera do jego domu. Wasilewski jedzie do swojej matki, u której Lena zostawiła Jasia i porywa dziecko..



20:00 PRAWDZIWE "POLOWANIE NA CZERWONY PAŹDZIERNIK" - ODC. 1/2
(THE REAL HUNT FOR RED OCTOBER)

Film dokumentalny, 42 min, Kanada, 2020

Ten dwuczęściowy film po raz pierwszy ujawnia odtajnioną historię rosyjskiego okrętu podwodnego Czerwony Październik. O jednostce opowiadał film fabularny z 1984 roku "Polowanie na Czerwony Październik", w którym sowiecki atomowy okręt podwodny próbował uciec do USA i jednocześnie był ścigany przez amerykańską i sowiecką marynarkę wojenną. Oparty na bestsellerowej powieści Toma Clancy'ego, ukazywał aspekty techniczne, dramat i charakter podwodnej bitwy. Niewielu zdaje sobie sprawę, że książka i film zostały zainspirowane tajną konfrontacją nuklearną, która według niektórych zmieniła bieg historii świata.



20:50 CZŁOWIEK Z ZACHODU
(MAN OF THE WEST)

Western, 95 min, USA, 1958
Reżyseria: Anthony Mann
Scenariusz: Reginald Rose
Zdjęcia: Ernest Haller
Muzyka: Eve Newman
Aktorzy: Gary Cooper, Julie London, Arthur O'Connell, Lee J. Cobb

Anthony Mann zapisał się w historii kina jako jeden z najwybitniejszych twórców westernu. Współpracował też ze znakomitymi aktorami, którzy stali się gwiazdami tego gatunku: Jamesem Stewartem ("Winchester’73", "Zakole rzeki", "Naga ostroga", "Mściciel z Laramie"), Henrym Fondą ("Gwiazda szeryfa") i właśnie Garym Cooperem grającym właśnie główną rolę w "Człowieku z Zachodu". 
Film ten to dramatyczna opowieść o człowieku, który chce być uczciwy na terenach, gdzie rządzi bezprawie. Akcja rozwija się nieśpiesznie, a gwałtowność reakcji i zachowań bohaterów kontrastuje z sielankowym krajobrazem ukwieconych łąk. 
Arizona, rok 1874. Link Jones, mieszkaniec maleńkiej osady na Dzikim Zachodzie, udaje się pociągiem do Fort Worth. Ma stamtąd sprowadzić nauczycielkę, która poprowadzi w osadzie szkołę świeżo zbudowaną wysiłkiem wszystkich mieszkańców. Choć żyje się im bardzo biednie, zebrali pieniądze potrzebne na opłacenie nauczycielki. Link, któremu je powierzyli, bardzo chce wywiązać się z zadania. Ale gdy na jednej ze stacji pociąg zatrzymuje się w celu uzupełnienia zapasów wody i drewna do paleniska w lokomotywie, zostaje zaatakowany przez uzbrojoną bandę. Rabusie okradają pasażerów, niektórych ranią lub zabijają. Powierzone mu pieniądze traci również Link. Tymczasem załoga próbuje ratować się, uruchamiając skład i pośpiesznie odjeżdżając. W ogólnym zamieszaniu na torach zostaje troje pasażerów: Link, który uderzony kolbą stracił przytomność, podstarzały szuler karciany Sam Beasley oraz piosenkarka z saloonu, Billie Ellis, która liczyła, że w innym mieście znajdzie więcej szczęścia. Link, który wydaje się najlepiej znać okolicę, zostaje ich przewodnikiem. Pod jego kierunkiem wszyscy troje docierają po kilku godzinach marszu do starej chaty. Jak się okazuje, Link wychował się i przez wiele lat mieszkał w tym domu. Chata nie jest jednak pusta. Stanowi siedzibę bandy, która napadła na pociąg. Niestety, jest już za późno, żeby się wycofać. Dowodzący bandą, mocno już podstarzały Dock Tobin rozpoznaje w przybyszu swego siostrzeńca. Wychodzi na jaw, że Link też kiedyś należał do bandy, napadał i kradł z innymi. W końcu, mając dosyć takiego życia, nagle opuścił swych współtowarzyszy. W odległej osadzie zaczął wszystko od nowa, stał się uczciwym człowiekiem, założył rodzinę. Teraz jednak, bez broni, w dodatku czując się odpowiedzialny za los Beasleya i pięknej Billie, postanawia z konieczności udawać, że wrócił, by znów wkroczyć na drogę przestępstwa. Zgadza się też wziąć udział w napadzie na bank w miasteczku Lassoo. Ale najbardziej zdeprawowany z całej bandy Coaley przez cały czas go prowokuje, a kuzyn Claude nie wierzy w zapewnienia Linka. Podejrzewa, że ten chce ich zdradzić.



22:35 OD "CHŁOPÓW" DO NOBLA

Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2024
Scenariusz: Katarzyna Jurkowska, Gabriela Ruzicka

W 2024 roku przypada setna rocznica przyznania Władysławowi Reymontowi Nagrody Nobla, a w 2025 roku setna rocznica jego śmierci. Reportaż przypominający postać Noblisty i jego dzieło, które dopiero od niedawna przeżywa renesans popularności, dzięki kolejnej adaptacji filmowej. "Chłopi" to bez wątpienia książka niezwykle ważna dla naszej kultury, trzykrotnie przeniesiona na duży ekran, a jej autor - właśnie za swoją chłopską epopeję - w wyścigu o literacką Nagrodę Nobla zwyciężył z Thomasem Hardym, Maksymem Gorkim i Tomaszem Mannem, a na polskim gruncie ze Stefanem Żeromskim. 
Większość zachowanych rękopisów Reymonta, w tym najcenniejsze dwa tomy "Chłopów", uznawanych do tej pory za szczególnie realistyczny obraz polskiej wsi, przechowuje Biblioteka Ossolineum. Jako że wrocławski zbiór jest obecnie najbardziej integralną i kompletną spuścizną Noblisty, z okazji stulecia zdobycia tego lauru, został w 2024 roku wpisany na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Te wyjątkowe autografy twórcy pokażą w swoim filmie. Poza tym przybliżą okoliczności przyznania nagrody wieńczącej literacki sukces doskonałego reportażysty i autora powieści, które weszły do kanonu literatury polskiej.



23:30 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG

Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002
Reżyseria: Wojciech Pacyna
Scenariusz: Bogusław Wołoszański
Zdjęcia: Adam Sikora

Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego?



00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "ŚWIAT MIAŁ O NICH ZAPOMNIEĆ" ODC. 305

Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023
Autor: Bartek Wieczorek
Scenariusz: Izabela Fatalska
Wykonawcy: Artur Kalicki

"Świat miał o nich zapomnieć"

Po wybuchu II wojny światowej los całej okupowanej Polski był tragiczny. Jednak ziemie na wschód od linii Ribbentrop Mołotow historycy nazwali później ziemiami skrwawionymi. Najpierw tkankę społeczną krwawo przeorali tu Sowieci, potem od czerwca 1941 roku tę operację przejęli Niemcy, a pierwszym celem była inteligencja - ci, którzy mogli stanąć na czele przyszłego, ewentualnego oporu. To kolejny etap naszych badań i poszukiwań. Jesteśmy w Lesie Przestrzelskim, zwanym także lasem śmierci. To właśnie tutaj żandarmi z posterunku w Jedwabnem mieli rodzaj swojego pola, gdzie mordowali swoje ofiary. Wcześniej, wraz z kolegami ze stowarzyszenia Wizna 1939, odnaleźliśmy tu dwie rodziny - Mościckich i Bronakowskich. Zostali ekshumowani, zidentyfikowani i pochowani z honorami wojskowymi na cmentarzu w Jedwabnem. Także tutaj, z dokumentów, relacji i badań dowiadujemy się, że odnalezione szczątki to ofiary zbrodni niemieckich z 1943 roku. 

"Wieś umarła o świcie"

Następnie przenosimy się na malownicze Roztocze, na południe od Zamościa. Tu także niemieckimi ofiarami padły tysiące ludzi, lecz to, co stało się we wsi Sochy, trudno opisać słowami. 1 czerwca 1943 roku w kierunku Soch ruszył niemiecki atak. Padły strzały, rozgorzały pożary, nadleciały też niemieckie bombowce. Zamordowano większość mieszkańców wioski, ale ten dramat staje się dla nas bardziej czytelny, gdy zajmujemy się losami poszczególnych rodzin. To nieprawda, że wojny kończą się wraz z podpisaniem traktatów. Rany i blizny dziedziczy się przez pokolenia.



01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MOŁOTOW

Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996
Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki
Prowadzący: Bogusław Wołoszański
Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski

Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wydanie poświęcone ministrowi spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesławowi Mołotowowi i dyplomacji radzieckiej. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.