TVP Historia Środa, 12.03.2025 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - Anschluss Austrii; 1945 - zmarła w KL Bergen - Belsen Anna Frank, autorka wstrząsającego dziennika czasów pogardy; 1947 - przemówienie prezydenta Harry 'ego Trumanna, początek zimnej wojny; 1953 - premiera musicalu "Can - Can" w USA Cole' a Portera; 07:00 EX LIBRIS - ODC. 564 Magazyn, 17 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 07:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 349 - PROJEKT TWIERDZA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Inauguracja cyklu, który ma zwrócić uwagę środowiska miłośników historii na niesłusznie wyrzucony z wrześniowej narracji zażarty trzydniowy bój o Twierdzę Brześć. Spontanicznie skomponowane bataliony pod wodzą emeryta kawalerzysty, generała Konstantego Plisowskiego, skutecznie zatrzymały teoretyka i praktyka niemieckiego Blitzkriegu, generała Heinza Guderiana. Polski opór zrujnował strategiczny manewr Wehrmachtu, polegający na zamknięciu całości wojsk polskich pomiędzy Wisłą a Bugiem. To dzięki obrońcom Twierdzy możliwa była gremialna ewakuacja na przedmoście rumuńskie. Kosztem ogromnych ofiar po raz drugi po obronie Wizny Guderian został odprawiony z kwitkiem, a polskie oddziały wycofały się z Twierdzy. Sowieci w miejsce polskiego czynu stworzyli kłamliwą legendę o wielodniowej obronie garstki bohaterów w obliczu napaści Rzeszy na ZSSR. To wszystko od początku do końca było łgarstwem, ale przez 80 lat skutecznie przykrywającym polski czyn zbrojny. I niestety tak jest do dziś. Trzeba odwrócić te tendencję. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 62 "WRÓG CZY SOJUSZNIK" Serial TVP, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek nie może dojść do siebie po śmierci kompanów. Janek pogrąża się w depresji, nie może darować sobie, że zginęli przez niego ludzie. Karol przesłuchuje Kobrę, obiecuje, że po ujawnieniu miejsca ukrycia archiwum, zwolnią brata Kobry z radzieckiego łagru. Kobra w końcu się łamie. Wskazuje miejsce, jednak okazuje się, że archiwum zostało wcześniej ewakuowane. Ruda odzyskuje przytomność, daje Marii adres mieszkania, gdzie spotyka Władka. Bronek i Władek zjawiają się u Karola. Grożą mu śmiercią przez powieszenie. Karol jest przerażony i zgadza się przekazać Michałowi gryps i broń. Marii udaje się wprowadzić Władka do szpitala do Rudej. Janek zaczyna śledzić Wasilewskiego i dociera do jego domu. Wasilewski jedzie do swojej matki, u której Lena zostawiła Jasia i porywa dziecko.. 08:55 HISTORIA POLSKI - LITWA BĘDZIE WOLNA (LITWA BĘDZIE WOLNA) Film dokumentalny, 39 min, Litwa, 2021 Reżyseria: Vita Maria Drygas Scenariusz: Kamil Niewiński, Vita Maria Drygas 31 lat temu Litwa, po 50 latach okupacji sowieckiej, odzyskała niepodległość. W tym roku przypada również 30. rocznica sowieckiej agresji na Niepodległe Państwo Litewskie. Z tej okazji, aby podkreślić znaczenie wydarzeń z marca 1990 i stycznia 1991 dla Litwy, uhonorować zmarłych i rannych obrońców wolności, a także docenić wyjątkowe znaczenie tych wydarzeń dla walki narodu litewskiego o wolność i niepodległość, Ambasada Republiki Litewskiej w RP zainicjowała produkcję filmu dokumentalnego. Film zaczyna się od przyjęcia Deklaracji Niepodległości z 11 marca 1990 roku i został zrealizowany w formie krótkich wywiadów z Polakami, którzy w styczniu 1991 roku bezpośrednio brali udział w organizowaniu wsparcia dla niepodległego państwa litewskiego i dostarczaniu światu autentycznych informacji o styczniowych wydarzeniach na Litwie. Reżyserem filmu jest Vita Maria Drygas, mieszkająca w Polsce artystka pochodzenia litewskiego, dokumentalistka, uczestniczka i laureatka międzynarodowych konkursów. 09:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau. 10:15 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 11:10 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - KRÓL STANISŁAW LESZCZYŃSKI I MODA NA DANIA ZNAD WISŁY Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Historykom kuchni bardzo rzadko przytrafia się sytuacja, kiedy mogą, krok po kroku, opowiedzieć historię wzajemnych wpływów kulinarnych. Do XVIII wieku kuchnia polska brała ze świata, ale w XVIII stuleciu dzieje się odwrotnie - to świat francuskiej potęgi kulinarnej bierze z Polski za sprawą polskiego króla Stanisława Leszczyńskiego. Stanisław Leszczyński został królem dwukrotnie i dwukrotnie musiał uciekać z Polski do Francji ustępując Sasom popieranym przez Rosję. W roku 1725 roku córka Stanisława, Maria Leszczyńska, poślubiła młodego króla Francji Ludwika XV. Leszczyński, jako teść króla Francji, został księciem Lotaryngii, w której do dzisiaj jest znany jako "dobry król Stanisław". Zasłynął jako król - filozof, mecenas sztuk i nauk, założyciel Akademii w Luneville. Jego dwór odwiedzało wielu gości z Polski, którzy po powrocie do kraju szerzyli ideały oświecenia, znajomość języka francuskiego i francuskiej kultury. Jak to się stało, że mamy w Lotaryngii swój plac, restaurację, polskie potrawy i pomnik króla? Co złożyło się na czas największych triumfów kuchni polskiej? Na te pytania odpowie prof. Jarosław Dumanowski oraz zaproszeni do programu francuscy eksperci. Dawne potrawy odtworzy Maciej Nowicki. 12:05 DOKTOR EWA - ODC. 8/9 - PORWANIE Serial TVP, 36 min, Polska, 1970 Reżyseria: Henryk Kluba Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Zdjęcia: Wiesław Zdort, Tadeusz Wieżan, Jerzy Groszang Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Ryszard Pietruski, Jolanta Lothe, Joanna Jędryka, Franciszek Pieczka, Lech Ordon, Jan Nowicki, Zbigniew Dobrzyński, Paweł Unrug, Maciej Rayzacher, Celina Niedźwiecka, Jerzy Szpunar, Witold Dederko, Edward Rączkowski, Jerzy Molga Zbiegły więzień porywa doktor Ewę, aby uratowała człowieka, którego dotkliwie zranił. Młoda lekarka przeprowadza "polową" operację, a jednocześnie przyczynia się do wykrycia prawdziwego przestępcy. 12:45 DOKTOR EWA - ODC. 9/9 - POŻEGNANIA Serial TVP, 40 min, Polska, 1970 Reżyseria: Henryk Kluba Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Zdjęcia: Wiesław Zdort, Tadeusz Wieżan Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Ryszard Pietruski, Jolanta Lothe, Katarzyna Łaniewska, Franciszek Pieczka, Natalia Szymańska, Romana Kamińska, Janusz Kłosiński, Jan Zdrojewski, Bogusław Sochnacki, Igor Śmiałowski, Lech Ordon, Marek Dudek, Celina Klimczak, Celina Niedźwiecka Pobyt młodej lekarki w Międzyborzu dobiega końca. Doktor Ewa ma prawo mówić o zawodowym sukcesie. Dzięki jej staraniom we wsi powstała izba porodowa. Podczas uroczystego otwarcia nowej placówki Ewa żegna ludzi, których tak niedawno poznała, a z którymi już zdążyła się zaprzyjaźnić. Wszystkim dziękuje za okazaną jej pomoc i życzliwość. 13:30 KRONIKI MIASTA - NARBONA (CHRONICLES OF A CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Dzięki tej serii widzowie mogą odkryć pięć przesiąkniętych historią miast. Poznają ich losy od średniowiecza do współczesności, w czasie największych zmagań i sukcesów, a także postacie, które wpisały się w ich historię. 14:30 PRAWDZIWE "POLOWANIE NA CZERWONY PAŹDZIERNIK" - ODC. 1/2 (THE REAL HUNT FOR RED OCTOBER) Film dokumentalny, 42 min, Kanada, 2020 Ten dwuczęściowy film po raz pierwszy ujawnia odtajnioną historię rosyjskiego okrętu podwodnego Czerwony Październik. O jednostce opowiadał film fabularny z 1984 roku "Polowanie na Czerwony Październik", w którym sowiecki atomowy okręt podwodny próbował uciec do USA i jednocześnie był ścigany przez amerykańską i sowiecką marynarkę wojenną. Oparty na bestsellerowej powieści Toma Clancy'ego, ukazywał aspekty techniczne, dramat i charakter podwodnej bitwy. Niewielu zdaje sobie sprawę, że książka i film zostały zainspirowane tajną konfrontacją nuklearną, która według niektórych zmieniła bieg historii świata. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 189 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Anna Krasuska, Malgorzata Jurczak, Jan Piotr Szafraniec Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Marcin Rogacewicz, Wenanty Nosul, Marianna Zydek, Paulina Lasota, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Monika Radziwon, Tomasz Miechowski, Mateusz Trzmiel, Grzegorz Wons, Bartłomiej Cabaj, Kamil Siegmund Adelajda dostaje list od Landgrafa z Hesji. W liście ojciec odmawia Adelajdzie powrotu do domu. Po ewentualnej śmierci Kazimierza ma walczyć o odprawę wdowią. Oda chce uwieść Szafrańca. Stara się zwrócić jego uwagę, jednak nieskutecznie. Kiejstut namawia Olgierda, by wspólnie zaatakowali wojska polsko - węgierskie. Kazimierz jest bliski śmierci. Ludwik, który był pewien przejęcia tronu, dowiaduje się o narodzinach wnuka Kazimierza. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Widowisko historyczne, 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 17:05 HISTORIA POLSKI - PRAWDZIWY KONIEC ZIMNEJ WOJNY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Film Jerzego Śladkowskiego o kulisach wstąpienia Polski do NATO. Choć to film historyczny, to w lekki, dowcipny i ciekawy sposób, poprzez wypowiedzi uczestników negocjacji, odsłania prawdziwe kulisy procesu naszego dążenia do Paktu Północnoatlantyckiego. Pokazuje, jaką faktycznie rolę odegrała w nim Polska. Rozmówcy, wszyscy najważniejsi uczestnicy tego procesu, m. in. Zbigniew Brzeziński, wtajemniczają widza w wielką politykę, snując opowieść o dyplomacji i jej anonimowych bohaterach. Historia opowiedziana w filmie zawiera wiele sensacyjnych wątków i nagłych zwrotów akcji. 18:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 24 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:45 EX LIBRIS - ODC. 564 Magazyn, 17 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 63 "TO JA CIĘ ZNALAZŁEM" Serial TVP, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Major Zwonariew przesłuchuje Rainera. Niemiec próbuje wzbudzić u Ubeka zainteresowanie swoją kartą przetargową jaką jest archiwum AK. Rainer, twierdzi, że nie pamięta dokładnie miejsca, wskazując Władysława Konarskiego jako osobę, która zna dokładne miejsce ukrycia dokumentów. Władek tymczasem czeka w umówionym miejscu na Karola, który jednak nie zjawia się. Major Zwonariewkolejny raz ośmiesza i upokarza Wasilewskiego. Na dodatek przeciąga na swoją stronę Karola. Major Zwonariew organizuje przeniesienie więźniów Rainera, Michała, Orlickiego, Brodowicza i Celiny. Wasilewski chce poznać miejsce przeniesienia więźniów, jednak Major Zwonariew nie zgadza się na ujawnienie tej informacji. Sekretarka Kazimierza, Danuta, donosi na swojego szefa Karolowi. Kazimierz spotyka się z Adą i podczas intymnej rozmowy dowiaduje się o niechlubnej tajemnicy z przeszłości Ady. Ubecy w końcu wywożą ze szpitala Rudą mimo protestu Marii. 20:00 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT ODC. 3/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Film dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 21:00 NARODZINY NAZIZMU S.I - PIERWSZE MIESIĄCE U WŁADZY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics, Episode 2: The First Six Months in Power, Episode 3: Night of the Long Knives 22:00 ZGODA - MIEJSCE NIEZGODY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2006 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Zdjęcia: Artur Żurawski, Marian Wodak Niemiecki obóz koncentracyjny "Zgoda" w Świętochłowicach w 1945 r. zamienił się w obóz podlegający polskiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Komendantem był Salomon Morel, oskarżany o zbrodnie przeciwko ludzkości. Podobno część jego rodziny zginęła w obozie koncentracyjnym i miał to być akt jakże okrutnej zemsty. Nazywają "Zgodę" obozem tortur i śmierci. Opowiadają przed kamerą o swoich dramatycznych przeżyciach: aresztowaniach, przesłuchaniach, biciu, upokorzeniach, głodzie, torturach. Dla nich nowy koszmar zaczął się wraz z wyzwoleniem w styczniu 1945 r. Śląska przez Armię Czerwoną. Wówczas po masowych wywózkach Ślązaków do Związku Radzieckiego nastąpiła kolejna fala aresztowań, która teoretycznie odbywała się w majestacie prawa, bo była dokonywana na podstawie Dekretu PKWN z 4 listopada 1944 r. o zdrajcach narodowych. W obozie "Zgoda" więziono polskich obywateli z Górnego Śląska, oskarżanych o podpisanie volkslisty czy też występowanie przeciwko komunistycznej władzy. Funkcjonariusze urzędów bezpieczeństwa, milicja, NKWD zatrzymywali każdego podejrzanego: mężczyzn, kobiety i dzieci. Po długich miesiącach przetrzymywania więźniów w strasznych warunkach mordowano ich i skrycie grzebano w zbiorowych mogiłach. Płacili najwyższą cenę za to, że uważano ich za Niemców. Pierwsi więźniowie "Zgody" trafili tu w lutym 1945 r. Ci, którzy przeżyli, m. in. Dorota Boreczek, Erwin Nalepa, Helena Guziałek, Irene Wenzel, Irmgarda Lipińska, Edith Wagner, Gerhard Gruschka, Edmund Kamiński, nigdy nie zapomną koszmaru tamtych dni. Mieli wówczas 14 - 17 lat i choć minęło już ponad 60 lat wciąż pamiętają o bólu i cierpieniu, wracają wspomnieniami do swoich bliskich, którzy zmarli w obozie. Dziś mieszkają w Polsce, Niemczech, Holandii, Liechtensteinie, ale spotykają się w Świętochłowicach, gdzie byli więzieni oni lub członkowie ich rodzin. Na Górnym Śląsku w 1945 r. funkcjonowało 100 różnego rodzaju obozów. Od lutego do listopada tego roku przez obóz pracy "Zgoda" w Świętochłowicach przeszło blisko 6000 Górnoślązaków. Wskutek tortur, wycieńczenia i chorób zmarło około 1850. 19 grudnia 2003 r. Sąd Rejonowy w Katowicach wydał, na podstawie zebranych dowodów, postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Salomona Morela. Rozesłano za nim międzynarodowy list gończy. Salomon Morel pracował w polskim więziennictwie 23 lata, 6 miesięcy i 22 dni, za co otrzymywał bardzo wysoką polską emeryturę. Mieszkał w Tel Awiwie, gdzie zmarł 14 lutego 2007 r. 23:10 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 00:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OŻYŁ PO OŚMIU DEKADACH (ODC. 294) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 00:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.