TVP Historia Środa, 26.03.2025 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - pierwsze tramwaje elektryczne w Warszawie; 1943 - akcja pod Arsenałem; 1959 - śmierć Raymonda Chandlera; 1968 - czystka na Uniwersytecie Warszawskim; 07:00 EX LIBRIS - ODC. 566 Magazyn, 15 min, Polska, 2025 Magazyn poświęcony książkom o tematyce historycznej. Co tydzień są prezentowane nowe pozycje warte uwagi. 07:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 351 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 72 "ZAKŁADNICZKA" Serial TVP, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki W obozie partyzantów Władka trwa spór, co zrobić z zakładniczką. Część żołnierzy uważa, że należy ją wykorzystać do walki z komunistami, inni radykalnie sprzeciwiają się tego typu metodom. Woźniak usiłuje dowiedzieć się od pojmanego partyzanta Okonia, co stało się z plecakiem pełnym dolarów. Brutalne metody Woźniaka nie są skuteczne. Celina chce pomóc Bronkowi w ujęciu Karkowskiego. Wypytuje o niego Rainera. Ważnym tropem może być bliska kiedyś Karkowskiemu kobieta. Michał postanawia podjąć samotną próbę odbicia Janisza. Tymczasem Celina z agentem amerykańskiego wywiadu, Maxem, trafiają na ślad Blachnitzky’ego. Są coraz bliżej. Michał, pomimo ostrzeżeń ze strony Celiny, czuje, że Lena staje mu się coraz droższa. Helena chce umożliwić Wandzie ujawnienie się i rozpoczęcie normalnego życia, po pomoc zgłasza się do Woźniaka... Wanda postanawia wystartować w konkursie na spikerów radiowych. W więzieniu Ruda oczekuje na rozprawę. W celach obok trwają rozstrzeliwania. 08:55 HISTORIA POLSKI - ZAGRABIONY, ODNALEZIONY, ODZYSKANY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Leszek Staroń Zdjęcia: Michał Bożek, Aleksander Trafas Losy ołtarza głównego w Bazylice Mariackiej w Krakowie, zwanego potocznie Ołtarzem Mariackim, już od momentu podjęcia decyzji o jego wykonaniu przez norymberskiego rzeźbiarza Wita Stwosza (Veit Stossa) były nierozerwalnie związane z polityką. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku Polska jako pierwsza doświadczyła na sobie grabieży przez Niemców dzieł sztuki na niespotykaną dotychczas skalę, której w Polsce przyświecał cel usankcjonowania prawnego zdobytych ziem jako należących do dziedzictwa kulturowego Niemiec. Takim koronnym dowodem miał być Ołtarz Mariacki, który po zagrabieniu został przewieziony i ukryty w Norymberdze. Po jego odnalezieniu przez amerykańskie specjalne oddziały poszukujące i identyfikujące zagrabione dzieła sztuki, a powstałe z polskiej inicjatywy, ołtarz w ramach token restitution został w 1946 roku zwrócony Polsce, ale nie oznaczało to jego powrotu do Bazyliki Mariackiej. Walka z komunistyczną władzą trwała do października 1956 roku i dopiero w 1957 roku stało się możliwe ponowne umieszczenie Ołtarza w kościele. 09:50 GIGANCI NAUKI - IGNACY MOŚCICKI Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek którego z gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w minicyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 10:50 KLERYCY W KOMUNISTYCZNEJ ARMII Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Stanisław Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska Scenariusz: Stanislaw Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska W 1959 r. władze komunistyczne złamały zawarte dziewięć lat wcześniej porozumienie między Rządem a Episkopatem Polski o niepowoływaniu seminarzystów do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Zanim rozpoczęło się wcielanie alumnów do wojska, zdecydowano, że państwo będzie nadzorować ich kształcenie w seminariach duchownych. Podkreślano, że nowy narybek duchowieństwa rzymsko - katolickiego jest sfanatyzowany, ślepo wykonuje wytyczne swego kierownictwa i nie daje gwarancji lojalnej współpracy z władzami państwowymi. 12 października 1959 roku Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz poinformował Episkopat Polski, że (...) ze względu na wysoce niewłaściwą atmosferę panującą w seminariach duchownych, jak również wywołującą kategoryczny sprzeciw postawę społeczną młodego duchowieństwa, minister oświaty i Urząd do Spraw Wyznań sprawować będą nadzór nad wyższymi i niższymi diecezjalnymi i zakonnymi seminariami duchownymi. Wobec sprzeciwu biskupów rozpoczęto wcielanie kleryków do wojska. 11:45 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - PAUL TREMO. OBIADY CZWARTKOWE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. Wraz z wyborem Stanisława Augusta na króla Polski rozpoczął się okres modernizacji państwa i społeczeństwa, któremu towarzyszyła ostra walka polityczna. Króla i jego otoczenie oskarżano o kopiowanie zagranicznych wzorców i odchodzenie od narodowych tradycji. Symbolem tych napięć był słynny spór o strój koronacyjny monarchy. Później, podczas Sejmu Wielkiego, wojna "między frakiem a kontuszem" wybuchła na nowo. Przywódcy antykrólewskiej opozycji manifestacyjnie golili głowy, zapuszczali wąsy i przebierali się w stroje narodowe. Czy spór o narodowe tradycje i naśladowanie obcych wzorców dotyczył również kuchni? Czy można mówić o kuchni narodowej, tak jak o stroju narodowym? Dlaczego przepisy francuskiego kucharza Stanisława Augusta, Paula Tremo, są bardziej polskie, niż receptury Wojciecha Wincentego Wielądka - Polaka z krwi i kości? Jarosław Dumanowski z zaproszonymi ekspertami odpowiada na te pytania śledząc losy Paula Tremo, słynnego kuchmistrza i organizatora obiadów czwartkowych, podczas których król gościł literatów i uczonych. Maciej Nowicki odtwarza specyficzne dla epoki dania, między innymi, słynną z obiadów czwartkowych baraninę. 12:35 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 3/21 - WPADNIJ, KIEDY ZECHCESZ, CZYLI BODŹCE STĘPIONE Serial komediowy TVP, 47 min, Polska, 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Hanna Orsztynowicz, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Władysław Kowalski, Wiesław Gołas Inżynier Karwowski poznaje młodą, atrakcyjną pielęgniarkę Krysię. Zaczyna się z nią spotykać. Aby się bardziej przypodobać, zaczyna dbać o siebie. Jego zachowanie budzi niepokój żony i dzieci. Madzia wysłuchuje pouczeń Kobiety Pracującej, jak przeczekać krytyczną sytuację. Na szczęście Karwowski spotyka u Krysi jej dotychczasowego amanta i to sprowadza nań otrzeźwienie. 13:30 KRONIKI MIASTA - TOLEDO (CHRONICLES OF A CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Dzięki tej serii widzowie mogą odkryć pięć przesiąkniętych historią miast. Poznają ich losy od średniowiecza do współczesności, w czasie największych zmagań i sukcesów, a także postacie, które wpisały się w ich historię. 14:35 OKRĘTY PODWODNE - CZ. 1. PŁYWAJĄCE LEGENDY (SUBMARINES) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Lektor: Marek Ciuniel Dwuczęściowy film dokumentalny. Dzisiejsze okręty podwodne to skomplikowane maszyny naszpikowane technologią i bronią. Ich konstrukcja jest równie imponująca, co ich niszczycielska siła. Mało która broń wywołuje tyle emocji co okręt podwodny. Uderza z zaskoczenia i może wystrzelić pociski nuklearne, wciągając cały świat w dramatyczny konflikt. Okręty podwodne powstały z zupełnie innego powodu - z chęci ludzi do oglądania świata pod wodą. Jednak zainteresowanie wojskowym wykorzystaniem łodzi podwodnych wkrótce przeważyło. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 199 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Marta Chryniak Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Agnieszka Mandat, Karina Seweryn, Paulina Lasota, Mateusz Wojtasiński, Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Karol Biskup, Piotr Nowak, Jacek Ryś, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Grzegorz Woś Spytek staje przed synem chana. Negocjacje nie idą po jego myśli. Tatarzy obcinają Spytkowi język. Dobiesław ma dostarczyć go królowi z żądaniem okupu. Adelajda podejrzewa, że ojcem dziecka Cudki może być Kazimierz. Poleca Katarzynie, by wypytała ją i wyciągnęła jak najwięcej informacji. W czasie uczty Jan Jura oświadcza się Juttcie. W tym momencie docierają na zamek wieści o śmierci Heleny. 16:15 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Zdjęcia: Waldemar Szmidt Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 17:10 HISTORIA POLSKI - LARISSA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alexandre Dayet Koniec 1942 roku; dziesięcioletnia dziewczynka, Larysa, ucieka z getta warszawskiego. Jej matka, Dorka, została deportowana do Treblinki dwa miesiące wcześniej. Ojciec Larysy, Jakob, organizuje ucieczkę. Pomaga mu wujek Marian, który działa w ruchu oporu poza gettem. Dziewczynka wspina się po drabinie i przeskakuje na drugą stronę muru. Po aryjskiej stronie Warszawy Larysa znajduje schronienie w mieszkaniach ludzi zaprzyjaźnionych z wujkiem Marianem. W lutym 1943 roku ukrywa się u rodziny Jasików. Dom znajdował się tuż przy granicy getta. Córka gospodarzy, nastoletnia Helena, opiekuje się małą Żydówką. To podczas całej wojny jedyny moment normalnego życia. Mimo zagrożeń polska rodzina zapewnia jej miłość i otacza ją bezinteresowną opieką. Larysa musi jednak po kilku tygodniach się wyprowadzić z powodu gróźb oprawców. Gdy mała dziewczynka opuszcza rodzinę Jasików, dziewczęta widzą się po raz ostatni. Mimo wybuchu powstania warszawskiego i zniszczenia stolicy małej Larysie udaje się przetrwać. Najbliższa rodzina dziewczynki ginie w skutek obław i deportacji. Pod koniec wojny bohaterka trafia do sierocińca w Otwocku, gdzie zaczyna pisać Czarny Notatnik, w którym opisuje codziennie swoje losy w powojennej Polsce. Po roku tułaczki po Łodzi i Częstochowie odnaleziona przez dalszą rodzinę matki wyjeżdża do Francji. 70 lat po tych wydarzeniach Larysa otrzymuje e - mail z Polski. Nadawcą niespodziewanej wiadomości jest Mariusz, wnuk Heleny Jasik, który odnalazł ślad po Larysie w internecie. Kontakt ten sprawia, że Larysa decyduje się na wyjazd do Polski, aby spotkać się z Heleną. 18:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 26 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:35 EX LIBRIS - ODC. 566 Magazyn, 15 min, Polska, 2025 Magazyn poświęcony książkom o tematyce historycznej. Co tydzień są prezentowane nowe pozycje warte uwagi. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 73 "SĄD LEŚNY" Serial TVP, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rainer szczegółowo opisuje Celinie swoją współpracę z Leną w czasie wojny. Celina musi spotkać się z Leną. Janisz, odbity przez Michała, zleca mu zorganizowanie spotkania dowódców najważniejszych ugrupowań podziemnych. Planuje stworzyć podziemny, opozycyjny sejm. Michał słysząc w radiu wiadomości rozpoznaje głos Wandy. Dzięki temu trafia do podwarszawskiego mieszkania Wandy i Bronka. Władek z oddziałem wysłuchują skarg jednego z wiejskich gospodarzy na grupę Generała ponoć plądrującą okoliczne wsie. Władek postanawia wymierzyć sprawiedliwość. Michał odwiedza Celinę. Z lekkim wyrzutem ogląda paszport ofiarowany jej przez Amerykanów. Wygląda na to, że ich drogi na dobre się rozchodzą. Bronek śledzi Emilię. Ma nadzieję, że ta naprowadzi go na trop Karkowskiego. 20:00 OKRĘTY PODWODNE - CZ. 2. NIEBEZPIECZEŃSTWO Z GŁĘBIN (SUBMARINES) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Lektor: Marek Ciuniel Dwuczęściowy film dokumentalny. Dzisiejsze okręty podwodne to skomplikowane maszyny naszpikowane technologią i bronią. Ich konstrukcja jest równie imponująca, co ich niszczycielska siła. Mało która broń wywołuje tyle emocji, co okręt podwodny. Uderza z zaskoczenia i może użyć pocisków nuklearnych, by wciągnąć cały świat w dramatyczny konflikt. Okręty podwodne powstały z zupełnie innego powodu - z chęci ludzi do oglądania świata pod wodą. Jednak zainteresowanie wojskowym wykorzystaniem łodzi podwodnych wkrótce przeważyło. 20:55 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. BARBAROSSA (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones Seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 21:50 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - SANDOMIERZ Reportaż, 7 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Krzysztof Grzybowski, Katarzyna Sanocka W tym odcinku odwiedzamy Sandomierz. To jeden z najstarszych i najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. W dobie Piastów i Jagiellonów pełnił szczególną rolę polityczną, gospodarczą oraz kulturalną. Stanowi świadectwo kultury materialnej i duchowej średniowiecza, i epoki nowożytnej w wymiarze ogólnokrajowym. 22:05 LWÓW POD OKUPACJĄ - LWÓW POD OKUPACJĄ 1941 - 1944 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Gajewski Scenariusz: Andrzej Gajewski W przededniu drugiej wojny światowej Lwów był bardzo zasobnym, wielokulturowym, polskim miastem. Promieniował na cały świat słynną szkołą matematyczno - filozoficzną. We Lwowie żyli w przyjaźni Polacy, Żydzi i Ukraińcy. W roku 1939 r. w tę szczęśliwą rodzinę uderzyła hekatomba II wojny światowej. Mocą paktu Ribbentrop - Mołotow Rosjanie zajęli ponad połowę Polski. 22 IX rozpoczęła się sowiecka okupacja Lwowa. Wraz z oddziałami liniowymi wkroczyli funkcjonariusze NKWD. Pierwszą ofiarą padli oficerowie, którzy na mocy rozejmu mieli opuścić miasto i przedostać się do Rumunii. Po latach wiemy, że zostali zamordowani w Zbrodni Katyńskiej. Natomiast żołnierzy w większości wywieziono na Syberię. Jak wspomina Janusz Majewski: Do cywilizowanego europejskiego miasta wkroczyła azjatycka dzicz. Prof. Wacław Szybalski zapamiętał Kałmuków, którzy trzymali noże w zębach. Znacząca grupa polskich literatów przebywających wówczas we Lwowie od razu opowiedziała się za okupantem. Skupieni wokół Czerwonego Sztandaru i Nowych Widnokręgów literaci datę 17 września, IV rozbioru Polski, uznali za Dzień Wyzwolenia. Lwów stanowił swoisty poligon doświadczalny, który po 1945 r. posłużył do wprowadzania komunizmu w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. 23:05 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. II Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Marek Barbasiewicz, Piotr Grabowski, Jan Monczka, Krzysztof Kolberger, Piotr Warszawski, Antoni Gryzik, Wojciech Leśniak, Zbigniew Paterak, Paweł Sanakiewicz, Stanisław Banaś, Anna Wesołowska, Ziemowit Pędziwiatr, Radosław Kaliski, Arkadiusz Cieślar W ostatnich miesiącach istnienia III Rzeszy, kiedy klęska hitlerowskich Niemiec była nieunikniona, członkowie SS zaczęli przejawiać niezwykłą aktywność. Esesmani wdzierali się do niemieckich banków i wywozili stamtąd złoto i kosztowności. Zrabowane w czasach świetności w podbitych krajach oraz odebrane ofiarom obozów koncentracyjnych skarby były następnie starannie ukrywane. Dzięki owym bogactwom liczni zbrodniarze z SS mogli liczyć na dostatnie życie w powojennym świecie. O działaniach Niemców wiedział amerykański kontrwywiad... 00:10 128 DNI Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2010 Reżyseria: Halina Aczkasowa Scenariusz: Halina Aczkasowa Zdjęcia: Maciej Krogulski Lektor: Krystyna Czubówna, Jerzy Jakubowski, Tomasz Knapik Ta dziwna historia ponoć zdarzyła się naprawdę i miała miejsce 31 grudnia 1956 r. w Kujbyszewie, czyli dzisiejszej Samarze. W drewnianym domu przy ulicy Czkałowa, podczas potańcówki u przyjaciół, 18 - letnia Zoja nie mogąc doczekać się na swego partnera, wzięła w ręce ikonę Mikołaja Błogosławionego. Tańcząca dziewczyna ze świętym obrazem nagle zastygła w bezruchu. Skamieniałej Zoi nie można było oderwać od podłogi, trzeba było wyciąć deski. Wieść o zadziwiającym wypadku rozeszła się lotem błyskawicy, wokół domu gromadziły się tłumy zwykłych ciekawskich, ale byli też lekarze, duchowni. Wierzący i niewierzący mówili o cudzie, co dla lokalnych władz stawało się coraz bardziej kłopotliwe, ze względu na religijny charakter zdarzenia. Najważniejsze dla miejscowych organów ochrony porządku publicznego było więc wyciszenie sprawy i przekonanie tłumów, że nie wydarzyło się nic nadzwyczajnego. Szybko postawiono patrol policyjny wokół domu, by nikt nie mógł zajrzeć do środka. Zoja pozostała w bezruchu przez 128 dni, potem odzyskała sprawność fizyczną, ale jej stan psychiczny pogarszał się. Jedni mówili, że zmarła w zakładzie psychiatrycznym, inni utrzymywali, że wyszła ze szpitala i pod zmienionym nazwiskiem zamieszkała w innym miejscu, gdzie żyje do dziś. Przez lata opowieść o Zoi była przekazywana jedynie z ust do ust. Nie zachował się żaden dokument potwierdzający, że to zdarzenie miało miejsce naprawdę. W lutym 1999 r. w Samarze spłonęła miejscowa placówka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, wraz z nią poszła ponoć z dymem cała dokumentacja dotycząca sprawy Zoi. Opowieść o Zoi dokumentalistka Halina Aczkasowa przedstawia na tle historycznego rysu stosunków państwo - Kościół. Dokument jest bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi, przybliżającymi dzieje rosyjskiego Kościoła prawosławnego. Autentyczne zdjęcia są bardziej wymowne niż opisy historyków i pozwalają łatwiej zrozumieć, jaka wówczas była Rosja. 23 stycznia 1918 roku mocą specjalnego dekretu rządu Kościół prawosławny został oficjalnie oddzielony od państwa i szkolnictwa. Pozbawiono go wszelkich uprawnień i majątku, skonfiskowano złoto, srebro, diamenty, brylanty, które sprzedano na Zachód. Od tej pory ludzie mieli chwalić władzę radziecką, zamiast modlić się do Boga. W 1932 r. Józef Stalin ogłosił pięciolatkę antyreligijną, co wiązało się z burzeniem zabytkowych cerkwi, paleniem religijnych dzieł sztuki. O historii Zoi mówią m. in. w filmie: arcybiskup Samary i Syzrania, prof. Inna Truchanowa - kierownik katedry anestezjologii samarskiego Uniwersytetu Medycznego, Kalerina Katrienko z Wydziału Dziejów Społeczno - Politycznych obwodu samarskiego. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KU ŹRÓDŁOM CZASU (ODC. 293) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Ku źródłom czasu" Na opoczyńskiej ziemi tajemnic nie brakuje. Dziś naszym celem jest Sławno, a dokładnie kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NPM. Pierwsze wzmianki o świątyni w tym miejscu pochodzą z 1221 roku. My zaś zajmiemy się poszukiwaniem krypt dawnych właścicieli pobliskiego majątku, a może uda się też zlokalizować fundamenty pierwotnie stojącego tu kościoła. Takich zagadek jak precyzyjna lokalizacja XII - wiecznej budowli nie rozwiązuje się często. "Twarde znaki pamięci" Następnie przeniesiemy się ku czasom nam bliższym, a w przestrzeni do Sieradza. Przypomnimy epizod z pierwszych dni września 1939 roku, gdy żołnierze 31. Pułku Strzelców Kaniowskich z Sieradza zniszczyli w walce część zmotoryzowanego oddziału rozpoznawczego z niemieckiej 10. Dywizji Piechoty. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.