TVP Historia Czwartek, 27.03.2025 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 196 p.n.e. - na Kamieniu z Rosetty zapisano dekret dla uczczenia jubileuszu koronacji faraona Ptolomeusza V; Kamień z Rosetty uznawany jest za najstarszy zabytek piśmiennictwa staroegipskiego; 1945 - aresztowanie w Pruszkowie kierownictwa polskiego Państwa Podziemnego; 1968 - śmierć Jurija Gagarina; 1983 - zmarła pisarka Hanna Malewska; 06:45 WOJOWNICY CZASU - W CIENIU WARSZAWY, CZYLI PŁOCK 1920 ODC. 91 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Cykl "Wojownicy czasu" prezentuje historię i tradycję polskich formacji wojskowych. Kolejne odcinki opowiadają o wyjątkowych ludziach, zapomnianych bitwach i przedmiotach. Program jest zrealizowany we współpracy z pasjonatami historii, którzy możliwie wiernie i widowiskowo starają się ją odtworzyć. Wojna z bolszewicką nawałą, którą rozpoczęło zajęcie przez Rosjan Wilna 4 stycznia 1919 roku, trwała ze zmiennym szczęściem już od kilkunastu miesięcy. Po wielu polskich sukcesach wiosną 1920 roku nastąpiła rosyjska kontrofensywa, która miała płomień proletariackiej rewolucji zanieść aż na zachód Europy. Latem czerwone dywizje zagroziły stolicy i całemu Mazowszu. Na ich drodze stanął też Płock. 07:20 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 26 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 73 "SĄD LEŚNY" Serial TVP, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rainer szczegółowo opisuje Celinie swoją współpracę z Leną w czasie wojny. Celina musi spotkać się z Leną. Janisz, odbity przez Michała, zleca mu zorganizowanie spotkania dowódców najważniejszych ugrupowań podziemnych. Planuje stworzyć podziemny, opozycyjny sejm. Michał słysząc w radiu wiadomości rozpoznaje głos Wandy. Dzięki temu trafia do podwarszawskiego mieszkania Wandy i Bronka. Władek z oddziałem wysłuchują skarg jednego z wiejskich gospodarzy na grupę Generała ponoć plądrującą okoliczne wsie. Władek postanawia wymierzyć sprawiedliwość. Michał odwiedza Celinę. Z lekkim wyrzutem ogląda paszport ofiarowany jej przez Amerykanów. Wygląda na to, że ich drogi na dobre się rozchodzą. Bronek śledzi Emilię. Ma nadzieję, że ta naprowadzi go na trop Karkowskiego. 08:55 GIGANCI NAUKI - IGNACY MOŚCICKI Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek którego z gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w minicyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 09:20 HISTORIA POLSKI - LARISSA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alexandre Dayet Koniec 1942 roku; dziesięcioletnia dziewczynka, Larysa, ucieka z getta warszawskiego. Jej matka, Dorka, została deportowana do Treblinki dwa miesiące wcześniej. Ojciec Larysy, Jakob, organizuje ucieczkę. Pomaga mu wujek Marian, który działa w ruchu oporu poza gettem. Dziewczynka wspina się po drabinie i przeskakuje na drugą stronę muru. Po aryjskiej stronie Warszawy Larysa znajduje schronienie w mieszkaniach ludzi zaprzyjaźnionych z wujkiem Marianem. W lutym 1943 roku ukrywa się u rodziny Jasików. Dom znajdował się tuż przy granicy getta. Córka gospodarzy, nastoletnia Helena, opiekuje się małą Żydówką. To podczas całej wojny jedyny moment normalnego życia. Mimo zagrożeń polska rodzina zapewnia jej miłość i otacza ją bezinteresowną opieką. Larysa musi jednak po kilku tygodniach się wyprowadzić z powodu gróźb oprawców. Gdy mała dziewczynka opuszcza rodzinę Jasików, dziewczęta widzą się po raz ostatni. Mimo wybuchu powstania warszawskiego i zniszczenia stolicy małej Larysie udaje się przetrwać. Najbliższa rodzina dziewczynki ginie w skutek obław i deportacji. Pod koniec wojny bohaterka trafia do sierocińca w Otwocku, gdzie zaczyna pisać Czarny Notatnik, w którym opisuje codziennie swoje losy w powojennej Polsce. Po roku tułaczki po Łodzi i Częstochowie odnaleziona przez dalszą rodzinę matki wyjeżdża do Francji. 70 lat po tych wydarzeniach Larysa otrzymuje e - mail z Polski. Nadawcą niespodziewanej wiadomości jest Mariusz, wnuk Heleny Jasik, który odnalazł ślad po Larysie w internecie. Kontakt ten sprawia, że Larysa decyduje się na wyjazd do Polski, aby spotkać się z Heleną. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 2 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Część druga programu, w którym Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okręty podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. W tym odcinku autorzy skupiają się na początkowym okresie II wojny światowej, kiedy to obie strony konfliktu doskonaliły swój sprzęt i techniki działań. 10:50 LEGENDY EUROPY - SZKOCJA ODC. 11 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 11. SCOTLAND) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Szkocji. 11:45 EX LIBRIS - ODC. 566 Magazyn, 15 min, Polska, 2025 Magazyn poświęcony książkom o tematyce historycznej. Co tydzień są prezentowane nowe pozycje warte uwagi. 12:15 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 4/21 - PORTRET CZYLI JAK BYĆ KOCHANYM Serial TVP, 43 min, Polska, 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak Na budowie Trasy Łazienkowskiej ma pojawić się fotoreporter ze stołecznego dziennika, by sfotografować budowniczych tej sztandarowej inwestycji warszawskiej. Oczywiście, wśród portretowanych bohaterów pracy będzie również inżynier Karwowski. Madzia pragnie, by jej Stefan wypadł jak najlepiej. Wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa gorączkowo przygotowują się do niezwykłego wydarzenia, ale - ku ich zdziwieniu - reporterzy nie chcą ich fotografować w wyjściowych garniturach, lecz w waciakach. Kiedy artykuł wreszcie ukazuje się w prasie, otoczenie inżyniera Karwowskiego przyjmuje ten fakt bardzo różnie. 13:05 ŚWIATŁO I SZKŁO - WROCŁAW Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2022 Scenariusz: Piotr Robakowski Światło i szkło to witraż, czyli ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelaznymi sztabami. Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności, a jej renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków XIX i XX w sztuce secesji. Największy w Europie witraż (212 m2) znajduje się w kościele Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa w Rypi. W cyklu "Światło i szkło" poznamy najcenniejsze polskie witraże. Odcinek 2 - Wrocław. W luterańskim kościele św. Krzysztofa we Wrocławiu znajdują się oryginalne renesansowe okna witrażowe. Obecnie w tym obiekcie umieszczone są kopie, gdyż w 1881 roku oryginały zostały złożone w Muzeum Starożytności Śląska, by po 1945 roku trafić do Muzeum Narodowego, gdzie znajdują się do dzisiaj. O historii opowiada Elżbieta Gajewska - Prorok, kustosz Muzeum Narodowego we Wrocławiu. W kościele św. Krzysztofa w okresie renesansu zamontowano witraże herbowe małżeństw wrocławskich patrycjuszy żyjących w tym mieście w drugiej połowie XVI wieku. 13:30 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /7/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Woda to sprawa życia lub śmierci. To jedyna rzecz, bez której nikt z nas nie może się obejść. Bez wody nie przetrwamy dłużej niż trzy dni. Ponad dwa miliardy ludzi na świecie nadal nie ma wystarczającej ilości słodkiej wody do picia. Tysiące lat temu dla mniejszej globalnej populacji znalezienie źródeł wody zwykle nie stanowiło problemu. Ale znalezienie sposobów na kontrolowanie i transport wody wymagało pomysłowości ówczesnych inżynierów. Rozwiązaniem okazało się budowanie ogromnych podziemnych tuneli, zmienianie kierunku rzek, stawianie potężnych tam. Dzięki temu mogło narodzić się rolnictwo, a to pozwoliło na rozwój starożytnych cywilizacji. Siódmy z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 14:30 OKRĘTY PODWODNE - CZ. 2. NIEBEZPIECZEŃSTWO Z GŁĘBIN (SUBMARINES) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Lektor: Marek Ciuniel Dwuczęściowy film dokumentalny. Dzisiejsze okręty podwodne to skomplikowane maszyny naszpikowane technologią i bronią. Ich konstrukcja jest równie imponująca, co ich niszczycielska siła. Mało która broń wywołuje tyle emocji, co okręt podwodny. Uderza z zaskoczenia i może użyć pocisków nuklearnych, by wciągnąć cały świat w dramatyczny konflikt. Okręty podwodne powstały z zupełnie innego powodu - z chęci ludzi do oglądania świata pod wodą. Jednak zainteresowanie wojskowym wykorzystaniem łodzi podwodnych wkrótce przeważyło. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 200 Telenowela historyczna TVP, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Monika Zięba Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Piotr Nowak, Jacek Ryś, Agnieszka Mandat, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Mateusz Mosiewicz, Dagmara Bąk, Michał Starski, Waldemar Kotas, Przemysław Walich, Marcin Popczyński Na Wawel dociera Dobiesław z Kurozwęk. Przywozi odcięty język Spytka i informację o okupie. Jasiek chce jechać do Tatarów, ale Kazimierz się nie zgadza. Katarzyna na wieść o tym, co spotkało Spytka, jest załamana. Guncel zarzuca Jakubowi z Biskupic, że to on zabił Helenę. Giermek udaje zaskoczonego, a tak naprawdę to on przetrzymuje Helenę w swojej chacie. 16:00 GIGANCI NAUKI - JERZY DĄBROWSKI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek którego z Gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w minicyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. Bohaterem odcinka jest Jerzy Dąbrowski, konstruktor samolotów. 16:15 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Zdjęcia: Waldemar Szmidt Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 17:10 HISTORIA POLSKI - ANNA OD...PAMIĘCI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Beata Rzemieniuk, Magdalena Curzydło Scenariusz: Beata Rzemieniuk, Magdalena Curzydło Od trzeciego dnia życia mieszka na terenie byłego obozu Auschwitz - Birkenau. Od kilkudziesięciu lat pracuje w Miejscu Pamięci i Muzeum Auschwitz - Birkenau. Na 80. rocznicę wyzwolenia obozu KL Auschwitz powstał film dokumentalny o życiu i pracy Anny Odi. Córka więźnia KL Auschwitz Józefa Odiego (nr obozowy 61 615) oraz jego żony Miry (przeszła Pawiak, Majdanek, Ravensbrück i Buchenwald), którzy tuż po wojnie współtworzyli muzeum. Tu urodziły się ich dzieci. Anna mieszka tu do dziś. Jej pierwszym kluczowym wspomnieniem jest to, gdy na szkolne zadanie miała narysować widok ze swojego okna - narysowała druty i szubienicę, na której wcześniej zawisł pierwszy komendant KL Auschwitz - Birkenau Rudolf Hoess. Dziś, mimo osiągnięcia wieku emerytalnego wciąż pracuje w Dziale Zbiorów Muzeum, co oznacza, że wciąż ma kontakt z więźniami, ich rodzinami oraz pamiątkami po nich, którym daje nowe życie, życie pamięci. Z wieloma osobami cały czas utrzymuje kontakt, niemalże prywatny. Bo też obóz i muzeum to całe jej życie, można zaryzykować stwierdzenie, że poświęcone. Film opiera się na opowieści, jaką Anna Odi snuje sama i w dyskretnie sfilmowanych rozmowach np. z rodziną byłych więźniów. Będziemy ją oglądać w życiu codziennym, w pracy, w ogrodzie, w mieście na zakupach, przede wszystkim w muzeum, gdzie od urodzenia żyje, mieszka i pracuje dla pamięci. 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 705 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:25 TOBRUK 1941 Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1991 Scenariusz: Zbigniew Wawer Zdjęcia: Zbigniew Wawer, Andrzej Dmoch, Tadeusz Kondracki Lektor: Wojciech Okołowicz Film poświęcony powstaniu i szlakowi bojowemu Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Materiał ilustrują zdjęcia archiwalne z okresu walki o Tobruk w czasie II wojny światowej. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 74 "KONFRONTACJA" Serial TVP, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Po tragicznej strzelaninie w kawiarni Woźniak ślubuje zemstę Bronkowi. Michał proponuje Lenie włączenie się w misję Janisza. Bronek spotyka się z Janiszem. Ten przekonuje go do konieczności zorganizowania podziemnego sejmu. Michał z Bronkiem i Władkiem opracowują plan zamachu na Rainera. Tymczasem Rainer orientuje się, że Amerykanie mają już Blachnitzky'ego, a zatem on przestaje im być potrzebny. Zdobywa broń od Karkowskiego, by pozbyć się naukowca i odzyskać tym samym utraconą wartość. Sprawa niespodziewanie się komplikuje. Nic nie wskazuje na to, by Ruda, po bliskim procesie, miała zostać objęta amnestią, przeciwnie - trafia do gabinetu Jabłońskiego, gdzie dochodzi do dziwnej konfrontacji z nieznanym jej esesmanem. Otto zostaje ponownie zawieziony do Lebiediewa. Rosjanin schodzi z Ottem do piwnic tajnego ośrodka rządowego. Woźniakowi spada z nieba donos na Lenę. Widzi nowa szanse na rozwiązanie swoich problemów. Celina wedle obietnicy wystawia Rainera przyjaciołom. Max proponuje konspiratorom układ. 20:00 ANNA OD...PAMIĘCI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2024 Reżyseria: Beata Rzemieniuk, Magdalena Curzydło Scenariusz: Beata Rzemieniuk, Magdalena Curzydło Od trzeciego dnia życia mieszka na terenie byłego obozu Auschwitz - Birkenau. Od kilkudziesięciu lat pracuje w Miejscu Pamięci i Muzeum Auschwitz - Birkenau. Na 80. rocznicę wyzwolenia obozu KL Auschwitz powstał film dokumentalny o życiu i pracy Anny Odi. Córka więźnia KL Auschwitz Józefa Odiego (nr obozowy 61 615) oraz jego żony Miry (przeszła Pawiak, Majdanek, Ravensbrück i Buchenwald), którzy tuż po wojnie współtworzyli muzeum. Tu urodziły się ich dzieci. Anna mieszka tu do dziś. Jej pierwszym kluczowym wspomnieniem jest to, gdy na szkolne zadanie miała narysować widok ze swojego okna - narysowała druty i szubienicę, na której wcześniej zawisł pierwszy komendant KL Auschwitz - Birkenau Rudolf Hoess. Dziś, mimo osiągnięcia wieku emerytalnego wciąż pracuje w Dziale Zbiorów Muzeum, co oznacza, że wciąż ma kontakt z więźniami, ich rodzinami oraz pamiątkami po nich, którym daje nowe życie, życie pamięci. Z wieloma osobami cały czas utrzymuje kontakt, niemalże prywatny. Bo też obóz i muzeum to całe jej życie, można zaryzykować stwierdzenie, że poświęcone. Film opiera się na opowieści, jaką Anna Odi snuje sama i w dyskretnie sfilmowanych rozmowach np. z rodziną byłych więźniów. Będziemy ją oglądać w życiu codziennym, w pracy, w ogrodzie, w mieście na zakupach, przede wszystkim w muzeum, gdzie od urodzenia żyje, mieszka i pracuje dla pamięci. 21:00 OSTATNIE PIĘTRO Thriller, 79 min, Polska, 2012 Reżyseria: Tadeusz Król Scenariusz: Tadeusz Król Zdjęcia: Tomasz Augustynek Muzyka: Mariusz Ziemba, Jacek Grudzień Aktorzy: Janusz Chabior, Joanna Orleańska, Barbara Garstka, Wojciech Zieliński, Przemysław Bluszcz, Ewa Bakalarska, Bartłomiej Firlet, Aleksandra Popławska, Marek Kalita, Bogdan Koca, Jakub Wróblewski Thriller psychologiczny z przebijającymi się w tle elementami satyry i komedii obyczajowej. Bohater filmu, kapitan WP, natrafia na trop afery, która zmieni całe jego dotychczasowe życie. Akcja "Ostatniego piętra" rozgrywa się w małym miasteczku, gdzie mieszka i służy w miejscowej jednostce wojskowej kapitan Derczyński. Jest przykładnym mężem i kochającym ojcem trójki dzieci: najmłodszego Stasia, Marka oraz najstarszej z rodzeństwa, nastolatki Ani, która chce mieć już własne życie i własne tajemnice. Kapitan to człowiek o konserwatywnych poglądach, przywiązany do rodzinnych tradycji i systemu wartości, ceniący sobie uczciwość, stabilizację i życie w zaciszu domowego ogniska. Choć jest często postrzegany przez kolegów z wojska jako dziwak, nigdy nie zmienił swojej życiowej postawy, nie uległ zakrapianej alkoholem rozpasanej rozrywce podczas tzw. wieczornych narad w jednostce. Konsekwentnie trzyma się zasad w rodzinie i w pracy. Zawsze podąża prostą drogą, jest uczciwy i oddany swojej jednostce, dla której poświęcił całe życie. Do czasu. Derczyński odkrywa nieprawidłowości w finansach jednostki i próbuje zwrócić na to uwagę kolegi, ale ten udaje jakby nic się nie stało. Od tej pory życie kapitana to jedno pasmo kłopotów. Wkrótce po ujawnieniu finansowych przekrętów, Derczyński traci pracę. Odpowiedzialni za defraudację doprowadzają do przeniesienia kapitana do jednostki w Żaganiu, próbując go uciszyć obietnicą pomocy w przejściu na wcześniejszą emeryturę i nagrodą za wzorową służbę. Mają nadzieję, że zamkną mu usta, a sprawa przycichnie. Ale kapitan Wojska Polskiego nie zamierza milczeć, tym samym brnie w jeszcze większe kłopoty. Nie spocznie dopóki nie wyjaśni zagadki. Wyjeżdża do Warszawy, by poinformować generała o nadużyciach w jednostce, ale próba złożenia doniesienia kończy się fiaskiem. Macki jego wrogów sięgają dalej niż przypuszczał. Do niedawna ceniony i szanowany kapitan WP, dziś nie ma nawet prawa wstępu do swojej jednostki. Poukładany świat wali się Derczyńskiemu, co powoduje, że zaczyna zachowywać się irracjonalnie. Do tej pory zrównoważony i opanowany wojskowy, przykładny mąż i ojciec, popada w obłęd i terroryzuje rodzinę. Zakazuje synowi Markowi chodzić do szkoły, a Ani zabrania iść z klasą do kina i w dodatku konfiskuje córce telefon komórkowy. Następuje poważny kryzys w zgodnym do tej pory małżeństwie. Żona początkowo próbuje się przeciwstawić mężowi, ale ostatecznie daje za wygraną, obawiając się o życie swoje i dzieci. Ponadto dręczą ją wyrzuty sumienia, że uległa dawnemu chłopakowi, który po 15 latach niespodziewanie pojawił się w miasteczku. Tymczasem kapitana odwiedza stary kumpel, przez którego wyleciał ze służby. Radzi Derczyńskiemu, by jak najszybciej stawił się w jednostce w Żaganiu, ostrzegając, że, jeśli nie wykona rozkazu mogą mu zabrać mieszkanie i cofnąć wojskową emeryturę. Kapitan pozostaje jednak nieugięty. Barykaduje się w domu, podtrzymując wojskowy dryl w rodzinie i kategoryczny zakaz opuszczania mieszkania. Całkowicie odizolowuje się od otoczenia. Staje się coraz bardziej podejrzliwy i agresywny. Zamienia dom w fortecę nie do zdobycia. Ma obsesję stworzenia nowego, lepszego świata. Ale to tylko pogarsza sytuację i nieuchronnie prowadzi do tragedii. 22:20 ZAPIS ZBRODNI W POWOJENNYCH NIEMCZECH - ZACHÓD (CRIME IN POST - WAR GERMANY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Dwuczęściowy film dokumentalny. Niemcy w 1945 roku. Głód i przeciwności losu kształtują codzienne życie ludzi w całym kraju. Jaki wpływ miały okrucieństwa II wojny światowej na stosunek mieszkańców do prawa i moralności? Ten dwuczęściowy film dokumentalny pokazuje, jak trudne było życie w latach 1945 - 1949 w czterech strefach okupacyjnych Niemiec. Na przykładzie pojedynczych, najcięższych spraw kryminalnych, np. w Dreźnie zbieracz drewna odnajduje odcięte nogi człowieka czy w Hamburgu, gdzie tzw. morderstwa w gruzach wywołują przerażenie mieszkańców. Psychologowie kryminalni i eksperci medycyny sądowej wyruszają na poszukiwanie tropów i analizują te brutalne zbrodnie. Historycy i świadkowie opisują stan wyjątkowy z końca lat czterdziestych, który zakończył się powstaniem dwóch państw niemieckich. 23:25 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI Cykl historyczny, 48 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Margaretha Gertruda Zelle, szerzej znana pod scenicznym pseudonimem Mata Hari, została aresztowana pod zarzutem szpiegostwa i następnie rozstrzelana 15 października 1917 r. Choć od egzekucji Maty Hari minęło już niemal 100 lat, jej szpiegowska działalność wciąż budzi wiele niejasności. Najsłynniejsza femme fatale XX wieku, kobieta, która za życia stała się egendą, urodziła się w 1876 r. w Holandii. Z Amsterdamu wygnał ją w wieku 18 lat skandal wywołany jej romansem z dyrektorem szkoły. Wyszła wcześnie za mąż za znacznie starszego od siebie oficera wojsk kolonialnych MacLeoda. Małżeństwo szybko się rozpadło. Jego rozpad przyśpieszyła tragiczna i tajemnicza śmierć synka oraz hulaszczy tryb życia kapitana. Margaretha chyba też nie była bez winy, skoro mąż pewnego dnia zabrał córkę i odszedł, zostawiając żonę bez środków do życia. Trzy lata później Margaretha znalazła się w Paryżu, gdzie zamierzała spróbować szczęścia jako modelka. Za pośrednictwem francuskiego dyplomaty trafiła na salony, gdzie zaczęła występować jako tancerka. Z Paryża przeniosła się do Berlina. Szokowała zarówno odwagą artystyczną, jak i obyczajową. Wśród jej kochanków byli: ambasador Francji w Berlinie, prefekt berlińskiej policji oraz szef kontrwywiadu niemieckiego. Te znajomości przyniosły Macie Hari kosztowności, towarzyskie uznanie i wystawne życie, ale równocześnie wciągnęły w niebezpieczną grę, której wygrać nie mogła. Gdy w 1914 r. wybuchła wojna, Matę Hari niewiele to obeszło. Nie interesowała się polityką, ale polityka zainteresowała się nią. Władze niemieckie potraktowały ją jako obywatelkę wrogiego państwa i zagroziły internowaniem. Podobno zarekwirowano jej futra i kosztowności, co miało niemały wpływ na jej późniejsze decyzje. Udało się jej wrócić do Holandii, skąd wyjechała niebawem do Paryża. Wojna, która zapowiadała się na kilkutygodniowy konflikt, przeciągnęła się na miesiące, a później lata. W 1916 r. , najbardziej krwawym, lecz nieprzynoszącym żadnych rozstrzygnięć na frontach, zaczęły nasilać się działania pozamilitarne. Mata Hari, uznana za niemieckiego szpiega, była stale śledzona. Chcąc zdobyć milion franków na wygodne życie u boku młodego rosyjskiego arystokraty, Wadima Masloffa, którego kochała, a którego rodzice nie zgadzali się na ich ślub, Mata Hari przyjęła propozycję pracy szpiegowskiej na rzecz Francji. Jej pierwszą misją miało być uwiedzenie i wydobycie ważnych informacji od niemieckiego następcy tronu. Miała mu być przedstawiona na zamku w Pszczynie. Nie zwróciła uwagi na poważny sygnał ostrzegawczy. W widowisku "Sensacje XX wieku" fascynujące kreacje stworzyli Danuta Stenka i Adam Ferency. 00:30 CHŁOPSKI SKARGA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2015 Reżyseria: Ewa Szprynger Scenariusz: Ewa Szprynger Druga połowa XIX wieku przyniosła polskim chłopom prawdziwą rewolucję pod postacią uwłaszczenia. Stworzyło to nową sytuację na ziemiach polskich, podzielonych między zaborców. Narodziny polskiego ruchu ludowego były odpowiedzią na przejście z przedmiotowego do podmiotowego traktowania mieszkańców wsi. Opowieść o powstaniu i ewolucji polskiego ruchu ludowego najlepiej pokazać na konkretnej postaci i konkretnych losach. Współtwórcą pierwszej organizacji chłopskiej jest Jakub Bojko. Jego losy i doświadczeniach będą kanwą do opisania początków ruchu ludowego. Gręboszów koło Dąbrowy Tarnowskiej. Tutaj urodził się 7 lipca 1857 roku Jakub Bojko. Rodzice mieli skromne, 2 - morgowe gospodarstwo, bieda była u nich na porządku dziennym. Bojko wcześnie stracił oboje rodziców. Musiał pracować, by utrzymać się przy życiu. Był parobkiem, lokajem na plebanii, pomocnikiem żydowskiego karczmarza, a jednocześnie mając za sobą 4 - letnią szkółkę parafialną, czytał wszystko, co mu wpadło w ręce. Został wiejskim nauczycielem, dorabiał m.in. jako flisak. Z czasem awansował w hierarchii wiejskiej. Został pisarzem gminnym. Zaczął pisać do gazet. Początkowo skromne felietony, potem coraz głębsze i poważniejsze komentarze. Drukował je w Przyjacielu Ludu. Latem 1895 roku, w Rzeszowie odbył się zjazd założycielski Stronnictwa Ludowego. Jakub Bojko został jego wiceprezesem. Był coraz bardziej popularny wśród chłopów, kilka miesięcy później pokonał w wyborach do Sejmu Krajowego kandydata konserwatystów hr. Męcińskiego, rozpoczął tym samym karierę poselską. Posłem Sejmu Krajowego był 19, zaś parlamentu wiedeńskiego 21 lat. Stronnictwo Ludowe w 1903 roku zmieniło nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe. W 1911 roku z PSL wystąpiła grupa działaczy na czele z Janem Dąbskim i Bolesławem Wysłouchem i powołała w lutym 1912 roku ugrupowanie PSL Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców. W następnym roku, w miejsce PSL powstały PSL Piast i PSL Lewica. Na czele Piasta stał Jakub Bojko, by następnie ustąpić pola Wincentemu Witosowi. PSL w okresie I wojny światowej wsparł dążenia niepodległościowe Polaków i werbunek do Legionów. Wszedł do Naczelnego Komitetu Narodowego, a po 1917 roku zbliżył się do Narodowej Demokracji. W 1918 roku PSL współtworzył Polską Komisję Likwidacyjną. Rok ten był dla PSL Piast niezwykle istotny do formacji przyłączyły się: część Zjednoczenia Ludowego w Królestwie Polskim, Zjednoczenie Włościan w Wielkopolsce, ludowcy z Pomorza Gdańskiego oraz część działaczy PSL Wyzwolenie. Ludowcy zawdzięczali silną pozycję polityczną przede wszystkim swoim liderom. Jakub Bojko był wicemarszałkiem Sejmu Ustawodawczego (22.02.1919 - 27.11.1922), który przygotowywał podwaliny pod nową, porozbiorową Polskę. W wyborach do Sejmu (1922) PSL Piast uzyskało 70 mandatów poselskich i 17 senatorskich. Bojko może być archetypem działacza ludowego. Obdarzony charyzmą, prawdziwie uzdolniony trybun ludowy, porywał swoją retoryką wiejskie tłumy. Choć awansował w polityce, nigdy nie opuścił rodzinnego Gręboszowa. Był wójtem w swojej wsi przez blisko 25 lat. Dbał o rozwój szkolnictwa, założył kółko rolnicze, zwalczał pijaństwo, dbał o tradycje patriotyczne. Władysław Orkan napisał o nim: Ile razy czytałem jakiś artykuł Bojki, zawsze miałem wrażenie, że słyszę głos któregoś ze szlacheckich pisarzy polskich z XVI wieku, nawołujących do poprawy Rzeczypospolitej. Nazwałbym go chłopskim Skargą. A na dowód tego określenia przytoczyłbym: jego prawość obywatelską, wysoką zdolność pisarską i zapał kaznodziejski wywołany troską o losy biednej Ojczyzny. Postać Jakuba Bojki będzie przez długie lata na czele ruchu ludowego i to on będzie wyznaczał zasadnicze kierunki działania. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "KROSNO - KUŹNIA LOTNICZYCH KADR" ODC. 306 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Lektor: Artur Kalicki "Krosno - kuźnia lotniczych kadr" Odwiedzamy Krosno, gdzie w latach 1938 - 39 funkcjonowała Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich - jednostka działająca już w latach wcześniejszych, a rok przed wybuchem wojny przeniesiona z Bydgoszczy do nowo powstałej, krośnieńskiej bazy lotniczej. Dziś gmach szkoły to samotna i bezludna wyspa. Ostatnie materialne świadectwo rozmachu, z jakim rozbudowywano w II RP zaplecze lotnictwa wojskowego. Był to jeden z najnowocześniejszych ośrodków szkolenia kadr lotnictwa wojskowego w Europie. W programie twórcy zaprezentują plan na nowe życie dla szacownego obiektu Szkoły Lotniczej w Krośnie i mają nadzieję zyskać dla niego wielu sojuszników. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.