TVP Historia Czwartek, 03.04.2025 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł Juliusz Słowacki; 1933 - pierwszy przelot samolotem nad Mount Everest; 1948 - Harry Truman podpisał tzw "Plan Marshalla"; 1981 - ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność"; 06:45 WOJOWNICY CZASU - KRWAWE POŁONINY, CZYLI BITWA NA KLAROWCU 1915 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Wiosną 1915 roku, w niespełna rok od wybuchu, wielka wojna nabrała tempa. Na froncie zachodnim trwała wojna pozycyjna, w której Niemcy - pod Ypres we Francji - po raz pierwszy ulżyli śmiercionośnego gazu, a nad polami bitew pojawiły się pierwsze bojowe aeroplany. Tymczasem na wschodnim froncie rozpoczynała się wielka operacja, której celem miało być przełamanie frontu rosyjskiego w okolicy Gorlic. Jednym z jej epizodów była zapomniana dziś, stoczona 4 maja przez siły rosyjskie, austro - węgierskie i pruskie krwawa bitwa na Górze Rogowskiej, czyli na Klarowcu. 07:20 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 27 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 08:00 CZAS HONORU - ODC. 78 "PRZYSIĘGA I ROZKAZ" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał z trudem dochodzi do siebie po śmierci Celiny. Maria namawia synów, by wyjechali na Zachód, robi to z tym większym zapałem, że w szpitalu pojawił się pacjent, który może być bardzo pomocny. Janisz jest w stanie krytycznym. Michał odnajduje list Janisza, który ma przeczytać po jego ewentualnej śmierci. Władek musi odbić z więzienia Rudą. Bronek przekonuje przyjaciela, by walczył o Rudą w obcy im do tej pory sposób - bez żadnych zasad. Władek decyduje się na brutalną zagrywkę. Niespodziewanie okazuje się, że to ważnym osobom ze szczytów władzy zależy teraz na uwolnieniu Rudej. Sprawa jest jednak znacznie trudniejsza, niż można się było spodziewać. Rainer uwalnia Woźniaka. Liczy na to, że ten w podzięce za umożliwienie mu zemsty na Karkowskim i niewiernej Emilii, podzieli się dolarami. Uwolniony Woźniak spotyka się z Bronkiem, mają teraz wspólny cel. Michał idzie na cmentarz po pieniądze, które przywiózł z Niemiec dla podziemia. Dopiero teraz odkrywa, że plecak zniknął... Krupski, podwładny Woźniaka, rozpoczyna serię aresztowań. Lista nazwisk jest zaskakująca. Okazuje się, że zatrzymania są wynikiem zeznań jednej osoby. Zrezygnowany po śmierci syna Otto, rozważa dramatyczny krok. Władek, Bronek i Michał przygotowują zasadzkę na konwój, który transportuje Rudą. 08:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. RYSZARD PASZKO Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Ryszard Paszko urodził się 1 czerwca 1878 r. w Stokach, należących do parafii Bełchatów. Ukończone studia teologiczne na Uniwersytecie Dorpackim. W Wigilię 1939 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze. 09:00 HISTORIA POLSKI - NIEZNANE ŻYCIE JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2012 Reżyseria: Krzysztof Tadej, Krzysztof Tadej Scenariusz: Krzysztof Tadej, ks. Andrzej Majewski Zdjęcia: Wojciech Kozłowski Lektor: Marcin Sanakiewicz, ks. Andrzej Majewski Fascynujące wspomnienia z życia Jana Pawła II. Bohaterowie filmu opowiadają o nieznanych wydarzeniach pontyfikatu. W filmie wypowiadają się osoby, które bardzo dobrze znały Ojca Świętego: Renato Buzzonetti - osobisty lekarz Jana Pawła II, Francesco Masella - opiekun apartamentów Jana Pawła II, Arturo Mari - osobisty fotograf papieski, Grzegorz Gałązka - słynny fotograf, autor ponad miliona zdjęć Jana Pawła II, ks. kard. Tarcisio Bertone - sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, a także osobiści sekretarze Ojca Świętego: kard. Stanisław Dziwisz i ks. abp Mieczysław Mokrzycki. 09:50 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. JANINA LEWANDOWSKA Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Cykl poruszających miniatur filmowych poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Janina Lewandowska urodziła się w Charkowie, w rodzinie o wielkich tradycjach patriotycznych. Była jedyną kobietą zamordowaną w Katyniu. 10:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W drugiej części Bogusław Wołoszański kontynuuje oprowadzanie po zabudowaniach fortu Eben Emael. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej. 10:30 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - MALOWANE SZTUKĄ TKACKĄ. Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450. - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu programów telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. Drugi odcinek cyklu "Malowane sztuką tkacką" odpowiada na pytania, co to są, z czego i jak powstają arrasy, czyli ruchome obrazy malowane sztuką tkacką. Analiza artystyczna serii "Dzieje pierwszych rodziców" jest pretekstem do przybliżenia nie tylko sztuki renesansu i autora rysunków serii figuralnych kolekcji Michaela Coxciena, lecz również fenomenu flamandzkich warsztatów tkackich. 11:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - WYSPA WŁADCÓW Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac, Janusz Górecki Zdjęcia: Stanisław Plewa, Zdzisław Cozac Lektor: Maciej Gudowski Tytułowa wyspa władców to Ostrów Lednicki, leżący między Gnieznem a Poznaniem, na którym znajdowała się jedna z siedzib Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Film przedstawia jego dzieje od czasów rozpoczęcia budowy rezydencji książęcej na wyspie (druga połowa X wieku) do najazdu na Wielkopolskę i zniszczenia grodu przez czeskiego księcia Brzetysława (ok. 1038 r.). Sceny z prologu filmu symbolizują historyczny przełom w państwie Mieszka I; dotychczasowe wierzenia pogańskie ma zastąpić wiara chrześcijańska, wprowadzana z woli księcia Polan. Jednym z najważniejszych zadań w tym planie była budowa nowych grodów, a w nich murowanych obiektów sakralnych, kościołów i kaplic oraz rezydencji pałacowych władcy. 11:45 EX LIBRIS - ODC. 567 Magazyn, 15 min, Polska, 2025 Magazyn poświęcony książkom o tematyce historycznej. Co tydzień są prezentowane nowe pozycje warte uwagi. 12:15 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 9/21 - RODZINA, CZYLI OBCY W DOMU Serial TVP, 48 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak Do Karwowskich przyjeżdża rodzina Madzi: ojciec, brat i bratowa. W mieszkaniu naraz robi się bardzo ciasno, na dodatek gościom nic się nie podoba. Narzekają na chleb kupiony w sklepie, brakuje im też sejfu. Przywieźli bowiem całą walizkę pieniędzy przeznaczonych na zakup samochodu. Pobyt rodziny przedłuża się, życie Karwowskich ulega dezorganizacji. W dodatku Antek proponuje Stefanowi, by został kierownikiem jego farmy hodowlanej i daje mu znacznie lepsze warunki niż ma na budowie Dworca Centralnego. Szwagierka także lekceważy stanowisko inżyniera, dogaduje, że już dawno powinien zostać przynajmniej wiceministrem. Nic dziwnego, że atmosfera u Karwowskich staje się napięta. Domownicy z niecierpliwością oczekują wyjazdu gości. 13:15 KOŁO HISTORII - STUDENCKI ETER Reportaż, 29 min, Polska, 2013 Scenariusz: Urszula Dębińska - Nowakowska Zdjęcia: D Aniołowski, D. Basel Filmowa opowieść Urszuli Dembińskiej - Nowakowskiej o historii radiofonii studenckiej, która rozpoczęła się w latach 50. , kiedy powstawały miasteczka studenckie. Początkowo były to radiowęzły, z czasem półprofesjonalne stacje radiowe rozsiane po całej Polsce. Z radiofonii studenckiej wyrośli znani dzisiaj radiowcy, którzy wspominają swoją pracę w stacjach studenckich. 13:50 KOŁO HISTORII - KIEDY KISZKI MARSZA GRAJĄ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski "Bóg wojny", cesarz Francuzów, Napoleon Bonaparte zwykł był mawiać, że "Wojsko maszeruje na brzuchu". Zaiste, o wielu klęskach i wielu zwycięstwach w historii świata zdecydowała kondycja żołnierza, to, czy był wypoczęty i najedzony przed bitwą. W naszej kulturze utarło się niestety przekonanie, że kuchnia wojskowa to nieśmiertelna grochówka. Niektórzy potrafią jeszcze jednym tchem wymienić "komiśniak", nie bardzo nawet najczęściej rozumiejąc, o czym mówią. Reportaż Grzegorza Gajewskiego zadaje kłam takiemu spłyceniu tematu żołnierskiej kuchni. Pokazuje kilka przykładów dań, które przez wieki pozwalały wojsku "maszerować na brzuchu", a potem jeszcze efektywnie walczyć... Program prezentuje trzy sytuacje, w których powstają trzy potrawy typowe dla dwudziestowiecznej wojskowej gastronomii. Są to: wojskowy krupnik sporządzony według polskiego przepisu z 1924 roku, austriacki "Kartofelngulash" znany choćby z "Przygód dobrego wojaka Szwejka" i wreszcie - kiełbasa po kawaleryjsku. Każde z dań przyrządzane jest przez specjalistów od kuchni wojskowej, a cały proces zostaje wpisany w zainscenizowane wydarzenia, w jakich mogły się one pojawiać w rzeczywistości. Kartoflany gulasz powstaje w austriackim forcie, gdzie na efekt kulinarnych zabiegów czeka załoga twierdzy. Polski krupnik posila żołnierzy strudzonych defiladą, jaka ma miejsce w związku z obchodami Święta Niepodległości. Kiełbasa po kawaleryjsku uświetnia obchodzony uroczyście w każdym pułku konnicy dzień św. Huberta. Prócz tak inscenizowanych scen w reportażu nie zabrakło komentarza historycznego autora książki o żołnierskiej kuchni, dr. Krzysztofa Mroczkowskiego. Uzupełnią go archiwalia pozyskane ze zbiorów prywatnych oraz zbiorów autora. Ilustrację muzyczną dopełnią utwory marszowe. 14:25 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - PIERWSZE STADIONY. ODC. 1 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Serial dokumentalny (10 odcinków), prezentujący najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na współczesną inżynierię. Każdy odcinek pokazuje jedno przełomowe osiągnięcie, takie jak np. piramidy, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. Filmy łączą materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze oraz czerpią z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu odkrywają tajemnice starożytnego świata. Autorzy rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 205 Telenowela historyczna TVP, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Monika Zięba Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Karina Seweryn, Paulina Lasota, Hanna Wojak, Agata Bykowska, Michał Sitarski, Artur Dziurman, Martyna Dudek, Wenanty Nosul, Marianna Zydek, Karolina Kominek, Gabriela Chojecka Kunegunda, w imieniu Cudki prosi Wojciecha, by ochrzcił Niemierzę i Pełkę. Bodzęta jest rozczarowany, że to nie jego poproszono. Małgorzata wciąż drąży temat ojcostwa synów Cudki. Dopytuje o to Egle, ale ta ucina, że to plotki i wspomina o romansie Małgorzaty z Kazimierzem. Kazimierz wysyła do Poznania Suchywilka na negocjacje z konfederatami. Mentor i Jan Jura podejrzewają, że Bogdan coś knuje. 15:55 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 16:50 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. WŁADYSŁAW BUKRABA Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska Por. Władysław Bukraba, urodzony w 1907r. na Litwie. Mieszkał i wychowywał się w Wilnie. Został zamordowany w Charkowie, miał 29 lat. 17:00 HISTORIA POLSKI - HISTORIA KOWALSKICH Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2008 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Aktorzy: Maja Barełkowska, Artur Lis, Jolanta Grusznic - Nowicka, Wenanty Nosul, Ewelina Gnysińska, Maciej Rayzacher, Jerzy Pożarowski, Stefan Knothe, Ireneusz Dydliński, Mikołaj Muller, Dymitr Hołówko, Krzysztof Gostkiewicz, Wiesława Gutowska - Siemianowska, Wojciech Glanc, Andrzej Pośniak Zdjęcia: Tomasz Madejski, Adam Palenta Muzyka: Marcin Pospieszalski Fabularyzowany dokument Arkadiusza Gołębiewskiego i Macieja Pawlickiego był prezentowany podczas 34. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na przykładzie historii Kowalskich i innych rodzin zamordowanych przez niemieckie oddziały SS za pomoc Żydom, twórcy podejmują próbę rekonstrukcji życia typowego polskiego miasteczka oraz stosunków polsko - żydowskich w latach okupacji. Relacje naocznych świadków tamtych wydarzeń przeplatają się z fragmentami inscenizowanymi. Polska i Ukraina były jedynymi krajami w Europie, gdzie Niemcy za pomoc udzieloną Żydowi karali śmiercią całe rodziny. Miejscem akcji filmu jest wieś Ciepielów koło Radomia, a główny wątek koncentruje się wokół tragedii Bronisławy i Adama Kowalskich, którzy za udzielenie pomocy żydowskim sąsiadom zapłacili najwyższą cenę: zginęli wraz z pięciorgiem swoich małych dzieci. 6 grudnia 1942 roku stał się jednym z najczarniejszych dni w historii tej wioski. Niemieccy żandarmi, którzy zaledwie kilka tygodni wcześniej w opustoszałym majątku Ciepielów utworzyli posterunek, rankiem zorganizowali obławę na rodziny Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów i dwie rodziny Kosiorów. Dowodzeni przez Carla Bruno esesmani za ukrywanie Żydów spalili żywcem 34 Polaków. W Ciepielowie, typowym polskim miasteczku, przed wojną żyła w symbiozie społeczność polska i znacznie liczniejsza - żydowska. Mimo różnic kulturowych i wyznaniowych rodziły się wielkie przyjaźnie i miłości. Starsi również żyli w dobrych stosunkach z sąsiadami, choć zdarzali się i tacy, którym Żydzi w polskim miasteczku zawadzali. O mordzie sprzed 67 lat nie mówiło się dotąd wiele, ta bulwersująca sprawa owiana była milczeniem. We wspomnieniach krewnych osób pomordowanych sprawa ta ciągle jednak wywołuje silne emocje. 18:05 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. EMANUEL KOROMPAY Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki Muzyka: Monika Cybulska Emanuel Aladar Korompay, absolwent filologii węgierskiej na Uniwersytecie w Budapeszcie. Jako porucznik armii austrowęgierskiej w 1914 r. stacjonował w Przemyślu. Ożenił się z Polką i przyjął polskie obywatelstwo. Od 1930 r. mieszkał z żoną i córkami w Warszawie. Pracował jako lektor na Wydziale Hungarystyki UW. Zmobilizowany w sierpniu 1935 r. jako kapitan Wojska Polskiego dostał się do obozu w Starobielsku. Zginął w Charkowie. 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 706 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:25 SEMPER FIDELIS Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1999 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski "Byłem, jestem i do końca mego życia będę rzeczywistym, prawdziwym, na Górnym Łyczakowie urodzonym lwowianinem..." - tak zaczyna się filmowa opowieść o Witoldzie Szolgini i jego bezgranicznej miłości do rodzinnego miasta. Przyszedł na świat w 1923 roku, dzieciństwo i młodość spędził w ukochanym Lwowie - w sumie 23 lata życia. Po wojnie, podobnie jak wielu innych Polaków, zmuszony był opuścić miasto. Na swój nowy dom wybrał Warszawę, nigdy jednak nie przestał tęsknić za Lwowem, za krajem lat dziecinnych, za małą ojczyzną, której był dozgonnie wierny. Z głębokiej wewnętrznej potrzeby, ku pokrzepieniu serc oraz pocieszeniu lwowskich wygnańców utrwalał pamięć o lwowskim grodzie w licznych książkach, ilustrowanych własnymi rysunkami. Napisał wielotomowe dzieło "Tamten Lwów", wspominał w nim miejsca, ludzi, wydarzenia - smaki i zapachy dzieciństwa oraz młodości. Za te niezwykle wierne i sugestywne opisy kochali go czytelnicy - podobnie jak on tęskniący za rodzinnym Lwowem lub dopiero poznający to miasto, dzięki pisarstwu Witolda Szolgini. Zbigniew Herbert pod wrażeniem jednej z książek, napisał do autora: "Pana twórczość jest ważna, bo ocala". Był architektem, naukowcem, autorem pierwszej polskiej encyklopedii "Architektura i budownictwo", poetą, ale przede wszystkim lwowiakiem. Starał się, by jego warszawskie mieszkanie miało klimat i atmosferę dawnego domu na Łyczakowie, pełnego ciepła i życzliwości, gościnnego i otwartego - takiego jak miasto, w którym dorastał. Wszystko, każdy drobiazg w mieszkaniu Witolda Szolgini, to był Lwów i pamięć o nim. Witold Szolginia zmarł w 1996 roku, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim, wraz z grudką ziemi z ukochanego Lwowa. Autorka filmu zabiera widzów na wyprawę do przedwojennego Lwowa, a właściwie pozwala, by to Witold Szolginia był przewodnikiem po swoim mieście. Komentarzem do materiałów archiwalnych TVP, WFDiF oraz pochodzących z prywatnego archiwum bohatera są fragmenty prozy i poezji Witolda Szolgini - barwne opisy lwowskiego życia, lwowskiej architektury, lwowiaków. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 1 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Zrealizowany z rozmachem i dbałością o szczegóły historyczne 13 - odcinkowy serial wojenno - sensacyjny z gwiazdorską obsadą. Scenariusz napisał Bogusław Wołoszański na podstawie własnej powieści "Twierdza szyfrów". Tytułowa twierdza to dolnośląski zamek Czocha. Zdjęcia kręcono także w zamkach: Książ, Bolków i Pszczyna. Serial ten to pierwsza produkcja TVP nakręcona techniką HD. Osią akcji są działania wywiadów amerykańskiego i radzieckiego gorączkowo poszukujących w ostatnich miesiącach wojny tajemniczej niemieckiej maszyny określanej jako "ryba - miecz". Miała ona odczytywać radzieckie szyfry jednorazowe uważane za niemożliwe do złamania. Niemiecka maszyna prawdopodobnie działała w tajnym ośrodku Pers Z w Jeleniej Górze, który został stamtąd ewakuowany w lutym 1945 r. 12 kwietnia 1945 r. amerykańska grupa TICOM, kierowana przez komandora Howarda Compaigne'a, odnalazła "rybę - miecz" w niemieckim mieście Rosenheim. Urządzenie to przewieziono do USA, gdzie użyto go do odczytywania radzieckich depesz dyplomatycznych. Jest marzec 1945 r. Kpt. Johann Jorg (Paweł Małaszyński), agent polskiego wywiadu, działający w tajnym ośrodku kryptologicznym Pers Z w Jeleniej Górze (Hirschbergu), fotografuje transport rakiety nowego typu. Jeszcze nie zdaje sobie sprawy z wagi odkrycia. Ścigany przez żołnierzy z konwoju ratuje się desperackim skokiem do jeziora. Ranny dociera do mieszkania swojej łączniczki Natalii (Karolina Gruszka), której przekazuje rolkę z filmem. Dziewczyna jest zakochana w przystojnym oficerze, ale nie śmie wyjawić swojego uczucia. Fotografie docierają do Londynu i Waszyngtonu i wywołują tam prawdziwy alarm. Płk Hayes (Marek Barbasiewicz), szef Agencji Bezpieczeństwa Armii, ostrzega prezydenta Franklina D. Roosevelta, wizytującego tajny ośrodek Site Y w Nowym Meksyku, że szpiedzy radzieccy działający w amerykańskich laboratoriach atomowych dotarli do najważniejszych tajemnic. Z tej wiedzy korzystają też naukowcy niemieccy, którzy odczytują radzieckie depesze, przechwytywane przez nasłuch radiowy, za pomocą maszyny deszyfrującej nazywanej Aparat. Prezydent rozkazuje zdobyć tę maszynę. Rozpoczyna się prawdziwy wyścig, najbliższy celu wydaje się Jorg. Na wieść, że istnienie Aparatu przestało być tajemnicą, Niemcy decydują się ewakuować maszynę z Jeleniej Góry do bezpieczniejszego miejsca - podziemi zamku Czocha. Zostaje tam również oddelegowany Johann Jorg. W zamku o tajemnicę niezwykłego urządzenia dba Obersturmbannführer Hans Jacob Globcke (Jan Frycz), wspomagany przez bezwzględnego Matheasa Beera (Borys Szyc). Globcke, absolwent prawa uniwersytetu monachijskiego, człowiek przebiegły i cyniczny, szybko orientuje się, kim jest Jorg, stając się tym samym jego najgroźniejszym przeciwnikiem. W zamku Jorg spotyka tajemniczą, piękną dziewczynę. Jej obecność w ponurej twierdzy opanowanej przez SS wydaje się dość zaskakująca. 20:00 JÓZEF MACKIEWICZ. W POSZUKIWANIU PRAWDY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Mańka Scenariusz: Jarosław Mańka W filmie "Józef Mackiewicz. W poszukiwaniu prawdy", wyprodukowanym przez Muzeum Historii Polski, twórcy starają się odpowiedzieć na pytania: na czym polegał fenomen Mackiewicza - pisarza, który - zdaniem jednego z ekspertów - nadal pisze? Dlaczego jego twórczość do dziś wzbudza gorące spory? Film pokazuje pisarza, wokół którego przez lata narosło wiele tajemnic i przekłamań. Pisarza, który z powodu swojej niezłomnej postawy dosłownie ryzykował życiem. Twórcy podążają śladami Józefa Mackiewicza, odwiedzając miejsca, w których dorastał i mieszkał przyszły wielki pisarz (Wilno, Czarny Bór). Wędrują także szlakiem powojennej odysei pisarza i jego żony Barbary Toporskiej (Londyn, Monachium). O życiu i twórczości Mackiewicza opowiadają ludzie, którzy mieli szansę go poznać osobiście, eksperci oraz miłośnicy jego prozy. 21:00 JACKIE Dramat, film biograficzny, 95 min, Francja/Hongkong/USA/Chile 2016 Reżyseria: Pablo Larrain Scenariusz: Noah Oppenheim Aktorzy: Natalie Portman, Peter Sarsgaard, Greta Gerwing, Billy Crudup, John Hurt Film otrzymał trzy nominacje do nagrody Oscara: za najlepszą rolę pierwszoplanową dla Natalie Portman oraz za muzykę i kostiumy. Fabuła koncentruje się wokół przeżyć Jacqueline Bouvier Kennedy bezpośrednio po zamachu w 1963 roku na jej męża, Johna F. Kennedy'ego, 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Kiedy mąż Jackie zostaje wybrany na prezydenta, ona ma 34 lata. Zachwyca urodą, elegancją i wspaniałym stylem. Szybko staje się jedną z najbardziej znanych kobiet na świecie. Bajkowe życie rozpada się jednak jak domek z kart 22 listopada 1963 roku. Podczas wyborczej podróży do Dallas, John F. Kennedy ginie od kul zamachowca. Próby ratowania postrzelonego prezydenta nie przyniosły rezultatu. Umiera w szpitalu na stole operacyjnym. Pogrążona w żałobie Jacqueline, na pokładzie Air Force One, powraca do Waszyngtonu. Mierząc się z tragedią, postanawia kontynuować dzieło męża. O przeżyciach i cierpieniu Jackie widz dowiaduje się z wywiadu przeprowadzonego z wdową. Rozmowa toczy się nie tylko na temat historycznej spuścizny jej męża. W filmie została również pokazana rola szwagra Jackie, Roberta F. Kennedy'ego, który po zamachu mocno ją wspiera, dzieli z nią ból i żal po stracie męża. Pomaga w długich przygotowaniach do państwowego pogrzebu, opiekuje się rodziną, próbuje ulżyć dzieciom pogrążonym w smutku po stracie ojca. W tym trudnym czasie Jackie cierpi na bezsenność, jest pod wpływem środków uspokajających. Targają nią wyrzuty sumienia, że nie zrobiła nic, by ochronić męża. Miała nawet myśli samobójcze. 22:40 TANIEC Z ROSYJSKIM NIEDŹWIEDZIEM CZ. 1 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2024 Reżyseria: Krzysztof Dzięciołowski Scenariusz: Krzysztof Dzięciołowski, Katarzyna Pisarska Zdjęcia: Marcin Jurakowski Prowadzący: Katarzyna Pisarska W obliczu trwającej inwazji Rosji na Ukrainę lęk przed wojną powrócił do Europy. Katarzyna Pisarska, przewodnicząca Warsaw Security Forum, wyrusza w podróż, aby zrozumieć, dlaczego Zachód źle ocenił Władimira Putina. Przez lata przywódcy Zachodu wierzyli, że Rosja może być wiarygodnym partnerem handlowym. Głos Europy Środkowej i Wschodniej często pozostawał niesłyszany, ponieważ dostęp do taniej rosyjskiej ropy i gazu był ważniejszy niż obawy o bezpieczeństwo państw, które kiedyś były satelitami Związku Radzieckiego. Tymczasem wojna w Ukrainie radykalnie zachwiała poczuciem bezpieczeństwa w Europie Środkowej. Miliony ukraińskich uchodźców przybyły do Europy. Obrazy wojny dominują w wiadomościach. Gdy poparcie USA dla Ukrainy słabnie, jaka jest odpowiedź Europy w sprawie własnego bezpieczeństwa? Jakie lekcje może wyciągnąć Zachód z Europy Środkowej? Jak Polska i inne kraje postkomunistyczne mogą pomóc w przywróceniu pokoju i stabilności na kontynencie? Prof. Katarzyna Pisarska to polska przedsiębiorczyni społeczna, działaczka obywatelska i akademicka. Jest założycielką Europejskiej Akademii Dyplomacji, Szkoły Studiów Politycznych V4 i współzałożycielką Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, Warsaw Security Forum i Międzynarodowego Centrum Zwycięstwa Ukrainy. 23:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 00:45 1819 KG WIARY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Aneta Chwalba, Maciej Muzyczuk, Artur Chwalba, Maciej Muzyczuk Scenariusz: Artur Chwalba, Maciej Muzyczuk Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Wojciech Jeznach 1819 - tyle kilogramów waży 15 - metrowy, żelazny krzyż, stojący na Giewoncie. Inicjatywa postawienia go tam wyszła od zakopiańskiego proboszcza, ks. Kazimierza Kaszelewskiego, a wierni szybko ją podchwycili. 400 elementów krzyża odlano w Krakowie, potem przywieziono pod Giewont. Wnieśli je na szczyt w 1901 roku na swych barkach mieszkańcy Zakopanego, aby w ten sposób uczcić początek nowego wieku. Od ponad 100 lat krzyż ten jest symbolem polskiej religijności, góralskiego uporu i trwania w wierze. Jan Paweł II również darzył to miejsce wyjątkową miłością. Od śmierci papieża w 2005 roku, grupa młodych zakopiańczyków co roku 2 kwietnia zaczęła wnosić na szczyt Giewontu ważący kilkadziesiąt kilogramów sprzęt oświetleniowy, by o 21.37 rozświetlić krzyż i w ten sposób oddać hołd wielkiemu Polakowi. W tej grupie byli: Tomek - przyszły informatyk, 26 - letni Krystian - właściciel pubu, Jasiek - właściciel wypożyczalni sprzętu narciarskiego, 17 - letni Marcin - uczeń technikum budowlanego, 25 - letni Szymon - hotelarz oraz jedyna w tym gronie dziewczyna, 18 - letnia Kasia. Jedni bardzo wierzący, inni trochę mniej, a może tylko mniej gorliwi w praktykowaniu wiary, traktują tę coroczną wędrówkę na szczyt góry jako pokutę za grzechy. Mają poczucie, że robią coś dobrego i ważnego nie tylko dla nich, ale dla wszystkich Podhalan, zachowujących tak żywe wspomnienie o papieżu. Sfilmowane przygotowania i przebieg tej wyprawy w kwietniu 2007 r. , wypowiedzi jej uczestników mówiących o tym, jak narodził się ten pomysł, o swojej motywacji, a teraz już także i duchowej potrzebie odbycia co roku swoistej pielgrzymki na Giewont, przeplatają opowieści górali, których przodkowie sami uczestniczyli w stawianiu krzyża. W filmie odtworzono też - wykorzystując stylizowane, utrzymane w kolorze sepii zdjęcia - prawdopodobny przebieg tego przedsięwzięcia, nie zabrakło też refleksji na temat siły i wyjątkowości góralskiej wiary. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 277 "MIEJSCE DOBREJ PAMIĘCI" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W drugiej części Bogusław Wołoszański kontynuuje oprowadzanie po zabudowaniach fortu Eben Emael. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.