TVP Historia Poniedziałek, 07.04.2025 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1795 - francuskie Zgromadzenie Narodowe ustanowiło podstawowe jednostki miar: metr i gram; 1951 - rekord dziennego wydobycia węgla - apogeum stachanowskiego modelu pracy w Polsce Ludowej; 1978 - Niezależna Oficyna Wydawnicza "NOWA" opublikowała "Dokumenty bezprawia"; 1995 - otwarcie pierwszego odcinka metra w Warszawie; 07:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 27 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 07:40 EX LIBRIS - ODC. 567 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęcony książkom o tematyce historycznej. Co tydzień są prezentowane nowe pozycje warte uwagi. 08:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 2/13 Serial sensacyjny, wojenny, TVP, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W 1939 r. , w czasie przekazywania przez NKWD więźniów oficerom gestapo, obecny tam przedstawiciel MSZ, Johann Jorg, zażądał wydania jednego z więźniów - oficera polskiego wywiadu lotniczego, kpt. Andrzeja Czernego. Marzec 1945 r. Beer, sprawdzający na rozkaz Globckego akta Jorga, znajduje wzmiankę o tym wydarzeniu. Globcke przypomina sobie, że opowiadał mu o tym Harry Sauer, szef bezpieczeństwa w zamku Książ. Postanawia do niego pojechać. W czasie nocnej libacji Sauer potwierdza, że Jorg zabrał więźnia, co rozzłościło Heydricha. Szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy uznał, że Jorg działał na polecenie szefa Abwehry, adm. Canarisa, zamierzającego zdradzić Zachodowi najściślej strzeżoną tajemnicę Niemiec: osiągnięcia naukowców pracujących nad rozszczepieniem atomu. Sauer otrzymał rozkaz, aby znaleźć tego dowody, więc uprowadził i torturował Jorga. Nie wydobył od niego informacji o działaniach Canarisa, gdyż ludzie admirała uwolnili Jorga. Ten, po wygojeniu złamanej szczęki, został wysłany przez Canarisa do bezpiecznego miejsca: Jeleniej Góry, gdzie rozpoczął pracę w tajnym ośrodku kryptologicznym. Jorg, wciąż pod baczną obserwacją Globckego, poznaje piękną dziewczynę, którą widział na schodach w zamku. To Anna Maria Solof (Anna Dereszowska), siostrzenica właściciela zamku, hrabiego Gütschowa. Dziewczyna ostrzega Jorga, że jego zwierzchnicy nie będą tolerować ich znajomości. Myli się. Globcke uważa, że to sprzyja jego planom. Jorg jedzie z nią do pobliskiego miasteczka Leśna, gdzie przybyła już jego łączniczka Natalia; dzięki niej Jorg będzie mógł nawiązać kontakt z centralą. 09:00 HISTORIA POLSKI - KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 10:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe. 10:35 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 1 DUERO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 1 DUERO/DOURO) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. W tym odcinku rzeka Duero - w Hiszpanii i Portugalii ma 895 km, na odcinku około 130 kilometrów jest rzeką graniczną między tymi krajami. Najbardziej zasobna w wodę na Półwyspie Iberyjskim i druga pod względem długości (po Ebro). Źródło rzeki znajduje się w Górach Iberyjskich na wysokości 2080 m n.p.m. w masywie Sierra de Urbión, na północny zachód od miasta Soria w Hiszpanii. Początkowo płynie w kierunku południowym, poniżej miasta Almazn po czym przyjmuje kierunek zachodni, następnie płynie w obniżeniu pomiędzy Górami Iberyjskimi i Kordylierą Centralną. Przepływa przez wyżynę Starej Kastylii po czym na zachodnim krańcu Mesety Iberyjskiej tworzy kanion o długości ok. 100 km i głębokości do 400 m. Uchodzi do Oceanu Atlantyckiego na terenie Portugalii, tworząc estuarium. Wykorzystywana do nawadniania i w hydroenergetyce. W dolnym biegu rzeki liczne winnice, w tym znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO region winiarski Alto Douro. 11:35 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: WŁADYSŁAW I ŁOKIETEK Debata, 31 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Władysław Łokietek, syn księcia Kazimierza I kujawskiego, urodził się w roku 1260 lub 1261. Po śmierci Przemysła II w 1296 roku sprawował władzę w Wielkopolsce. Został stąd jednak wygnany, a jego miejsce zajął król czeski Wacław II. Po powrocie z wygnania w 1304 roku podjął walkę o odzyskanie władzy. Sukcesywnie jednoczył ziemie polskie. Mimo niepowodzeń - między innymi utraty Pomorza Gdańskiego i buntu niemieckiego mieszczaństwa w Krakowie - doprowadził do zjednoczenia dwóch dzielnic i jako pierwszy władca Polski koronował się w Krakowie w 1320 roku. W granicach Polski znalazła się Wielkopolska i Małopolska. Kiedy Łokietek umierał w 1333 roku, zjednoczona Polska nie obejmowała już Śląska, Pomorza Zachodniego i Gdańskiego, Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej. 12:10 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 11/21 - CUDZE NIESZCZĘŚCIE, CZYLI ŚWIADEK OBRONY Serial TVP, 44 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszek, Bogdan Ejmont, Barbara Bargiełowska, Seweryn Butrym, Edward Dziewoński, Jan Himilsbach Kolega z budowy, inżynier Bek, zwraca się do Karwowskiego z nietypową prośbą. Podejrzewa, że żona go zdradza i chciałby, żeby kolega przez pewien czas ją śledził. Powodowany męską solidarnością Stefan spełnia prośbę kolegi, przez co naraża się na szereg nieprzyjemnych sytuacji. Ostateczna kompromitacja następuje w sądzie, podczas sprawy rozwodowej Beków. 13:00 WESTERPLATCZYK Z BIAŁORUSI Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1991 Scenariusz: Andrzej Piszczek Zdjęcia: Wojciech Ozdowski Losy jednego z obrońców Westerplatte - Jana Romasza. Dwukrotnie uczestniczył w spotkaniach rocznicowych westerplatczyków. Nominowany ppor. w stanie spoczynku. Bohater programu mówi o swoich przodkach, polskim rodowodzie, wspomina lata II wojny światowej. 13:30 NIEPOSKROMIONE WIELKIE JEZIORA - ODC. 1 OD ŹRÓDEŁ PO OCEAN (GREAT LAKES UNTAMED / DIE GROEN SEEN EP. 1. SOURCE TO SEA) Cykl dokumentalny, 50 min, Kanada/Niemcy, 2022 Reżyseria: Ted Oakes, Jeff Morales, Nicholas De Pencier Dokumentalna seria, ukazująca po raz pierwszy historię naturalną największego ekosystemu słodkowodnego na ziemi: pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. Od brzegów jeziora Superior po wodospad Niagara życie milionów ludzi jest kształtowane przez Wielkie Jeziora. W świecie, w którym brakuje słodkiej wody, są jednym z najważniejszych ekosystemów naszej planety, dostarczając jedną piątą światowych zasobów słodkiej wody powierzchniowej. Ta seria bada kluczową rolę działu wodnego Wielkich Jezior, piękno i historię tego stale ewoluującego środowiska oraz dziwne i wyjątkowe zachowanie zwierząt, które przystosowały się do brutalnych zim i niezwykle nieprzewidywalnych zmian temperatury wiosną. Odc. 1 - "Od źródeł po ocean". By dobrze poznać krainę, trzeba przeniknąć do jej świata, odkryć rządzące nim prawa i przygotować się na wszystko. Bowiem za tym, co widzimy, zwykle kryje się coś więcej. Wielkie Jeziora Ameryki Północnej zawierają jedną piątą światowych zasobów wody słodkiej. Dziś, gdy tej wody jest coraz mniej, są ważniejsze niż kiedykolwiek. Wciąż jednak niewiele o nich wiemy. Potrafią być gwałtowne jak wzburzone morze, a jednocześnie zasilają bogatą sieć życia ponad powierzchnią i pod wodą. Tworzą wokół siebie świat lasów i obszarów podmokłych. Zapewniają istnienie wielkim miastom dwóch krajów. By je poznać, nie wystarczy posłużyć się mapą. Musimy pokonać 3 tysiące kilometrów wodnym szlakiem przez kontynent: od źródeł po ocean. 14:35 ZAGADKA EGIPSKICH HIEROGLIFÓW I BRACIA CHAMPOLLION (THE EGYPT CODE BREAKERS: CHAMPOLLION BROTHERS / DANS LE SECRET DES HIÉROGLYPHES. LES FRÈRES CHAMPOLLION) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jacques Plaisant Film dokumentalny - opowieść o braciach Champollion i ich niezwykłej przygodzie. Historia rozszyfrowania egipskich hieroglifów, jednej z największych zagadek w historii ludzkości. W wieku 38 lat Jean - Francois Champollion spełnił marzenie swojego życia i stanął naprzeciw egipskich świątyń, odkrywając ich tajemnice. W 1822 roku dokonał jednego z największych odkryć swojej epoki. Zaczął odczytywać hieroglify. W drodze, która doprowadziła Jeana - Francoisa Champolliona do odczytania egipskiego pisma, od początku towarzyszył mu ukryty w cieniu starszy brat, Jacques - Joseph. Pisali do siebie listy przez ponad trzydzieści lat. Licząca kilka tysięcy stron korespondencja, przechowywana w ich rodzinnym domu, od kilku lat jest dostępna dla badaczy. To opowieść o ludziach, dzięki którym przemówiły hieroglify. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 207 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Marcin Marciniak, Jan Piotr Szafraniec, Dominik Rettinger Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Karol Biskup, Piotr Nowak, Wenanty Nosul, Jacek Ryś, Marianna Zydek, Karina Seweryn, Paulina Lasota, Hanna Wojak, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Wojciech Dmochowski, Kacper Lech Guncel i Maciej Borkowic dowiadują się, że Bolka nie ma w Świdnicy i muszą uciekać dalej. Bogdan widząc, że Błażej go zdemaskował, postanawia go zabić. Kazimierz na wieść o tym, co się stało w Poznaniu, pozbawia Borkowica wszelkich praw, nakazuje ściganie go i zabicie bez sądu. Adelajda zdradza Kunegundzie, że Kazimierz miał liczne kochanki. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - 24 GODZINY IGORA GUZENKO Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Krzysztof Globisz, Jan Peszek, Beata Kawka, Krzysztof Kołbasiuk Wrześniowego wieczoru 1945 roku Igor Guzenko, szyfrant ambasady radzieckiej w Ottawie postanowił zrealizować plan, który obmyślał od dawna. Wyniósł z terenu ambasady tajne raporty, zawierające pseudonimy szpiegów i informacje umożliwiające ich zidentyfikowanie, oraz wyniki szpiegowskich akcji, prowadzonych przez radzieckie siatki wywiadowcze na terenie Kanady. 16:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. KAZIMIERZ SOLSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Kazimierz Solski należał do Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko - bolszewickiej 1920. Absolwent Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. Podczas swojej służby był m.in. adiutantem gen. Władysława Andersa. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną i trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku. Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany. Pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu. 17:05 HISTORIA POLSKI - KOBIETA RYŚ Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Filmowa opowieść o Królowej Orawy, pięknej wewnętrznie postaci na tle przepięknych miejsc. Historia Józefiny Machay - Mikowej ps. Ryś, która jest symbolem połączenia kruchości, wrażliwości i delikatności kobiecej z nieprawdopodobną siłą charakteru, walecznością i żelazną odwagą. Aktywistka społeczna wrażliwa na biedę i wykluczenie, niezłomna działaczka niepodległościowa, jednocześnie dowcipna i krytyczna, zadziorna kobieta, która w czasie wojny stała się twardą żołnierką, konspiratorką i postawiła świadomie wszystko na jedną szalę. Na Orawie uznawana jest za bohaterkę, nazywana jest Męczennicą z Orawy. Subtelna filmowa opowieść inkrustowana muzyką stworzoną przez Emila Mikę, męża bohaterki, zamordowanego w Auschwitz. 17:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. JÓZEF BILEWSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Józef Baran - Bilewski (1899 - 1940), wybitny sportowiec, lekkoatleta, olimpijczyk, mistrz Polski w rzucie dyskiem i pchnięciu kulą, kapitan artylerii Wojska Polskiego. Ofiara zbrodni katyńskiej. 18:00 EX LIBRIS - ODC. 568 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 18:20 FLESZ HISTORII - ODC. 706 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:45 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - ŻAGAŃ Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Krzysztof Grzybowski Według legendy Żagań został założony ok. 700 roku przez słowiańską księżniczkę Żagannę, która była córką Wandy, a wnuczką króla Kraka. Pierwsza pisemna wzmianka o Żaganiu, jako grodzie kasztelańskim, pochodzi z 23 maja 1202 roku. Kilkadziesiąt lat później do miasta zostają ściągnięci kanonicy regularni św. Augustyna, którzy rozpoczynają budowę swojego opactwa. Poaugustiański zespół klasztorny w Żaganiu należy do najcenniejszych zabytków sakralnych historycznego Śląska. Jest wybitnym przykładem budowli w stylu gotyckim i barokowym. Przez wieki, opactwo było przodującym ośrodkiem religijnym i naukowym w zakresie teologii, prawa kanonicznego i rzymskiego. Teraz jako zabytek historii należy do grona najwspanialszych miejsc w południowej Polsce. 19:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 3/13 Serial sensacyjny, wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Marzec 1945 r. Do ośrodka szkoleniowego cichociemnych w Szkocji przyjeżdża tajemnicza Joanna, która poszukuje majora Andrzeja Czernego. Nakazuje mu pojechać do willi wywiadu brytyjskiego w Duxford. Czerny usiłuje protestować, gdyż rozkaz nie pochodzi od jego przełożonych, ale Joanna oświadcza, że są sprawy, o których przełożeni nie chcą wiedzieć. W Duxford Czerny poznaje kmdr. Compiegne'a, Amerykanina, dowódcę specjalnej grupy wywiadu, która ma poszukiwać niemieckich kryptologów i szyfrów. W zamku Czocha szef kryptologów, profesor Kunze, rozzłoszczony, że Globcke tak długo nie pozwala Jorgowi podjąć pracy, zmusza szefa bezpieczeństwa do wystawienia przepustki do tajnej strefy zamku. Jorg poznaje "Aparat" - niezwykłą maszynę łamiącą radzieckie szyfry jednorazowe, uchodzące za całkowicie pewne. Jednakże maszyna źle funkcjonuje. Wraz z Kerstin Nowolk oboje mają znaleźć błąd. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - WERCYNGETORYKS, BOHATER GALÓW (VERCINGTORIX, LE PREMIER DES GAULOIS) Cykl dokumentalny, 100 min, Francja, 2023 Lektor: Marek Ciunel "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski "Secrets d'Histoire") to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Prezenterem programu jest znany dziennikarz telewizyjny - Stephan Bern. Każdy z odcinków przedstawia losy wielkiej postaci historycznej. Z kamerą udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury: zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 22:00 POCIĄGI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - ODC. 1/4. PRĘDKOŚĆ (TRAINS THA CHANGED THE WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Seria opowiada o tym, jak cztery kultowe pociągi zrewolucjonizowały podróże koleją i zainspirowały niesamowite projekty kolejowe na całym świecie. Bez wątpienia od ponad 200 lat pociągi zmieniają życie ludzi. Zrewolucjonizowały sposób podróżowania, sposób pracy... a nawet sposób spędzania wakacji. Autorzy podróżują na pokładzie legendarnych lokomotyw kolejowych, takich jak Flying Scotsman i Stephenson's Rocket i w każdym odcinku przybliżają dziedzinę życia, która uległa dramatycznej przemianie dzięki pociągowi. 22:50 KRONIKI HITLERA - ODC. 12. ZBRODNIARZ WOJENNY. LATA 1943 - 1944 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Lektor: Paweł Straszewski Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 01:00 KRYPTONIM KOŚCIÓŁ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Grzegorz Liwiński Stalowa Wola to sztandarowy projekt COP - u. Miasto i hutę wybudowano w rekordowym tempie dwóch lat i trzech miesięcy, ale niestety wybuch wojny uniemożliwił dokończenie całości projektu. Nie zdążono także wybudować kościoła. Po wojnie, po długich staraniach, dopiero po odwilży w 1956 roku uzyskano zezwolenie na budowę kościoła na miarę 20 - tysięcznego miasta. Niestety pozwolenie na budowę cofnięto w 1961 roku. Kościół był już wybudowany w stanie surowym w 70 procentach, ale władza zmieniła kurs wobec budownictwa sakralnego i postawiła sobie za punkt honoru całkowite usunięcie kościoła z miejsca, w którym był budowany. Od tego czasu przez 10 lat trwała trudna batalia mieszkańców i władz kościelnych o dokończenie kościoła. Władza uruchomiła aparat represyjny MO i SB w celu niedopuszczenia do wznowienia budowy. Zaangażowano około stu tajnych współpracowników i kontaktów operacyjnych. Inwigilowano proboszcza i komitet budowy, niepokornych szykanowano, skazywano na dotkliwe grzywny pieniężne, próbowano skłócać wiernych z klerem, dyskredytowano księży itp. Dopiero w 1971 roku przy kolejnej odwilży politycznej uzyskano pozwolenie na dokończenie budowy, a symbolicznym zwieńczeniem trudnej walki było poświecenie gotowego kościoła przez przyszłego papieża kard. Karola Wojtyłę. Kościół ten odegrał też bardzo ważną rolę w powstaniu ruchu Solidarności na terenie Stalowej Woli. W 1988 roku Huta Stalowa Wola była najdłużej strajkującym zakładem w walce o przywrócenie legalności "Solidarności", a ówczesny proboszcz ks. Edward Frankowski odegrał ważna rolę w podtrzymaniu gasnącego strajku. W filmie występują uczestnicy i świadkowie tamtych trudnych lat, m.in. bp Edward Frankowski, abp Ignacy Tokarczuk, przywódca strajku w 1988 roku Wiesław Wojtas, prezydent Stalowej Woli Lucjusz Nadbereżny. W filmie wykorzystano nigdzie do tej pory niepublikowane materiały z archiwum IPN oraz unikatowe materiały filmowe. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PANZER III ODC. 288 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.