TVP Historia Środa, 09.04.2025 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1553 - zmarł Francois Rabelais; 1946 - dekret pozwalający wydawać klasyków literatury tylko wydawnictwom państwowym i spółdzielczym; 1966 - Kościół katolicki zaprzestał wydawania "Indeksu Ksiąg Zakazanych"; 1968 - zmarła Zofia Kossak - Szczucka; 07:00 EX LIBRIS - ODC. 568 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 07:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 353 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 07:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. WŁODZIMIERZ GODŁOWSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Włodzimierz Józef Godłowski (ur. 7 listopada 1900 w Stryju, zm. wiosną 1940 w Katyniu) polski lekarz neurolog i psychiatra, docent, profesor nadzwyczajny. Porucznik służby zdrowia rezerwy Wojska Polskiego, uczestnik trzech wojen (1918 - 1920, 1939), ofiara zbrodni katyńskiej. Urodził się jako syn Aleksandra (lekarza pracującego w Lesku[1]) i Heleny, z domu z Bierzecka. W rodzinnym Stryju ukończył szkołę podstawową, a w 1918 Gimnazjum Męskie w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stanisław Michalski i Jakub Zaleski również ofiary zbrodni katyńskiej oraz Marian Kister). Jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego 3 listopada 1918, następnie podczas wojny polsko - ukraińskiej był w załodze pociągu pancernego Smok, uczestniczył w walkach o Lwów 1918 - 1919, za co został odznaczony Odznaką Honorową Orlęta. Pod koniec 1919 został przeniesiony do rezerwy. Po wybuchu wojny polsko - bolszewickiej ponownie ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego w 1920, został przydzielony do 43 Pułku Strzelców Kresowych i brał udział w walkach w Małopolsce Wschodniej, w ofensywie lubelskiej i na Wołyniu. Po zakończeniu działań wojennych został przeniesiony do rezerwy 6 grudnia 1920. 08:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 4/13 Serial sensacyjny TVP, 43 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W pobliżu zamku Czocha wybucha pożar. Jorg przedostaje się do ogarniętego płomieniami tajnego ośrodka ukrytego w lesie. Fotografuje znajdujący się tam reaktor atomowy. Na miejsce przybywają Globcke i Sauer. Widząc zabitego wartownika, Sauer wysyła do wnętrza zadymionego tunelu swojego pomocnika, Wolfa. W walce zwycięża Jorg, ale relacja Wolfa podsuwa Globckemu odpowiedź na pytanie, kim mógł być człowiek, który przedostał się do tajnych podziemi. Choć nie udaje mu się schwytać Jorga, nabiera przekonania, że jest on szpiegiem. W Paryżu komandor Compaigne i Czerny spotykają się z Joanną, która wyjawia im sekret zamku Czocha. To właśnie jest miejsce, do którego mają dotrzeć. Na Śląsku, gdzie wojska radzieckie toczą krwawe boje o Lubań odległy od Czochy o 20 kilometrów, generał Zawieniagin otrzymuje informacje od swojego szpiega "Kruka", że Niemcy odczytują radzieckie szyfrogramy. Generał musi przejąć maszynę lub zniszczyć ją, gdyż Stalin nie wybaczy mu, że pod jego bokiem pracowało takie urządzenie, a on nie znalazł sposobu, aby je zablokować. Uznaje więc, że należy dokonać desantu na zamek, co wydaje się samobójczym przedsięwzięciem. Generał nie troszczy się jednak o los swoich ludzi. Beer coraz częściej kręci się w pobliżu Natalii, chcąc się na niej zemścić po upokarzającej bójce z żołnierzami, o która ją obwinia. Zbiera informacje na jej temat, choć wciąż nie może znaleźć punktu zaczepienia. Wokół dziewczyny zaciska się pętla. Nowy wóz pelengacyjny coraz częściej i szybciej namierza miejsca, z których Natalia przekazuje radiogramy z wiadomościami od Jorga, lecz dziewczynie udaje się uniknąć aresztowania. Załoga wozu niespodziewanie odkrywa też, że w okolicy działa druga radiostacja, o czym jeden z techników informuje Globckego. Oznaczałoby to, że w małym miasteczku działa również drugi szpieg. 09:00 HISTORIA POLSKI - LISTY ŚMIERCI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak, Mirosław Basaj Lektor: Danuta Stachyra, Tomasz Marzecki Wykonawcy: Małgorzata Joźwiak, Tomasz Zaród Film dokumentalny w reżyserii Hanny Zofii Etemadi pokazuje bezprecedensowe działania, podjęte przez hitlerowców, na wiele miesięcy przed agresją na Polskę. Działania te miały na celu stworzenie list planowej likwidacji polskich elit, podczas przyszłych działań wojennych. Film ujawnia akcje niemieckiego wywiadu i mniejszości niemieckiej, mieszkającej w Polsce, w wyniku czego powstały tajne listy Polaków, uznanych za niebezpiecznych dla Rzeszy. Listy te stanowiły podstawę eksterminacyjnych działań, przeprowadzanych przez specjalne grupy operacyjne policji bezpieczeństwa (Einsatzgruppen) oraz formacje wspomagające (Selbstschtzgruppen), Działania te to tzw. Akcja politycznego oczyszczania terenu, szczególnie brutalna na ziemiach włączonych do Rzeszy. 09:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JEŃCY CZ 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego jeńcom wojennym. 10:30 NAZYWAM SIĘ BELJUNG. MIKOŁAJ BELJUNG Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Każda wojna jest okrutna. W każdej wojnie dzieją się historie tragiczne, ale także niespotykane i fascynujące, czasem takie w które trudno uwierzyć. I nie ma chyba bardziej interesujących życiorysów niż historie życia szpiegów. Jednym z nich był mało znany Mikołaj Beljung, działający podczas II wojny światowej jako agent Armii Krajowej. Urodził się w 1914 roku, w rumuńskim Lugoj. Jego ojciec był Francuzem, a matka Węgierką. Sam posiadał obywatelstwo węgierskie. Od młodzieńczych lat kochał piłkę nożną. Grał w rumuńskich klubach, a jako młodzieniec wyjechał do Francji. Tam uczestniczył w bójce, za co groziło mu więzienie, więc wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Kiedy zrozumiał, że to nie dla niego, zdezerterował. Ujęty, siedział w więzieniach we Francji i Hiszpanii. Po ucieczce ukrywał się w Niemczech, gdzie związał się z ruchem antyfaszystowskim. Aresztowany przez Niemców, siedział w więzieniach w Saarbrücken, a następnie w Pradze na Pankracu. Po wybuchu wojny dostał nakaz pracy w biurze przesiedleńczym w Katowicach, w Polsce znalazł się w 1940. Do Armii Krajowej wstąpił w 1941 na Górnym Śląsku za sprawą Elżbiety Orlińskiej, wówczas łączniczki polskiego ruchu oporu, którą poznał w Katowicach. Cechowała go nieprzeciętna inteligencja i zimna krew, jak również talent aktorski. Podejrzewany jednak coraz bardziej o powiązania z polskim ruchem oporu musiał w końcu uciekać z Katowic. Ukrywał się w Wiedniu, gdzie o mało co nie został zdekonspirowany przez słynną agentkę gestapo Helenę Matejankę ps. Krwawa Julka. Powrócił na Śląsk i do końca wojny ukrywał się w Rudzie Śląskiej. Po wojnie, jak wielu członków AK, przesiedział kilka lat w więzieniu. Po wyjściu ożenił się z Elżbietą Orlińską. Został trenerem sportowym, a następnie pierwszym dyrektorem Stadionu Śląskiego. Był założycielem, znanej później przez kilka dziesięcioleci, katowickiej restauracji Hungaria. 11:20 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - KUCHNIA WIELKOPOLSKA. SKOPY, PERKI I CZERNINA ODC. 14 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. 12:10 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 13/21 - KOZIOŁ OFIARNY, CZYLI ROTACJA Serial TVP, 52 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak W resorcie odbywa się reorganizacja. W związku z tym dochodzi do nieuchronnej rotacji stanowisk. Na stanowisko nowego dyrektora zjednoczenia kandyduje wielu inżynierów, jednak komputer uznaje, że najwłaściwszymi kwalifikacjami charakteryzuje się inż. Stefan Karwowski. Szczęśliwa Madzia zostaje wreszcie panią dyrektorową. Nowi koledzy żartują ze Stefana, nazywając go "komputerowym dyrektorem". Inżynier Gajny znajduje w tym potwierdzenie swoich teorii, że Karwowski zawsze potrafi się podwiązać pod właściwą grupę ludzi. Stefan powoli przystosowuje się do nowej sytuacji i swego nowego statusu. 13:10 ZAGADKA EGIPSKICH HIEROGLIFÓW I BRACIA CHAMPOLLION (THE EGYPT CODE BREAKERS: CHAMPOLLION BROTHERS / DANS LE SECRET DES HIÉROGLYPHES. LES FRÈRES CHAMPOLLION) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jacques Plaisant Film dokumentalny - opowieść o braciach Champollion i ich niezwykłej przygodzie. Historia rozszyfrowania egipskich hieroglifów, jednej z największych zagadek w historii ludzkości. W wieku 38 lat Jean - Francois Champollion spełnił marzenie swojego życia i stanął naprzeciw egipskich świątyń, odkrywając ich tajemnice. W 1822 roku dokonał jednego z największych odkryć swojej epoki. Zaczął odczytywać hieroglify. W drodze, która doprowadziła Jeana - Francoisa Champolliona do odczytania egipskiego pisma, od początku towarzyszył mu ukryty w cieniu starszy brat, Jacques - Joseph. Pisali do siebie listy przez ponad trzydzieści lat. Licząca kilka tysięcy stron korespondencja, przechowywana w ich rodzinnym domu, od kilku lat jest dostępna dla badaczy. To opowieść o ludziach, dzięki którym przemówiły hieroglify. 14:20 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 1. GROŹBY (POISON (S) 1. LA MENACE) Cykl dokumentalny, 53 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Film dokumentalny o serii prób unicestwienia wielu osób za pomocą trucizn. Wiktor Juszczenko. Trwale oszpecony przez dioksyny, kiedy próbował nakierować Ukrainę na bliższą integrację z Europą. Aleksander Litwinienko. Zabity radioaktywnym polonem po ucieczce do Wielkiej Brytanii i krytyce Putina. Siergiej Skripal. Namierzony za pomocą nowiczoka po szpiegowaniu dla Wielkiej Brytanii. Aleksiej Nawalny. Władimir Kara - Murza. Lista osób, które prawdopodobnie zostały otrute na rozkaz Putina, jest długa. W latach dwudziestych rosyjskie tajne służby utworzyły pierwsze laboratorium trucizn, którego zadaniem było zabijanie wrogów reżimu komunistycznego. Ale kiedy upadł Związek Radziecki, wydawało się, że wraz z nim umarło zatrucie wrogów. Wszystko zmieniło się, gdy do władzy doszedł Władimir Putin. Od dwudziestu lat rosyjska trucizna płynie w żyłach międzynarodowej dyplomacji. Autorów każdego zatrucia nigdy nie zidentyfikowano z całą pewnością, badanie tego, co działo się za kulisami, kiedy miały miejsce, rzuca światło na relacje między Kremlem a Zachodem. Za każdą z tych spraw toczy się ostateczna rozgrywka, w której stawką są główne kwestie dyplomatyczne i geostrategiczne. Walka o wpływy, zamach na integralność imperium i jego bogactwo energetyczne, każde zatrucie odsłania dno potężnej partii szachów rodem z czasów zimnej wojny. Odc. 1 - "Groźby". Jest to opowieść o zbrodniczej władzy i o jej orszaku duchów. Od ponad dwudziestu lat Władimir Putin sieje śmierć i karmi się naszymi słabościami. Zachód woli odwracać wzrok od kolejnych afer związanych z otruciem, szpiegostwem czy korupcją. To także opowieść o nas samych: świadkach, współwinnych, bohaterach unurzanych w rosyjskich toksynach. Aleksandr Litwinienko został otruty radioaktywnym polonem w Londynie, w 2006 roku, kiedy cały świat żył raczej w zgodzie z Putinem. Sprawa Litwinienki pokazała mi, czym jest Rosja w XXI wieku. W tym konflikcie Putin widzi wrogów w każdym, w tym także w kapitalistach, którzy, pełni dobrych intencji, chcieli ubijać z nim interesy. 15:15 PRASA DONOSI - WIELOKULTUROWA II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W międzywojennej Polsce mieszkali nie tylko Polacy. W granicach odrodzonej Rzeczpospolitej zamieszkiwali też Litwini, Ukraińcy, Żydzi, Niemcy i wiele innych mniejszych grup narodowych. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 209 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Ewa Bulanda, Dominik Rettinger Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Marcin Rogacewicz, Karol Biskup, Piotr Nowak, Wenanty Nosul, Agnieszka Mandat, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Gabriela Chojecka, Maksymilian Michasiów, Grzegorz Wons, Mateusz Mosiewicz Bogdan planuje zamach na Kazimierza. Podczas przygotowań do polowania strzela do króla z kuszy, na ratunek rusza Jasiek. Bogdan ucieka, zabierając ze sobą Audre. Dziewczyna jest zaślepiona miłością do niego. Kazimierz niezwłocznie wyjeżdża do Budy do Elżbiety, by dowiedzieć się kto zlecił sokolnikowi napad. Przed wyjazdem mówi Adelajdzie, że to koniec ich małżeństwa. Jan Jura szykuje się do ślubu z Juttą. 16:05 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 16:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - ZDZISŁAW DZIADULSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Marek Drążewski, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert, Maciej Dancewicz Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska Epitafia katyńskie - cykl poruszających miniatur filmowych, poświęconych zamordowanym przez NKWD w 1940 roku polskim oficerom oraz ich rodzinom. Zdzisław Dziadulski już jako szesnastolatek był członkiem Drużyn Strzeleckich, a jako osiemnastolatek, 4 sierpnia 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Zgłosił się na ochotnika do szwadronu jazdy Władysława Prażmowskiego - Beliny. Wziął udział we wszystkich walkach pierwszego pułku legionowych ułanów. W 1918 r. roku wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył w wojnie polsko - bolszewickiej. Za okazane męstwo na polu walki z bolszewikami został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. W 1922 roku został członkiem grupy olimpijskiej przy pierwszym pułku szwoleżerów w Warszawie. Uczestniczył w igrzyskach olimpijskich w Paryżu, na olimpiadzie w Amsterdamie był zawodnikiem rezerwowym. Reprezentował Polskę w trzynastu międzynarodowych zawodach hipicznych. Między innymi w Nicei, Londynie, Rzymie i Mediolanie. We wrześniu 1939 r. walczył w składzie Mazowieckiej Brygady Kawalerii. 23 września podjęto decyzję, by małymi grupami przedzierać się na Węgry. W niewyjaśnionych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej, trafił do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany w gmachu NKWD w Charkowie. 17:05 HISTORIA POLSKI - MOJA POLSKA - RZECZ O PREZYDENCIE RYSZARDZIE KACZOROWSKIM Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Ryszard Kaczorowski był ostatnim Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. Urodził się w Białymstoku 26 listopada 1919 roku, gdy odrodzona II Rzeczpospolita Polska obchodziła pierwszą rocznicę powstania. Losy Ryszarda Kaczorowskiego i kształtującej swoje oblicze - po 123 latach niewoli - niepodległej Polski w sposób niezwykły są ze sobą powiązane. Główną ideą filmu jest refleksja prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego o Polsce, Polakach i polskości z perspektywy ponad 90 lat obfitującej w wiele niezwykłych wydarzeń najnowszej historii naszej Ojczyzny. 18:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 28 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:35 EX LIBRIS - ODC. 568 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 5/13 Serial sensacyjny, wojenny TVP, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Na leśnej drodze przed Czochą Anna Maria staje w obronie więźnia katowanego przez esesmana. Dowódca konwoju każe ją za to powiesić. Ujmuje się za nią Jorg. Obydwojgu grozi śmierć, ale esesmanów przepędza oddział Wehrmachtu. Globcke, który dowiaduje się o tym zajściu od Beera, nie zgadza się na ukaranie Jorga, co wydaje się dziwne, ponieważ dotychczas usiłował go osaczyć. Tymczasem Rosjanie są już coraz bliżej. Z zamku widać łuny nad pobliskim Lubaniem. Generał Zawieniagin przyjeżdża do oddziału spadochroniarzy, którzy mają dokonać desantu na zamek. Są gotowi zniszczyć maszynę deszyfrującą. W kościele w Leśnej Jorg przekazuje Natalii materiały szpiegowskie. Widzi ich właścicielka mieszkania, folksdojczka Ewelina Robak. Będzie to miało konsekwencje w niedalekiej przyszłości. W strefie X Jorg odkrywa, co blokuje "Aparat". Można go uruchomić, ale potrzebne są do tego radzieckie depesze, zdobyte przez wojska niemieckie w 1941 r. w Charkowie. Wydaje się to nieprawdopodobne, ale Jorg dowiaduje się, że zdobyte depesze przechowywane są w archiwum Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w podziemiach Książa. Jorg musi się tam dostać. Jego szef, profesor Kunze, obiecuje pomoc. Wóz pelengacyjny namierza Natalię nadającą depeszę. W panice dziewczyna pozostawia antenę od radiostacji, którą znajduje Beer. Psy doprowadzają go do ulicy, przy której mieszka Natalia, tam gubią trop. W pokoju Jorga niespodziewanie pojawia się Anna Maria. Pokazuje mu sekretne przejście i prowadzi do lochów, o których wie tylko ona i jej wuj. Nabrała zaufania do Jorga, gdy stanął w jej obronie przed esesmanami. Dziewczyna wyjawia mu, że jest córką Hanny Solof, aresztowanej za działalność przeciwko Hitlerowi i oczekującej na proces w więzieniu w Berlinie. W pobliżu zamku lądują radzieccy spadochroniarze, którzy mają wedrzeć się do wnętrza i zniszczyć "Aparat". Ta samobójcza misja ma jednak szanse powodzenia. W zamku musi być ktoś, kto otworzy im sekretne przejście i doprowadzi do "Aparatu". 20:00 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - JAK ZŁOTO ZMIENIŁO ŚWIAT. ODC. 2 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2022 Serial dokumentalny (10 odcinków), prezentujący najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na współczesną inżynierię. Każdy odcinek pokazuje jedno przełomowe osiągnięcie, takie jak np. piramidy, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. Filmy łączą materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze oraz czerpią z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu odkrywają tajemnice starożytnego świata. Autorzy rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 20:55 PAN KLEKS - WOJNA I MIŁOŚĆ. BAJKA DOKUMENTALNA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Władysław Jurkow Scenariusz: Władysław Jurkow Muzyka: Dariusz Kaliński Niezwykła opowieść o Panu Kleksie i uczniach jego Akademii, to wyprawa do świata nieograniczonej wyobraźni, gdzie triumfuje piękno i dobro. Książka czytającym ją dzieciom daje radość i przygodę, stanie się częścią ich dzieciństwa. Samotność ukrywającego się poety, rozjaśnia promień światła. Poeta jest zakochany. Niezwykłe, romantyczne uczucie. Chęć bycia z ukochaną jest silniejsza od strachu, od zagrożenia śmiercią. Poeta wychodzi z ukrycia by spotykać się z kochaną kobietą. Miłość go odmienia, promienieje, na jego twarzy nie widać strachu. Być może właśnie dlatego nikt na ulicy nie rozpoznaje w nim ukrywającego się Żyda. Poeta przeżył wojnę. Nigdy nie wracał do okupacji, nie opowiadał o czasach Zagłady. Napisał kolejne wersje przygód Pana Kleksa i wiele wierszy dla dzieci. Po wojnie Jan Brzechwa i Janina pobrali się i tak jak w bajce: żyli długo i szczęśliwie. Poeta i miłość w czasach Zagłady. II wojna światowa. Niemiecka okupacja w Polsce. Zgodnie z niemieckimi zarządzeniami Żydzi mogą mieszkać tylko na terenie getta. Za opuszczenie getta grozi śmierć. Znany warszawski poeta pochodzenia żydowskiego ukrywa się po aryjskiej stronie. Dzięki pomocy polskich przyjaciół co jakiś czas przenosi się do innego mieszkania na terenie Warszawy. W samotności, w czasie największego terroru, jaki zdarzył się w tej części świata, poeta zaczyna pisać bajkę, opowiadanie dla dzieci. Powstaje książka, którą dziś nazywa się polskim Harrym Potterem, bestseller i klasyka polskiej literatury. 21:55 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. STALINGRAD (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 22:50 EPITAFIA KATYŃSKIE - EPITAFIA KATYŃSKIE. WŁODZIMIERZ GODŁOWSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Włodzimierz Józef Godłowski (ur. 7 listopada 1900 w Stryju, zm. wiosną 1940 w Katyniu) polski lekarz neurolog i psychiatra, docent, profesor nadzwyczajny. Porucznik służby zdrowia rezerwy Wojska Polskiego, uczestnik trzech wojen (1918 - 1920, 1939), ofiara zbrodni katyńskiej. Urodził się jako syn Aleksandra (lekarza pracującego w Lesku[1]) i Heleny, z domu z Bierzecka. W rodzinnym Stryju ukończył szkołę podstawową, a w 1918 Gimnazjum Męskie w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stanisław Michalski i Jakub Zaleski również ofiary zbrodni katyńskiej oraz Marian Kister). Jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego 3 listopada 1918, następnie podczas wojny polsko - ukraińskiej był w załodze pociągu pancernego Smok, uczestniczył w walkach o Lwów 1918 - 1919, za co został odznaczony Odznaką Honorową Orlęta. Pod koniec 1919 został przeniesiony do rezerwy. Po wybuchu wojny polsko - bolszewickiej ponownie ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego w 1920, został przydzielony do 43 Pułku Strzelców Kresowych i brał udział w walkach w Małopolsce Wschodniej, w ofensywie lubelskiej i na Wołyniu. Po zakończeniu działań wojennych został przeniesiony do rezerwy 6 grudnia 1920. 23:00 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCA BITWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Prowadzący: Bogusław Wołoszański O świcie 6 czerwca 1944 r. major Werner Pluskat z 352. Dywizji Piechoty przyszedł do bunkra obserwacyjnego w pobliżu Arromanche w Normandii i przez kilka minut lustrował przez lornetkę morze. Nie dostrzegł niczego niepokojącego, żadnej oznaki aktywności nieprzyjaciela. Nie zdziwiło go to, pogoda była bardzo zła, wiał silny wiatr, fale dochodziły do dwóch metrów wysokości. W takich warunkach byłoby dziwne, gdyby nieprzyjaciel zechciał wysyłać do brzegu niewielkie jednostki desantowe. Być może w ogóle nie wierzył, że Amerykanie i Anglicy zdecydują się dokonać inwazji na francuskie wybrzeże, gdzie od lat budowano barierę nie do pokonania, Wał Atlantycki. 24:00 W IMIĘ PRAWDY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Mańka Scenariusz: Jarosław Mańka Dokument o historii powstania i działalności tajnego Instytutu Katyńskiego założonego w Krakowie w 1978 roku przez kilku zagorzałych antykomunistów: Andrzeja Kostrzewskiego (żołnierza AK), Adama Macedońskiego (znanego artystę grafika) oraz Stanisława Tora. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ROZPISANA NA POKOLENIA. ODC. 273 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 30 kwietnia 1940 roku pod Anielinem poległ mjr Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal. Po klęsce wrześniowej został bohaterem narodowym, bo nie złożył broni. Sformował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego i kontynuował walkę z Niemcami. Żołnierze Hubala stoczyli kilka zwycięskich bitew. Oddział rozwiązano dwa miesiące po śmierci majora. Po śmierci ciało majora Niemcy starannie ukryli, nie chcąc dopuścić do powstania kolejnego miejsca polskiej pamięci narodowej. Mniej więcej trzy lata temu rodzina państwa Kowalskich z Inowłodza przyznała się, iż pierwotnie ciało bohatera było ukryte w ich rodzinnym grobowcu, kiedy jednak zmarła seniorka rodu i okazało się że brakuje dla niej miejsca w rodzinnej katakumbie, majora przeniesiono w inne miejsce. Kolejno sprawdzaliśmy bez rezultatu różne miejsca na cmentarzu. Teraz pojawiła się nowa relacja, prowadząca do przycmentarnego kościółka św. Idziego. Ten ślad zechcemy rozpoznać. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JEŃCY CZ 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego jeńcom wojennym.