TVP Historia Wtorek, 15.04.2025 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 KWIETNIA. ODC. 533 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1874 - wystawa impresjonistów w Paryżu; 1945 - ukazał się pierwszy numer "Przekroju"; 1970 - sejm PRL skorygował postanowienia KK - upatrywano w tym narzędzie walki z politycznymi przeciwnikami; 1978 - pogrzeb Kazimierza Wierzyńskiego na Powązkach; 07:05 SPÓR O HISTORIĘ - PAŃSTWA ZABORCZE A SPRAWA POLSKA (1900 - 1923) Debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Porządek panuje w Warszawie - stwierdził francuski minister spraw zagranicznych po stłumieniu Powstania Listopadowego. Utrzymanie ładu w rosyjskiej Warszawie, austriackim Krakowie i pruskim Poznaniu było niezmiennym celem państw zaborczych. Stanowisko to podzielały mocarstwa zachodnie. Sytuacja nie zmieniła się, nie uległa zmianie nawet wtedy, gdy w przededniu I wojny światowej zaborcy znaleźli się w konkurencyjnych blokach europejskich: Niemcy i Austria w Trójprzymierzu, a Rosja w Entencie. Nawet wybuch wojny nie zmienił wspólnego stanowiska zaborców: nie ma zgody na istnienie niepodległej Polski. Każde z państw w większym lub mniejszym stopniu popierało inicjatywy polskie, licząc na większe zaangażowanie Polaków w wojnę. Austria już w 1914 roku zgodziła się na utworzenie pod swoim dowództwem Legionów Polskich. Kilkanaście dni po wybuchu wojny rosyjski wódz naczelny Mikołaj Mikołajewicz wydał odezwę, w której Rosja poprzez mglistą obietnicę odrodzenia państwa polskiego pod berłem cara próbowała zachęcić Polaków do walki, w istocie nie obiecując nic w zamian. W trzecim roku wojny, zaborcy - borykający się już z brakiem rekruta - wzywali Polaków do wstępowania w szeregi armii. 5 listopada 1916 roku cesarze Niemiec i Austro - Węgier wydali odezwę, w której ogłosili powstanie w przyszłości samodzielnego państwa polskiego. 14 stycznia 1917 roku władze okupacyjne powołały w Warszawie Tymczasową Radę Stanu. Ona zaś powołała Radę Regencyjną Królestwa Polskiego i rozwiązała się. W odpowiedzi na stanowisko Niemiec i Austrii w rozkazie noworocznym z 25 grudnia 1916 roku car Mikołaj II zapowiedział, że jednym z celów wojny Rosji będzie stworzenie Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części dotąd rozdzielonych. Trzy miesiące później car abdykował i jego rozkaz nie miał znaczenia. 27 marca 1917 roku Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich uchwaliła odezwę, w której przyznano Polsce prawo do całkowitej niepodległości. Trzy dni później tymczasowy rząd rosyjski księcia Lwowa uznał pełne prawo narodu polskiego stanowienia o swoim losie według własnej woli i prawo do utworzenia niezawisłego państwa polskiego ze wszystkich terytoriów w których Polacy tworzą większość. 29 sierpnia 1918 roku bolszewicy wydali dekret o anulowaniu traktatów rozbiorowych. Jednak Komisariat do Spraw Polskich w rządzie sowieckim przygotowywał plany wywołania rewolucji na ziemiach polskich i włączenia ich do państwa sowieckiego. Mimo zmienionych form państwowych wysiłki zaborców, aby maksymalnie osłabić państwo polskie nie zakończyły się wraz z końcem I wojny światowej. 07:40 FLESZ HISTORII - ODC. 707 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 08:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 8/13 Serial sensacyjny, wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W Książu Jorga oczekuje Sauer, ale nie ma odwagi skrzywdzić człowieka, który przybywa tu za zgodą samego Goebbelsa. W podziemnym archiwum Jorg zaczyna poszukiwać depeszy, która umożliwi uruchomienie "Aparatu". Kiedy ją odnajduje, chowa do kieszeni. Nie może oddać jej Niemcom. Globcke każe Natalii wysłać do centrali depeszę, w której jest hasło "Orillo". Wyczerpana torturami Natalia posłusznie wykonuje jego polecenie. Joanna z ulgą przyjmuje wiadomość, że Natalia ponownie zaczęła nadawać. Jednak tknięta złym przeczuciem odkrywa, że w depeszy jest sygnał alarmowy. Domyśla się, że jej córka torturami została zmuszona do współpracy z gestapo. Zerwany został również kontakt z Jorgiem i to w chwilii, gdy do zamku Czocha zbliżają się wojska radzieckie. Brak łączności z Jorgiem może przesądzić o wyniku walki o "Aparat". W tej sytuacji maszynę mogą przechwycić Rosjanie. Groźba jest bardzo realna. Generał Zawieniagin urządza kwaterę w niemieckim zameczku blisko Czochy. Niezrażony klęską spadochroniarzy, zamierza ponowić atak. Czerny i Compaigne lecą na zwiad. Dochodzą do wniosku, że bardzo trudno będzie się dostać dodobrze strzeżonej twierdzy nad jeziorem. Muszą jednak wypełnić rozkaz. 09:00 HISTORIA POLSKI - POŚWIĘCAJĄC ŻYCIE PRAWDZIE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Bogdan Czermiński Wykonawcy: Józef Szopiński Film dokumentalny o tragicznej historii 12 lekarzy, specjalistów i ekspertów z dziedziny medycyny sądowej, którzy znaleźli się w składzie powołanej przez Niemców Międzynarodowej Komisji Lekarskiej do zbadania mordu w Katyniu. Członkowie komisji pochodzili z krajów zależnych od Rzeszy: Belgii, Bułgarii, Danii, Protektoratu Czech i Moraw, Rumunii, Słowacji, Węgier i Finlandii oraz z neutralnej Szwajcarii. W kwietniu 1943 roku mieli osobiście dokonać sekcji zwłok zamordowanych w Katyniu polskich oficerów i ustalić dokładny czas popełnienia zbrodni. Wszyscy złożyli podpisy pod dokumentem obwiniającym ZSRR o dokonanie tej zbrodni. Po wojnie, mimo gróźb, szykan i oskarżeń o kolaborację z nazistami, większość członków Komisji nie wyparła się swoich oświadczeń. Tylko dwóch, profesor Hajek z Czech i profesor Markow z Bułgarii pod groźbą kary śmierci zostało zmuszonych przez władze komunistyczne do odwołania swoich podpisów. Dla pozostałej dziesiątki ta decyzja miała dramatyczny wpływ na losy ich samych lub ich rodzin; tajemnicze zgony i morderstwa, więzienie, konieczność emigracji, naciski własnych rządów na nieujawnianie prawdy o zbrodni katyńskiej. Skąd wzięła się u nich tak silna determinacja i upór w dążeniu do ujawnienia prawdy o Katyniu, jakie były motywy, które kazały im narażać dla niej życie? Profesor Francois Neville na tak postawione pytanie odpowiedział "Vitam impendere Vero" - poświęcając swoje życie prawdzie. Autorom filmu udało się dotrzeć do rodzin kilku członków komisji. W filmie znajdą się wspomnienia Rodicy, córki dr Alexandru Birkle ' a nagrane w jej mieszkaniu w Bukareszcie. Na Słowacji o swoim wujku Frantiku Šubku opowie Margarita Kanikowa, a o Francois Naville ' u opowie jego siostrzeniec w Szwajcarii profesor Gabriel Aubert. Sylwetki pozostałych członków komisji zaprezentowane zostaną w formie krótkich biogramów. Tło historyczne tamtych czasów zaprezentują historycy. W filmie zostaną wykorzystane obszerne filmowe materiały archiwalne dotyczące zbrodni katyńskiej oraz doniesienia prasowe z tamtego okresu. Jednym z ważniejszych elementów ikonograficznych filmu będą materiały archiwalne będące w posiadaniu rodzin członków komisji. 09:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu. 10:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SUDAN. MIĘDZY NILEM A PUSTYNIĄ (SUDAN, THE OTHER NILE COUNTRY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 11:10 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WIELKI POWRÓT. Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. W czwartym odcinku cyklu pt. "Wielki powrót" przedstawione są losy arrasów od roku 1795, kiedy to zostały zagrabione przez Rosję, do tryumfalnego odzyskania kolekcji rewindykowanej po traktacie ryskim z 1921 roku dzięki Marianowi Morelowskiemu i Aleksandrowi Czółnowskiemu. Analiza artystyczna werdiur przybliża nie tylko kunszt artystów tkaczy, ale i stan wiedzy przyrodniczej oraz odkryć geograficznych epoki renesansu. 11:40 WOJOWNICY CZASU - OSTATNI MOST, CZYLI MARKET GARDEN 1944 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan 21 września 1944 roku w okolicy holenderskiej miejscowości Arnhem wylądowała licząca około 2 tysięcy żołnierzy 1 Samodzielna Brygada spadochronowa. Polscy spadochroniarze byli częścią olbrzymiego desantu wojsk sprzymierzonych, które w ramach zaplanowanej przez brytyjskiego marszałka Montgomery'ego operacji "Market Garden" miały przechwycić mosty na Renie zanim zniszczą go Niemcy. Ich bohaterska walka o z góry przegraną sprawę, nigdy nie została należycie doceniona... 12:15 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 17/21 - CWANA BESTIA, CZYLI KRYSZTAŁ Serial TVP, 52 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak Dyrektor Karwowski wyjeżdża służbowo do Budapesztu. W czasie powitania na lotnisku w drobny mak rozbija się kryształowy wazon, który polska delegacja miała wręczyć węgierskiemu ministrowi. Na szczęście, panu Stefanowi udaje się odkupić identyczny kryształ od przygodnie spotkanego rodaka. Na pożegnanie węgierski minister wręcza dyrektorowi Karwowskiemu wazon z przeznaczeniem dla polskiego kolegi. Nauczony smutnym doświadczeniem bohater chroni prezent tyleż pieczołowicie, co nieskutecznie. 13:20 URATOWANE Z POTOPU Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Reżyseria: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Scenariusz: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Dlaczego miecz koronacyjny polskiego króla leży na strychu zamku w Szwecji, a pierwodruki polskiego astronoma Mikołaja Kopernika stoją na półkach w bibliotece Uppsali? Jak do tego doszło, że w Sztokholmie są królewskie zbroje z Polski, a w kościołach na szwedzkiej prowincji biją polskie dzwony? W XVII wieku Szwecja stała się krajem bogatym i potężnym, do tego stopnia, że historycy określają ten okres mianem Złotego Wieku. Przyczyniły się do tego sukcesy na polach walki w niemal całej Europie. W wojnie północnej (1563 - 1570) z Dania i Norwegią, wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648), która wyniszczyła Niemcy i Holandię. Wojnę z Polską określa się mianem potopu (1655 - 1660), który zrujnował kraj nad Wisłą. Żołnierze Karola X Gustawa Wazy grabili wszystko, co wpadło im w ręce, a zwłaszcza dzieła sztuki. Elementy architektoniczne z warszawskich rezydencji, w tym nawet płytki podłogowe, były ładowane na barki, które płynęły przez cały Bałtyk, aby w Szwecji ozdobić kościoły i szlacheckie pałace. Niektóre barki były przeładowane i zatonęły w pobliżu Warszawy. Pamięć o zatopionych skarbach stała się miejską legendą. Film "Uratowane z Potopu" opowiada historię rzeźb leżących na dnie Wisły przez 350 lat. W czasie trzyletniej naukowej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski na podstawie źródeł historycznych ustalono położenie jednej z zatopionych barek. Grupa naukowców, której członkami byli reżyserzy filmu Marcin Jamkowski i Konstanty Kulik, wydobyła prawie 100 cennych elementów architektonicznych. Odnalezione skarby są jedynymi zachowanymi pamiątkami architektury XVII - wiecznej Warszawy. Staną się częścią wystawy Muzeum Warszawy. "Uratowane z Potopu" to dokument kreatywny o podróży w przeszłość pełnej przygód, która mierzy się z mitem zatopionych skarbów. Dzięki zastosowaniu animacji 2D oraz inscenizacjom, ujęciom współczesnym oraz wywiadom z bohaterami zanurzamy się w historię odnalezionych skarbów. A one mają nam dużo do powiedzenia. Film prowokuje do rozpoczęcia otwartej dyskusji na temat własności dzieł sztuki we wspólnej historii Europejczyków. Autorzy nie mają roszczeń, a koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązania, które pozwoli na wspólne korzystanie z dóbr ponad granicami i historycznymi konfliktami. Rozwiązania stanowiącego część kulturalnego dziedzictwa zjednoczonej Europy. 14:35 LAS KATYŃSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska/Francja 1990 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki, Andrzej Adamczak, Witold Stok Opracowanie muzyczne: Danuta Zankowska Ten dokument powstał z inspiracji Andrzeja Wajdy. Marcel Łoziński przypomina w nim o zbrodni dokonanej przez NKWD w Katyniu w 1940 roku. Opowiada o zamordowaniu kilku tysięcy polskich oficerów i policjantów internowanych w ZSRR we wrześniu 1939 roku. Odsłania próby ukrycia prawdy o tym zbrodniczym czynie, przypisywanym przez Rosjan Niemcom. Swoją opowieść buduje Łoziński z relacji ludzi, którzy przebywali w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, skąd Polaków wywieziono do lasów katyńskich na śmierć, oraz tych, którzy z tragedią zetknęli się bezpośrednio. Ich wypowiedzi wplata w obrazy podróży, a właściwie pielgrzymki grupy członków Rodziny Katyńskiej jadących wreszcie oddać swym bliskim - po półwieczu - ostatnią posługę. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 213 Telenowela historyczna TVP, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Monika Zięba, Jan Piotr Szafraniec Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Tomasz Sapryk, Piotr Ligienza, Karol Biskup, Piotr Nowak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Paweł Janyst, Saniwoj Król, Michalina Sosna, Klaudiusz Kaufmann Oda i Ligęza towarzyszą Adelajdzie w podróży do Żarnowca. Wciąż nie dociera do niej, że nie jest już królową. Kazimierz przyjeżdża do Pragi, ale podejrzewa, że Karol ma jakiś inny cel poza problemami Mazowsza i Śląska. Prosi Suchywilka o pomoc w rozgryzieniu sprawy. Jura dostaje od króla zadanie znalezienia Krystyny. Suchywilk podejrzewa, że Krystyna może być szpiegiem Karola. 16:05 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 17:00 HISTORIA POLSKI - GDZIE ROSNĄ POZIOMKI? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Józef Szymura Las w Bykowni pod Kijowem kryje szczątki ponad 30 tysięcy ofiar NKWD, w tym kilku tysięcy Polaków. W 2006 roku ekipa polskich archeologów przy współpracy strony ukraińskiej prowadziła tam prace ekshumacyjne, które potwierdziły, że na cmentarzysku spoczywają Polacy. W tym czasie do bykowieńskiego lasu przyjechały również dwie osoby, których ojcowie są prawdopodobnie właśnie tam pogrzebani. Film opowiada o historii tego miejsca, o postrzeganiu go przez okolicznych mieszkańców i o poszukiwaniu grobów ojców. 18:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 354 DODANE DO MAPY TAJEMNIC Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było, nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Tym razem ekipa filmowa "przenosi się" się do epoki napoleońskiej, w okolice Kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Łopiennie, gmina Mieleszyn, pow. gnieźnieński. Jej celem będzie zlokalizowanie grobu zmarłego 30 marca 1807 roku - na skutek ran odniesionych w bitwie - żołnierza francuskiego o nazwisku Mikołaj Blesinger, syna Szymona i Rozalii Blesingerów, z 3. batalionu, 27. regimentu i 3. korpusu. Został on ranny w bitwie, którą 7 i 8 lutego 1807 roku, armia generała Luisa Nicolasa Davouste stoczyła z Prusakami i Rosjanami pod Pruską Iławą, niedaleko ówczesnego Królewca. Grób ten został prawdopodobnie zniwelowany przez Prusaków przed I wojną światową. O śmierci tego żołnierza wspomina w wydanej w 1887 roku książce "Wiadomości o Łopiennie i jego kościele" ówczesny proboszcz, ks. Władysław Stryjakowski. Potwierdza ją również francuskie Stowarzyszenie Konserwacji Zabytków Napoleońskich. 18:35 EPITAFIA KATYŃSKIE - ALEKSANDER ŚLĄCZKA Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Marek Drążewski, Marek Drążewski, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert, Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska W 1914 roku student medycyny Aleksander Ślączka został powołany do armii austro - węgierskiej. Podczas działań wojennych w Alpach w 1917 roku przeszedł na stronę włoską. Trafił do obozu jenieckiego Santa Maria Capua Vetere, gdzie nawiązał kontakt z polskim komitetem narodowym w Paryżu. W ten sposób dostał się do tworzonej przez gen. Hallera błękitnej armii. Jako oficera znającego biegle język włoski łącznie z lokalnymi dialektami, skierowano go do polsko - francuskiej misji w Rzymie. Był uczestnikiem wojny polsko - bolszewickiej w baonie sanitarnym, a potem lekarzem w Piątym Okręgowym Szpitalu Wojskowym w Krakowie. Do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana. Podjął przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Pracował w uniwersyteckiej klinice neurologiczno - psychiatrycznej, a następnie na oddziale psychiatrycznym szpitala świętego Łazarza w Krakowie gdzie był ordynatorem. W 1930 roku pracował w warszawskiej klinice neurologicznej pod kierunkiem światowej sławy neurologa, profesora Kazimierza Orzechowskiego. Przez wiele lat był biegłym sądowym w zakresie neurologii i psychiatrii. Opublikował wiele prac naukowych w językach niemieckim, francuskim i polskim. We wrześniu 1939 roku kapitan lekarz Aleksander Ślączka otrzymał przydział do szpitala wojskowego w Krakowie. Wraz z transportem rannych ewakuowany w okolice Lwowa, dostał się do niewoli sowieckiej. Uwięziony w Starobielsku, wiosną 1940 roku został wywieziony do Charkowa i zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami. 18:40 HISTORIA W OŻYWIONYCH OBRAZACH - MAKSYMILIAN GIERYMSKI. PATROL POWSTAŃCZY 16 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Marek Brodzki Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Widzowie mają niepowtarzalną okazję, aby niejako wejść do wnętrza obrazu, przyjrzeć się jego bohaterom, usłyszeć ich rozmowy, a także poznać kontekst historyczny, w jakim znajdowała się Polska tuż przed momentem, kiedy wszyscy bohaterowie zastygli zamknięci w klatce czasu i ramie malarskiego dzieła. Warstwie fabularnej towarzyszy komentarz wybitnych historyków, znawców historii Polski. Taka forma edukacji może być przyczynkiem do lepszego zrozumienia zagadnień historycznych, pretekstem do dyskusji, a także znakomitym uatrakcyjnieniem zajęć szkolnych. 19:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 9/13 Serial sensacyjny, wojenny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Do polskiego ośrodka cichociemnych w Szkocji, gdzie zajęcia prowadzi doświadczony oficer Afgan, przyjeżdża Anglik kpt. Wood. Poszukuje najlepszych komandosów do udziału w misji dotarcia do Czochy. W zamku Jorg widzi przez okno, jak Globcke przywozi Natalię. Dochodzi do starcia, ale Jorg, pamiętając o swojej misji, powstrzymuje się od ataku. Globcke zapewnia, że Natalii nic się złego nie stanie, bo dziewczyna jest jego zakładniczką. Wkrótce Jorgowi udaje się uruchomić "Aparat", lecz zataja ten fakt. Jedynie profesor Kunze orientuje się, że Jorg odnalazł depeszę w archiwum, ale wie, że wojna się kończy i wszelkie działania kryptologów nie mają już większego sensu. W Czechach kmdr. Compaigne skłania dowódcę korpusu gen. Huebnera, by oddał się do dyspozycji oddziału pancernego, który będzie eskortował grupę komandosów w okolice zamku Czocha. W ten sposób komandosi mogą uniknąć niepotrzebnego starcia z przypadkowo napotkanym oddziałem niemieckim, który na pewno nie odważy się zaatakować dużego oddziału US Army. W hoteliku w miejscowości Nejdek spotykają się komandosi. Okazuje się, że Afgan i Czerny walczyli razem zrzucani na spadochronach w różnych krajach okupowanej Europy. Compaigne przedstawia plan akcji: mają przez jezioro dostać się do tajnego wejścia do zamku, o którym powiadomił Jorg. W zamku rozpoczynają się przygotowania do ewakuacji. Również Anna Maria musi wyjechać. Żegna się z Jorgiem, licząc, że spotkają się wkrótce po zakończeniu wojny. Jorg nie ma odwagi powiedzieć jej, że kocha Natalię. Globcke przedstawia Jorgowi swój plan: Natalia i Anna Marią są zakładniczkami, które zostaną zwolnione, gdy Jorg wypełni to, czego oczekuje od niego Globcke. Plan Globckego wciąż jednak pozostaje tajemnicą. 20:00 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 2 NOWA ZIMNA WOJNA (POISON (S) 2. LA NOUVELLE GUERRE FROIDE) Cykl dokumentalny, 55 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Odc. 2 - "Nowa zimna wojna". Każda afera związana z otruciem odkrywa kulisy rozgrywek, będących pokłosiem zimnej wojny, i objaśnia to, co dzieje się od chwili rozpoczęcia konfliktu Rosji z Ukrainą. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku agent Władimir Putin zdołał narzucić nowe zasady. Rozwiązuje problemy własnymi sposobami i nie znosi krytyki. Udaje zaangażowanie w walkę z terroryzmem. To działa. Zachód opuszcza gardę. Żaden przywódca nie przeczuwa powrotu zimnej wojny. Barack Obama też nie chce nowej "zimnej wojny". Uparcie trzyma się strategii "resetu". Skripal przekazuje Brytyjczykom informacje w trakcie całego pierwszego mandatu Putina. Rozsierdzony przywódca chce go dopaść. W żargonie rosyjskich służb akronim "smiersz" oznacza "śmierć wrogom". 21:10 THE JAYHAWKERS! Western, 100 min, USA, 1959 Reżyseria: Melvin Frank Scenariusz: A. I. Bezzerides Lektor: Janusz Szydłowski Aktorzy: Nicole Maurey Były uczestnik wojny secesyjnej próbuje ułożyć sobie życie w nowej rzeczywistości, ale przeszłość nie daje mu spokoju. 22:55 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Widowisko historyczne, 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 24:00 SKRAWEK NIEBA 50 min, Polska, 2002 Scenariusz: Jan Grzegorczyk Zdjęcia: Piotr Wolski Wykonawcy: Andrzej Seweryn Film dokumentalny z udziałem Andrzeja Seweryna, zrealizowany m.in. w śląskim Prudniku, w którym przez ponad rok więziony był kardynał Stefan Wyszyński. Było to trzecie, po Rwaldzie i Stoczku Warmińskim, miejsce odosobnienia prymasa Polski. Stąd jeszcze został przewieziony do Komańczy. Andrzej Seweryn nie gra roli prymasa, ale jako aktor, który wcielał się w jego postać w filmie fabularnym, przybywa do rzeczywistego miejsca uwięzienia prymasa. Na wędrówkę zaprasza go dominikanin ojciec Jan Góra, który przygotował mu drobne "niespodzianki" duchowe. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "LATAJĄCE MUZEUM" ODC. 275 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Latające muzeum" W Gliwicach powstało pierwsze w Polsce Muzeum Szybowców, którego zasadą jest przywracanie sprawności historycznym konstrukcjom. A tych polski przemysł lotniczy - zwłaszcza szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsku - budował wiele. Jastrząb, Jaskółka, Bocian powoli odchodzą w niepamięć i oczywiście trzeba zrobić wszystko, by ten proces zatrzymać. Po remoncie powraca do lotów tym razem jako eksponat muzealny legendarny Zefir - szybowiec, na którym Edward Makula i Jerzy Popiel zdobyli podwójne mistrzostwo świata, a Makula za przelot ponad 700 kilometrów Medal Lilienthala. Pokażemy naszym widzom testowe loty. "Jeszcze jedno zwycięstwo" Następnie przeniesiemy się do miejscowości Lichnowy na Pomorzu, by opowiedzieć pewną lotniczą historię z pamiętnego dnia 1 września 1939 roku. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu.