TVP Historia Piątek, 18.04.2025 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 KWIETNIA ODC. 536 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - pierwsza prezentacja monumentalnego dzieła Henryka Siemiradzkiego - kurtyny w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1926 - otwarto rozgłośnię Polskiego Radia; 1979 - nieudane wysadzenie w powietrze znienawidzonego pomnika Lenina w Nowej Hucie; 1988 - zmarł poeta Józef Łobodowski; 07:00 FLESZ HISTORII - ODC. 708 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2025 Program, którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 07:20 KOBIETY PRZY GROBIE (WOMEN AT THE SEPULCHRE) Film dokumentalny, 26 min, Włochy, 2022 W sercu pogrążonej we śnie Jerozolimy, o świcie, kobiety jako pierwsze przekraczają bramę Bazyliki Grobu Pańskiego. Katolickie, prawosławne, etiopskie, są dziś świadkami nadejścia nadziei, która zamieniła w łzy radości płacz Marii Magdaleny i innych niewiast. Kim były kobiety wybrane przez Jezusa, aby ogłosić całemu światu wiadomość, która odmieniła jego los? Jaka była i jest dziś rola tych kobiet w Świątyni, powołanej do życia obok najświętszego miejsca chrześcijaństwa? Film to podróż, w której biblijna historia pierwszych świadectw zmartwychwstania splata się z historiami chrześcijan różnych obrządków, żyjących dziś w Jerozolimie. 07:55 QUO VADIS? - ODC. 1/6 Serial historyczny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz Aktorzy: Magdalena Mielcarz, Paweł Deląg, Bogusław Linda, Jerzy Trela, Michał Bajor, Franciszek Pieczka, Agnieszka Wagner Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek Telewizyjna wersja (sześcioodcinkowa) jednego z największych przedsięwzięć w dziejach polskiej kinematografii - ekranizacji powieści "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, uhonorowanej literacką Nagrodą Nobla. Łączny koszt produkcji tego obrazu wyniósł 18 mln dolarów. Zdjęcia kręcono w Tunezji, na południu Francji, we Włoszech, Warszawie i podstołecznym Piasecznie. Zaangażowano 53 aktorów, ponad 1000 statystów i 50 kaskaderów. Tresowane lwy przyjechały z Czech. Jerzy Kawalerowicz w swej superprodukcji nie próbował odczytywać Sienkiewicza na nowo, nie starał się szokować widza nowatorskimi rozwiązaniami - po prostu pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi. Na szczególną uwagę zasługują kreacje Bogusława Lindy (Petroniusz), Krzysztofa Majchrzaka (Tygelinus), Michała Bajora (Neron), Jerzego Treli (Chilon) i Franciszka Pieczki (Piotr apostoł). Autorem scenografii jest Janusz Sosnowski, dopracowanych w szczegółach kostiumów - Magdalena Tesławska i Paweł Grabarczyk. Kinowa wersja "Quo vadis" reprezentowała Polskę w rywalizacji Oscarowej. Lata 60. ery nowożytnej. Cesarzem Imperium Rzymskiego jest Neron, człowiek despotyczny i okrutny, przy tym niezwykle próżny. 30 lat wcześniej w Judei został ukrzyżowany Jezus. Jego wyznawcy jeszcze się kryją, lecz ciągle ich przybywa. Wielu mieszka w Rzymie. Chrystus zdobywa dusze zwłaszcza biedoty, ale chrześcijanami stają się także patrycjusze. Do domu Petroniusza przybywa jego siostrzeniec, Marek Winicjusz, który wrócił właśnie z wojny w Azji Mniejszej. Młodzieniec z zachwytem opowiada wujowi o dziewczynie spotkanej w domu Plaucjusza, gdzie udzielono mu pomocy po upadku z konia. Jest nią Ligia Kalina, córka króla plemienia Ligów, przetrzymywana w Rzymie jako zakładniczka. Pragnąc pomóc zakochanemu Winicjuszowi zdobyć wybrankę, Petroniusz knuje intrygę. Z rozkazu Nerona Ligia zostaje sprowadzona do pałacu cesarskiego, by następnie zostać nałożnicą Winicjusza. Wyuzdanie bywalców dworu cezara przeraża ją. Tymczasem Winicjusz staje się coraz bardziej natarczywy. Widząc to, Ursus, niewolnik Ligii, wynosi ją z sali. Następnej nocy, za wiedzą życzliwej dziewczynie Akte, byłej kochanki Nerona, chrześcijanie porywają Ligię. 08:55 PORTRET OJCA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2025 Muzyka: Antoni Wojnar Tytułowy "Portret Ojca" to czasem jedna fotografia, a czasem album pełen zdjęć, zachowanych niczym relikwie jako pamięć po utraconym rodzicu. Wiosną 1940 roku blisko 22 tys. polskich obywateli zostało rozstrzelanych przez NKWD. Bohaterowie tego filmu to ich dzieci, o których mówi się dzieci katyńskie. Film "Portret Ojca" jest uniwersalnym zapisem historii życia człowieka naznaczonego stratą i cierpieniem. Bohaterowie filmu opowiadają w nim o swoim dzieciństwie na krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej, o czasach zsyłek, a także trudnych losach powojennych. Stworzona w trakcie nagrań przestrzeń pozwoliła autorom na wydobycie zapadających w pamięć, niezwykle osobistych i szczerych historii. 09:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym. 10:20 HOTEL POLSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Kama Veymont Scenariusz: Kama Veymont Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Henryk Janas Film odsłania kulisy tajemniczej i niemal nieznanej historii z okresu holocaustu, która rozegrała się w Warszawie, latem 1943 roku i która, z racji swej moralnej dwuznaczności, zyskała miano "afery Hotelu Polskiego". W Warszawie, ogłoszonej po likwidacji getta miastem "wolnym od Żydów", powstaje na ulicy Długiej 29 - za zgodą i z inicjatywy gestapo - coś w rodzaju "ambasady" dla Żydów, gdzie za grube pieniądze mogą oni nabywać ratujące życie paszporty krajów południowo - amerykańskich i innych państw neutralnych. Prawdziwi właściciele tych dokumentów już nie żyją. Przechwycone przez żydowskich konfidentów i wprowadzone do powtórnego obiegu papiery pozwolą na wyjazd z Polski ponad 2500 polskich Żydów. Jednak aferę Hotelu Polskiego przeżyje ostatecznie tylko około 200 osób. Co stało się z resztą pensjonariuszy owego hotelu? Czy Hotel Polski był pułapką? Kto i dlaczego ostatecznie ocalał? I jaki z tej historii płynie morał dla współczesności? Twórcy filmu próbują odpowiedzieć na te pytania, konfrontując ze sobą wspomnienia ostatnich żyjących świadków tamtych wydarzeń, odnalezionych w Polsce, Nowym Jorku i w Izraelu. 11:15 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 29 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 12:00 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 20/21 - W OBRONIE WŁASNEJ, CZYLI POLOWANIE Serial TVP, 58 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jacek Stachlewski Aktorzy: Bogdan Baer, Barbara Burska, Zofia Czerwińska, Adam Dębski, Antonina Girycz, Jerzy Gruza, Władysław Hańcza, Piotr Kąkolewski, Roman Kłosowski, Andrzej Kopiczyński, Józef Korzeniowski, Irena Kwiatkowska, Grażyna Lisiewska, Gustaw Lutkiewicz, Leon Niemczyk Myśliwskie pasje nowego ministra dla nikogo w zjednoczeniu nie są tajemnicą. Pracownicy czym prędzej więc organizują kółko łowieckie. Dyrektor Stefan Karwowski, fachowo poinstruowany przez teścia, zaopatrzony w sprzęt i strój myśliwski, wyjeżdża z psem na polowanie. Do pierwszego strzału składa się wyjątkowo niefortunnie. Zamiast do zwierzyny, strzela do ministra, na szczęście - niecelnie. Zdenerwowany już chce wycofać się z udziału w polowaniu, lecz zostaje zaatakowany przez dzika. Strzał, tym razem celny, znów przysparza mu mnóstwo kłopotów. 13:15 JEZIORO WSPOMNIEŃ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Scenariusz: Monika Meleń, Robert Sowicki Film przypomina burzliwe dzieje zapory na Jeziorze Czorsztyńskim, czyli między innymi fale protestów przeciwko jej budowie, jakie miały miejsce w 1981 czy 1982 roku. Narracja prowadzona jest przez pryzmat jednego z protestujących, który teraz próbuje rozliczyć się z przeszłością i pokazać swojej córce wady i zalety tego przedsięwzięcia. W filmie oprócz Roberta Sawickiego i jego córki występują min dr Piotr Dąbrowski z rady naukowej PPN, Andrzej Szczocarz - były dyrektor PPN, ze strony zapory będzie to Tadeusz Łagosz. Bohater spotyka się także z innym uczestnikiem protestów, Jarosławem Krajniewskim. Występują także mieszkańcy tych okolic; sołtys wsi Maniowy, członkowie Koła Gospodyń Wiejskich tej wsi oraz Marek Wojtaszek, który prowadzi stronę internetową staremaniowy.pl. W filmie przedstawiamy także punkt widzenia miejscowych przedsiębiorców; Kazimierza Wolskiego i flisaka Włodzimierza Jagiełło. Zwiedzamy też samą zaporę i rozmawiamy na temat jej funkcjonowania. Film jest próbą rozliczenia się z tamtym czasem, ale nie odpowiada jednoznacznie na pytanie czy budowa zapory w tamtym miejscu była konieczna. Walorem filmu są zdjęcia ze zbiorów prywatnych bohaterów i materiały archiwalne z zasobów Telewizji Polskiej. Niewątpliwym atutem są przepiękne krajobrazy okolic Czorsztyna i Niedzicy czyli jednego z najpiękniejszych rejonów Polski. 14:10 EPITAFIA KATYŃSKIE - MIECZYSŁAW SMORAWIŃSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Marek Drążewski Muzyka: Monika Cybulska Mieczysław Makary Smorawiński (ur. 25 grudnia 1893 r. w Kaliszu, zm. prawdopodobnie 9 kwietnia 1940 r. w Katyniu) generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. 17 września 1939 r. , po agresji ZSRR na Polskę i wkroczeniu wojsk Armii Czerwonej do wschodniej Polski, zakazał podległym mu oddziałom atakowania żołnierzy Armii Czerwonej, a także podjął decyzję o demobilizacji szeregowych i podoficerów, a pozostałym doradzał przebijanie się do Rumunii i na Węgry (we wrześniu 1939 r. jego adiutantem był por. Stanisław Kretkowski). Po dotarciu Armii Czerwonej do Włodzimierza Wołyńskiego rozpoczął z nimi pertraktację, a 20 września 1939 r. zgodnie z porozumieniem miał udać się z podległymi oddziałami w kierunku Bugu, lecz po wyruszeniu kolumna została zatrzymana, a następnie ogłoszono, że od tego momentu są jeńcami wojennymi. Gen. Smorawiński przebywał w kilku obozach jenieckich, ostatecznie pod koniec 1939 r. umieszczony w obozie w Kozielsku. 14:15 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. FRONT WEWNĘTRZNY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 15:05 EPITAFIA KATYŃSKIE - RYSZARD PASZKO Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Marek Drążewski, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki Muzyka: Monika Cybulska Ryszard Paszko urodził się 1 czerwca 1878 r. w Stokach koło Piotrkowa Trybunalskiego, w Parafii Bełchatów, w rodzinie Adolfa Gustawa Paszke i Karoliny z Keberników. Studia teologiczne ukończył na Uniwersytecie w Dorpacie. Podczas studiów przyjęty do korporacji akademickiej Konwent Polonia. W 1900 r. został ordynowany na księdza. W latach 1902 - 1903 był wikariuszem Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Tomaszowie Mazowieckim. W latach 1903 - 1915 był pastorem w parafii Koło. W 1915 r. za propagowanie polskiego patriotyzmu został internowany przez Niemców w Celle pod Hannoverem. Po uwolnieniu w 1916 r. pracował jako pastor w Łomży. W marcu 1918 r. za krzewienie polskości wśród młodzieży szkolnej oraz wśród wiernych parafii władze gubernialne zwolniły go ze stanowiska pastora i zakazały pobytu na terenie pięciu powiatów guberni warszawskiej. Wówczas zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. 25 września 1919 r. Naczelny Wódz Wojsk Polskich mianował go naczelnym kapelanem wyznania ewangelickiego i administratorem Parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie przy ulicy Puławskiej 2/4, jedynego ewangelickiego kościoła garnizonowego. Następnie pełnił służbę na stanowisku szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego, a od 1927 - szefa Wydziału Wyznania Ewangelicko - Augsburskiego Biura Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych. 6 maja 1922 r. kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zezwolił mu na zmianę rodowego nazwiska Paszke na nazwisko Paszko Z dniem 30 września 1929 r. został przeniesiony w stan spoczynku. 7 września 1939 r. , mimo że nie podlegał obowiązkowi służby wojskowej, pozostawił rodzinę w Sulejówku pod Warszawą, dołączył do grupy żołnierzy bez oficera i objął nad nimi dowództwo, aby na ich czele uczestniczyć w walkach. Pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa. Więziony w Putywlu i Kozielsku. W Wigilię 1939 r. został wywieziony z Kozielska do Moskwy, a później zamordowany w Twerze. 15:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 216 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Joanna Ślesicka Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik, Jerzy Murawski Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Tomasz Sapryk, Piotr Ligienza, Karol Biskup, Wiktoria Wolańska, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Hubert Podgórski, Krzysztof Grabowski, Zbigniew Waleryś, Filip Milczarski, Paweł Janyst, Dorota Chotecka Kazimierz wraca z Krystyną na Wawel i bez oporów wprowadza ją na dwór. Nakazuje przygotowanie dla niej komnaty królowej. Wszyscy są zszokowani i okazują niechęć nowej wybrance króla. Kunegunda czeka na Ludwika, który nadal po nią nie przyjechał. Rozpacza. Adelajda na wieść o Krystynie, która pojawiła się na Wawelu, jest wściekła i planuje zemstę. 15:55 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 16:50 HISTORIA POLSKI - KRYSTYNA - OSTATNIA KLASÓWKA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2011 Reżyseria: Grażyna Ogrodowska, Bożena Klimach Krystyna Bochenek, dziennikarka, polityk, senator, wicemarszałek. Zginęła 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu w Smoleńsku. Zamiarem twórców nie było nakręcenie filmu, w którym smutne wspomnienia "jaka była", przeplatają się ze zdjęciami archiwalnymi. Ich zdaniem Krystyna Bochenek nie byłaby z tego zadowolona. Sama pewnie zrobiłaby go inaczej. Nie po to nigdy nie zadowoliła się jednym sukcesem, udaną akcją i projektem, żyjąc jak wulkan energii, żeby zostawić po sobie tylko łzawe reminiscencje i żal, że "tak było i już nie będzie". Dlatego w filmie o Krystynie Bochenek autorzy starali się pokazać, że to, co wymyśliła i konsekwentnie przeprowadzała, starczyłoby na życiorys dla kilku aktywnych osób. I co ważne, żaden z tych projektów nie umarł wraz z nią. Były to jednak takie przedsięwzięcia i pomysły, które, jak się teraz okazuje, można poprowadzić dalej. 17:45 JEDENASTE PRZYKAZANIE Reportaż, 25 min, Polska, 2025 Reportaż z 80 rocznicy obchodów wyzwolenia obozów w Auschwitz. 18:10 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - CHRZEST. WINO, OLIWA I POST Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork, Tomasz Rostworowski W studiu kulinarnym Historii Kuchni Polskiej, prof. Jarosław Dumanowski i kucharz rekonstruktor Maciej Nowicki, sięgają po receptury z najstarszych zbiorów przepisów kulinarnych. 19:00 QUO VADIS? - ODC. 2/6 Serial historyczny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz Aktorzy: Magdalena Mielcarz, Paweł Deląg, Bogusław Linda, Jerzy Trela, Michał Bajor, Franciszek Pieczka, Agnieszka Wagner Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek Zrozpaczony Winicjusz rozpoczyna poszukiwania Ligii. Odwiedza Akte, a ta przyznaje, że wiedziała o planowanej ucieczce dziewczyny. Petroniusz, chcąc pocieszyć siostrzeńca, darowuje mu Eunice, jedną ze swych niewolnic. Młodzieniec, owładnięty miłością do Ligii, odmawia jej przyjęcia. Eunice jest szczęśliwa. Petroniusz każe sprowadzić Greka Chilonidesa. Sprzedajny filozof podejmuje się odnaleźć Ligię. Pomocny staje mu się znak ryby, który kiedyś dziewczyna narysowała Winicjuszowi na piasku. Idąc tym tropem, stwierdza, że poszukiwana jest chrześcijanką, a następnie dowiaduje się o mającym się odbyć spotkaniu wyznawców Chrystusa z Piotrem apostołem. Winicjusz idzie na to spotkanie z Grekiem i gladiatorem Krotonem. Pośród zebranych widzi Ligię. Śledząc dziewczynę, docierają na Zatybrze. By umożliwić porwanie Ligii, Kroton ma zabić Ursusa. To jednak Ursus zabija gladiatora i rani Winicjusza. Chrześcijanie opatrują Winicjusza, lecz chcą, by opuścił ich dom, bojąc się prześladowań, zwłaszcza że umiera córeczka Nerona i podejrzenie o rzucenie złego czaru na dziecko pada na Ligię. Ranny młodzieniec pragnie jednak pozostać z nimi, licząc na to, że będzie się nim opiekowała ukochana. 20:00 POLSKA JEROZOLIMA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Zając, Mirosław Krzyszkowski Scenariusz: Joanna Zając, Mirosław Krzyszkowski Wykonawcy: Marek Zając Film powstawał w latach 2019 - 2020, a jego twórcy starali się towarzyszyć najważniejszym wydarzeniom i sytuacjom, jakie mają miejsce w Polskiej Jerozolimie, czyli Kalwarii Zebrzydowskiej, takim jak Wielkanocne Misteria, które gromadzą setki tysięcy pielgrzymów. Realizatorom filmu udało się pokazać dzięki współczesnym zdjęciom z Jerozolimy, archiwaliom oraz korespondującymi z nimi malarskimi kadrami z Kalwarii Zebrzydowskiej, jak wiele łączy te miejsca w przestrzeni wpisanej w krajobraz historii, ale przede wszystkim w wymiarze duchowego i kulturowego dziedzictwa. Biografia głównego bohatera Mikołaja Zebrzydowskiego bogata jest w niezwykłe zwroty akcji, którym towarzyszą często przełomowe decyzje. Zebrzydowski to człowiek z krwi i kości, kochający mąż, zaangażowany polityk i żołnierz. Pozostawił po sobie wiele dzieł, które do dzisiaj przynoszą owoce (w Krakowie, Zebrzydowicach, Kalwarii Zebrzydowskiej czy Lanckoronie). Kalwaria Zebrzydowska ze skłaniającymi ku medytacji i modlitwie dróżkami, jest najważniejszym z nich. Narracja filmu "Polska Jerozolima" to pasjonująca podróż przez XVII - wieczną historię Polski aż po współczesne obrazy i losy pielgrzymów i kontynuatorów dzieł fundatora Polskiej Jerozolimy Mikołaja Zebrzydowskiego. Takim wielkim Kalwaryjskim Pielgrzymem jest sam św. Jana Paweł II, który w roku 2020, w stulecie urodzin, został, zgodnie z watykańskim dekretem, Patronem Kalwarii Zebrzydowskiej. 21:05 KATYŃ Dramat, 116 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Władysław Pasikowski, Przemysław Nowakowski Zdjęcia: Paweł Edelman, Marek Rajca Muzyka: Krzysztof Penderecki Aktorzy: Andrzej Chyra, Maja Ostaszewska, Artur Żmijewski, Danuta Stenka, Jan Englert, Magdalena Cielecka, Agnieszka Glińska, Paweł Małaszyński, Maja Komorowska, Władysław Kowalski, Antoni Pawlicki, Jacek Braciak, Stanisława Celińska, Krzysztof Globisz, Krzysztof Kolberger "Katyń" Andrzeja Wajdy nikogo nie oskarża wprost, a jedynie przedstawia obraz społeczeństwa na tle powojennych dylematów, obraz, na jaki wcześniej kino polskie się nie zdobyło. Przez pół wieku z przyczyn politycznych nie mogło, a przez następne kilkanaście lat zwyczajnie nie potrafiło. Wajda przełamuje tę niemoc, jeszcze raz budzi sumienia: pozwala zrozumieć, czym jest świadomość zbrodni i kłamstwa katyńskiego dla rodzin jej ofiar, ale także dla całego narodu. Ta wiedza zyskała na ekranie, mimo świadomie założonej rzeczowości, wymiar artystyczny: począwszy od inscenizacji wielkich scen, poprzez muzykę Krzysztofa Pendereckiego i niemal pozbawione barwy zdjęcia Pawła Edelmana, aż do wyrażającej głębokie przeżycie gry całego aktorskiego zespołu - pisał na łamach branżowego "Kina" Konrad J. Zarębski. Andrzej Wajda przez wiele lat nosił się z zamiarem nakręcenia filmu o tragedii katyńskiej. Nie tylko dlatego, że nazwisko jego ojca figuruje na liście ofiar tej zbrodni. Także ze względu na tych, którzy dopiero wchodzą na scenę dorosłego życia i jakże często zaprzątnięci wyłącznie chwilą obecną zapominają nazwy i daty najważniejsze dla polskiej historii i decydujące o narodowej tożsamości Polaków. "Nie tak dawno w jednym z telewizyjnych programów gimnazjalista zapytany, z czym kojarzy mu się 17 września, odpowiedział, że z jakimś świętem kościelnym. Może dzięki naszemu filmowi młody człowiek zapytany o Katyń, będzie potrafił odpowiedzieć coś więcej niż to, że Katyń to nazwa jakiejś miejscowości niedaleko od Smoleńska?" - pytał z nadzieją Wajda w swoim przesłaniu zamieszczonym na internetowej stronie jego filmu. Chcąc dotrzeć do współczesnych dwudziesto - i trzydziestolatków, wychowanych w dużej mierze na MTV, serialach i grach komputerowych, reżyser zaprosił do współpracy przy tworzeniu scenariusza dwóch głośnych twórców młodszego pokolenia: Władysława Pasikowskiego, rodzimego speca od kina akcji i Przemysława Nowakowskiego, współtwórcę serialu "Na Wspólnej" i kontrowersyjnych "Egoistów", drapieżnego filmu o warszawskich dandysach A. D. 2000. W rezultacie powstała opowieść o tragedii Katynia widzianej z perspektywy kilku indywidualnych losów, zarówno żołnierzy, jak i ich rodzin, a zwłaszcza kobiet, matek, żon i córek. Wielka historia, choć w filmie obecna, służy głównie do odmalowania fabularnego tła, dzięki któremu widz ma lepiej zrozumieć motywacje bohaterów, ich dylematy, a przede wszystkim ich cierpienie. 17 września 1939 roku. Trwa exodus ludności cywilnej na wschód w nadziei na ocalenie przed hitlerowską nawałą. Na moście zdumieni uciekinierzy spotykają innych, uciekających w przeciwną stronę przed wkraczającą właśnie do Polski Armią Czerwoną. W zajmowanych wsiach i miastach bolszewicy ogłaszają, że przychodzą jako wyzwoliciele mas pracujących od ucisku burżuazji. Reprezentantem tej ostatniej jest według nich także Wojsko Polskie, więc żołnierze masowo brani są do niewoli. Taki los spotyka m. in. Andrzeja, rotmistrza 8. Pułku Ułanów z Krakowa. W prowizorycznym obozie jenieckim odnajduje go żona Anna z małą córeczką Niką. Anna ze łzami w oczach błaga, by przebrał się w cywilne ubranie i uciekł. Andrzej odmawia, powołując się na przysięgę żołnierską. Wkrótce wraz ze swoim pułkiem zostaje wywieziony do znacznie silniej strzeżonego obozu w Kozielsku. Tymczasem Anna po wielu perypetiach, niemal cudem ocalając życie swoje i dziecka, dociera do Krakowa, znajdującego się teraz pod jurysdykcją niemiecką. Zatrzymuje się u matki Andrzeja. Jego ojca, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, wraz z innymi pracownikami tej uczelni hitlerowcy podstępnie uwięzili i wywieźli do obozu w Sachsenhausen. Obu kobietom nie pozostaje nic innego jak czekać na swoich mężów. Po kilku miesiącach przychodzi wiadomość, że ojciec Andrzeja zmarł. W kwietniu 1943 roku Kraków obiega sensacyjna wiadomość o odnalezieniu zbiorowych mogił polskich oficerów w Katyniu. Wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu Anna nie chce dać wiary, że pośród ofiar jest Andrzej. 23:20 POD OKRUTNYM NIEBEM (UNDER DEADLY SKIES: UKRAINE'S EASTERN FRONT) Film dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Caolan Robertson Scenariusz: Zarina Zabrisky Zdjęcia: John Sweeney, Paul Conroye Dokument - dziennikarskie śledztwo, które pokazuje wojnę na Ukrainie od środka. Film rozpoczyna atak na blok mieszkalny w styczniu 2023 roku, w którym ginie 47 osób, w tym 6 dzieci. Trzymający w napięciu obraz okrucieństwa i nieszczęść, jakie spotykają niewinnych, przypadkowych ludzi. Autorami filmu są: reporter wojenny John Sweeney, reżyser filmowy Caolan Robertson, fotograf wojenny Paul Conroye i dziennikarka Zarina Zabrisky. Wyruszają, aby zebrać przekonujące dowody na używanie nielegalnej broni i torturowanie ludności cywilnej na Ukrainie, a także by zbadać realia życia i warunki, z jakimi borykają się zwykli ludzie na froncie wschodnim Ukrainy. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Cezary Żak, Łukasz Nowicki, Marek Barbasiewicz, Karolina Gruszka, Zygmunt Józefczak, Zbigniew Ruciński, Andrzej Dopierała, Zbigniew Kosowski, Błażej Peszek, Grzegorz Przybył, Urszula Sadowińska Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiaj spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - HONOR I PRZETRWANIE (ODC. 290) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Honor i przetrwanie Wczesnym porankiem 1 września 1939 roku na stację kolejową w przygranicznych Chojnicach wtoczył się niemiecki pociąg pancerny, którego załoga błyskawicznie opanowała dworcowe budynki. Polacy po otrząśnięciu się z pierwszego zaskoczenia przystąpili jednak do energicznego przeciwdziałania Dziś jesteśmy w okolicach Suskiej Strugi poszukując wrześniowych śladów Zgrupowania Chojnice i innych jednostek walczących w tym rejonie, których zadanie sprowadzało się do opóźniania niemieckiego marszu w głąb kraju. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym.