TVP Historia Środa, 23.04.2025 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1616 - zmarł Wiliam Szekspir; 1858 - urodził się Max Planck; 1935 - weszła w życie Konstytucja kwietniowa; 06:55 EX LIBRIS - ODC. 570 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 07:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 355 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło"to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 07:50 EPITAFIA KATYŃSKIE - KAZIMIERZ SOLSKI Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska Kazimierz Solski urodził się jako syn Mariana i Marii, z domu Wantałowicz. Miał rodzeństwo: Adama (1895 - 1940), Stefę, Tadeusza oraz dwoje innych z pierwszego małżeństwa ojca. Należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestnik wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku w szeregach 205. Pułku Artylerii Polowej. Absolwent Szkoła Podchorążych Artylerii w Poznaniu z 1922 roku. Służył w szeregach dywizjonach artylerii konnej 6. , 13. , 5. , 9. oraz w 31. Pułku Artylerii Lekkiej. Został awansowany do stopnia porucznika w Korpusie Oficerów Artylerii ze starszeństwem z 1 stycznia 1924 roku (w 1928 zweryfikowany z lokatą 26). Później awansowany do stopnia kapitana. Podczas swojej służby był m.in. adiutantem gen. Władysława Andersa. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną i trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku. Z odnalezionego dziennika jego osadzonego tam także brata Adama wynika, że obaj spotkali się na terenie kozielskiego obozu w dniu 5 listopada 1939 roku. Na wiosnę 1940 roku został zabrany do Katynia i zamordowany prawdopodobnie 17 kwietnia 1940 przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu. 08:05 QUO VADIS? - ODC. 6/6 Serial historyczny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz Aktorzy: Magdalena Mielcarz, Paweł Deląg, Bogusław Linda, Jerzy Trela, Michał Bajor, Franciszek Pieczka, Agnieszka Wagner Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek W pałacowych ogrodach płoną żywcem chrześcijanie. Chilon spostrzega wśród nich Glaukusa. Załamuje się. Krzyczy, że są niewinni, a podpalaczem Rzymu jest Neron. Wzburzony tłum zwraca się przeciw cezarowi. Tygelinus biciem nakłania Chilona, by publicznie odwołał oskarżenie. Grek, nawrócony i ochrzczony przez Pawła z Tarsu, odmawia. Neron ma zamiar wyjechać z Rzymu. Petroniusz godzi się wyjechać z nim, ale chce wyprawić wesele Winicjusza i Ligii, na które cezar zezwolił. Neron każe wypuścić dziewczynę z więzienia, lecz w kolejnym dniu igrzysk na arenie pojawia się Ursus, a potem wpada na nią byk z Ligią przywiązaną do grzbietu. Ursus wychodzi zwycięsko ze starcia ze zwierzęciem. Tłum domaga się łaski dla niego i dziewczyny. Neron ulega. Petroniusz każe siostrzeńcowi zabrać Ligię na Sycylię. Winicjusz błaga Piotra, by jechał wraz z nimi. Następnie pisze do wuja z Sycylii o swoim szczęściu. Tymczasem Petroniusz dowiaduje się, że Neron, za namową Tygelina, przyśle mu wyrok śmierci. Urządza ucztę, podczas której wraz z Eunice popełnia samobójstwo. Część legionów buntuje się przeciw cezarowi. Neron szaleje. Tygelinus nakłania go, by wyjechał z Rzymu. Przerażony Neron popełnia samobójstwo. Opuszczający Rzym Piotr widzi Chrystusa. Wraca do miasta. 08:55 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 1 Serial dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cédric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu przedstawioną z punktu widzenia obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 09:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. 10:35 SPRAWA GOTTLIEBA LINKI CZYLI PLEBISCYT 1920 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2022 Reżyseria: Weronika Wojnach Scenariusz: Andrzej Wojnach Film dokumentalny poświęcony Plebiscytowi na Warmii, Mazurach i Powiślu w roku 1920. Głównym wątkiem narracyjnym jest sprawa politycznego morderstwa działacza mazurskiego Gottlieba Linki, który wraz z delegacją Mazurów i we współpracy z polskimi służbami dyplomatycznymi pojechał do Paryża na kongres pokojowy, żeby przekonywać do odwołania Plebiscytu i przyznania Warmii i Mazur Polsce. 11:30 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - KARTOFLE. KONIEC GŁODU? Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. Wśród licznych warzyw, które Kolumb i jego następcy przywieźli do Europy, szybko zyskały popularność dynia, fasola oraz pomidory. Jednak żadna z tych roślin nie może równać się z ziemniakiem, mimo że Europejczykom zajęło prawie 300 lat, aby opanować sztukę jego gotowania. Ziemniak stał się pierwszym warzywem, któremu w XIX wieku poświęcono całe książki kucharskie. Jego droga do sławy to klasyczny przykład globalizacji - przywieziony z Peru, podbił świat i stał się podstawą narodowych kuchni, przyczyniając się do eliminacji głodu. Z historycznego, przyrodniczego i społecznego punktu widzenia jego kariera to zjawisko zupełnie wyjątkowe. Dlaczego ziemniak zyskał tak ogromne znaczenie i jaki wkład w tę niezwykłą historię ma kuchnia polska? Historyk Jarosław Dumanowski oraz zaproszeni do programu eksperci szukają odpowiedzi na to pytanie. Dawne potrawy rekonstruuje historyk i kucharz Maciej Nowicki. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 1/15 - JUBILEUSZ, CZYLI JESZCZE NIE SPRZĄTAJĄ Serial komediowy TVP, 56 min, Polska, 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Roman Kłosowski, Alina Janowska, Wojciech Malajkat, Wojciech Mann, Irena Kwiatkowska, Joanna Kurowska, Janusz Gajos, Leonard Pietraszak Kontynuacja jednego z najpopularniejszych współczesnych polskich seriali komediowych. Po dwudziestu latach sześćdziesięcioletni już bohater, inżynier Karwowski, próbuje dać sobie radę w nowych warunkach ekonomicznych współczesnej Polski. Odc. 1: Stefan Karwowski w gronie rodziny i najbliższych znajomych obchodzi 60. urodziny. Przyjaciel domu, Karol Stelmach, wprawdzie wpada na krótko, bo ma dyżur w pogotowiu, ale obiecuje rychły powrót. Syn Marek Karwowski zostawia tylko ojcu trzech swoich synów - Wojtka, Lecha i Borysa - sam pędzi do pracy w agencji ochrony. Zenek i Zosia, była pracownica z budowy, obecnie właściciele pizzerii "Angelo" to następni goście. Wspolnie oglądają przemawiającego z ekranu telewizora Maliniaka, dostojnika państwowego. Na zaproszenie córki Jagody i jej męża, francuskiego biznesmena Gerarda, wszyscy przenoszą się na wielki bal do hotelu "Bristol". Na miejscu okazuje się, że jest to bal reklamujący firmę Jagody i Gerarda, a urodziny Stefana są tylko dodatkiem. Zagubieni w nowym świecie Karwowscy wracają do domu. 13:25 CZEGO NIE MOGLIŚMY WYKRZYCZEĆ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński W filmie zostaną udostępnione materiały z archiwum Emanuela Ringelbluma, który jak sam wspomina: przystąpił do zbierania materiałów o obecnych czasach w październiku 1939 roku. "Jako kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej miałem codziennie kontakt z otaczającym życiem. Dochodziły do mnie wiadomości o wszystkim, co się działo z Żydami w Warszawie oraz na przedmieściach. Niemal codziennie przybywały delegacje z prowincji i opowiadały o ciężkich przeżyciach. Wszystko, czego się w ciągu dnia nasłuchałem, zapisywałem wieczorem". W filmie wykorzystano unikalne zdjęcia oraz fragmenty zapisanych przez Ringelbluma wspomnień. 14:30 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 3 WOJNA (POISON (S) 3. LA GUERRE) Cykl dokumentalny, 56 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Odc. 3. Od dwudziestu lat przypadki otruć kierują podejrzenia na Putina i Kreml. Rosjanie uczynili z trucizny strategiczną broń. Każda z tych afer jest jak próba sił między Zachodem a Rosją. Wojna o wpływy i terytoria, bitwy finansowe i energetyczne. Każda afera związana z otruciem odkrywa kulisy rozgrywek, będących pokłosiem zimnej wojny, i objaśnia to, co dzieje się od chwili rozpoczęcia konfliktu Rosji z Ukrainą. Upływały lata, a Putin stawał się coraz bardziej zuchwały i bezkarny. Zabijał swoich wrogów, gdzie tylko chciał, nie ponosząc za to żadnej odpowiedzialności. Konflikt trwa. Nie widać jego końca. 15:35 KORONA KRÓLÓW - ODC 218 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak, Jerzy Krysiak Scenariusz: Marcin Marciniak, Dominik Rettinger, Jan Piotr Szafraniec Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Martyna Dudek, Marcin Rogacewicz, Piotr Nowak, Hanna Wojak, Agata Bykowska, Sebastian Perdek, Monika Radziwon, Zbigniew Waleryś, Andrzej Popiel, Michał Sitarski, Dorota Chotecka, Piotr Jeleń, Michał Lewandowski, Michalina Sosna Krystyna zdaje relację Beneszowi. Czeski szpieg natychmiast chce ruszać z informacjami do Karola. Kazimierz martwi się długą nieobecnością Jury, który wyruszył na poszukiwania Macieja Borkowica. Kunegunda doczekała się momentu wyjazdu z mężem. Tuż przed opuszczeniem Wawelu wpada w panikę. Obawia się tego, co ją czeka. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 17:05 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 2 Serial dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cedric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu widzianą z obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 18:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 30 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:35 EX LIBRIS - ODC. 570 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Magazyn poświęconym książkom o tematyce historycznej. Co tydzień prezentowane będą nowe pozycje warte uwagi. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 11/13 Serial sensacyjny, wojenny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Beer, na rozkaz Globckego, zawozi Skorzenego nad jezioro, gdzie więźniowie topią skrzynie ze złotem. Pokazuje też inne miejsca ukrycia skarbów wrocławskich banków. To złoto ma zasilić fundusz tajnej organizacji, którą tworzy Skorzeny. Z zamku wyrusza konwój z "Aparatem", który Globcke postanowił ukryć w podziemiach Książa. Beer jedzie na miejsce, aby wszystkiego dopilnować. Kilkanaście kilometrów przed zamkiem konwój atakują trzy radzieckie samoloty szturmowe. Niszczą wszystkie ciężarówki, zabijają wielu żołnierzy. Dowódca konwoju nagle odkrywa, że w skrzyniach jest piasek. Poinformowany o ataku Globcke, każe sprawdzić czy był to przypadkowy nalot. Nasłuch radiowy potwierdza, że piloci byli naprowadzani, a więc Rosjanie znali trasę konwoju. Tylko trzy osoby o tym wiedziały - poza Sauerem był to Beer. Globcke dzwoni do Sauera i wydaje rozkaz aresztowania Beera. Jorg uświadamia sobie, że mimo zniszczenia "Aparatu" Globcke nie wygląda na zmartwionego. Uznaje, że "Aparat" istnieje i jest w Czosze. Wkrótce Globcke żegna się słowami: spotkamy się i jeżeli wypełni pan moje polecenia, to uratuje życie Natalii i Anny Marii. W przeciwnym razie obie zostaną zabite. Nie mam innego wyjścia - dodaje na pożegnanie. Informuje, że Sauer torturami zmusił Beera do zeznań. Okazuje się, że był on radzieckim szpiegiem, który informował gen. Zawieniagina. Z zamku wyjeżdżają ciężarówki ze skrzyniami. To Globcke wywozi prawdziwy "Aparat". W zamku Książ Sauer przychodzi do celi, aby zastrzelić wymęczonego Beera. Temu udaje się uniknąć śmierci, gdyż przekonuje Sauera, że wie gdzie jest ukryte złoto. Sauer postanawia opóźnić wyrok. 20:00 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - ŻEGLUJĄC PO ŚWIECIE. ODC. 4 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Dziesięcioodcinkowa seria dokumentalna prezentująca najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na inżynierię współczesną. Każdy odcinek ukazuje jedno przełomowe osiągnięcie, np. budowę piramid, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. W każdym są materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, wspaniałe zdjęcia z lotu ptaka a także wiedza zaczerpnięta z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu można lepiej odkryć tajemnice świata starożytnego. Autorzy serii rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 21:00 PAPCIO CHMIEL Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Petro Aleksowski, Petro Aleksowski Film dokumentalny prezentujący Henryka Chmielewskiego - wybitną postać polskiej sztuki komiksu. Filmowy portret "Papacia Chmiela" oczami jego 11 - letniego fana, prowadzącego swój program literacki, w którym recenzuje książki. Marzeniem entuzjasty literatury jest spotkanie z Papciem i przeprowadzenie z nim wywiadu do swojego vloga. W filmie śledzimy próby kontaktu Olafa z jego Mistrzem. Olaf spotyka znawców tematu: krytyków, publicystów, artystów, uczestniczy w wydarzeniach specjalnych dla fanów. Poznaje historię swojego bohatera, zarówno zawodową, jak i osobistą. Duży nacisk został położony na przeżycia Henryka Chmielewskiego w trakcie powstania warszawskiego. Niejako drugą pierwszoplanową postacią filmu jest Tytus, czyli uczłowieczona, a wręcz spersonifikowana małpa. Projekt jest poświęcony również genealogii tej postaci. W filmie wykorzystano kilka technik rejestracyjnych, od klasycznej zdjęciowej po animowaną. a także materiały archiwalne oraz efekty wizualne. 22:05 UPADEK NAZIZMU S.III - ODC. 1. KTO GO ZDRADZI (ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię i jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 23:10 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Widowisko kameralne, 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 00:15 WOKÓŁ OSTREJ BRAMY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1996 Reżyseria: Józef Gębski Scenariusz: Józef Gębski Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Muzyka: Janusz Bogucki W wileńskiej siedzibie NKGB i KGB, w budynku, przez który w latach wojny, a i po niej, przeszło co najmniej kilkuset ujętych w różnych okolicznościach polskich oficerów, dowódców oddziałów i żołnierzy AK, znaleziono dziwny dokument. Był nim sporządzony w latach 1945 - 1946 album dokumentujący działalność AK na Wileńszczyźnie po lipcu 1944 roku. Również w Wilnie, w czasie remontu kościoła Bernardynów, znaleziono doskonale zachowany i niezwykle bogaty zbiór raportów, rozkazów, szkiców - ukryty tam w nieznanych okolicznościach przez członków polskiej organizacji podziemnej. Album i dokumenty posłużyły narratorom filmu - historykom Henrykowi Piskunowiczowi i Jarosławowi Wołkonowskiemu - do odtworzenia losów Okręgu Wileńskiego Związku Walki Zbrojnej AK. Film bardzo szczegółowo przedstawia okoliczności zawiązania organizacji podziemnej na Wileńszczyźnie, postacie m.in. Nikodema Sulika i Aleksandra Krzyżanowskiego, dramatyczne losy oddziałów i brygad "Kmicica", "Łupaszki", "Szczerbca", "Konara", "Węgielnego", "Juranda", toczących krwawe walki z Niemcami, współpracującymi z nimi Litwinami i sowieckimi partyzantami, którzy otrzymali zadanie całkowitego zniszczenia AK. Przypomina też słynną operację "Ostra Brama", w ramach której około 5 tys. żołnierzy AK miało zdobyć i zająć Wilno przed wejściem Armii Czerwonej na Litwę. Polacy byli przekonani, że Niemcy nie będą bronić miasta, tymczasem otrzymali oni rozkaz, by walczyć do ostatniego żołnierza. Film, w którym autor wykorzystał materiały ze zbiorów Archiwum Filmowego WFDiF oraz ze zbiorów fotograficznych Janusza Bohdanowicza, powstał we współpracy z Fundacją Filmową Armii Krajowej i TVP. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KSIĘŻNEJ IZABELI ŚWIAT ZAGINIONY Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. W dzisiejszym odcinku: Księżnej Izabeli świat zaginiony Po raz kolejny jesteśmy w Puławach, by zgłębić arcyciekawą historię kamieni księżnej Izabeli Czartoryskiej. A historia ta zaczyna się po roku 1784, kiedy księżna wraz z mężem Adamem Kazimierzem Czartoryskim przenoszą swą siedzibę do Puław. Poza urządzaniem samego pałacu, w pobliskiej Parchatce małżonkowie urządzili wówczas dodatkowy dom wypoczynkowy z ogrodem i jak wieść gminna niesie, w pobliżu tego domu znajdowała się tajemnicza biała grota Rodzinna tajemnica Kolejna historia, którą zechcemy zaprezentować miała miejsce w styczniu 1945 roku, w czasie zimowej ofensywy sowieckiej armii. Tereny nad Pilicą stały się wówczas wielkim cmentarzyskiem sprzętu i ludzi. Dokumentujemy dziś miejscową opowieść o niemieckim oficerze, który na wieść o końcu wojny popełnił tu samobójstwo. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku.