TVP Historia Środa, 30.04.2025 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 KWIETNIA ODC. 548 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - zmarł Edouard Manet, zwany "ojcem impresjonistów"; 1943 - w Katyniu zakończyła badania europejska grupa specjalistów medycyny sądowej; 2000 - Jan Paweł II kanonizował Faustynę Kowalską; 06:55 EX LIBRIS - ODC. 571 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Prowadzący: Krzysztof Grzybowski W nowej odsłonie programu "Ex Libris" autorzy prezentują najciekawsze książki historyczne, intrygujących autorów, wciągające tytuły oraz fascynującą historię i jej bohaterów. Powracający na antenę TVP Historia magazyn zyskał nowoczesną formułę: staranną warstwę filmową, atrakcyjną grafikę oraz dynamiczny montaż. Prowadzący program, Krzysztof Grzybowski, z niezwykłą lekkością rozmawia z autorami najciekawszych nowości wydawniczych. Poza tym w magazynie widzowie mogą znaleźć subiektywne rankingi szeroko pojętych książek historycznych, kwestionariusze popularnych autorów, omówienia najnowszych trendów czy prezentacje książkowych premier. 07:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 356 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 08:00 ODJAZD - MAZURY 1944 - 1989 Serial, 49 min, Polska, 1995 Reżyseria: Magdalena Łazarkiewicz, Piotr Łazarkiewicz Scenariusz: Magdalena Łazarkiewicz, Piotr Łazarkiewicz Aktorzy: Teresa Budzisz Krzyżanowska, Grażyna Jędras Woroniecka, Halina Winiarska, Małgorzata Lipmann, Wojciech Siemion, Tomasz Sapryk, Maria Ciunelis, Dariusz Sikorski Rok 1945. Niemcy opuszczają Mazury. Agusta i Hilda Baumler decydują się na pozostanie w Polsce. Na Zachód wyjeżdża także Karol Lewicki. W miasteczku pozostaje za to faszysta von Litzky, który wstępuje do partii i wchodzi do kręgu lokalnej władzy. Panie Baumler opuszczają więc rodzinny dom i przenoszą się do sąsiedniego miasteczka. Rok 1989. Augusta i Hilda mieszkają w domu starców, znienawidzone - jako Niemki - przez pozostałych pensjonariuszy. Jedyną bliską im osobą jest Mirek Wrona, młody inwalida, który z braku miejsca w odpowiednich ośrodkach jest jednym z pensjonariuszy Domu Rencisty. Hilda uczy go niemieckiego. Któregoś ranka budzi się i widzi, że jej matka, Augusta jest spakowana i gotowa do wyjazdu. W ich dawnym domu mieszkają teraz rodzice Mirka. Hilda prosi ich by na jeden dzień wyprowadzili się stamtąd. Wraz z matką wyrusza do swego dawnego domu. 09:00 HISTORIA POLSKI - OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2001 Reżyseria: Michał Nekanda Trepka Scenariusz: Elżbieta Nekanda Trepka Zdjęcia: Jacek Knopp, Jacek Mierosławski, Jan Muszyński Wykonawcy: Alina Świdowska Opowieść o wojennych losach Samuela Willenberga, uczestnika zbrojnego buntu w obozie śmierci w Treblince, a także o dramacie polskich Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej. Siedemdziesięcioletni Samuel Willenberg jest najmłodszym spośród blisko czterystu więźniów, którym udało się zbiec z obozu i jednym z sześciu jeszcze żyjących. Mieszkający obecnie na stałe w Jerozolimie powraca do miejsc swego dzieciństwa i młodości, m.in. do Opatowa, Częstochowy oraz Treblinki, gdzie wiele wycierpiał i był świadkiem masowej zagłady współbraci. Minęło ponad pół wieku, a wspomnienia są nadal bardzo żywe i bolesne. W Treblince zginęło około 870 tysięcy Żydów, również dwie siostry Samuela. On sam z wielką pokorą mówi o swoim ocaleniu: "przypadek, czysty przypadek, nie było bohaterów". Kiedy Niemcy wkroczyli do Polski i stało się jasne, że zamierzają dokonać zagłady narodu żydowskiego, rodzina Willenbergów ze względów bezpieczeństwa rozdzieliła się. Matka z trójką dzieci, Samuelem i dwiema córkami, wyjechała z Opatowa do Częstochowy, w nadziei, że tam łatwiej znajdą schronienie. Ojciec, prof. Perec Willenberg, ceniony artysta malarz, pod przybranym nazwiskiem ukrywał się w Warszawie. Wkrótce po przyjeździe do Częstochowy dziewczynki zostały zatrzymane przez policję, w jakiś sposób wydało się, że są Żydówkami. Chory z bólu Samuel powrócił z matką do Opatowa. Niebawem w jednym z transportów został wysłany do Treblinki. Do dziś pamięta słodkawą, obrzydliwą woń rozkładających się ciał, stosy palonych trupów, stosy ubrań, kosztowności, osobistych rzeczy i pamiątek odebranych więźniom. Nikt nie miał złudzeń, że wyjdzie z obozu żywy. 2 sierpnia 1943 roku więźniowie otworzyli arsenał broni. Uzbrojeni w pistolety i granaty podjęli desperacką próbę ucieczki. Samuelowi powiodło się pomimo rany postrzałowej. Drobna pomoc mieszkańców okolicznych wiosek miała dla niego nieocenioną wartość. Za otrzymane pieniądze kupił bilet i pojechał do Warszawy szukać ojca. Samuel Willenberg był uczestnikiem powstania warszawskiego. W chwili realizacji filmu mieszkał w Izraelu, pracując m.in. nad cyklem rzeźb postaci z Treblinki. 10:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau. 10:35 TYLE RADOŚCI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Bartosz Dominik Bohater to "biskup ubogich" - biskup Czesław Domin. Akcja Koza żywicielka, Fundacja Zaopatrzenia Wsi w Wodę, gospodarstwo rolnicze Carol, Fundacja Chlebidach, ośrodki dla niepełnosprawnych dzieci, Dom Aniołów Stróżów w Kołobrzegu, Bursa dla młodzieży w Szczecinku, Przytulisko w Giezkowie, zbiórki dla biednych, kolonie, kuchnie polowe, akcja pralka dla wielodzietnych rodzin można by jeszcze długo wyliczać inicjatywy charytatywne i społeczne, które stworzył śp. ks. biskup Czesław Domin. Do tej listy trzeba dopisać koniecznie starania o reaktywację Caritas Polska (została rozwiązana w latach pięćdziesiątych) i kierowanie tą organizacją w latach 1990 - 1993, a więc w najtrudniejszym okresie tuż po transformacji ustrojowej. Biskup Domin był człowiekiem niezwykle skromnym, radosnym, pracowitym. Wielbicielem Mahatmy Gandhiego i Michała Archanioła. Biskup ubogich był wielkim czcicielem Bożego Miłosierdzia i Siostry Faustyny Kowalskiej. Postanowił o tym zaświadczyć w najprostszy i zarazem najtrudniejszy sposób, pracując dla ludzi, którzy w komunistycznej Polsce stracili już wszelką nadzieję na godne i uczciwe życie. O tym przede wszystkim jest ten film. 11:30 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - LUCYNA ĆWIERCZAKIEWICZOWA Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. Choć powstania listopadowe i styczniowe zakończyły się klęską, a Polska jeszcze długo musiała czekać na odzyskanie niepodległości, Warszawa umiała wykorzystać swą pozycję rosyjskiego okna na świat. W drugiej połowie XIX wieku rozwijał się przemysł i niezbędna infrastruktura. Powstawały hotele, linie kolejowe i dworce, transport miejski, sieci gazowe, wodociągowe, elektryczne i telefoniczne. Gdy mężczyźni byli wywożeni na Sybir i tracili majątki ziemskie, rosła rola kobiet, które musiały ratować byt rodziny. Udało się to Lucynie Ćwierczakiewiczowej, która promowała kuchnię oszczędną, prostą i tanią. Zalecała by panie domu nie ograniczyły się tylko do zarządzania, ale same brały udział w pracy w kuchni. Kim była autorka wielkiego bestsellera kulinarnego "365 obiadów"? Jak to się stało, że ta wydana ponad 160 lat temu książka jest do dzisiaj aktualna, wznawiana i ciągle gotujemy według zawartych w niej receptur? Historyk Jarosław Dumanowski oraz zaproszeni do programu eksperci szukają odpowiedzi na to pytanie. Dawne potrawy rekonstruuje historyk i kucharz Maciej Nowicki. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 6/15 - ZA KULISAMI, CZYLI BISNESSWOMAN Serial komediowy TVP, 56 min, Polska, 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Anna Seniuk, Alina Janowska, Wojciech Malajkat, Wojciech Mann, Irena Kwiatkowska, Joanna Kurowska, Janusz Gajos, Leonard Pietraszak Kontynuacja jednego z najpopularniejszych współczesnych polskich seriali komediowych. Po dwudziestu latach sześćdziesięcioletni już bohater, inżynier Karwowski, próbuje dać sobie radę w nowych warunkach ekonomicznych współczesnej Polski. odc. 6. Jagoda, córka państwa Karwowskich, zostaje zaproszona do udziału w konkursie na Business Woman Roku. Rozpoczyna się zaciekła rywalizacja wśród polskich dam biznesu. Panie prześcigają się w organizowaniu rozmaitych akcji charytatywnych. Jednocześnie trwają zakulisowe rozgrywki i szukanie wpływowych protektorów. Karwowscy, którzy dali się wciągnąć w to szaleństwo, odnawiają dawne znajomości z obecnie ważnymi postaciami życia publicznego, ministerialnym dygnitarzem Maliniakiem i posłem Gajnym. Działania rywalizujących pań stają się coraz bardziej gorączkowe... 13:25 HISTORIA POLSKIEGO SPORTU - KU NIEPODLEGŁOŚCI CZ. 1 Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Cykl dokumentalny, zrealizowany z okazji stulecia odzyskania niepodległości, podsumowujący sto lat sukcesów polskiego sportu. To historia polskich sportowców, ich osiągnięć, rekordów, zwycięstw, medali, sukcesów i porażek, pokazywana na tle dziejów Polski. Serial łączy formę klasycznego dokumentu z klipem, bazującym na emocjach, wynikających z pokazywania znanych wszystkim Polakom, sukcesów sportowych. To sentymentalna podróż przez dzieje polskiego sportu, opowiedziana ustami głównych bohaterów. Wszystko zmontowane w płynną opowieść, snutą niczym baśń, czytana wnukowi przez dziadka z pradawnej księgi. 14:25 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 223 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Anna Krasuska, Monika Zięba Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Magdalena Groszek, Andrzej Hausner, Marcin Rogacewicz, Piotr Nowak, Gabriela Chojecka, Maksymilian Michasiów, Zbigniew Waleryś, Filip Milczarski, Daniel Mosior, Michał Czachor, Paweł Janyst, Grzegorz Wons, Mateusz Mosiewicz, Dorota Chotecka Guncel dociera do państwa krzyżackiego. Prosi Jakuba z Biskupic o wstawiennictwo u wielkiego mistrza. Krzyżacy, pomimo zapewnień, nie wspierają Polaków w walce z Rusią. Guncel nie zdaje sobie sprawy, że niedaleko jest więziona Helena i ich córeczka Helenka. Ślub Kazimierza i Krystyny jest skandalem na skalę europejską. Król prosi o przygotowanie supliki do papieża o unieważnienie ślubu z Adelajdą. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 17:00 HISTORIA POLSKI - GETTO. LIKWIDACJA Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Wojciech Kędzior Wykonawcy: Maryna Grądzka - Rejak Krakowskie getto utworzono w marcu 1941 r. Na niewielkiej przestrzeni stłoczono ponad 15 tysięcy krakowskich Żydów. Dzielnicę zamkniętą otoczono murem i drutem kolczastym. Prowadziły do niej cztery bramy. W październiku 1941 r. wprowadzono pod karą śmierci zakaz wstępu i opuszczania getta bez zezwolenia. Podczas kolejnych dwóch lat przeprowadzono w dzielnicy zamkniętej kilka akcji likwidacyjnych. Do ostatniej doszło, gdy teren getta obejmował dwie części: jedną zamieszkiwali zdolni do pracy, a drugą - według Niemców - niezdolni. W sobotę i niedzielę, 13 i 14 marca 1943 roku zamordowano kilkuset Żydów. W tym: w przeważającej mierze dzieci, starców i chorych. Resztę wywieziono do obozu pracy w Płaszowie oraz do KL Auschwitz. Wojnę - z 70 tysięcy przedwojennej populacji krakowskich Żydów - przeżyło około tysiąca. W filmie przypominamy historię getta i jego funkcjonowanie. Głównym wątkiem opowieści są jednak kolejne akcje likwidacyjne: dwie przeprowadzone w 1942 r. i ostatnia: w marcu 1943 r. Dlaczego do nich doszło? Jaki był ich przebieg? Co zapamiętali Ocaleni? W filmie przytaczamy relacje tych, którzy przeżyli. Wykorzystujemy przy tym bogaty materiał archiwalny: zdjęcia, mapy, nagrania audio i filmy. Narratorem opowieści jest dr Martyna Grądzka - Rejak - specjalistka IPN od zagłady Żydów oraz getta krakowskiego. Autorka m.in. książki "Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie (1939 - 1945)". 17:45 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - DYWIZJON 303 Teledysk, 9 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Był najskuteczniejszą lotniczą jednostką aliantów w czasie Bitwy o Anglię i podczas operacji Jubilee poprzedzającej lądowanie w Normandii. 303. Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki. Winston Churchil powiedział o jego pilotach: "Nigdy w dziejach wojen tak liczni nie zawdzięczali tak wiele tak nielicznym". Dywizjon został sformowany w Anglii 2 sierpnia 1940 roku. Tworzyli go piloci z Pierwszego Pułku Lotniczego stacjonującego przed wojną w Warszawie. Ich znakiem rozpoznawczym były szkarłatne szaliki. 30 sierpnia 1940 roku, czyli dzień przed uzyskaniem gotowości bojowej dywizjonu, podczas lotu treningowego, pilot Ludwik Paszkiewicz odniósł pierwsze zwycięstwo, strącając meserszmita. Kolejnego dnia jego koledzy unieszkodliwili sześć niemieckich maszyn. W sumie w czasie całej II wojny światowej strącili ich ponad 200. Podczas Bitwy o Anglię piloci odnosili średnio ponad dwa zwycięstwa dziennie w podniebnych bataliach. W tysiąc 1942 roku szkolili amerykańskich pilotów. Uczestniczyli w operacji Overlord w Normandii i w inwazji na Niemcy. Dywizjon 303 stał się symbolem bohaterstwa i profesjonalizmu polskich pilotów. Szwedzki zespół metalowy Sabaton, dowiedziawszy się o ich wyczynach bojowych, napisał piosenkę "Aces in Exile", a Elektryczne Gitary upamiętniły ich utworem "Dywizjon 303". 18:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 31 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 18:35 EX LIBRIS - ODC. 571 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Prowadzący: Krzysztof Grzybowski W nowej odsłonie programu "Ex Libris" autorzy prezentują najciekawsze książki historyczne, intrygujących autorów, wciągające tytuły oraz fascynującą historię i jej bohaterów. Powracający na antenę TVP Historia magazyn zyskał nowoczesną formułę: staranną warstwę filmową, atrakcyjną grafikę oraz dynamiczny montaż. Prowadzący program, Krzysztof Grzybowski, z niezwykłą lekkością rozmawia z autorami najciekawszych nowości wydawniczych. Poza tym w magazynie widzowie mogą znaleźć subiektywne rankingi szeroko pojętych książek historycznych, kwestionariusze popularnych autorów, omówienia najnowszych trendów czy prezentacje książkowych premier. 19:05 ODJAZD - MAZURY 1989 - 1995 Serial, 45 min, Polska, 1995 Reżyseria: Magdalena Łazarkiewicz, Piotr Łazarkiewicz Scenariusz: Magdalena Łazarkiewicz, Piotr Łazarkiewicz Aktorzy: Teresa Budzisz Krzyżanowska, Krzysztof Janczar, Halina Winiarska, Stanisław Michalski, Wojciech Siemion, Bogusława Schubert, Maria Ciunelis, Dariusz Sikorski, Agnieszka Wosińska, Olaf Lubaszenko Po otrzymaniu sporej sumy pieniędzy Wronowie godzą się opuścić na jeden dzień dom i przenieść się do szwagra. Augusta i Hilda spędzają więc jeden dzień w swojej rodzinnej posesji. Szczególnie szczęśliwa jest Augusta. Nagle wydaje się jej, że pojawił się Karol Lewicki - okazuje się, że jest to jego syn, który przyjechał z Niemiec. Przywiózł wózek inwalidzki dla Mirka, a obie kobiety chce zabrać do Niemiec, do pensjonatu dla starszych osób. Hilda i Augusta decydują się jednak pozostać w Polsce, w domu starców na Mazurach. Augusta przeżywa jeszcze 5 lat. Jej śmierć zbiega się ze śmiercią żony Karola, który chce wrócić na Mazury i kupić tu dom dla siebie i Hildy. 20:00 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - DAWNE NARZĘDZIA. ODC. 5 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Dziesięcioodcinkowa seria dokumentalna prezentująca najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na inżynierię współczesną. Każdy odcinek ukazuje jedno przełomowe osiągnięcie, np. budowę piramid, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. W każdym są materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, wspaniałe zdjęcia z lotu ptaka a także wiedza zaczerpnięta z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu można lepiej odkryć tajemnice świata starożytnego. Autorzy serii rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 21:00 FENOMEN FOGGA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mariusz Cieślik Jest to film biograficzny pokazujący sylwetkę Mieczysława Fogga, największej gwiazdy piosenki okresu międzywojennego, ale też jednej z najważniejszych postaci kultury popularnej czasów PRL - u. Artysty, który przez dekady komunizmu był żywym symbolem II Rzeczpospolitej. Imponował elegancją, ale też poziomem wykonawczym, muzycznym i literackim swoich utworów. Fogg był za to kochany przez publiczność przez ponad 60 lat, które spędził na scenie. Wydaje się dobrze znany, przynajmniej zainteresowanym, a jednak wiele kluczowych faktów z jego życiorysu przez dekady nie przebiło się do świadomości odbiorców (także dlatego że był człowiekiem bardzo skromnym). A przecież przed wojną podbił Amerykę i koncertował w najlepszych salach świata, a jego wojennymi zasługami (ratowanie przyjaciół - Żydów, udział w Powstaniu Warszawskim i konspiracji AK - owskiej) obdzielić można kilka osób. 22:05 UPADEK NAZIZMU S.III - ODC. 2. URODZINY HITLERA (ODC. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 23:15 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Bohaterem kolejnego odcinka programu Bogusława Wołoszańskiego jest szef niemieckiego wywiadu wojskowego adm. Wilhelm Canaris, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony postaci szefa niemieckiego wywiadu wojskowego admirała Wilhelma Canarisa, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 00:20 NIEMEN - RZEKA NIEZGODY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1996 Reżyseria: Józef Gębski Scenariusz: Stanisław Szabłowski Muzyka: Janusz Bogucki Propaganda ZSRR w okresie międzywojennym dążyła do wzbudzenia w ludności białoruskiej na Nowogródczyźnie bardzo wrogich nastrojów wobec Polaków. Stąd też wejście Armii Czerwonej na Białoruś Zachodnią z zamiarem przyłącznenia tych terenów do Białorusi Radzieckiej było dramatem dla Polaków, ale też i dla sporej części ludności białoruskiej, zwłaszcza wiejskiej. Nowa władza zaczęła wprowadzanie własnych porządków od deportacji ludności polskiej. Wiosną 1940 roku kilkoro Polaków dla przykładu osądzono i rozstrzelano. Latem 1940 roku Komenda Główna ZWZ zdecydowała, że na Nowogródczyźnie trzeba zorganizować partyznatkę, która da odpór sowieckiemu terrorowi. Po napaści Niemiec na ZSRR sytuacja jeszcze się pogorszyła. Rosjanie nie stanęli wraz z Polakami przeciw wspólnemu wrogowi. Polscy partyzanci musieli walczyć na dwa fronty, a linią podziału stał się Niemen. Po zakończeniu działań wojennych formacje NKWD kontynuowały brutalne akcje przeciw Polakom, uznając ich za "element antysowiecki", godzien jedynie bezpardonowego wytępienia. Kolejny z filmów o dziejach Armii Krajowej na Kresach opowiada o losach i dokonaniach bojowników z Okręgu Nowogódzkiego AK. Przed kamerą przypominają tamte dramatyczne zdarzenia i ich bohaterów historycy Kazimierz Krajewski z Warszawy i Zygmunt Boradyn z Nowogródka oraz uczestnicy i świadkowie tamtych wydarzeń. Realiazotorzy filmu wędrują śladami kpt. Adama Optułowicza, Jana Szulca, "Puszczyka", "Prawdzica", "Sawy", "Warty", "Lecha", "Ponurego", "Krysi", "Ragnera" i setek żołnierzy, którzy ginęli w okolicach Lidy, Baranowicz, w Puszczy Naliborskiej i w dziesiątkach wsi nowogródczyzny. Aby pokazać prawdę o tamtych dniach i przybliżyć ich atmosferę, wykorzystują też materiały ze zbiorów Archiwum Filmowego WFDiF, zbiorów fotograficznych Okręgu Nowogródzkiego ŚZŻAK, fragment filmu "Rozbić więzienie" oraz pieśni w wykonaniu Zespołu "Kresowiacy" z Lidy. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PRZESTRZELE LAS MROCZNYCH TAJEMNIC ODC. 264 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Ten odcinek nosi tytuł: - "Przestrzele las mrocznych tajemnic". Po latach poszukiwań udało się odnaleźć leśną mogiłę dwóch polskich rodzin zamordowanych przez Niemców za pomoc Armii Krajowej. Ich najbliżsi przez prawie siedem dziesięcioleci usiłowali odnaleźć miejsce egzekucji pomógł dopiero georadar. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbędzie się na cmentarzu w Jedwabnem. Chcemy widzom opowiedzieć historię tych dwóch rodzin. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau.