TVP Historia Czwartek, 01.05.2025 06:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 MAJA ODC. 549 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1941 - premiera filmu Orsona Wellesa "Obywatel Kane"; 1948 - pierwszy Wyścig Pokoju; 1971 - robotnicy Wybrzeża złożyli kwiaty na grobach kolegów zabitych w grudniu 1970 r. ; 1991 - Jan Paweł II ogłosił swą trzecią encyklikę "Centesimus annos"; 06:35 WOJOWNICY CZASU - KAWALERYJSKI KRAKÓW, CZYLI WIELKA REWIA 1933 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Kawaleria od zawsze była ulubioną formacją wojskową Polaków. Nasza miłość do koni potwierdzana w literaturze i pieśni jest niezaprzeczalna, a ułan przez wieki był obiektem damskiej admiracji. Nic dziwnego więc, że najwspanialsze wojskowe parady odbywały się zawsze z udziałem tej formacji bojowej. Tak było także w Krakowie na Błoniach 6 października 1933 roku... 07:05 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 31 Program historyczny, 35 min, Polska, 2025 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 07:50 ZNAK ORŁA - ODC. 1 EDUKACJA 1308 Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Adam Bauman, Tadeusz Borowski, Ryszard Filipski, Lech Ordon, Leon Niemczyk, Henryk Bista, Wojciech Alaborski Akcja serialu, rozgrywającego się w latach 1308 - 1334, osnuta jest wokół historycznych wydarzeń związanych z działalnością zjednoczeniową Władysława Łokietka. Głównym bohaterem jest Gniewko, syn rybaków spod Gdańska, któremu Brandenburczycy zabili rodziców. Występuje on najpierw jako dwunastoletni chłopak (w tej roli - uczeń szkoły podstawowej, Jarek Makowski), a później już jako dorosły młodzieniec (tę postać kreuje aktor Krzysztof Kołbasiuk). Większość pierwszoplanowych postaci, wśród których działa bohater spod "Znaku orła", ma swoje pierwowzory w historii Polski. Gniewko mieszka w osadzie rybackiej. Na polecenie księcia Władysława zostaje wysłany do Gdańska, aby uprzedzić załogę o nadciągających wojskach brandenburskich. Szczęśliwie ratuje się przed pogonią i dociera do grodu. Gdańszczanie wzywają na pomoc swoich ówczesnych sprzymierzeńców, Krzyżaków. 08:25 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 1/4 Serial TVP, 49 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bogdan Stupka Wracający z Krymu poseł księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, Jan Skrzetuski, ratuje życie pułkownikowi kozackiemu, Bohdanowi Chmielnickiemu. W karczmie zostaje zaatakowany przez podstarostę Czaplińskiego, którego wyrzuca na bruk. Czyn ten przysparza mu dwóch przyjaciół - Onufrego Zagłobę i Longina Podbipiętę. Razem ruszają w drogę. Spotykają rozbitą kolaskę i ratują z opresji Kniahinię Kuncewiczową i jej piękną siostrzenicę, Helenę. Skrzetuski zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Helena odwzajemnia to uczucie, ale została obiecana innemu - podpułkownikowi Bohunowi. Książe Wiśniowiecki wysyła Skrzetuskiego na Siecz. Jan dowiaduje się o planowanym przez Chmielnickiego powstaniu i wysyła swego pachołka Rzędziana do Kniahini, by z rodziną uciekała do Łubiniów. Sam dostaje się do niewoli tatarskiej. Z rąk Tuhaj - Beja wykupuje go przywódca powstania, Chmielnicki, który rozpoznaje w nim swego wybawcę... 09:25 HISTORIA POLSKI - DEFILADA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Reżyseria: Andrzej Fidyk Scenariusz: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Krzysztof Kalukin Film "Defilada" został doceniony przez widzów i krytyków, o czym świadczą liczne nagrody: Prix Italia, 1989; Lipsk - Grand Prix, 1989; Srebrny Lajkonik, 1989; Mannheim - Złoty Dukat, 1989; Złoty Ekran, 1989. Andrzej Fidyk (ur. 1953 r.), absolwent Handlu Zagranicznego SGPiS zrealizował ponad 30 filmów dokumentalnych, wiele z nich otrzymało prestiżowe nagrody w kraju i za granicą. "Defilada" ukazuje Koreańską Republikę Ludowo - Demokratyczną w momencie obchodów 40. rocznicy jej istnienia. Uroczystości zbiegły się w czasie z olimpiadą w Seulu. Władze komunistyczne postawiły sobie za cel zorganizowanie święta narodowego tak, by siłą wyrazu i rozmachem przyćmiło światowe święto sportu. Z jakim rezultatem? O tym właśnie opowiada film Andrzeja Fidyka. Autor dokumentuje przebieg uroczystości, niezliczoną masę ludzi ubóstwiających swojego wodza, oraz filmuje to tylko, co chcieli pokazać Koreańczycy. Nie zamieszcza własnych komentarzy. Pozwala, by obraz mówił sam za siebie. Właśnie ta powściągliwość wydaje się być siłą filmu: same fakty kreują wrażenia odbiorcy. Ci ludzie wierzą w sens tego, co robią, autentyczną czcią otaczają swego wielkiego przywódcę. Zdaniem Krzysztofa Kalukina, operatora filmu, "Problem polega na tym, że oni są kompletnie odcięci od świata. Telewizja nie pokazuje niczego, co dzieje się na świecie z wyjątkiem krajów, z którymi Korea jest zaprzyjaźniona. Oni wierzą, że u nich jest najlepiej. Wychować takie społeczeństwo, to wielka sztuka". Z ekranu tchnie magia siły, dyscypliny, tłumu. Dla Europejczyka jest to również swojski obraz, z tą różnicą, że to, co widzi na ekranie, ogląda jak relikt, ocenia poprzez pryzmat zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w środkowowschodniej Europie. Niezależnie od położenia geograficznego, totalitaryzm ma wszędzie tę samą twarz. 10:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DESANT Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Jerzy Dłużkowski Rola wojsk desantowych podczas walk w II wojnie światowej. Program ilustrowany fragmentami filmów archiwalnych z frontów II wojny światowej. 11:15 FENOMEN FOGGA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mariusz Cieślik Jest to film biograficzny pokazujący sylwetkę Mieczysława Fogga, największej gwiazdy piosenki okresu międzywojennego, ale też jednej z najważniejszych postaci kultury popularnej czasów PRL - u. Artysty, który przez dekady komunizmu był żywym symbolem II Rzeczpospolitej. Imponował elegancją, ale też poziomem wykonawczym, muzycznym i literackim swoich utworów. Fogg był za to kochany przez publiczność przez ponad 60 lat, które spędził na scenie. Wydaje się dobrze znany, przynajmniej zainteresowanym, a jednak wiele kluczowych faktów z jego życiorysu przez dekady nie przebiło się do świadomości odbiorców (także dlatego że był człowiekiem bardzo skromnym). A przecież przed wojną podbił Amerykę i koncertował w najlepszych salach świata, a jego wojennymi zasługami (ratowanie przyjaciół - Żydów, udział w Powstaniu Warszawskim i konspiracji AK - owskiej) obdzielić można kilka osób. 12:10 EX LIBRIS - ODC. 571 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Prowadzący: Krzysztof Grzybowski W nowej odsłonie programu "Ex Libris" autorzy prezentują najciekawsze książki historyczne, intrygujących autorów, wciągające tytuły oraz fascynującą historię i jej bohaterów. Powracający na antenę TVP Historia magazyn zyskał nowoczesną formułę: staranną warstwę filmową, atrakcyjną grafikę oraz dynamiczny montaż. Prowadzący program, Krzysztof Grzybowski, z niezwykłą lekkością rozmawia z autorami najciekawszych nowości wydawniczych. Poza tym w magazynie widzowie mogą znaleźć subiektywne rankingi szeroko pojętych książek historycznych, kwestionariusze popularnych autorów, omówienia najnowszych trendów czy prezentacje książkowych premier. 12:40 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW. S. 2 - DAWNE NARZĘDZIA. ODC. 5 (ANCIENT ENGINEERING S. 2) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Dziesięcioodcinkowa seria dokumentalna prezentująca najciekawsze i najbardziej intrygujące osiągnięcia inżynierii świata starożytnego, które zainspirowały i wpłynęły na inżynierię współczesną. Każdy odcinek ukazuje jedno przełomowe osiągnięcie, np. budowę piramid, Wielki Mur Chiński, rzymskie drogi czy Tadż Mahal. W każdym są materiały archiwalne, wywiady z ekspertami, rekonstrukcje, wspaniałe zdjęcia z lotu ptaka a także wiedza zaczerpnięta z najnowszych osiągnięć technologii, dzięki czemu można lepiej odkryć tajemnice świata starożytnego. Autorzy serii rzucają nowe światło na technikę, materiały konstrukcyjne i myśl innowacyjną stojące za każdym starożytnym osiągnięciem inżynieryjnym i oferują nowe spojrzenie na ich intrygującą i ważną historię. 13:45 PRZEDWIOŚNIE Dramat obyczajowy, 138 min, Polska, 2001 Autor: Stefan Żeromski Reżyseria: Filip Bajon Scenariusz: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Krystyna Janda, Janusz Gajos, Daniel Olbrychski, Małgorzata Lewińska, Urszula Grabowska, Karolina Gruszka, Maciej Stuhr, Marcin Dorociński, Borys Szyc, Danuta Szaflarska, Alicja Jachiewicz, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz, Adam Hanuszkiewicz Akcja filmu, podobnie jak serialu rozpoczyna się w 1914 r. w Baku w Azerbejdżanie, największym zagłębiu naftowym przełomu wieków. W tym kosmopolitycznym mieście mieszka Cezary Baryka, syn Seweryna Baryki, polskiego inżyniera zatrudnionego w wielkiej kompanii naftowej, i Jadwigi Barykowej, która mimo wielu lat spędzonych w Baku wciąż bardzo tęskni za rodzinnym Drohiczynem, za stawem i kapliczką. Czarek przyjaźni się z rówieśnikami z klasy: Tachirem, który jest Azerem, Ormianinem Wartanem, Żydem Jaszą i Rosjaninem Saszą. Przyjaciele obiecują sobie, że po skończeniu szkoły zostaną tu i będą pływać na tankowcach. Ale na razie korzystają ze swobody i cieszą się beztroskimi latami młodości, razem spędzają wolny czas i rozrabiają, narażając się dyrektorowi szkoły. Cezary Baryka przeżywa pierwszą miłość, nieśmiało wyznaje matce, że jest zakochany ślicznej Ormiance Aidzie, siostrze Wartana, a Jadwiga akceptuje wybór syna. Tymczasem do Baku docierają niepokojące wieści o nadciągającej wojnie. Jadwiga chce wracać do Polski, jednakże mąż ją uspokaja, że tu nic im nie grozi. Wkrótce rodzina odczuje na własnej skórze jak bardzo się mylił. Wybucha I wojna światowa. Seweryn Baryka otrzymuje powołanie do wojska i przepada bez wieści. Zrozpaczona Jadwiga bez skutku poszukuje zaginionego męża. Do Baku wkraczają bolszewicy na czele z komisarzem, którzy zajmują miasto. Czarek daje się porwać rewolucyjnym hasłom, przestaje chodzić do szkoły, występuje przeciw zatrudnianiu gosposi w domu, pozwala, by bolszewicy zarekwirowali rodzinne kosztowności. Dom Baryków zostaje kompletnie splądrowany, meble i książki spalone. Wkrótce rodzinę dotyka kolejna tragedia. Jadwiga za udzielenie schronienia księżnej Szczerbatow - Mamujew z córkami zostaje skazana na ciężkie roboty w porcie. Kobieta umiera z wycieńczenia, nie doczekawszy powrotu męża. W ogarniętym rewolucyjnym zamętem Baku trwa rzeź ormiańskiej i żydowskiej ludności. Cezary zostaje sam. Boleśnie przeżywa stratę matki, a także męczeńską śmierć Aidy, Jaszy i Tachira, któremu odcięto głowę. On jako Polak uchodzi z życiem. Kiedy zostaje zatrudniony do kopania grobów, przypadkowo spotyka cudem uratowanego z zawieruchy wojennej ojca, który walczył w Legionach Polskich. Seweryn przekonuje syna do wyjazdu z Baku, tłumacząc, że tu czeka go pewna śmierć. Od gruzińskiego księdza Cezary dostaje dokumenty oraz bilety na statek. Docierają do Moskwy, gdzie syn zamierza zostać na stałe, mimo protestów ojca. Chłopak nie czuje się Polakiem, nie ma żadnych związków z ojczyzną rodziców. Zmienia jednak zdanie, gdy ojciec roztacza przed nim wspaniałą wizję Polski "szklanych domów", kraju powszechnej szczęśliwości i sprawiedliwości, ładu i porządku. Schorowany i skrajnie wyczerpany wielotygodniową podróżą, Seweryn Baryka umiera. Cezary kontynuuje podróż do Polski. Wraz z tysiącami uchodźców dociera wreszcie do granicy. W Warszawie odnajduje przyjaciela rodziny, Szymona Gajowca, ministra w rządzie odrodzonej Rzeczypospolitej. Dostaje u niego pracę i zdaje egzaminy na uniwersytet. Zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim. Razem z nim bierze udział w wojnie polsko - bolszewickiej. Podczas bitwy wynosi spod ostrzału rannego przyjaciela. Po wojnie Hipolit zabiera Cezarego do majątku w Nawłoci. Baryka uczestniczy w życiu rodzinnym polskiego dworu. Zaczyna romansować z trzema kobietami. Po zawodzie miłosnym wraca do Warszawy. Za namową przyjaciół bierze udział w robotniczym spotkaniu. Robotnicy przygotowują marsz na Belweder. Podczas manifestacji Cezary spotyka Gajowca, który został ministrem spraw wewnętrznych. PRZEDWIOŚNIE Film historyczno - obyczajowy, Polska 2001 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartek Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Krystyna Janda, Janusz Gajos, Daniel Olbrychski, Małgorzata Lewińska, Urszula Grabowska, Karolina Gruszka, Maciej Stuhr, Marcin Dorociński, Borys Szyc, Danura Szaflarska, Teresa Szmigielówna, Alicja Jakiewicz, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz, Robert Gonera, Adam Hanuszkiewicz, Jan Nowicki, Wojciech Siemion, Robert Gonera Wejście "Przedwiośnia" na ekrany kin w lutym 2001 r. poprzedziła szeroko zakrojona kampania reklamowa. Film przyjęto z ogromnym zainteresowaniem, wśród krytyków przeważały głosy uznania dla reżyserskich pomysłów, gry aktorskiej i staranności realizacji. Zdjęcia kręcono w okolicach Kielc, w Warszawie, Moskwie, w Rumunii i w stolicy Azerbejdżanu, Baku. Zaangażowano ponad 10 tys. statystów, wynajęto kilka tysięcy koni. Budżet całego przedsięwzięcia wyniósł 5 mln dolarów. Za te pieniądze powstała 2, 5 - godzinna wersja kinowa i 6 - odcinkowy serial dla TVP (premierowa emisja w Jedynce w 2003 r.). Film, który obejrzało w kinach 1.700 000 widzów, otrzymał nagrody za muzykę, scenografię i kostiumy na FPFF w Gdyni w 2001 r. oraz Diamentowy Bilet przyznany przez Stowarzyszenia "Kina Polskie". Film w reżyserii Bajona jest drugą ekranizacją powieści Stefana Żeromskiego, pierwsza, niema wersja z 1928 r. , nie zachowała się do naszych czasów. Filip Bajon nie trzymał się sztywno literackiego oryginału, wprowadził nieobecne w książce sceny, zmienił zakończenie. O decyzji ekranizowania akurat tej książki mówił: "Znalazłem w"Przedwiośniu"opowieść o zbuntowanym młodym człowieku, który bez przerwy się nie zgadza, proponuje swoją, bardzo idealistyczną wizję świata, poszukuje prawdy, sprawiedliwości, piękna. Jest mu w zastanym świecie niewygodnie". 16:10 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 17:10 HISTORIA POLSKI - DZIEŃ PIERWSZY - 1 MAJA 2004 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2005 Reżyseria: A. Marek Drążewski Scenariusz: A. Marek Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp, Sławomir Wrzosiński 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Autorzy filmu wykorzystali obrazy z kilkudziesięciu kamer warszawskiego Centrum Monitoringu, rozmieszczonych w różnych punktach miasta (m. in. na placu Zamkowym, placu Piłsudskiego, Stadionie X - lecia, placu Teatralnym, ulicach Popiełuszki, Krasińskiego, Grochowskiej, Grójeckiej), aby pokazać, jak tego dnia wyglądała Warszawa, jak jej mieszkańcy przyjmowali ten ważny historyczny moment, jakie towarzyszyły temu reakcje, oceny i nastroje. Co myśleli wówczas politycy i zwykli obywatele. Fajerwerkom, strzelaniu korków od szampana, radosnym śpiewom euroentuzjastów widzących we wstąpieniu do UE szansę szybszego rozwoju cywilizacyjnego, otwarcia na rynki pracy, zwiększenia konkurencyjności naszej gospodarki, towarzyszyły pełne najczarniejszych wizji wypowiedzi przeciwników wstąpienia Polski do UE, którzy z kolei wieszczyli zastąpienie "czerwonej dyktatury moskiewskiej", żółto - granatową dyktaturą brukselską", utratę tożsamości i suwerenności narodowej, gwałtowne zubożenie społeczeństwa itp. Jedni i drudzy organizowali w Warszawie pochody: jedni parady radości, drudzy - niemal żałobne marsze. Między tymi dwoma odłamami błąkali się ci, którzy po 1 maja 2004 nie spodziewali się żadnych zmian, ani na lepsze, ani na gorsze. Nadzieja i optymizm dominowały wśród ludzi młodych, obawy i niezadowolenie wśród starszych, ale kryterium wiekowe nie było ani jedynym, ani najważniejszym wyznacznikiem opinii. Nie brakowało młodych malkontentów i uradowanych staruszków, którzy cieszyli się, że ich wnukom"będzie się żyło lepiej". Nawet jeśli nie od razu. W sumie jednak ten dzień upłynął w stolicy i poza nią dość spokojnie: może dlatego, że, korzystając z pięknej pogody, większość rodaków wyjechała wówczas na łono przyrody? Po czasie, jaki upłynął, możemy się pokusić o pierwsze oceny, kto miał rację. Ale na w pełni obiektywne opinie trzeba jeszcze trochę poczekać. Bo przecież dopiero uczymy się"bycia w Unii". 18:05 PERŁY ARCHIWÓW Magazyn, 10 min, Polska, 2024 Zdjęcia: Karol Kühn Muzyka: Kamil Napierski Prowadzący: Michał Przeperski Rozmowa prof. Antoniego Dudka z Leszkiem Millerem na temat okoliczności, które doprowadziły Polskę do przełomu 1989 r. Punktem wyjścia do dyskusji jest materiał pt. "Miller w Żaku". 19:05 JANOSIK. PRAWDZIWA HISTORIA - ODC. 1/4 (ODC. 1/4) Serial TVP, 42 min, Węgry/Czechy/Słowacja/Polska, 2009 Reżyseria: Agnieszka Holland, Kasia Adamik Scenariusz: Eva Burosovicova Zdjęcia: Martin Strba Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Aktorzy: Vaclav Jiracek, Ivan Martinka, MIchał Żebrowski, Sarah Zoe Canner, Andrzej Beja - Zaborski, Małgorzata Bela, Gabriela Birova, Attilla Bocsarsky, Marcin Czarnik, Karel Dobry, Marian Dziędziel, Katarzyna Herman, Bogdan Koca, Maciej Kozłowski, Marek Litewka Rok 1711. Młody góral Jura Janosik, żołnierz powstańczej armii Rakoczego, podczas jednej z potyczek dostaje się w niewolę i zostaje wcielony do cesarskiej armii. Swoją służbę zaczyna w twierdzy w Bytczy, w której jest uwięziony słynny przywódca zbójników Tomasz Uhorczyk. Między dwoma góralami szybko nawiązuje się nić sympatii. Janosik pomaga w ucieczce Tomaszowi, a ten w podzięce daje ojcu Janosika pieniądze na wykup syna z cesarskiego wojska. Po wojnie Janosik wraca do rodzinnego domu. Jego dawna ukochana poślubia innego. Wypalony wojną, zawiedziony w miłości Janosik nie może sobie znaleźć miejsca. Odnajduje go Tomasz Uhorczyk i proponuje przystąpienie do swojej bandy. Janosik odmawia, postanawia zostać juhasem. Ale Tomasz nie daje za wygraną, widzi w Janosiku swojego następcę. Sam chce zrezygnować ze zbójowania, ożenić się i wieść spokojne życie. Na weselu wróżbitka przepowiada Tomaszowi, że będzie żył jeszcze tylko dwa lata. Janosik zgadza się zostać nowym przywódcą zbójników. Składa przysięgę na wierność zbójeckiej drużynie. 20:00 DEYNA. GENIUSZ DO ZATRACENIA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2024 Reżyseria: Maciej Barszczak, Grzegorz Sieczkowski Scenariusz: Maciej Barszczak, Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Przemysław Sroka, Zbigniew Gryziak Muzyka: Joanna Fidos Kazimierz Deyna - jeden z największych talentów piłki nożnej w historii naszego kraju, ale także postać tragiczna, której wielkie chwile przeplatały się z życiowymi dramatami. Film "Deyna. Geniusz do zatracenia" to opowieść o burzliwym życiu piłkarskiej legendy. Swoimi wspomnieniami dzielą się przyjaciele, koledzy ze szkoły i boiska, m.in. Grzegorz Lato, Jan Tomaszewski, Włodzimierz Lubański, Kazimierz Kmiecik oraz dziennikarze. W zaskakujących i wzruszających anegdotach legenda Deyny znów ożywa. 21:00 ZIEMIA OBIECANA Film fabularny, 162 min, Polska, 1974 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Zelnik Adaptacja powieści Władysława Reymonta była ogromnym przedsięwzięciem produkcyjnym i została zrealizowana w rekordowym tempie 77 dni zdjęciowych. Zdjęcia kręcono w kilkudziesięciu miejscach w Łodzi, pobliskich miasteczkach i na Śląsku, gdzie zachowały się fragmenty XIX-wiecznej zabudowy. Pod koniec XVIII wieku Łódź była małą wioską liczącą niespełna dwustu mieszkańców. W połowie następnego stulecia było ich już 20 tysięcy, pod koniec XIX wieku zaś aż trzysta tysięcy. Tak gwałtowny rozwój miasta jest trudny do wyobrażenia nawet dziś. Z całego kraju - z miasteczek, wiosek, ciągnęły do Łodzi tysiące ludzi w poszukiwaniu pracy, zarobku i lepszego życia. Na tej "ziemi obiecanej" nieliczni, na nadludzkiej pracy tłumów, zbijali majątki. Takie były początki kapitalistycznych przemian na ziemiach polskich, które doprowadziły do powstania przemysłu i robotniczych społeczności miejskich. Powieść Władysława Reymonta niezwykle obrazowo i barwnie oddaje dynamiczne i burzliwe przemiany społeczne towarzyszące gwałtownemu rozwojowi Łodzi. "Ziemia obiecana" to historia kariery trzech zaprzyjaźnionych przemysłowców. Karol Borowiecki - Polak, syn ziemianina, Moryc Welt - Żyd i Niemiec Maks Baum decydują się założyć w Łodzi fabrykę włókienniczą. Walczą o jej budowę i egzystencję, pokonują piętrzące się trudności. Karol musi sprzedać rodzinny majątek. Nieubezpieczona fabryka zostaje spalona na polecenie innego przemysłowca, którego żona miała romans z Borowieckim. Po tym Karol decyduje się zerwać z narzeczoną Anką i wziąć ślub z córką niemieckiego fabrykanta, milionera. Za cenę rezygnacji ze swych ideałów i miłości zostaje wielkim łódzkim kapitalistą. "Ziemia obiecana" obsypana została nagrodami na festiwalach filmowych w Gdańsku, Chicago, Moskwie, Valladolid, Kartagenie i Łagowie, w roku 1975 otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia, w roku 1976 - nominację do Oscara. 23:45 "ZIEMIA OBIECANA" - 50 LAT PÓŹNIEJ Reportaż, 20 min, Polska, 2025 Scenariusz: Gabriela Ruzicka, Katarzyna Jurkowska Punktem wyjścia reportażu jest 50 rocznica premiery wybitnego filmu Andrzeja Wajdy "Ziemia obiecana". O fenomenie filmu, nowych odczytaniach książki noblisty - Władysława Reymonta - w reportażu opowiadają między innymi Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Anna Nehrebecka, a także kierowniczka planu zdjęciowego - Władysława Króla. Wspomnienia twórców przeplatane są fragmentami filmu (na zasadzie omówienia krytycznego), archiwaliami z planu zdjęciowego oraz klimatycznymi zdjęciami fabrycznej Łodzi. 00:20 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 348 MARZENIA WPISANE W BŁĘKIT Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło"to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Program poświęcony niesamowitym i pionierskim konstrukcjom szybowcowym Antoniego Kocjana. Wyjątkowość jego szybowców polega na tym, iż - jak powiadali piloci - wybacza adeptom latania nawet dramatyczne błędy. Pierwszy egzemplarz szybowca został oblatany przez w kwietniu 1931 roku. W maju oblatano dwa kolejne egzemplarze Czajki I, w tym jeden z osłoną miejsca pilota. Szybowce zostały wykorzystane w maju i październiku w wyprawach Aeroklubu Lwowskiego do Bezmiechowej. Podczas październikowej wyprawy na Czajkach ustanowiono trzy krajowe rekordy w długotrwałości lotu. Te niewiarygodne wyniki zdumiewają do dziś, zważywszy na typ konstrukcji. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W programie przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.