TVP Historia Sobota, 03.05.2025 07:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 MAJA. ODC. 551 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1791 - uchwalono Konstytucję 3 maja; 1916 - Warszawa - pierwsza od wieku manifestacja trzeciomajowa; 1943 - Kraków - na kopcu Piłsudskiego AK zawiesiła wielką flagę narodową; 1946 - KBW brutalnie stłumił w Krakowie manifestację trzeciomajową; 1952 - zaczęła nadawać polska sekcja radia Wolna Europa; 1983 - bojówki SB napadły na Prymasowski Komitet charytatywny u św. Marcina w Warszawie; 1991 - uroczyste obchody dwustulecia Konstytucji w III RP; 07:20 ZNAK ORŁA - ODC. 3 PIERŚCIEŃ 1309 - 1312 Serial historyczno - przygodowy, 29 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Adam Bauman, Tadeusz Borowski, Ryszard Filipski, Lech Ordon, Leon Niemczyk, Henryk Bista, Wojciech Alaborski Sulisław wychowuje Gniewka na swoim dworze. Na wieść o buncie niemieckiego mieszczaństwa w Krakowie rycerz spieszy z pomocą Łokietkowi, zostawiając swego podopiecznego w siedzibie starosty wielkopolskiego. Chłopak jednak ucieka i samotnie wędruje do Krakowa. Dochodzi do pierwszego spotkania Gniewka z Hanyszem. Zdrajca w przebraniu mnicha zamordował wysłannika dworu - archidiakona, by zdobyć pierścień ze znakiem najwyższej władzy kościelnej. Gniewko odstrasza Hanysza i znajduje przy płaszczu zamordowanego zapinkę z takim samym znakiem. 08:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 356 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2025 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 08:35 EX LIBRIS - ODC. 571 Magazyn, 20 min, Polska, 2025 Prowadzący: Krzysztof Grzybowski W nowej odsłonie programu "Ex Libris" autorzy prezentują najciekawsze książki historyczne, intrygujących autorów, wciągające tytuły oraz fascynującą historię i jej bohaterów. Powracający na antenę TVP Historia magazyn zyskał nowoczesną formułę: staranną warstwę filmową, atrakcyjną grafikę oraz dynamiczny montaż. Prowadzący program, Krzysztof Grzybowski, z niezwykłą lekkością rozmawia z autorami najciekawszych nowości wydawniczych. Poza tym w magazynie widzowie mogą znaleźć subiektywne rankingi szeroko pojętych książek historycznych, kwestionariusze popularnych autorów, omówienia najnowszych trendów czy prezentacje książkowych premier. 08:55 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 3/4 Serial TVP, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Aktorzy: Izabella Scorupko, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bogdan Stupka Skrzetuski z Wołodyjowskim i Podbipiętą uwalniają Zagłobę przedzierającego się w chłopskim przebraniu spod Baru. W zdobytym przez Wojska Kozackie zamku Bohun znajduje Helenę. Ranną wywozi do Czarciego Jaru do swej przyjaciółki czarownicy - Horpyny. Sam wyrusza na wojnę. Skrzetuski dzieli oddział na 4 pojazdy. Jednym z nich dowodzi Zagłoba, który upija się na chłopskim weselu i budzi się związany "w kij" do własnej szabli i wrzucony przez Bohuna do chlewu. Z pomocą przychodzi mu Wołodyjowski atakujący oddział Bohuna. Bohun ucieka, ale wkrótce spotyka się z Zagłobą i Wołodyjowskim. W pojedynku z Małym Rycerzem zostaje ranny. Rzędzian opiekując się Bohunem zdobywa jego zaufanie i dowiaduje się o miejscu ukrycia Heleny. Wykrada pieracz - glejt i ucieka do przyjaciół Skrzetuskiego z wiadomością o Helenie. 10:00 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O SÓWECZCE: PRAWO DRAPIEŻNIKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowiemy o sóweczce. Jest drapieżnikiem, ma wielkość wróbla. Zabija małe ptaki i gryzonie. Aby wykarmić aż ośmioro młodych, poluje w dwójnasób, bo nagle została bez partnera. Ciężko doświadczona samotnie opiekuje się potomstwem. Pojawia się jednak ktoś jeszcze. Też drapieżnik. 11:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 12:10 WIELKIE RZEKI ŚWIATA - AMAZONKA CZ. 1 (EARTH’S GREAT RIVERS. AMAZON) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Lektor: Krystyna Czubówna Film dokumentalny przedstawiający trzy największe rzeki na świecie: Amazonkę, Nil, Missisipi. Będzie to niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania zobaczymy te rzeki z lotu ptaka i ze szczegółami, których nigdy dotąd nie widzieliśmy. Prześledzimy te wodne arterie od ich żródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Odc. 1. Amazonka, największa rzeka świata przytłacza swym ogromem. Dorzeczem obejmuje dziewięć krajów, jedną trzecią powierzchni Ameryki Południowej. Utrzymuje przy życiu największe lasy deszczowe świata; wspiera największe na Ziemi zróżnicowanie gatunkowe. Wzbogaca tętniące życiem kultury. Co roku rozległe wezbrania jej wód tworzą jakby śródlądowe morze. Dziś wciąż jeszcze istnieją tu tajemnicze krainy. By poznać sekrety najpotężniejszej rzeki świata naszą opowieść rozpoczynamy od pojedynczej kropli. Lodowce Andów Peruwiańskich. Woda z topniejących lodowców spływa tu w dół górskimi zboczami. Rozpoczyna liczącą 6400 kilometrów wędrówkę ku morzu. Największe na świecie dorzecze gromadzi wodę z prawie całej tropikalnej części Ameryki Południowej. Jedna piąta zasobów słodkiej wody na Ziemi wędruje na wschód przez kontynent. 1100 dopływów odprowadza wodę z obszaru o powierzchni siedmiu milionów kilometrów kwadratowych. W trudno dostępnych bystrzach i głębokich ciemnych pląsach żyją jedne z największych i najrzadziej występujących miejscowych drapieżników. Rozpoczynając swój bieg od skromnej kropli w górach, Amazonka staje się rzeką, która nie ma sobie równych. Od źródeł po ujście wyrzeźbiła własny szlak przez ląd, tworząc nowe krainy. Potężna i rozległa. Kto wie, ile jeszcze skrywa tajemnic. 13:20 WOJOWNICY CZASU - OSTATNIA REDUTA, CZYLI KONFEDERACI W ZAGÓRZU Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w 1696 roku, po śmierci zwycięzcy spod Wiednia, króla Jana III Sobieskiego na polskim tronie zasiadł wybrany w trybie wolnej elekcji elektor Saksonii z dynastii Wettynów, zaczyna się nieuchronny upadek Rzeczypospolitej, którego finałem są jej trzy rozbiory. Poprzedza je jednak desperacki zryw w obronie wiary i niepodległości - konfederacja barska. 14:05 LALKA Dramat obyczajowy, historyczny, 152 min, Polska, 1968 Reżyseria: Wojciech Has Scenariusz: Wojciech Has Zdjęcia: Stefan Matyjaszkiewicz Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Mariusz Dmochowski, Beata Tyszkiewicz, Tadeusz Fijewski, Janina Romanówna, Wiesław Gołas, Kalina Jędrusik, Andrzej Łapicki, Jan Machulski, Tadeusz Kondrat, Józef Pieracki, Anna Seniuk Adaptacja powieści Bolesława Prusa. Historia zamożnego kupca warszawskiego Stanisława Wokulskiego i jego miłości do pięknej, lecz zubożałej arystokratki Izabeli Łęckiej. Temu niszczącemu uczuciu Wokulski podporządkowuje swoje interesy, wchodzi w niekorzystne dla siebie układy z rodzinami arystokratycznymi, chcąc w pośredni sposób pomóc ukochanej. Lekceważy uwagi i rady swego przyjaciela i współpracownika Ignacego Rzeckiego (w tej roli Tadeusz Fijewski), daje się zwodzić Izabeli flirtującej po cichu z przystojnym kuzynem Starskim. Premiera "Lalki" w 1968 r. była wielkim wydarzeniem artystycznym. Zrealizowane z dużym rozmachem, ogromną dbałością o szczegóły, choć z konieczności okrojone o kilka wątków, dzieło Hasa nie jest jednak romansem salonowym, jak by można wnosić z krótkiego streszczenia i jak oczekiwała tego, być może, część widzów. Jest przede wszystkim historią kariery człowieka, który wydobywa się z dołów społecznych i który, blisko kresu swej wspinaczki, napotyka przeszkodę nie do pokonania w postaci bariery konwenansu, snobizmu i przesądów. Ale podczas gdy u Prusa główny akcent pada na dramat nieprzeciętnie utalentowanej, ambitnej jednostki walczącej o realizację własnej osobowości, talentów i potencjalnych możliwości, to w filmie Hasa Wokulski, mimo podkreślonych atrybutów siły i energii, jawi się przede wszystkim jako romantyczny marzyciel goniący za chimerami. Izabela jest właśnie jedną z takich chimer. Ta niespełniona miłość stanie się dla Wokulskiego tylko katalizatorem konfliktu, który istniał już wcześniej i który prawdopodobnie istniałby nadal, nawet po wejściu bohatera na niedosiężne salony: konfliktu Wokulskiego ze światem, ze swoim stanem społecznym, powołaniem, temperamentem, sytuacją historyczną kraju. Pogłębi też jego już wcześniej silne poczucie wyobcowania. "Lalka", piękna, chwilami bardzo malarska, oddaje wiernie klimat epoki, jej rodzajowość, typy ludzkie, specyficzny koloryt i wdzięk. Duża w tym zasługa Hasowskiej fascynacji kulturą secesyjną, "staroświeckością" fin de siecle'u. 16:50 SYMBOL NIEPODLEGŁEJ. ŚWIĘTO KONSTYTUCJI 3 MAJA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Mańka, Marek Stremecki Scenariusz: Jarosław Mańka, Marek Stremecki 3 maja 1946 roku rocznicy Konstytucji poza oficjalnymi skromnymi uroczystościami państwowymi obchodzić już nie wolno. W różnych miejscach w centrum Krakowa zbierają się ludzie, głównie studenci. Zamiarem jest przejście na Rynek Główny. W grupie osób idących w jego w stronę od ul. Łobzowskiej nieoczekiwanie znaleźli się amerykańscy szeregowi. Dzień wcześniej konwojowali do Krakowa ważne skrzynie, a w nich bezcenny ołtarz mariacki. Spontanicznie zostali porwani na ramiona przez skandujący tłum: Ameryka! Interwencja służb polskich i sowieckich była niemal natychmiastowa. Ta wiadomość szybko się rozniosła po mieście i zamieszki rozlały się po całym centrum. Świętowanie 3 maja skończyło się zatrzymaniem ok. tysiąca osób, w tym amerykańskich żołnierzy. Ten nie dość znany krakowski epizod pokazywał stosunek komunistów do najważniejszych polskich symboli i wydarzeń historycznych. Na ponad 40 lat określał stosunek do rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja, którą wykreślono z kalendarza świąt. Wydarzenia majowe z 1946 roku stały się osią dokumentalnego filmu produkcji Muzeum Historii Polski. Jego najważniejszym bohaterem jest Adam Macedoński, świadek tamtych wydarzeń, znany w Polsce z nieprzejednanej walki o pamięć zbrodni katyńskiej. W filmie przenosimy się z nim do wydarzeń w Krakowie w 1946 roku, a dzięki występującym w filmie historykom uzyskujemy szersze tło na temat tamtego okresu. 3 maja 1946 roku nielegalnie świętowano w wielu miejscach Polski. Wszędzie dochodziło do brutalnej interwencji służb komunistycznego państwa. O represjach wobec uczestników nielegalnych obchodów rocznicy Konstytucji w latach 80. opowiada Maciej Gawlikowski. Jego relacja wzmocniona jest unikatowymi filmami archiwalnymi. Jak to się stało, że mimo iż Konstytucja obowiązywała niewiele ponad rok, przetrwała w pamięci Polaków w ponad stuletniej niewoli? Dlaczego rocznica jej uchwalenia stała się tak ważnym świętem w odrodzonej Polsce? Na te oraz inne pytania w filmie starają się odpowiedzieć publicyści i historycy na czele z profesorem Richardem Butterwickiem. W dokumencie pojawiają się też artefakty z związane z Konstytucją uchwaloną 3 maja 1791 roku, które znajdą się na wystawie stałej Muzeum Historii Polski. 17:20 NIEZNANE TWARZE HISTORII - KLEOPATRA. ODC. 1/6 (THE FACES OF HISTORY) Serial dokumentalny, 36 min, Wielka Brytania, 2022 Pamięć o niektórych osobowościach przetrwała próbę czasu. Wielu ludzi kojarzy Kleopatrę, Joannę d'Arc, Marco Polo, Szekspira czy św. Mikołaja, ale czy na pewno ich znają i czy wiedzą jak wyglądali? Seria zagłębia się w osobiste historie tych niezwykłych postaci. Aktor Derek de Lint podróżuje po całym świecie, aby odkryć nowe dowody, które przybliżą widzów do nich jak nigdy wcześniej i ujawnią psychologiczne, fizyczne i społeczne profile każdej z tych osób. W trakcie podróży zespołu badawczego każdy nowy dowód jest przekazywany uznanemu grafikowi 3D Mao Lin Liao, który wykorzystuje wyniki badań do stworzenia zdumiewającej, przypominającej wyglądem postać historyczną, rekonstrukcji. W końcu jesteśmy w stanie spojrzeć im w oczy! 18:05 TRZECI MAJA, CZYLI DZIŚ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Cyprian Demianiuk Scenariusz: Piotr Kornobis Zdjęcia: Marek Rozwadowski, Tomasz Woźniczka Film został zrealizowany w ramach przypadających w 2021 rok obchodów 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji, Prawa o miastach oraz Zaręczenia wzajemnego Obojga Narodów w Polsce i na Litwie. Ambicją twórców filmu było przedstawienie procesu, jakim były wydarzenia końca XVIII wieku w możliwie dynamicznym skrócie, którego ramy wyznacza pytanie: czemu to właśnie w XVIII - wiecznej Rzeczypospolitej powstała pierwsza z nowożytnych konstytucji europejskich. Historia "Konstytucji 3 Maja" jest klasyczną opowieścią o walce dobra ze złem. Rezultatem tej walki są Polska, Litwa i Europa, w której żyjemy. Eksperci z Polski, Litwy i Niemiec odpowiadają na pytanie - dlaczego to w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i to właśnie w 1791 roku uchwalono pierwszą europejską konstytucję. W filmie założonym zwornikiem ze współczesnością jest obraz Jana Matejki - Konstytucja 3 Maja 1791 roku, prezentowany w Zamku Królewskim w Warszawie, popularnym miejscu wycieczek szkolnych. Obraz stanowi także medium prezentujące bohaterów i antybohaterów procesu. To opowieść o odwadze, wizji i wyobraźni bohaterów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, których praca zaowocowała czymś trwalszym niż chwilowy polityczny sukces - symbolem. Zdjęcia dokumentalne przeprowadzone zostały z należytym rozmachem - w Polsce, Litwie, Ukrainie i w Niemczech. Powstanie filmu możliwe było dzięki zaangażowaniu wielu organizacji i instytucji kultury: Archiwum Akt Dawnych, Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Instytutu Pileckiego, Polskiego Radia, Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego, Polskiej Fundacji Narodowej. Bohaterowie filmu: dr Michał Kulecki, prof. Michał Kopczyński, dr Michał Łuczewski dr Sebastian Adamkiewicz, prof. Anna Grześkowiak - Krwawicz, prof. Piotr Ugniewski, prof. Richard Butterwick - Pawlikowski, dr Barbara Stankevic, dr Gintaras Šapoka, dr Eligijus Raila, dr Milos Řeznik, prof. Karsten Holste, dr Stephan Theilig. 19:00 JANOSIK. PRAWDZIWA HISTORIA - ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Serial kostiumowy, przygodowy, 45 min, Węgry/Czechy/Słowacja/Polska, 2009 Reżyseria: Agnieszka Holland, Kasia Adamik Scenariusz: Eva Burosovicova Zdjęcia: Martin Strba Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Aktorzy: Vaclav Jiracek, Ivan Martinka, MIchał Żebrowski, Sarah Zoe Canner, Andrzej Beja - Zaborski, Małgorzata Bela, Gabriela Birova, Attilla Bocsarsky, Marcin Czarnik, Karel Dobry, Marian Dziędziel, Katarzyna Herman, Bogdan Koca, Maciej Kozłowski, Marek Litewka Rok 1712. Rośnie sława Janosika. Krążą legendy, że narodził się z olbrzymów i jest nieśmiertelny, bo w pasie nosi zaczarowane zioła. Pod dowództwem Janosika zbójnicy dokonują kolejnych napadów. Młody zbójnik Mikołaj chce ożenić się z Zuzką, córką karczmarza. Przychodzi do jej ojca prosić o rękę dziewczyny. Dowiaduje się, że Zuzka wyszła za mąż za rzeźnika w Żylinie. Odwiedza ją tam i daje się złapać. Sędzia Skałka skazuje go w Nidzicy na śmierć przez łamanie kołem. Na prośbę ojca Mikołaja zbójnicy śpieszą kamratowi na pomoc. Przybywają jednak za późno. Mikołaj oddaje ducha w ramionach ojca. Wszyscy zbójnicy biorą udział w jego pogrzebie. Wkrótce sędziego Skałkę dosięga ich zemsta. Zbójnicy napadają na powóz, którym jedzie bezwzględny przedstawiciel prawa. Wymierzają mu baty i wypuszczają w samych gaciach. Dziecko wiedźmy Margrety i Huncagi ciągle płacze. Huncaga, wbrew protestom Margrety, chce ochrzcić chłopca. Kiedy ksiądz dowiaduje się, że ma chrzcić syna wiedźmy Margrety, odmawia posługi. Uważa, że to dziecko szatana. Wkrótce chłopiec umiera. Huncaga z zemsty zabija księdza, który nie chciał ochrzcić jego syna. Wskutek zdrady Huncagi i Pławczyka zbójnicy wpadają w pułapkę. Janosik i Uhorczyk wyrzucają broń i udają muzykantów. Trafiają do zamkowych lochów. Uwalnia ich stamtąd kasztelan, zwolennik Rakoczego. 19:50 HISTORIA W OŻYWIONYCH OBRAZACH - KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 ROKU 9 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Marek Brodzki Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Widzowie mają niepowtarzalną okazję, aby niejako wejść do wnętrza obrazu, przyjrzeć się jego bohaterom, usłyszeć ich rozmowy, a także poznać kontekst historyczny, w jakim znajdowała się Polska tuż przed momentem, kiedy wszyscy bohaterowie zastygli zamknięci w klatce czasu i ramie malarskiego dzieła. Warstwie fabularnej towarzyszy komentarz wybitnych historyków, znawców historii Polski. Taka forma edukacji może być przyczynkiem do lepszego zrozumienia zagadnień historycznych, pretekstem do dyskusji, a także znakomitym uatrakcyjnieniem zajęć szkolnych. Ekranizacje dziesięciu słynnych dzieł Jana Matejki powstały przy zaangażowaniu wybitnych polskich twórców filmowych. 20:10 OBLICZA TERRORYZMU - ODC. 4. STACJA (ODC. 4. STACJA - BOLONIA, 1980 ROK.) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Joey Boink Ta wciągająca seria przybliża historie największych ataków terrorystycznych, które zmieniły świat. Wywiady ze świadkami, materiały archiwalne i rekonstrukcje pozwolą na dokładną analizę tych dramatycznych wydarzeń. Ich znaczenie staje się oczywiste tylko wtedy, gdy spojrzy się na nie z wielu perspektyw, umieszczając je w kontekście historycznym, a co najważniejsze, dzięki dokładnemu przyjrzeniu się ekonomii terroryzmu. Czołowi eksperci wypowiedzą się też na temat zmian dotyczących zjawiska terroryzmu na przestrzeni lat i jak wyglądał proces jego radykalizacji i deradykalizacji. 21:05 HUBAL Dramat wojenny, 127 min, Polska, 1973 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Bohdan Poręba Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Ryszard Filipski, Małgorzata Potocka, Tadeusz Janczar, Emil Karewicz, Stanisław Niwiński, Kazimierz Wichniarz, Jan Stawarz, Zygmunt Malanowicz, Jerzy A. Braszka, Henryk Giżycki, Bolesław Idziak, Jerzy Korsztyn, Andrzej Kozak, Eugeniusz Kujawski "Hubal" to epicki obraz kilkumiesięcznej walki oddziału majora Henryka Dobrzańskiego. Legendarny Hubal był wnukiem powstańca z 1863 roku. W 1914 roku po zdaniu egzaminu maturalnego wstąpił do II Brygady Legionów Polskich gen. Józefa Hallera. Podczas I wojny światowej odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem. Henryk Dobrzański był także słynnym jeźdźcem, członkiem polskiej ekipy na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku. Po klęsce wrześniowej nie zdjął munduru i do końca kwietnia 1940 roku dowodził stworzonym przez siebie pierwszym oddziałem partyzanckim. Zwany przez Niemców "Szalonym majorem", zginął w zasadzce 30 kwietnia 1940 roku. Dowódca 110. pułku ułanów na wieść o stracie jednego szwadronu 23 września 1939 roku rozwiązuje pułk. Jego zastępca, major Dobrzański, samorzutnie przejmuje dowództwo. Pozostaje przy nim około 180 ułanów. Major decyduje, że oddział pójdzie z odsieczą walczącej jeszcze Warszawie. Po otrzymaniu wiadomości o kapitulacji stolicy Dobrzański podejmuje decyzję o przeprawie przez Węgry do Francji, ślubuje też, że nie zdejmie munduru. Oddział przechodzi na ziemię kielecką. W Bodzentynie major ogłasza decyzję o pozostaniu w kraju. Żołnierze i dowództwo przyjmują pseudonimy, Dobrzański odtąd zwany będzie Hubalem. Dowodzony przez niego Oddział Wydzielony Wojska Polskiego podejmuje walkę partyzancką. Realizacja filmu trwała 10 miesięcy, większość scen nakręcono na szlaku walk hubalczyków. Wkroczenie oddziału Hubala do wsi Poświętne i udział żołnierzy w nabożeństwie nakręcono w tym samym barokowym kościele i z udziałem mieszkańców Poświętnego i okolic, pamiętających owe wydarzenia. W naturalnej scenerii zrealizowano także sceny pacyfikacji wsi - na potrzeby filmu spalono przeznaczone do rozbiórki autentyczne, istniejące w okresie okupacji chałupy wsi Swolszowice. Sekwencję śmierci Hubala nakręcono w tym samym miejscu, gdzie miała ona miejsce naprawdę. Jednym z konsultantów był Zygmunt Laskowski z Anielina, który w 1940 roku rozpoznał zmasakrowane przez Niemców zwłoki majora Dobrzańskiego. W filmie zagrał go jego syn, Tadeusz. W scenach batalistycznych brało udział łącznie 500 osób, 100 koni, w tym 25 specjalnie szkolonych. 23:25 AGENT NR 1 Film sensacyjny, 96 min, Polska, 1971 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Karol Strasburger, Monika Sołubianka, Barbara Bargiełowska, Stojczo Mazgałow, Tadeusz Białoszyński, Józef Para, Zdzisław Tobiasz, Aleksander Iwaniec, Bogumił Simeonow, Wiktor Grotowicz, Piotr Fronczewski "Złote Grono" na LFF w Łagowie. Utrzymany w konwencji sensacyjnej film wojenny. Oparta na autentycznych wydarzeniach historia działającego w Grecji słynnego asa wywiadu i mistrza dywersji, Jerzego Szajnowicza - Iwanowa, Polaka z pochodzenia. Nieuchwytny agent, za którego głowę hitlerowcy wyznaczyli wysoką nagrodę, urodził się w Warszawie, w rodzinie Rosjanina i Polki. Jako kilkuletni chłopiec Jerzy znalazł się w Salonikach, gdy jego matka po raz drugi wyszła za mąż za Greka. Opanował świetnie języki angielski, rosyjski, francuski, niemiecki, grecki. Studiował w Belgii i we Francji, zdobył dyplom inżyniera. Wybuch wojny zastał go w Grecji. Jednym z ostatnich statków opuścił przybraną ojczyznę, zamierzał wstąpić do Brygady Karpackiej. Miał ciągle polskie obywatelstwo i paszport, ale z powodów formalnych nie przyjęto go do polskiego wojska. Nawiązał wówczas kontakt z placówką wojskową wywiadu brytyjskiego - po przeszkoleniu w Aleksandrii został w 1941 r. przerzucony do Grecji. Wsławił się wieloma śmiałymi akcjami dywersyjnymi. Był znakomitym pływakiem, wielokrotnie docierał do stojących na redzie okrętów niemieckich - przytwierdzał do nich miny magnetyczne i wysadzał w powietrze. Niszczył zbiorniki paliw bądź dodawał do olejów samolotowych preparaty, które wywoływały eksplozje silników w powietrzu. Przekazywał wywiadowi angielskiemu cenne informacje o ruchach wojsk hitlerowskich w Grecji, konwojach odpływających do Afryki Północnej, o lotniskach polowych i zakładach pracujących na potrzeby okupanta. Dwukrotnie po aresztowaniu zdołał zbiec z gestapo. Ujęty po raz trzeci wraz z najbliższymi współpracownikami, został rozstrzelany 4 stycznia 1943 r. 01:20 DEFILADA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Reżyseria: Andrzej Fidyk Scenariusz: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Krzysztof Kalukin Film "Defilada" został doceniony przez widzów i krytyków, o czym świadczą liczne nagrody: Prix Italia, 1989; Lipsk - Grand Prix, 1989; Srebrny Lajkonik, 1989; Mannheim - Złoty Dukat, 1989; Złoty Ekran, 1989. Andrzej Fidyk (ur. 1953 r.), absolwent Handlu Zagranicznego SGPiS zrealizował ponad 30 filmów dokumentalnych, wiele z nich otrzymało prestiżowe nagrody w kraju i za granicą. "Defilada" ukazuje Koreańską Republikę Ludowo - Demokratyczną w momencie obchodów 40. rocznicy jej istnienia. Uroczystości zbiegły się w czasie z olimpiadą w Seulu. Władze komunistyczne postawiły sobie za cel zorganizowanie święta narodowego tak, by siłą wyrazu i rozmachem przyćmiło światowe święto sportu. Z jakim rezultatem? O tym właśnie opowiada film Andrzeja Fidyka. Autor dokumentuje przebieg uroczystości, niezliczoną masę ludzi ubóstwiających swojego wodza, oraz filmuje to tylko, co chcieli pokazać Koreańczycy. Nie zamieszcza własnych komentarzy. Pozwala, by obraz mówił sam za siebie. Właśnie ta powściągliwość wydaje się być siłą filmu: same fakty kreują wrażenia odbiorcy. Ci ludzie wierzą w sens tego, co robią, autentyczną czcią otaczają swego wielkiego przywódcę. Zdaniem Krzysztofa Kalukina, operatora filmu, "Problem polega na tym, że oni są kompletnie odcięci od świata. Telewizja nie pokazuje niczego, co dzieje się na świecie z wyjątkiem krajów, z którymi Korea jest zaprzyjaźniona. Oni wierzą, że u nich jest najlepiej. Wychować takie społeczeństwo, to wielka sztuka". Z ekranu tchnie magia siły, dyscypliny, tłumu. Dla Europejczyka jest to również swojski obraz, z tą różnicą, że to, co widzi na ekranie, ogląda jak relikt, ocenia poprzez pryzmat zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w środkowowschodniej Europie. Niezależnie od położenia geograficznego, totalitaryzm ma wszędzie tę samą twarz. 02:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA SPRZEDAWCY DYWANÓW W BAKU 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Baku - miasta, które leży na pograniczu Europy i Azji. W azerbejdżańskiej stolicy zawsze ścierały się i walczyły o prym dwie kultury i tradycje. Tu obok dziewczyn w jeansach można zobaczyć kobiety w czadorach, a obok nowoczesnych biurowców - średniowieczne minarety. Bohaterem jest 27 letni Elczin - sprzedawca słynnych azerbejdżańskich dywanów i upominków. Sklep, w którym pracuje, mieści się na bakijskiej Starówce, gdzie można poczuć prawdziwą atmosferę świata orientu. Kamera towarzyszy Elczinowi w domu, w pracy, kiedy targuje się z klientami, podczas spotkania z kolegami w czajchanie, czyli typowo wschodniej herbaciarni, w czasie muzułmańskiej modlitwy i wieczorem w nocnym klubie na pokazie orientalnego tańca brzucha.