TVP Historia Piątek, 04.01.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1809 - urodził się Louis Braille, twórca alfabetu dla ociemniałych; 1928 - urodził się Jan Lenica; 1960 - w wypadku samochodowym zginął Albert Camus; 1983 - władze PRL usunęły z dyrektorskich stanowisk w teatrach Adama Hanuszkiewicza i Gustawa Holoubka; 07:00 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 11 - ŚLUBU NIE BĘDZIE Serial historyczny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulina Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna Listopad 1925 rok. Alina martwi się, że zaszła w ciążę z Katznerem. Nie ma dość odwagi, by mu o swoich obawach powiedzieć. Planuje nowy numer tygodnika poświęcony małżeństwu, licząc na to, że między nią i Rudolfem wreszcie dojdzie do szczerej rozmowy o ich wspólnej przyszłości. Michał jest zazdrosny o Esterę, w ręce wpada mu zdjęcie ukochanej zrobione z potencjalnym kandydatem na męża. Karolina staje się przypadkowym świadkiem kłótni między nimi na schodach redakcji. Dla sekretarki Iskry jest już jasne, że musi zapomnieć o Michale. Tylko dlatego zaczyna patrzeć łaskawszym okiem na przedsiębiorcę Storna sprzedającego wibratory, który po latach znów daje ogłoszenie w ich gazecie. Janinie coraz trudniej jest odnaleźć się w pustym mieszkaniu na Sławkowskiej i zaczyna niedomagać. Wojciechowa alarmuje Ignacego, by przyjechał z Wilna. W tym samym czasie do Lali dociera, że jej mąż chce się tylko bawić, ale nieszczególnie nadaje się do codziennego życia. Swoją złość wyładowuje na Jerzyku, który odwiedza ją z siostrą. Marynię dręczą koszmary i przeczucia, że wkrótce przydarzy się coś złego. 08:35 POJEDYNKI STULECIA - POJEDYNKI STULECIA - MAREK HŁASKO - LEOPOLD TYRMAND Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Ostaszkiewicz Scenariusz: Mikołaj Mirowski Wykonawcy: Barbara Schabowska - Maszenda, Jarosław Ostaszkiewicz W kolejnym odcinku "Pojedynków stulecia" zetrą się postawy dwóch nietuzinkowych postaci polskiej powojennej sceny literackiej: Marek Hłasko i Leopold Tyrmand. Urodzony w 1934 roku w Warszawie Marek Hłasko, szybko opuszcza rodzinne miasto. Jedzie z matką do Częstochowy, następnie do Wrocławia. W wieku szesnastu lat rozpoczyna swoją odyseję zawodową, podczas której kończy kurs samochodowy, a także przewozi drewno po trudnych górskich drogach, w dość ekstremalnych warunkach. Nabyte wówczas doświadczenie znajdzie później swoje odzwierciedlenie w opowiadaniach "Baza Sokołowska" i "Następny do Raju". Do Warszawy Hłasko wraca w 1951 roku. Powstaje wówczas "Sonata Marymoncka", a później w 1956 roku legendarny zbiór opowiadań "Pierwszy krok w chmurach", w którym znalazły się takie teksty jak: "Śliczna dziewczyna", "Pętla". Warszawa Hłaski ma obraz rozczarowanej i zapijaczonej, ale za to prawdziwej, zgoła odmiennej od tej opisywanej przez wiernych socrealistów. Podobny obraz miasta powstał w wydanym w grudniu 1955 roku "Złym" Leopolda Tyrmanda. Tyrmand niemający co ze sobą zrobić po zamknięciu Tygodnika Powszechnego, kiedy Tygodnik nie zgodził się opublikować nekrologu po śmierci Stalina, zaczął pisać "Dziennik 1954". Z marazmu wyrwało go wydawnictwo Czytelnik, zamawiając "Złego". "Zły" jest powieścią o tajemniczym mścicielu, który wymierza sprawiedliwość bandziorom na ulicach Warszawy i unika chcących go złapać milicjantów. To sześćsetstronicowy obraz miasta, który stał się jednym z najpoczytniejszych bestsellerów w historii PRL, a tempo kariery Tyrmanda można porównać chyba wyłącznie z tą, którą zrobił Marek Hłasko. O ich różnym widzeniu świata, stosunku do Polski i emigracji opowiadają zaproszeni do studia goście. 09:15 HISTORIA POLSKI - GORZKIE ZWYCIĘSTWO... Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Jacek Kordel, Adam Fręśko Film zrealizowany z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej stanowi swoistą próbę bilansu udziału Polski w koalicji antyhitlerowskiej. Autorka filmu zadaje pytanie, czy należąc do grupy państw zwycięskich, naprawdę odnieśliśmy zwycięstwo? Odpowiedź na nie próbują znaleźć m.in. prof. Paweł Machcewicz - dyrektor Muzeum II Wojny Światowej, prof. Antoni Dudek z IPN i prof. Włodzimierz Borodziej z Uniwersytetu Warszawskiego. W filmie zaprezentowane zostaną niepokazywane dotąd w telewizji archiwalne materiały filmowe z 1945 roku. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA DALLAS Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1990 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański wyjaśnia okoliczności śmierci prezydenta USA Johna Fitzgeralda Kennedy'ego. 12:05 LALKA - ODC. 3/9 - WIELKOPAŃSKIE ZABAWY Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Alina Jankowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedman, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik Zaproszenie Wokulskiego przez hrabinę bulwersuje towarzystwo. Wejście kupca do arystokratycznych salonów jest szeroko komentowane w wyższych sferach. Dopiero otwarcie nowego, eleganckiego sklepu oraz założenie spółki do handlu ze Wschodem przyczynia się do zaakceptowania pana Stanisława przez arystokrację. Wielu możnych przystępuje do spółki, zachęconych obiecywanym wysokim procentem od wkładów. Bywalec salonów, Wokulski, zostaje przedstawiony prezesowej Zasławskiej, która wyjawia mu, że przed laty łączyła ją miłość z jego stryjem. Dla Izabeli pozostaje on jednak nadal tylko kupcem. Za pośrednictwem niejakiego Maruszewicza Wokulski odkupuje od barona Krzeszowskiego klacz, która wygrywa wyścigi. Krzeszowski obraża Izabelę, Wokulski wyzywa go na pojedynek. 13:35 ŹRÓDŁA NASZEJ CYWILIZACJI - ODC. 1/6 (ANCIENT WORLDS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2010 Reżyseria: Richard Miles, Simon Russell Beale Archeolog i historyk Richard Miles odkrywa korzenie cywilizacji europejskiej w epickiej serii, która obejmuje okres od powstania pierwszych miast w Mezopotamii do upadku Cesarstwa Rzymskiego. Przemierza Bliski Wschód, Egipt, Pakistan i basen Morza Śródziemnego, aby odkryć filary społeczeństw europejskich: metodę organizacji społecznej, demokrację oraz handel i technologię. Prowadzący, z pomocą lokalnych ekspertów i archeologów, przywraca te legendarne cywilizacje z powrotem do życia, aby pokazać, jak sukcesy i porażki starożytnych ukształtowały świat i w jakim stopniu jesteśmy ich spadkobiercami. 16:50 HISTORIA POLSKI - DAJ MI DUSZĘ, RESZTĘ ZABIERZ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2003 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Filmowy portret prymasa Polski - kardynała Augusta Hlonda (1881 - 1941). Kardynał August Hlond kierował Kościołem polskim w szczególnie trudnym okresie naszych dziejów. Jego obecność w dziejach Polski przypada na czas dwukrotnego odradzania się państwa polskiego. W tych procesach August Hlond jawi się jako prymas odzyskiwanej niepodległości, prymas odradzającej się Polski. W 1992 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny prymasa Augusta Hlonda. 17:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. DUKLA SKARBCZYK PEŁEN TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dukla, skarbczyk pełen tajemnic. To zaiste magiczna kraina - paciorki małych podkarpackich miasteczek naniesionych na prastare handlowe szlaki. Niemal w każdym z nich można spotkać lokalnych pasjonatów zawzięcie tropiących ślady przeszłości. Dukla to miasteczko z lokacją mniej więcej w połowie XIV wieku, założone w miejscu łączącym północ i południe Europy. Zarządzanie tym międzynarodowym szlakiem kolejni monarchowie polscy i węgierscy uważali za jeden z ważnych elementów polityki gospodarczej. My postaramy się dziś zbadać system istniejących tu podziemnych korytarzy i ustalić, czy podania o istnieniu tunelu pomiędzy pierzeją rynkową a ratuszem są prawdziwe. Zwiedzimy też ruiny dawnej izby celnej, czyli miejsca, które było podstawowym punktem odprawiania kupców z winem, oraz pozostałości po drugiej dukielskiej synagodze pochodzącej z końca XVIII w. Pokażemy też zlokalizowaną tu figurę świętego Jana z Dukli i przypomnimy historię ukazania się Kozakom jego postaci w czasie oblężenia Lwowa w 1648 r. , co przyczyniło się do ocalenia miasta. 18:55 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 12 - GRA W ZIELONE Serial historyczny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulia Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna Kwiecień 1926. Po Wielkanocy Lala planuje odwiedzić siostry w Krakowie. Kamil urządza jej scenę zazdrości, sugerując, że Lala zdradza go z Jerzykiem. Lala czuje się osaczona, ale mimo to nie rezygnuje z wyjazdu. Po powrocie mąż pokaże jej, jaką cenę musi zapłacić za nieposłuszeństwo. Romans z Basią staje się dla Szymona obciążeniem. Również Basia nie wie, jak się z tego wyplątać. Kiedy traci stancję w suterenie, jej koleżanka z pracy na poczcie zapewnia ją, że na spotkaniu organizowanym przez pewną redakcję znajdzie się ktoś, kto Basi pomoże. Na miejscu okazuje się, że spotkanie to odbywa się na Sławkowskiej. Basia widzi się na nim z Marynią, pojawia się również Szymon. Wyrzuty sumienia nie dadzą jej już spokoju. Cała redakcja żyje ustawą celibatową uchwaloną przez śląskich posłów. Alina po wyjeździe Katznera próbuje swoich wdzięków na Henryku Dembińskim, odgrywając się za zawód miłosny. Michał porywa Esterę i wywozi do Poznania. Tylko tam według prawa mogą wziąć ślub cywilny. Karolinę dręczą wątpliwości, czy powinna wyjść za obojętnego jej Storna. 20:00 CZARNE TULIPANY Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1997 Reżyseria: Maciej Wiśniowski, Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz Archangielsk świętuje Dzień Zwycięstwa. Kombatanci wojny ojczyźnianej tańczą i śpiewają na ulicach. Ich wnukowie, którzy mówią o sobie "Afgańcy", nie podzielają tej radości. Kazano im bronić południowych rubieży ZSRR, więc jechali. Wielu na ochotnika. Mogli odbyć służbę wojskową w kraju, chcieli się jednak sprawdzić w ogniu prawdziwej walki. Kiedy wracali z tej okrutnej wojny, wszystkie dziewczyny marzyły, by za któregoś z nich wyjść za mąż. Kombatanci z Afganistanu jawili im się jak supermani. Jeśli dopięły swego, wkrótce przekonywały się, jak trudny wybrały los. Bo co prawda nie wszyscy powrócili do domu okaleczeni fizycznie, lecz psychicznie - wszyscy. Niełatwo z nimi żyć. Straszne wspomnienia i przekonanie, że to nie o obronę ojczyzny chodziło, wloką się za nimi od lat. Odwiedzają cmentarz, na którym wznieśli poległym kolegom pomnik, a gdzie teraz przybywają mogiły zabitych w Czeczenii. Spotykają się przy butelce, wspominają nie kryjąc łez i śpiewają piosenki o walce w Afganistanie. Także tę o "czarnych tulipanach", czyli o samolotach wiozących do kraju ciała zabitych żołnierzy. 20:55 W POSZUKIWANIU WIKINGÓW - ODC. 1/3 (VIKINGS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Jon Eastman Najczęściej wyobrażamy sobie wikingów jako bandę spragnionych krwi piratów niszczących chrześcijańskie klasztory... i bez wahania można powiedzieć, że to prawda. Wikingowie nie brali jeńców, wyjątkowo okrutnie rozprawiali się z wrogami i sami uznawali się za najlepszych wojowników. W trzyodcinkowej serii BBC "W poszukiwaniu wikingów", podążając szlakiem prawdziwych wikingów, odkrywamy niezwykłą historię ludzi, którzy będąc na skraju upadku, zbudowali imperium obejmujące czwartą część globu. Skąd pochodzili? Jak naprawdę żyli? Co skłaniało ich do wyruszania na wyprawy kończące się często niesamowitymi odkryciami? W poszukiwaniu prawdy o krwawych wikingach wędrujemy od Islandii po Istambuł. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA INSPEKTORA STRAŻY RYBACKIEJ NA UKRAINIE Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o ukraińskich kłusownikach, którzy nielegalnie łowią ryby w Morzu Czarnym i Dniestrze. Większość z nich pochodzi z małych wiosek i jest to dla nich jedyny sposób zdobywania środków do życia. Bohaterem reportażu jest inspektor patrolu straży morskiej, która zajmuje się walką z kłusownikami. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /1/ Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Pierwsza część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 00:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Magazyn, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący), Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz). 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. DUKLA SKARBCZYK PEŁEN TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dukla, skarbczyk pełen tajemnic. To zaiste magiczna kraina - paciorki małych podkarpackich miasteczek naniesionych na prastare handlowe szlaki. Niemal w każdym z nich można spotkać lokalnych pasjonatów zawzięcie tropiących ślady przeszłości. Dukla to miasteczko z lokacją mniej więcej w połowie XIV wieku, założone w miejscu łączącym północ i południe Europy. Zarządzanie tym międzynarodowym szlakiem kolejni monarchowie polscy i węgierscy uważali za jeden z ważnych elementów polityki gospodarczej. My postaramy się dziś zbadać system istniejących tu podziemnych korytarzy i ustalić, czy podania o istnieniu tunelu pomiędzy pierzeją rynkową a ratuszem są prawdziwe. Zwiedzimy też ruiny dawnej izby celnej, czyli miejsca, które było podstawowym punktem odprawiania kupców z winem, oraz pozostałości po drugiej dukielskiej synagodze pochodzącej z końca XVIII w. Pokażemy też zlokalizowaną tu figurę świętego Jana z Dukli i przypomnimy historię ukazania się Kozakom jego postaci w czasie oblężenia Lwowa w 1648 r. , co przyczyniło się do ocalenia miasta. 01:45 ANDRZEJA MULARCZYKA KANTOR WYMIANY UCZUĆ Reportaż, 22 min, Polska, 2000 Andrzej Mularczyk - scenarzysta, autor literatury faktu, nowel i scenariuszy filmowych, współautor seriali telewizyjnych i słuchowisk radiowych - nazywa siebie "współczującym świadkiem współczesności". Zbiera ludzkie opowieści, a potem stara się opowiedzieć innym tylko te z nich, które jego samego nie nudzą. Ta metoda się sprawdza, czego dowodem jest niesłabnące powodzenie powieści radiowej "W Jezioranach", serialu telewizyjnego "Dom" czy takiego szlagieru, jak tryptyk filmowy "Sami swoi", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć". Mimo upływu lat przyciągają rekordowe audytoria i widownie. Ewa Szprynger złożyła mu wizytę, by dowiedzieć się, kim właściwie jest Andrzej Mularczyk.