TVP Kultura Piątek, 04.01.2019 08:35 ŚWITEŹ Film animowany, 19 min, Polska, 2010 Reżyseria: Kamil Polak Scenariusz: Kamil Polak Wykonawcy: Małgorzata Pańko, Cantabile Film inspirowany balladą Adama Mickiewicza o tym samym tytule. Akcja filmu toczy się w dwóch planach czasowych. W XIX - wiecznym pojawi się narrator, sam Adam Mickiewicz. Zobaczymy go w rodzinnych stronach pod Nowogródkiem, nad brzegiem Świtezi, gdzie jak pisał: "Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą, I dwa obaczysz księżyce". Ten plan filmu utrzymany jest w klimatach realistycznego malarstwa Chełmońskiego i Gierymskiego. W średniowieczu zaś rozegrają się sceny w legendarnym litewskim grodzie książąt Tuchanowiczów, broniącym się przed najazdem potężnych wojsk z Rusi. Balladę inspirowały ludowe opowieści zasłyszane przez Mickiewicza w Tuchanowiczach, gdzie odwiedzał Marylę Wereszczakównę. 09:05 ARIA DLA ATLETY Film psychologiczny, 99 min, Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zdzisław Szostak Występują: Krzysztof Majchrzak, Pola Raksa, Roman Wilhelmi, Bogusz Bilewski, Wojciech Pszoniak, Ryszard Pietruski, Zdzisław Wardejn, Czesław Magnowski, Andrzej Wasilewicz, Witold Dederko, Witold Gruca, Emil Karewicz, Wirgiliusz Gryń, Bogumił Antczak, Ryszard Dembiński, Teodor Gendera, Elżbieta Goetel, "Zazwyczaj, jeśli debiutant nie grzeszy zbytnio przeciwko zasadom filmowej narracji i potrafi jeszcze zaznaczyć swoją ludzką i artystyczną wrażliwość, uznawany jest za rewelację. Dla tego filmu recenzenci szukali innej skali. Debiut Bajona nie był skromną przymiarką do późniejszych szaleństw, ale właśnie"szaleństwem". Luźno potraktowana historia słynnego zapaśnika Zbyszka Cyganiewicza (w filmie Góralewicza) posłużyła za pretekst dla kina kreacyjnego, o którym sążniste artykuły wypisywali wyrafinowani znawcy wszelkich sztuk" - tak podsumowywał znaczenie "Arii dla atlety" miesięcznik "Film" szesnaście lat po premierze Bajonowego debiutu. Również i dziś trudno pozostać obojętnym wobec tego niezwykłego, ekranowego dzieła. Akcja filmu zaczyna się w chwili, gdy Władysław Góralewicz, były mistrz świata modnych u progu XX wieku zapasów w stylu francuskim i wolnoamerykańskim, przekazuje operze swą imponującą kolekcję nagród. Przy tej okazji udziela wywiadu i wspomina własne życie. U schyłku XIX wieku jako młody galicyjski wieśniak zaczyna występować w budach jarmarcznych oraz podrzędnych cyrkach. Jego niesamowita siła i zaskakująca elegancja walki sprawiają, że pnie się coraz wyżej po szczeblach zapaśniczej hierarchii. Nieprzejednanymi wrogami Góralewicza są bracia Abs, których szuka po całej Europie, powiększając przy okazji zbiór sportowych trofeów - posążków mitycznego Atlasa dźwigającego kulę ziemską. Liczne podróże i wciąż rosnąca sława zwracają nań uwagę pięknych kobiet, a także wybitnych osobistości przełomu wieków. W noc sylwestrową 1900 roku specjalnie dla niego śpiewa wybitny tenor Messalini. Dla Góralewicza ma to szczególne znaczenie, gdyż jest niemal obsesyjnym wielbicielem opery. Arię zaś uważa za synonim artystycznej doskonałości. Mocarz z Galicji to bowiem niezwykły zapaśnik niezłomnie wierny kilku podstawowym zasadom: niezależności, skromności, uczciwości. Marzący, by nadać swym cyrkowym wyczynom rangę prawdziwej sztuki, chcący tworzyć piękno, kreować na nowo świat. Czy jednak jest to możliwe? Choć temat filmu dawał liczne preteksty do ukłonów w stronę tzw. masowego widza, Filip Bajon nie skupił się bynajmniej na akcentowaniu dramatyzmu kolejnych walk, czy efektownych zbliżeniach umięśnionych męskich ciał. Zrealizował film o niecodziennej urodzie plastycznej, w poszczególnych scenach nawiązujący m.in. do płócien Toulouse - Lautreca, grafik Beardsleya i litografii Feliciena Ropsa. Wizualny i kolorystyczny rozmach "Arii..." skłaniał krytyków także do porównań z filmami Federico Felliniego i Kena Russella. W historii Góralewicza, rewelacyjnie zagranego przez Krzysztofa Majchrzaka, dopatrzono się również odwołań do ważnych prądów filozoficznych epoki modernizmu. Słynny zapaśnik uosabia z jednej strony nietzscheański kult siły, walki, witalności; z drugiej zaś tak typowe dla fine de siecle'u duchowe rozdarcie i upatrywanie sensu egzystencji w uprawianiu oraz kontemplacji sztuki. Nagrody za debiut reżyserski i zdjęcia na FPFF w Gdańsku - Gdyni (1979), nagroda dziennikarzy za najlepszy debiut reżyserski i "Jantar" na KSF "Młodzi i Film" (1979), nagroda im. Zbyszka Cybulskiego dla Krzysztofa Majchrzaka (1980), nagroda za debiut reżyserski na MFF Autorskich w San Remo (1980) i wyróżnienie w sekcji nowych realizatorów na MFF 11:00 DOM - ODC. 3/25 - WARKOCZE NASZYCH DZIEWCZĄT BĘDĄ BIAŁE Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki i Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Jerzy Michotek, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej Talar zostaje studentem politechniki. Jego uczciwość i prostolinijność nie zawsze znajdują uznanie i nastręczają mu wielu kłopotów. Ale Andrzej nie poddaje się. Nie rezygnuje też ze starań o względy Basi Lawinówny. Obserwując narastającą tęsknotę dziewczyny, Andrzej podejmuje desperacką decyzję, aby utwierdzić ją w przekonaniu, że Łukasz nie żyje. Skutki są fatalne - Basia próbuje popełnić samobójstwo. Pan Popiołek, dozorca domu przy Złotej, chroni mieszkańców przed natarczywością komisji lokalowej, nadzoruje też remont kamienicy, co doprowadza do większej konsolidacji mieszkańców. 12:30 STANISŁAW MONIUSZKO "HRABINA" (AKT I ) Koncert, 49 min, Polska, 2002 Reżyseria: Maria Fołtyn Wykonawcy: Polska Orkiestra Radiowa, Chór Filharmonii Narodowej, Wojciech Michniewski Akt I. semiscenicznego wykonania opery Stanisława Moniuszki "Hrabina", do libretta Włodzimierza Wolskiego, w opracowaniu Marii Fołtyn, pod dyrekcją Wojciecha Michniewskiego. Nagrania dokonano w Studiu Koncertowym Polskiego Radia. Opera "Hrabina" powstała w latach 1859 - 60. Silnie zaakcentowany jest w niej charakter narodowo - patriotyczny. Operę można określić jako satyrę na cześć wyższych warstw społeczeństwa polskiego z początku XIX wieku, która bezkrytycznie poddawała się paryskiej modzie i obyczajom. Przeciwstawione są jej postaci propagujące staropolskie zwyczaje i tradycje. Obok "Halki" i "Strasznego dworu" opera "Hrabina" zajmuje czołowe miejsce w historii polskiej opery narodowej. 13:30 ROZMOWY O MIŁOŚCI Film obyczajowy, 87 min, Polska, 1990 Autor: Andrzej Wojnach (Scenariusz) Reżyseria: Mirosław Gronowski Zdjęcia: Ryszard Janowski Muzyka: Wiesław Pieregorólka Aktorzy: Danuta Stenka, Katarzyna Walter, Jan Jankowski, Aleksander Trąbczyński, Dariusz Biskupi, Jerzy Dąbrowski, Aleksander Mikołajczak, Grażyna Deląg, Joanna Jeżewska Mirosław Gronowski jest reżyserem spektakli teatru telewizji, filmów dokumentalnych oraz fabularnych, m. in. "Spadku". Bohaterkami "Rozmów o miłości" są trzy kobiety - Ewa, Elżbieta i Anna. Przed laty występowały w jednym zespole muzycznym, potem ich drogi się rozeszły. Ewa zrobiła karierę w USA, Anna także pozostała przy muzyce, ale nie odniosła sukcesu, a Elżbieta poświęciła się rodzinie. Ich spotkanie po latach budzi dawne konflikty, przypomina niespełnione nadzieje i zranione uczucia. 15:05 BALETOWNIK ODC. 10 Magazyn, 3 min, Polska, 2018 Reżyseria: Claudia Carlos Wykonawcy: Paulina Bidzińska Odcinek 10: W tym odcinku Baletownika o kroku pirouette fouette en tournant opowie Bożena Kociołkowska, primabalerina Teatru Wielkiego w Warszawie i prezez Fundacji Sztuki Tańca. 15:15 BRZEZINA Dramat, 91 min, Polska, 1970 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Daniel Olbrychski, Marek Perepeczko, Danuta Wodyńska, Elżbieta Żołek, Mieczysław Stoor, Jan Domański, Andrzej Kotkowski "Andrzej Wajda po raz pierwszy (i nie ostatni) dokonał niemożliwego. Zrobił film nasycony treściami filozoficznymi, a jednocześnie pełen nieposkromionej zmysłowej urody. A najdziwniejsze, że uroda ta bierze się ze śmiałej transpozycji malarstwa Jacka Malczewskiego" - pisał o "Brzezinie" jeden z krytyków. Związki filmu z twórczością autora słynnego obrazu obrazu Melancholia podkreślano zresztą wielokrotnie. Trudno się dziwić. Wajda z rozmysłem stylizował niektóre sceny na płótna Malczewskiego. Wszechstronność plastycznej wrażliwości reżysera sprawiła, że w "Brzezinie" dostrzec można też wpływy innych mistrzów pędzla, choćby Gierymskiego i Wyspiańskiego. W umiejętnym nasyceniu filmu malarskimi aluzjami miał też swój udział operator Zygmunt Samosiuk, który potrafił tak wkomponować żywe obrazy w tkankę fabuły, że nie zaburzają one płynności narracji. Scenariusz "Brzeziny" powstał na kanwie noweli Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Leśniczówkę, położoną analogicznie jak w literackim pierwowzorze, znaleziono w Puszczy Kampinoskiej. Tu i ówdzie reżyser pozwolił sobie na zmiany wobec tekstu Iwaszkiewicza. Odmłodził bohaterów, dodał Bolesławowi wojskową przeszłość, śmielej potraktował sceny erotyczne, dopisał też kilka nowych dialogów. Pomimo to udało mu się zachować ducha i filozoficzną głębię noweli. "Brzezina" na ekranie pozostała przede wszystkim kameralną, intymną, poruszającą historią o miłości, śmierci i samotności. Ciekawostką może być fakt, że utwór Wajdy jest pierwszym filmem wyprodukowanym przez polską telewizję, który wyświetlano także w kinach. Choć nie podejmuje, typowych dla twórcy "Kanału", wielkich narodowych tematów, został doceniony przez krytykę zarówno w kraju, jak i za granicą (niektórzy widzieli w nim nawet arcydzieło). Zdobył też kilka prestiżowych wyróżnień, w tym: Złoty Medal - dla najlepszego filmu oraz nagrodę za najlepszą rolę męską dla Daniela Olbrychskiego na MFF w Moskwie w 1971 r. , nagrodę na Międzynarodowych Targach Filmu Dokumentalnego i Telewizyjnego MIFED w Mediolanie za najwybitniejszy fabularny obraz roku zrealizowany na taśmie barwnej dla TV (1970) oraz Złote Grono dla filmu i nagrodę dla Daniela Olbrychskiego na LLF w Łagowie (1971). Akcja "Brzeziny" toczy się w latach dwudziestych. W zagubionym w puszczy domku mieszka leśnik Bolesław. Śmierć żony całkowicie odmieniła jego życie. Jedynie obecność córeczki Oli i gosposi Maliny sprawia, że nie został kompletnym odludkiem. Pewnego dnia Bolesława odwiedza brat Stanisław. Przyjechał prosto z Davos. Jest ciężko chory na gruźlicę. Wie, że niebawem umrze. Pragnie jednak do końca cieszyć się pełnią życia. Jego rozpaczliwa fascynacja urodą świata i sztucznie hałaśliwy sposób bycia coraz bardziej drażnią Bolesława, ale i budzą go z duchowego odrętwienia. Rozpoczyna się podświadoma, uczuciowa rywalizacja obu braci. Dla jednego z nich skończy się ona śmiercią, drugiego zaś przywróci życiu. 17:00 ODYSEJA FILMOWA - 1895 - 1918: NOWA FORMA SZTUKI (1895 - 1918: THE WORLD DISCOVERS A NEW ARTFORM) Film dokumentalny, 61 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Wykonawcy: Mark Cousins Opowieść o historii światowego kina. The Story of Film rozpoczyna się narodzinami nowej formy sztuki kina. Odcinek, kręcony w miejscach, gdzie powstawały pierwsze filmy, pokazuje, że od samego początku to pasja i pomysły były motorem kina, a nie pieniądze i marketing. Słyszymy historie o pierwszych gwiazdach, zbliżeniach, efektach specjalnych, by wkrótce przenieść się do Hollywood i zobaczyć, jak kształtował się mit. To historia pełna zaskoczeń i niespodzianek, jak choćby taka, że w początkach kina najlepszymi i najlepiej opłacanymi scenarzystami były kobiety. (opis dystrybutora) 18:15 ODYSEJA FILMOWA - 1918 - 1928: TRIUMF FILMU AMERYKAŃSKIEGO (1918 - 1928: THE TRIUMPH OF AMERICAN FILM) Film dokumentalny, 61 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Wykonawcy: Mark Cousins Opowieść o historii światowego kina. Fascynująca historia kina w szalonych latach 20. Widzimy, jak szybko kino stało się w tamtym czasie przemysłem rozrywkowym, na naszych oczach objawiają się takie reżyserskie gwiazdy jak Charlie Chaplin czy Buster Keaton. Ówczesne filmowe błyskotki i fantazje zestawiane są z dziełami takich twórców, jak Buster Keaton, Erich von Stroheim czy Carl Theodor Dreyer, którzy chcieli kina poważniejszego i dojrzalszego. Realizowany w Hollywood, Danii i Moskwie odcinek przygląda się bitwie o istotę kina i powstawaniu jednych z najwybitniejszych filmów w historii. (opis dystrybutora) 22:30 ŚWIAT W PIOSENCE - ZABÓJSTWO MARTINA LUTHERA KINGA (SOUNDTRACKS: THE ASSASSINATION OF MARTIN LUTHER KING, JR) Film dokumentalny, 40 min, USA, 2017 Reżyseria: Dwayne Johnson, Dany Garcia Seria "Soundtracks" przedstawia związki muzyki z różnego rodzaju wydarzeniami historycznymi. Każdy odcinek dotyczy tragedii, momentów euforii lub zdarzeń, które dały początek nowym ruchom. Wraz z nimi prezentowane są muzyka, artyści i nurty mające szczególny związek z tymi przemianami. Wystąpienia i działalność Martina Luthera Kinga były ważnymi wydarzeniami w historii. Dzięki niemu zapoczątkowano walkę o prawa dla czarnoskórych obywateli USA. Po zamordowaniu Martina Luthera Kinga muzyka odegrała ogromną rolę. To dzięki niej doszło do silniejszego zjednoczenia. Dawała także determinację do kontynuowania walki. 00:20 SENSACYJNA ZIMA - MARATOŃCZYK (MARATHON MAN, THE) Dramat sensacyjny, 125 min, USA 1976 Reżyseria: John Schlesinger Scenariusz na podstawie własnej powieści: William Goldman Zdjęcia: Conrad Hall Muzyka: Michael Small Występują: Dustin Hoffman, Laurence Olivier, Roy Scheider, William Devane, Marthe Keller, Fritz Weaver, Richard Bright, Marc Lawrence i inni "Maratończyk" Johna Schlesingera jest przede wszystkim filmem sensacyjnym, choć na tej kanwie reżyser połączył kilka motywów znacznie głębszych i istotniejszych: problem reperkusji i odradzania się faszyzmu, oskarżenie międzynarodowej mafii agentów tajnych służb, gotowych sprzymierzyć się z wrogiem dla obrony wspólnych interesów oraz gorzki obraz powszechnej obojętności, umożliwiającej przestępcom swobodę działania. Za podstawę filmu posłużyła bestsellerowa powieść pisarza i scenarzysty amerykańskiego Williama Goldmana, który ma w swoim dorobku scenariusze m.in. do takich głośnych dzieł, jak "Butch Cassidy i Sundance Kid", "Wszyscy ludzie prezydenta" czy "Iluzjonista". W przypadku "Maratończyka" amerykańscy krytycy dopatrywali się w powieści i w jej ekranizacji "metafizycznej głębi". Recenzenci europejscy byli mniej entuzjastyczni: potraktowali dzieło Schlesingera przede wszystkim jako znakomite kino akcji: perfekcyjne warsztatowo, świetnie zagrane, fotografowane w naturalnej, wielkomiejskiej scenerii, z kilkoma scenami budzącymi prawdziwą grozę, jak choćby wizyta jednego z bohaterów, nazistowskiego zbrodniarza Christiana Szella, w żydowskiej dzielnicy w Nowym Jorku, gdzie obozowy oprawca zostaje rozpoznany przez swe dawne ofiary. W wypadku samochodowym na Manhattanie ginie Klaus Szell, emigrant niemiecki, brat poszukiwanego zbrodniarza hitlerowskiego Christiana Szella. Świadkiem wypadku jest student Babe Levy trenujący biegi maratońskie. Tymczasem starszy brata Babe'a, Doc, przebywa w Paryżu, gdzie prowadzi podejrzane interesy, przysparzające mu dużo pieniędzy i jeszcze więcej wrogów. Cudem uchodzi cało z serii zamachów na jego życie dokonywanych przez niejakiego Chena, a w końcu pokonuje go w morderczym pojedynku. Babe poznaje w uniwersyteckiej bibliotece młodą Szwajcarkę, Elsę, w której się zakochuje. Pewnego wieczoru w Central Parku oboje zostają napadnięci przez nieznanych mężczyzn. Kilka dni później w Nowym Jorku zjawia się Doc. Podczas wspólnego obiadu zarzuca Elsie, że okłamuje Babe'a co do prawdziwego celu jej spotkań z nim. Między braćmi dochodzi do scysji, Elsa ucieka. Na wieść o śmierci Klausa przebywający w Urugwaju Christian Szell postanawia przyjechać do USA, aby podjąć zdeponowane w banku diamenty. Do tej pory robił to jego brat, poza nim Szell nikomu nie dowierza. Na lotnisku w Nowym Jorku witają go dwaj mężczyźni, którzy wcześniej napadli na Babe'a i Elsę. Wieczorem Szell spotyka się z Dokiem i rani go śmiertelnie bagnetem. Doc ostatkiem sił dociera do mieszkania brata i tam umiera, nie zdążywszy wypowiedzieć ani słowa. Agent policji, Janeway, wyjaśnia Babe'owi, że jego brat był agentem wywiadu i tropił hitlerowskich przestępców. Tej samej nocy Babe zostaje porwany przez ludzi Szella, którzy torturują go w wymyślny sposób usiłując się dowiedzieć, co Doc powiedział mu przed śmiercią. Babe'owi udaje się uciec. Wkrótce odkrywa, że Janeway pracuje na dwie strony: dla rządu i dla Szella. Ale nie tylko on jest na usługach demonicznego zbrodniarza. 02:50 MODERAT LIVE AT STEREOLUX 2016 (MODERAT LIVE AT STEREOLUX 2016) Koncert, 95 min, Francja, 2016 Reżyseria: David Citborsky Wykonawcy: Moderat Zespół Moderat powstał w wyniku fuzji dwóch wiodących niemieckich grup muzyki elektronicznej - Modeselektor (Gernot Bronsert, Sebastian Szary) i Apparat (Sascha Ring). W 2012 roku zespół nagrał utwór do filmu Xaviera Dolana "Na zawsze Lawrence", a w następnym roku wydał album "II", gdzie spotkały się mocne rytmiczne partie Modeselektora z bardziej wyszukanymi melodiami Apparatu. Rok 2016 przyniósł kolejną płytę zatytułowaną "III". Jej efekty można było usłyszeć na koncercie w Stereolux w Nantes. 04:40 KINO NOCNE - KORYTARZ Film obyczajowy, 30 min, Polska, 2004 Reżyseria: Anna Jadowska Scenariusz: Anna Jadowska Aktorzy: Małgorzata Neumann, Paweł Królikowski, Jerzy Próchnicki, Anna Bielecka Gorąca sierpniowa noc. W całej kamienicy, w której współnie mieszkają Margerita z synem, nastoletnia Ala, jej wujek oraz malarz, nie ma wody. W nocy dochodzi do dziwnego zdarzenia, a jeszcze dziwniejsze jest to, że nad ranem nikt nie wie, co tak naprawdę się stało...