TVP Kultura Piątek, 11.01.2019 08:15 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - REMIGIUSZ GRZELA Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Wojciech Engelking (prowadzący) 11 stycznia 2019 r. przypada 90. rocznica urodzin Wandy Wiłkomirskiej, wybitnej polskiej skrzypaczki. O tym, kim była - z Remigiuszem Grzelą rozmawia Wojciech Engelking. 08:35 HUBAL Dramat historyczny, 130 min, Polska 1973 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Bohdan Poręba Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Ryszard Filipski, Małgorzata Potocka, Tadeusz Janczar, Emil Karewicz, Stanisław Niwiński, Kazimierz Wichniarz, Jan Stawarz, Zygmunt Malanowicz, Jerzy A. Braszka, Henryk Giżycki, Bolesław Idziak, Jerzy Korsztyn, Andrzej Kozak, Eugeniusz Kujawski "Hubal" to epicki obraz kilkumiesięcznej walki oddziału majora Henryka Dobrzańskiego. Legendarny Hubal był wnukiem powstańca z 1863 roku. W 1914 roku po zdaniu egzaminu maturalnego wstąpił do II Brygady Legionów Polskich gen. Józefa Hallera. Podczas I wojny światowej odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem. Henryk Dobrzański był także słynnym jeźdźcem, członkiem polskiej ekipy na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku. Po klęsce wrześniowej nie zdjął munduru i do końca kwietnia 1940 roku dowodził stworzonym przez siebie pierwszym oddziałem partyzanckim. Zwany przez Niemców "Szalonym majorem", zginął w zasadzce 30 kwietnia 1940 roku. Dowódca 110. pułku ułanów na wieść o stracie jednego szwadronu 23 września 1939 roku rozwiązuje pułk. Jego zastępca, major Dobrzański, samorzutnie przejmuje dowództwo. Pozostaje przy nim około 180 ułanów. Major decyduje, że oddział pójdzie z odsieczą walczącej jeszcze Warszawie. Po otrzymaniu wiadomości o kapitulacji stolicy Dobrzański podejmuje decyzję o przeprawie przez Węgry do Francji, ślubuje też, że nie zdejmie munduru. Oddział przechodzi na ziemię kielecką. W Bodzentynie major ogłasza decyzję o pozostaniu w kraju. Żołnierze i dowództwo przyjmują pseudonimy, Dobrzański odtąd zwany będzie Hubalem. Dowodzony przez niego Oddział Wydzielony Wojska Polskiego podejmuje walkę partyzancką. Realizacja filmu trwała 10 miesięcy, większość scen nakręcono na szlaku walk hubalczyków. Wkroczenie oddziału Hubala do wsi Poświętne i udział żołnierzy w nabożeństwie nakręcono w tym samym barokowym kościele i z udziałem mieszkańców Poświętnego i okolic, pamiętających owe wydarzenia. W naturalnej scenerii zrealizowano także sceny pacyfikacji wsi - na potrzeby filmu spalono przeznaczone do rozbiórki autentyczne, istniejące w okresie okupacji chałupy wsi Swolszowice. Sekwencję śmierci Hubala nakręcono w tym samym miejscu, gdzie miała ona miejsce naprawdę. Jednym z konsultantów był Zygmunt Laskowski z Anielina, który w 1940 roku rozpoznał zmasakrowane przez Niemców zwłoki majora Dobrzańskiego. W filmie zagrał go jego syn, Tadeusz. W scenach batalistycznych brało udział łącznie 500 osób, 100 koni, w tym 25 specjalnie szkolonych. 11:00 DOM - ODC. 8/25 - JAK SIĘ ŁOWI DZIKIE PTAKI Serial obyczajowy, 87 min, Polska 1982 Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Reżyseria: Jan Łomnicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej Talar wraca z praktyki w ZSRR. W domu zastaje wezwanie od adwokata prowadzącego sprawę rozwodową. Spotkanie z Basią pozbawia Andrzeja wszelkiej nadziei na odbudowanie ich wspólnego życia. Serii nieszczęść dopełnia ciężka choroba starego Talara. Doktor Lang postanawia rozwieść się z Lidką. Doktor Kazanecki decyduje się uśpić swojego zniedołężniałego psa. Tylko Henio Lermaszewski radzi sobie doskonale, robiąc różnego rodzaju interesy. 12:40 KLARA I ANGELIKA Film obyczajowy, 47 min. , Polska 1976 Reżyseria: Irena Kamieńska Scenariusz: Władysław Terlecki Zdjęcia: Jan Hesse Muzyka: Wojciech Michniewski Aktorzy: Zofia Mrozowska, Emilia Krakowska, Wanda Łuczycka, Wieńczysław Gliński, Wiesław Michnikowski, Tadeusz Byrski, Zdzisław Wardejn, Janusz Zaorski, Leonard Pietraszak i inni Adaptacja opowiadania Marii Dąbrowskiej, zrealizowana przez wytrawną dokumentalistkę, Irenę Kamieńską. Filmowa nowela "Klara i Angelika" opowiada o wybitnej aktorce, obchodzącej artystyczny jubileusz. Trwają ostatnie przygotowania do premiery "Domu kobiet". Klarę Naimską oblegają dziennikarze, reporterzy, reżyserzy dokumentaliści, przyjeżdża nawet delegacja z rodzinnego miasta. Ją samą rocznica skłania do refleksji na temat życia i sensu własnej pracy. Podsumowanie nie wypada najlepiej. Bohaterka, choć otoczona przyjaciółmi i wielbicielami, czuje się samotna i nierozumiana. Z jej rozmyślaniami kontrastuje bezpretensjonalny sposób bycia manikiurzystki Angeliki, nieobciążonej balastem popularności oraz związanymi z nim stresami i wyrzeczeniami. Wewnętrzne rozważania aktorki gwałtownie przerywa wezwanie na jubileuszową premierę. Myśli o tym, jak żyć, by być szczęśliwą, ulatniają się tak nagle jak się pojawiły. Teraz najważniejsze to wyjść na scenę i grać. 13:40 SYLWESTER W FILHARMONII NARODOWEJ CZ. 1 Koncert, 45 min, Polska, 2018 Transmisja sylwestra z Filharmonii Narodowej. 31 grudnia 2018 TVP Kultura zaprosiła swoich widzów na szczególne pożegnanie starego roku. W ten wyjatkowy wieczór w Filharmonii gościł repertuar lżejszy, tworzony z myślą o najszlachetniejszej rozrywce. Widzowie koncertu przenieśli się do cesarskiego Wiednia i czasów jego największej świetności. Bawiono się wówczas chętnie przy muzyce wielkich Straussów i kompozycjach najbardziej dla nich charakterystycznych - walcach i polkach. Dlatego w programie koncertu znajdą się walce i polki Johanna Straussa oraz sceny z operetek "Noc w Wenecji" i "Zemsta Nietoperza". Wykonawcy: Orkiestra Filharmonii Narodowej, Chór Filharmonii Narodowej, Jacek Kaspszyk - dyrygent, Magdalena Molendowska - sopran, Sylwia Olszyńska - sopran, Inga Pokut - sopran, Anna Bernacka - mezzosopran, Sławomir Naborczyk - tenor, Mateusz Zajdel - tenor, Arkadiusz Anyszka - baryton, Szymon Mechliński - baryton, Damian Wilma - baryton, Bartosz Michałowski - dyrektor chóru. 14:40 BŁĘKITNY POKÓJ Film obyczajowy, 29 min, Polska, 1965 Autor: Prosper Merimee Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Kurt Weber Aktorzy: Pola Raksa, Jerzy Nasierowski, Janusz Kłosiński, Artur Młodnicki, Jadwiga Skupnik, Witold Pyrkosz, Wojciech Skibiński, Andrzej Mrozek Janusz Majewski jest autorem filmow krótkometrażowych - m.in "Ronda", "Albumu Fleischera", "Pojedynku", "Avataru" oraz wielu filmów fabularnych, w tym "Zbrodniarza, który ukradł zbrodnię", "Zazdrości i medycyny", "Zaklętych rewirów", "Sprawy Gorgonowej", "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny", "C. K Dezerterów". Para kochanków wyjeżdża na prowincję, by mieć tam czas tylko dla siebie. Jednak intymny nastrój, który stworzyli, zostaje zakłócony i kochankowie rozstają się - chyba już na zawsze. 15:25 MUR Dramat, 81 min, Polska 2014 Scenariusz i reżyseria: Dariusz Glazer Zdjęcia: Wojciech Staroń Aktorzy: Tomasz Schuchardt - Turek, Ewa Telega, Piotr Machalica, Ewa Kolasińska, Rafał Maćkowiak, Magdalena Kuta, Bogdan Bialik, Anna Jarosik-Trawińska, Aleksandra Konieczna, Marta Nieradkiewicz, Krzysztof Olszewski, Ewa Kasprzyk, Henryk Kozłowski, Marta Honzatka, Dariusz Toczek Pełnometrażowy debiut fabularny Dariusza Glazera (rocznik 1974), absolwenta katowickiej szkoły filmowej. Reżyser pokazuje Polskę podzieloną na biedną i bogatą, na tych, którzy osiągnęli finansowy sukces i tych, którzy żyją na granicy ubóstwa. Miejscem akcji filmu jest duże miasto, na styku dwóch całkowicie różnych światów: zamkniętego osiedla apartamentowców i obskurnych bloków pamiętających czasy głębokiej komuny. Klamrą spinającą te dwa odległe światy jest postać głównego bohatera, pochodzącego z gorszej części miasta. Mariusz mieszka w ciasnym lokum w starej kamienicy z cierpiącą na depresję matką, która po śmierci męża wycofała się z życia, od dwóch lat praktycznie nie wychodzi z domu. Rodzina utrzymuje się z renty po ojcu. Mariusz powinien kończyć technikum, ale nie chodzi do szkoły. Zarabia na swoje potrzeby wykańczaniem mieszkań na nowych osiedlach, handluje też narkotykami. Nie utożsamia się z matką i swoim środowiskiem, jego ciągnie do "lepszego" świata i konsekwentnie dąży do celu. W końcu podejmuje ten pierwszy krok. Opuszcza matkę i przekracza tytułowy mur, wynajmując mieszkanie na nowym osiedlu. Sam siebie oszukuje, wierząc, że już samo zamieszkanie w apartamentowcu z lśniącą klatką schodową i nowoczesną windą od razu postawi go wyżej w społecznej hierarchii. Początkowo udaje mu się stać się kimś innym, przynajmniej pozornie należy do elity z apartamentowca. Ma nawet dziewczynę stąd, córkę architekta, który projektował to osiedle. Agata zajmuje luksusowe mieszkanie z kilkuletnim synkiem, którego wychowuje samotnie. Romans nie trwa jednak długo. Mariusz szybko przekonuje się, że nie tak łatwo uciec od dotychczasowego życia i stać innym człowiekiem. Nie da się pogodzić tych dwóch różnych światów. Decyduje się wrócić do dawnego życia, zwłaszcza że jego matka nagle trafia po udarze do szpitala. Znalazła ją po dwóch dniach sąsiadka. Po powrocie do domu matka wymaga stałej opieki, jest przykuta do łóżka. Mariusz uświadamia sobie, że najpierw musi poukładać wszystkie swoje sprawy. Przyjdzie mu wybierać między uczuciem do bogatej dziewczyny a schorowaną matką. 18:15 ODYSEJA FILMOWA - LATA 30.: AMERYKAŃSKIE GATUNKI FILMOWE I ZNAKOMITE KINO EUROPEJSKIE (THE 1930S: THE GREAT AMERICAN MOVIE GENRES) Film dokumentalny, 62 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Wykonawcy: Mark Cousins 15 - godzinna opowieść o historii światowego kina. Pojawienie się dźwięku w kinie wywróciło wszystko do góry nogami. Widzimy, jak rodziły się nowe filmowe gatunki: komedia screwball, kino gangsterskie, horror, western, musical i poznajemy mistrza wielu z nich, Howarda Hawksa. W Anglii objawia się Alfred Hitchcock, a reżyserzy z Francji stają się mistrzami w budowaniu wyjątkowej atmosfery i nastroju. Okazuje się też, że wielkie filmy z 1939 roku "Przeminęło z wiatrem", "Czarnoksiężnik z Oz", "Ninoczka" mają ze sobą coś wspólnego. (opis dystrybutora) 19:25 POJEDYNKI STULECIA - MAREK HŁASKO - LEOPOLD TYRMAND Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Ostaszkiewicz Scenariusz: Mikołaj Mirowski Wykonawcy: Barbara Schabowska - Maszenda, Jarosław Ostaszkiewicz W kolejnym odcinku "Pojedynków stulecia" zetrą się postawy dwóch nietuzinkowych postaci polskiej powojennej sceny literackiej: Marek Hłasko i Leopold Tyrmand. Urodzony w 1934 roku w Warszawie Marek Hłasko, szybko opuszcza rodzinne miasto. Jedzie z matką do Częstochowy, następnie do Wrocławia. W wieku szesnastu lat rozpoczyna swoją odyseję zawodową, podczas której kończy kurs samochodowy, a także przewozi drewno po trudnych górskich drogach, w dość ekstremalnych warunkach. Nabyte wówczas doświadczenie znajdzie później swoje odzwierciedlenie w opowiadaniach "Baza Sokołowska" i "Następny do Raju". Do Warszawy Hłasko wraca w 1951 roku. Powstaje wówczas "Sonata Marymoncka", a później w 1956 roku legendarny zbiór opowiadań "Pierwszy krok w chmurach", w którym znalazły się takie teksty jak: "Śliczna dziewczyna", "Pętla". Warszawa Hłaski ma obraz rozczarowanej i zapijaczonej, ale za to prawdziwej, zgoła odmiennej od tej opisywanej przez wiernych socrealistów. Podobny obraz miasta powstał w wydanym w grudniu 1955 roku "Złym" Leopolda Tyrmanda. Tyrmand niemający co ze sobą zrobić po zamknięciu Tygodnika Powszechnego, kiedy Tygodnik nie zgodził się opublikować nekrologu po śmierci Stalina, zaczął pisać "Dziennik 1954". Z marazmu wyrwało go wydawnictwo Czytelnik, zamawiając "Złego". "Zły" jest powieścią o tajemniczym mścicielu, który wymierza sprawiedliwość bandziorom na ulicach Warszawy i unika chcących go złapać milicjantów. To sześćsetstronicowy obraz miasta, który stał się jednym z najpoczytniejszych bestsellerów w historii PRL, a tempo kariery Tyrmanda można porównać chyba wyłącznie z tą, którą zrobił Marek Hłasko. O ich różnym widzeniu świata, stosunku do Polski i emigracji opowiadają zaproszeni do studia goście. 20:20 MISTRZOWSKIE KINO - LEWIATAN (LEWIATAN) Dramat, 135 min, Rosja, 2014 Reżyseria: Andriej Zwiagincew Scenariusz: Oleg Negin, Andriej Zwiagincew Zdjęcia: Mikhail Krichman Muzyka: Philip Glass, Andrey Dergachev Aktorzy: Aleksey Serebryakov, Elena Lyadova, Vladimir Vdovichenkov, Anna Ukolova, Roman Madyanov Dramat Andrieja Zwiagincewa, współczesnego twórcy rosyjskiego kina, docenianego przez krytykę i publiczność. W 2015 r. jego "Lewiatan" otrzymał nominację do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, był ponadto nagrodzony Złotym Globem za najlepszy film zagraniczny oraz Złotą Palmą w Cannes w 2014 roku za najlepszy scenariusz. Akcja rozgrywa się na rosyjskiej prowincji, w przybrzeżnym miasteczku. Tu w hirarchii społecznej najwyżej stoi burmistrz Wadim, który bardziej przypomina gangstera niż urzędnika państwowego. W rządzonym żelazną ręką przez burnistrza miasteczku zwykły obywatel się nie liczy, o jego losie decyduje lokalna władza, bezkarna, skorumpowana, zła i notorycznie pijana. Zachłannemu burmistrzowi do szczęścia brakuje jeszcze luksusowej daczy. Ale idealne miejsce, na którym widziałby swoją posiadłość to teren prywatny, należący od kilku pokoleń do rodziny Nikołaja, mechanika samochodowego. Kola wiedzie tu spokojny żywot u boku swej żony Lili, z którą ma syna Romka, zbuntowanego nastolatka. Do czasu, bo burmistrz nie zamierza rezygnować z marzeń o daczy i wykorzystując swoją władzę i rozległe znajomości, przejmuje prawa do całego terenu. Kiedy Nikołaj dowiaduje się, że stracił wszystko, a jego rodzinny dom zostanie zrównany z ziemią, postanawia walczyć. Wkrótce do miasteczka przybywa wezwany przez niego Dimitrij, były wojskowy, który obecnie jest wziętym prawnikiem w Moskwie. Przyjazd starego przyjaciela wywołuje falę kolejnych nieszczęść, które spadają na rodzinę Nikołaja. 22:50 ŚWIAT W PIOSENCE - MASAKRA W KENT I WOJNA W WIETNAMIE (SOUNDTRACKS: KENT STATE & VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 40 min, USA, 2017 Reżyseria: Dwayne Johnson, Dany Garcia Seria "Soundtracks" przedstawia związki muzyki z różnego rodzaju wydarzeniami historycznymi. Każdy odcinek dotyczy tragedii, momentów euforii lub zdarzeń, które dały początek nowym ruchom. Wraz z nimi prezentowane są muzyka, artyści i nurty mające szczególny związek z tymi przemianami. Tragiczne wydarzenia są często przyczynkiem do twórczych procesów. Tak było również w przypadku ruchu pacyfistycznego. Podczas protestu na Uniwersytecie Kent State w Ohio policja otworzyła ogień do uczestników. Kilku z nich zmarło, a ten niewyobrażalny akt brutalności dał podwaliny nowemu nurtowi w muzyce, która w pełni angażowała się politycznie. 00:35 SENSACYJNA ZIMA - W UPALNĄ NOC (IN THE HEAT OF THE NIGHT) Film kryminalny, 105 min, USA, 1967 Reżyseria: Norman Jewison Scenariusz: Stirling Silliphant Zdjęcia: Haskell Wexler Muzyka: Quincy Jones Aktorzy: Sidney Poitier, Rod Steiger, Warren Oats, Lee Grant, Larry Gates Film kryminalny zrealizowany na podstawie powieści Johna Balla. Filadelfijski detektyw, Virgil Tibbs, trafia przejazdem na małą stacyjkę kolejową w stanie Missisipi, gdzie zostaje aresztowany przez miejscowych gliniarzy pod zarzutem morderstwa. Obraz nagrodzono Oscarem dla najlepszego filmu roku. 02:50 VITALIC AT SONAR FESTIVAL 2017 (VITALIC AT SONAR FESTIVAL 2017) Koncert, 64 min, Francja, 2017 Reżyseria: Xavier Reim Wykonawcy: Vitalic Vitalic to legendarny twórca muzyki elektronicznej. Wraz ze swoim najnowszym albumem "Voyager" powrócił na światowe sceny. Francuski artysta na swojej czwartej płycie łączy ze sobą różne elementy, które dobrze podsumowują jego twórczość - energiczne techno, popowe melodie, kosmiczne dźwięki oraz syntezatory popularne w gatunku acid house. Koncert Vitalica podczas festiwalu Sonar był jednym z ważniejszych wydarzeń. 04:10 KINO NOCNE - DOM SARY Horror, 64 min, Polska, 1985 Reżyseria: Zygmunt Lech, Aleksander Sajkow Scenariusz: Zygmunt Lech Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Jerzy Matula Aktorzy: Hanna Balińska, Eugeniusz Kujawski, Zdzisław Kuźniar, Mirosław Krawczyk, Danuta Balicka "Dom Sary" powstał na motywach opowiadania Stefana Grabińskiego, międzywojennego pisarza uznawanego za pioniera polskiej literatury fantastycznej. Bohaterką utworu Grabińskiego jest piękna i ponętna kobieta, która w rzeczywistości okazuje się groźnym monstrum czyhającym na ciała swych kochanków. Sekunduje jej diaboliczny kamerdyner - łowca dusz uśmierconych przez swą towarzyszkę nieszczęśników. Opowiadanie Grabińskiego nawiązuje do biblijnej historii o Tobiaszu, Sarze i Asmodeuszu. Szczególnie dotyczy to postaci Tobiasza, który, dzięki m. in. wstrzemięźliwości seksualnej zyskał siłę ducha zdolną przeciwstawić się wszelkim pokusom Złego. Odpowiednikiem Tobiasza w filmie Lecha jest Doktor. To właśnie on staje do walki z Sarą. Bardziej jednak niż ze zmysłową kobietą - demonem musi zmagać się z samym sobą. Sara bowiem przeraża go, ale i fascynuje. Być może warto za chwilę rozkoszy w jej ramionach zapłacić najwyższą cenę? Film Zygmunta Lecha powstał jako część cyklu telewizyjnego pt. "Opowieści niesamowite". Niepisanym prawem produkcji tego rodzaju jest mnogość efektów specjalnych, często szokujących makabrą. "Dom Sary" nie mógł pozostać od nich wolny. Nad rozpadem, a następnie zanikiem ciał ofiar głównej bohaterki pracowano kilkanaście miesięcy. Pożądany efekt osiągnięto dzięki specjalnemu urządzeniu, zbudowanemu m. in. z baniek do mleka i systemu rurek ze sprężonym, gorącym powietrzem. Mechanizm ten powodował, że kukła imitująca ofiarę Sary roztapiała się na galaretowatą substancję, a potem wyparowywała. Równie pieczołowicie pracowano nad maskami, przeobrażającymi urodziwą kobietę w odrażającego potwora. Ale nie makabryczne sceny są tym, co w filmie Lecha najciekawsze. Ważniejsze wydaje się jego przesłanie, pesymistycznie dowodzące, że zło, nawet zwyciężone za cenę cierpień i wyrzeczeń, zawsze powraca.