TVP Kultura Niedziela, 20.01.2019 07:00 SZLAKIEM KOLBERGA - MONIKA BORZYM Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Michał Pietrusiewicz, Elżbieta Rottermund W tym odcinku śpiewaczka pochodząca z Kurpii, Gienia Lenarcik, mieszkająca w okolicach Kazimierza Dolnego, słynna między innymi z występów z gitarzystą Raphaelem Rogińskim, w duecie Żywizna i Monika Borzym śpiewaczka jazzowo - soulowa. Czy może połączyć się świat surowych kurpiowskich pieśni i eleganckiego delikatnego jazzu? Odcinek z gościnnym udziałem dwóch piesków bohaterek programu, Stefana i Tomka. 08:15 RZECZ POLSKA - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Film dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 08:30 ANIMAMA - BALLADA O ZAPASOWYM KOLE Film animowany, 5 min, Polska, 1976 Reżyseria: Henryk Ryszka Scenariusz: Ludwik Jerzy Kern Zdjęcia: Grzegorz Świetlikowski, Henryk Sitek Przygody małego fiata. Zapasowe koło w małym fiacie nudzi się bez towarzystwa. 08:40 ANIMAMA - TRĄBA Film animowany, 6 min, Polska, 1976 Scenariusz: Stanisław Lenartowicz, Wanda Chotomska Zdjęcia: Stanisław Kucner Opowieść o trąbie, która chciała zostać wielką artystką. Zarozumiała trąba postanawia zagłuszyć inne instrumenty w orkiestrze. 08:45 ANIMAMA - ŻEBY INACZEJ Film animowany, 7 min, Polska, 1998 Reżyseria: Longin Szmyd Scenariusz: Zbigniew Książek Wykonawcy: Dominika Ostałowska, Grzegorz Turnau, Grzegorz Turnau Film opowiada o sile wyobraźni. Mała bohaterka zamienia szarą codzienność w barwną przygodę, ożywiając otaczające ją przedmioty. Tworzy w ten sposób inną, piękną rzeczywistość. Trzeba wyobraźni, żeby "inaczej" widzieć świat. 10:05 DLA LUDZI MAM ZAWSZE TWARZ POGODNĄ... GRAŻYNA BACEWICZ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1999 Reżyseria: Dariusz Pawelec Scenariusz: Małgorzata Gąsiorowska, Dariusz Pawelec Zdjęcia: Dariusz Pawelec, Marcin Peresada, Grzegorz Szczygielski, Herkus Milasevicius, Andrzej Ostaszewski Wykonawcy: Grażyna Bacewicz, Wanda Bacewicz, Piotr Olędzki Barwna opowieść o wybitnej polskiej kompozytorce i skrzypaczce Grażynie Bacewicz (1909-69). Film niezwykle dokładnie dokumentuje życiorys, twórczość i drogę artystyczną kompozytorki. Zdjęcia wykonano w Polsce, na Litwie i we Francji, wykorzystano bogatą ikonografię i unikatowe materiały archiwalne ze zbiorów TVP, WFD oraz prywatnego archiwum rodziny kompozytorki. O swojej niezwykle utalentowanej siostrze opowiada Wanda Bacewicz. Ponadto w filmie znajdą się fragmenty poświęconych pamięci kompozytorki koncertów rocznicowych, które odbyły się w Studiu Koncertowym PR w Warszawie. Grażyna Bacewicz urodziła się w Łodzi, w tym mieście spędziła dzieciństwo. Wychowała się w kochającej muzykę rodzinie, miała troje rodzeństwa. Jako kilkuletnia dziewczyka zaczęła występować jako skrzypaczka i pianistka, od 1925 roku koncertowała w Filharmonii Łódzkiej. Swój pierwszy utwór skomponowała w wieku 13 lat. Odtąd swój czas dzieliła miedzy występy estradowe i tworzenie muzyki. Studiowała w warszawskim konserwatorium, gdzie w 1932 roku uzyskała dyplom z kompozycji i skrzypiec, następnie kontynuowała studia we Francji, m.in. u pierwszej damy muzyki francuskiej - Nadii Boulanger. Koncertowała jako skrzypaczka w wielu krajach europejskich. Swój pierwszy sukces jako kompozytorka odniosła w roku 1933 - jej "Kwintet dęty" zyskał uznanie w Paryżu. W ciągu następnych lat Grażyna Bacewicz zdobyła wiele prestiżowych nagród za swoją twórczość kompozytorską, m.in. dwukrotnie na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liţge. W jej bogatym dorobku znalazły się m.in. cztery symfonie, siedem koncertów skrzypcowych, koncert fortepianowy, koncert na orkiestrę smyczkową, dwa koncerty wiolonczelowe, siedem kwartetów smyczkowych, dwie sonaty fortepianowe i pięć sonat na skrzypce i fortepian. Ostatnim dziełem Grażyny Bacewicz jest balet "Pożądanie", napisany według sztuki Pabla Picassa "Pożądanie schwytane za ogon", do libretta Mieczysława Bibrowskiego. 11:40 CÓRKA Film obyczajowy, 24 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Wolski Scenariusz: Bartosz Mleczko, Tomasz Wolski Zdjęcia: Patryk Jordanowicz Aktorzy: Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Andrzej Konopka, Katarzyna Krzanowska, Dagmara Bąk, Jowita Mazurkiewicz Opowieść o matce i córce, które od lat nie utrzymują ze sobą kontaktu. Z powodu zaginięcia córki młodszej z nich muszą wspólnie spędzić kilka nocnych godzin. Ruszają na wspólne poszukiwania, które stają się okazją do wyjaśnienia drażliwych spraw z przeszłości. 12:20 BILET DO KINA - GRA TAJEMNIC (THE IMITATION GAME) Film biograficzny, 109 min, USA/Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Morten Tyldum Scenariusz: Graham Moore Zdjęcia: Oscar Faura Muzyka: Alexandre Desplat Aktorzy: Benedict Cumberbatch, Keira Knightley, Matthew Goode, Mark Strong, Rory Kinnear, Charles Dance Dramat biograficzny, któremu spośród ośmiu nominacji do nagrody Oscara 2015, Akademia przyznała jedną statuetkę w kategorii: najlepszy scenariusz adaptowany. To wzbogacona o wątki sensacyjne i obyczajowe historia Alana Turinga, genialnego brytyjskiego matematyka i kryptologa, który podczas drugiej wojny światowej skutecznie zmagał się z niemieckim kodem Enigma. Nad złamaniem skomplikowanego kodu, stosowanego przez nazistów, Turing współpracował z zespołem najbardziej utalentowanych ludzi w tej dziedzinie na świecie. Niezwykłe dokonanie pozwala dużo wcześniej położyć kres najbardziej okrutnej wojnie w historii. Niestety, w filmie nie wspomniano o wkładzie polskich naukowców. Alan Turing to także twórca podstaw nowoczesnej informatyki. Po złamaniu kodu Enigma, w blasku chwały przystępuje do badań, a ich efektem będzie rewolucyjne osiągnięcie naszych czasów - powstanie komputera. Zasługi i triumf bohatera filmu przyćmiewają jednak jego problemy osobiste. Ostatecznie doprowadzają one do kompletnego załamania i upadku genialnego Alana Turinga. 14:50 NIŻYŃSKI - BALET JOHNA NEUMEIERA (NIJINSKY - A BALLET BY JOHN NEUMEIER) Film baletowy, 130 min, Niemcy, 2017 Balet w choreografii Johna Neumeiera, jednego z najlepszych znawców życia i twórczości Wacława Niżyńskiego. John Neumeier już w 1979 roku przedstawił balet "Vaslav" poświęcony Niżyńskiemu, ale teraz zadanie, którego się podjął, było o wiele trudniejsze i bardziej wymagające. Efekt jest jednak znakomity. 17:15 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA Dysk./wywiad/debata, 40 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Agnieszka Szydłowska (prowadząca) Program tym razem poświęcono twórczości Czesława Niemena. Ten wybitny wokalista, kompozytor multiinstrumentalista i autor tekstów był jednym z najpopularniejszych, najbardziej rozpoznawalnych, a jednocześnie najbardziej oryginalnych i wpływowych twórców polskiej muzyki popularnej XX wieku. Z gośćmi programu rozmawiać będziemy o fenomenie twórczości Czesława Niemena, co sprawia, że jest ona ponadczasowa i uniwersalna, o mniej znanych aspektach jego pracy twórczej, o artyście poszukującym i o człowieku, który wymykał się schematom, o jego poglądach na muzykę i przemyśleniach dotyczących życia. 18:05 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA - GRUPA NIEMEN - KONCERT W HELSINKACH '73 (NIEMEN - CONCERT IN HELSINKI '73) Koncert, 38 min, Finlandia, 1973 Wykonawcy: Czesław Niemen Koncert Czesława Niemena ze stolicy Finlandii zrealizowany w 1973 roku. 18:55 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA - DZIEWCZYNY DO WZIĘCIA Komedia obyczajowa, 45 min, Polska 1972 Scenariusz i reżyseria: Janusz Kondratiuk Zdjęcia: Wiesław Pyda Muzyka: Czesław Niemen Aktorzy: Jan Mateusz Nowakowski, Jan Stawarz, Ewa Szykulska, Ewa Pielarz, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Iga Cembrzyńska, Stanisław Mikulski Dziewczyny są do wzięcia raz w tygodniu: w sobotę. Przyjeżdżają do stolicy z podwarszawskich miejscowości z nadzieją na rozrywkę, na przerwanie monotonii szarej egzystencji, na poznanie mężczyzny, może - w perspektywie - na trwały związek. Wyprawiają się po męża i po odrobinę wielkomiejskiego blichtru. Z takim zamiarem przybywają pewnej soboty do Warszawy trzy panny. Są nieładne i bezbarwne, tandetnie ubrane, ale bardzo starają się utwierdzić w swojej wyjątkowości i atrakcyjności. Trzymając się sztywno żelaznej zasady, że porządna dziewczyna "nie zawiera znajomości na ulicy", dają się poderwać dopiero w kawiarni, gdzie wpadają w oko dwóm młodzieńcom z miasta, równie niezdecydowanym i skrępowanym jak one. By dodać sobie odwagi i wypaść jak najlepiej w oczach dziewcząt, panowie przedstawiają się jako "Inżynier" i "Magister". Ale ich ubogi repertuar metod podrywania sprowadza się do fundowania wybrankom kolejnych porcji kremu, co przynosi dość opłakane skutki żołądkowe. Pójście do kina okazuje się już przedsięwzięciem za trudnym do zrealizowania, gdyż cała piątka nie może się zdecydować na konkretny tytuł i z góry zakłada, że nie starczy dla nich biletów. Gdy wydaje się, że z braku pomysłów przyjdzie zakończyć przed czasem tak dobrze rozpoczętą znajomość, honor męski ratuje znajomy kelner, "światowiec", właściciel mieszkania w stolicy, który zaprasza całe towarzystwo do siebie. Bohaterowie filmu Kondratiuka: nudni i rozpaczliwie przeciętni, nieporadnie szukają wzajemnego kontaktu, są żałośni w tworzeniu mitów z własnych, niezrealizowanych marzeń. Z uporem oszukują się, że wyjazd był opłacalny, a zawarte znajomości będą miały swój dalszy ciąg. Reżyser obserwuje ich wnikliwie, chłodno i beznamiętnie, bez cienia napastliwości, ale i bez sympatii. Sposobem narracji, ujęcia tematu, specyficznym gorzko - ironicznym humorem "Dziewczyny do wzięcia" przypominają wczesne filmy Milosza Formana ("Czarny Piotruś", "Miłość blondynki") i innych reżyserów czeskiej "nowej fali" końca lat 60. , szalenie trafne i wnikliwe w swej prostocie. 19:55 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA - CZESŁAW NIEMEN - SOPOT '80 Koncert, 18 min, Polska, 1980 Wykonawcy: Czesław Niemen, Czesław Niemen Fragment występu Czesława Niemena na Festiwalu Piosenki w Sopocie w 1980 roku. 20:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - KRÓLEWICZ OLCH Dramat, 97 min, Polska, 2016 Reżyseria: Kuba Czekaj Scenariusz: Kuba Czekaj Muzyka: Bartek Gliniak Aktorzy: Agnieszka Podsiadlik, Stanisław Cywka, Sebastian Łach, Bernhard Schutz, Bogusława Jantos, Emilia Stachurska, James Fordham, Anna Podolak, Julitta Lasoń, Piotr Buksza, Agnieszka Kwiatkowska Historia wybitnie utalentowanego 14 - letniego chłopca, który rozpoczyna naukę fizyki na uniwersytecie. Pracuje nad teorią światów równoległych, których łącznikiem - jak z początku sądzi - jest światło. Chłopiec ma niezwykły umysł i pokaleczoną duszę, której nie jest w stanie uleczyć matka autorytarnie kierująca jego życiem. Pojawienie się w ich życiu mężczyzny ustanawia nowy porządek, chłopiec z rąk matki przechodzi pod jego opiekę. Między trójką bohaterów krętą drogą tworzy się więź, ale ich wspólne szczęście nie trwa długo. Chłopiec dochodzi do rozwiązania zagadki przejścia między światami, wyrusza w podróż, na szali kładzie swoje życie... 22:45 DOKUMENT.PL - KURACJUSZ JESTEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Scenariusz: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Zdjęcia: Adam Fręśko Niezwykle zabawna i bliska życiu opowieść dokumentalna o ludziach, którzy przeżywają swoją drugą młodość i są bywalcami sanatoriów. Starsi ludzie często narzekają na samotność, jednak niektórzy nie poddają się temu nurtowi życia i wolą wziąć sprawy w swoje ręce. Bohaterowie filmu to szóstka emerytów i rencistów, dla których przyjazd do sanatorium jest spowodowany chęcią podreperowania zdrowia, ale także poszukiwaniem przyjaźni i miłości. Kuracyjne, często zabawne perypetie, pokażą, że młodość to przede wszystkim stan ducha i że nigdy nie jest za późno na podryw i romans. 23:50 SCENA ALTERNATYWNA - TĘSKNO Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Makowska "Tęskno" to projekt wokalistki Joanny Longić i pianistki Hani Rani. Składa się na niego zbiór piosenek z autorskimi tekstami w języku polskim i muzyką, która stara się wymknąć podziałowi na znane gatunki i style, łącząc akustyczne brzmienia (pianino, kwintet smyczkowy) z nowoczesnymi brzmieniami. Premiera projektu miała miejsce w maju 2017 r. Od tego czasu zespół wystąpił z kilkoma koncertami premierowymi, m.in. dwukrotnie w Warszawie, Poznaniu, Krakowie oraz podczas tegorocznej edycji Slot Art Festival w Lubiążu. Piosenki duetu można usłyszeć też na Scenie Alternatywnej. 00:30 KINO NOCNE - SZPITAL PRZEMIENIENIA Dramat, 89 min, Polska 1978 Reżyseria: Edward Żebrowski Scenariusz i reżyseria: Michał Komar i Edward Żebrowski Zdjęcia: Witold Sobociński Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Stanisław Radwan Występują: Piotr Dejmek, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Ewa Dałkowska, Gustaw Holoubek, Zygmunt Hübner, Ryszard Kotys, Klaus Piontek, Wojciech Pszoniak, Zbigniew Zapasiewicz i inni Adaptacja powieści Stanisława Lema pod tym samym tytułem, napisanej w roku 1948 i wydanej po raz pierwszy w roku 1955. Wydanie "Szpitala Przemienienia" za granicą wywołało spore zainteresowanie krytyki, pisano wówczas, że powieść ta podejmuje problematykę "Czarodziejskiej góry" Tomasza Manna. Reżyser Edward Żebrowski mówił: "Wydaje mi się, że książka ta stanowi polski odpowiednik gatunku, który w historii literatury określa się jako powieść edukacyjną. Jej bohater zostaje bowiem, podobnie jak Hans Kastorp poddany jakby edukacji, nie tylko zawodowej, lecz również głównie światopoglądowej i emocjonalnej". Akcja filmu rozgrywa się późną jesienią 1939 roku w położonym z daleka od miasta szpitalu dla umysłowo chorych. Zespół lekarski tworzą doktor Kauters, który za skuteczne w leczeniu chorób psychicznych uznaje jedynie zabiegi chirurgiczne, zainteresowany przede wszystkim polityką doktor Rygier, doktor Marglewski, który uważa, że choroba psychiczna jest rodzajem nawiedzenia, oraz doktor Nosilewska, która po Anschlussie uciekła z Austrii. Dołącza do nich młody lekarz Stefan, który ma podjąć swoja pierwszą pracę. Stefan stopniowo poznaje prawa rządzące tym odizolowanym mikrospołeczeństwem. Jest m.in. świadkiem znęcania się pielęgniarza nad młodym muzykiem, obserwuje jak doktor Kauters celowo zwleka z operacją inzyniera chorego na raka mózgu, by uzyskać ciekawsze dane naukowe. Stefan próbuje sprzeciwiać się takim parktykom. Tymczasem w szpitalu pojawiają się Niemcy. Podziemie przekazuje wiadomość, że szpital ma zostać zlikwidowany, a pacjenci wymordowani. Do przybycia SS jest tylko kilka godzin. Lekarze próbują ukryć część pacjentów, a pozostałym podają leki stępiające lęk. Przyjeżdżają niemieckie ciężarówki. Doktor Kauters podaje się za Niemca. Doktor Rygier, choć także ma niemieckie nazwisko deklaruje się jako Polak. Doktor Nosilewska spokojnie przyznaje, że jest Żydówką. Pacjenci zostają wywiezieni do lasu i rozstrzelani. Decydują się losy Stefana, któremu udaje się uciec do lasu. Na plecach dźwiga uratowanego chłopca, który - jak się okazuje - jest już martwy. Mimo to młody lekarz dalej brnie ze zwłokami pacjenta. 02:10 TAŚMY KULTURY - FILMOLOGIA STOSOWANA Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Kiedy powstał pierwszy film? Miliony lat temu, kiedy pierwszy dinozaur zaczął śnić. Potem długo nic się nie działo, aż człowiek wymyślił kamerę i zastosował do niej sen. Zaczęła się materializacja snów, inaczej filmologia stosowana. 02:20 TAŚMY KULTURY - GRANICE PODRÓŻY Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Podróżujemy lokalnie, podróżujemy globalnie, ale najczęściej podróżujemy mentalnie. Aby podróżować musimy przekraczać granice - te tradycyjne, między państwami, finansowe, ale chyba najtrudniejsze do przekroczenia są granice mentalne. 02:40 ŚWIAT W PIOSENCE - WYŚCIG KOSMICZNY (SOUNDTRACKS: SPACE RACE) Film dokumentalny, 40 min, USA, 2017 Reżyseria: Dwayne Johnson, Dany Garcia Seria "Soundtracks" przedstawia związki muzyki z różnego rodzaju wydarzeniami historycznymi. Każdy odcinek dotyczy tragedii, momentów euforii lub zdarzeń, które dały początek nowym ruchom. Wraz z nimi prezentowane są muzyka, artyści i nurty mające szczególny związek z tymi przemianami. Wielkie wydarzenia często inspirują wielu artystów. Taka jest również historia piosenek Davida Bowiego, Eltona Johna czy Sun Ra. Zabójczy wyścig w ramach zimnej wojny doprowadził do pierwszego lądowania człowieka na Księżycu. Te zdarzenia na stałe odcisnęły swoje piętno, co widoczne jest także w muzyce. 03:35 MALLORY (MALLORY) Film dokumentalny, 97 min, Czechy, 2015 Reżyseria: Helena Trestikova Zdjęcia: Miroslav Soucek, Vlastimil Hamernik, Robert Novak, David Cysaf, Jiri Chod, Jakub Hejna Reżyserka filmu Helena Trestkova to jedna z najważniejszych współczesnych reżyserek, twórczyni takich filmów jak "Rene", "Marcela", "Katka" czy "Prywatny wszechświat". Reżyserka od lat pozostaje wierna swojemu autorskiemu stylowi, towarzyszy swoim bohaterom żyjącym na obrzeżach społeczeństwa przez wiele lat, odwiedzając ich naprzemiennie i dokumentując powikłane losy. Nie inaczej jest tym razem. Film "Mallory" zrealizowany w 2015 roku zaczyna się w roku 2002 roku, gdy poznajemy dwudziestokilkuletnią Mallory, heroinistkę z długim stażem. Kochałam heroinę, tak jak kobieta kocha mężczyznę - wyznaje. Jak zwykle u Trestkovej, bohaterka, igrająca całe życie ze śmiercią, wykazuje się wysokim stopniem samoświadomości. W jej życiu wydarzył się przełom, urodziła syna i to dzięki niemu postanawia wyrwać się ze szponów nałogu. Tak zaczyna się wieloletnia walka o normalność, niepozbawiona dramatycznych zakrętów, przemocy fizycznej i psychicznej ze strony kolejnych kochanków; bezdomności oraz przymusowego rozstania z dzieckiem. Ciężkie narkotyki dewastują psychikę na całe życie. Historia "Mallory" jest tego wstrząsającym przykładem. To czeski rewers pamiętnego filmu Cezarego Ciszewskiego "Wolność jest darem od Boga". Wieloletnia obserwacja i towarzyszenie fizycznej przemianie bohaterki przywołuje też przewrotnie na myśl słynny "Boyhood". Rozwód z narkotykami jest paradoksalnie najłatwiejszy, prawdziwa walka to zmierzenie się z wyzwaniami świata, lękiem towarzyszącym najdrobniejszym zadaniom i własną, potrzaskaną przez lata nałogu, psychiką. Trestkova umie zmieścić cały świat w jednej bohaterce, która jest odurzoną bezdomną w koszulce Cannibal Corpse, pracownicą baru, niedoszłą samobójczynią, czułą matką, ofiarą psychopatycznych donżuanów, skromną, acz nieustępliwą petentką opieki socjalnej Choć życie nie szczędzi jej razów, płonie w niej wewnętrzny ogień, który przyciąga ludzi; spotkanie z jednym z nich na pogrążonym w nocy moście Karola, okaże się dla niej przełomem.