TVP Historia Piątek, 25.01.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1858 - odbyło się prawykonanie "Marsza weselnego" Mendelssohna; 1924 - w Chamonix we Francji odbyła się pierwsza olimpiada zimowa; 1938 - urodził się bard rosyjski Włodzimierz Wysocki; 1975 - premiera "Sprawy Dantona" Stanisławy Przybyszewskiej w Teatrze Powszechnym w Warszawie; 07:40 KORONA KRÓLÓW - ODC 109 Telenowela historyczna , 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Monika Zięba, Ewa Bulanda, Agnieszka Olejnik Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Piotr Ligienza, Marcin Rogacewicz, Krzysztof Wrona, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Karina Seweryn, Agata Bykowska, Tomasz Ciachorowski, Dominik Łoś, Andrzej Deskur, Robert Gonera, Miron Jagniewski, Zbigniew Waleryś Odc 109. Ligęza zdradza Jaśkowi skrywaną miłość do Belli i związane z tym rozterki. Przyjaciel nie pochwala jego postępowania. Czy Mikołaj oprze się wielkiej namiętności ukochanej? Kazimierz rozsyła gońców do wojewodów i kasztelanów z zaproszeniem na radę, na której mają mówić o zmianach, jakie nastąpią w królestwie. Podkochujący się w Gabiji Wójt, widzi ją w towarzystwie Witautasa. Zbyt pochopnie ocenia sytuację i jest zazdrosny. 08:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 110 Telenowela historyczna, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Anna Krasuska, Małgorzata Jurczak, Agnieszka Olejnik Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Tomasz Sapryk, Piotr Ligienza, Marcin Rogacewicz, Krzysztof Wrona, Karol Biskup, Piotr Nowak, Mirosław Jękot, Violetta Arlak, Karina Seweryn, Izabela Noszczyk, Agata Bykowska, Tomasz Ciachorowski, Marcin Bubółka Odc 110. W karczmie pojawia się pewny siebie Piotr Szafraniec i wzbudza tym spore zamieszanie. Chce objąć stanowisko przy królu i w tej sprawie spotyka się ze swoim przyjacielem, Janem Jurą. Ligęza, po spędzonej nocy z Bellą, podejmuje decyzję o odejściu od Egle. Na Wawelu panuje niepokój związany ze zbliżającymi się zmianami. Przyjeżdża Andrzej z Tęczyna, który uważa, że jego matka Bożena, wdowa po Nekandzie, powinna zamieszkać w klasztorze. Kobieta ma jednak inne plany. 09:20 POJEDYNKI STULECIA - POJEDYNKI STULECIA - MAREK NOWAKOWSKI - ROMAN BRATNY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Ostaszkiewicz Scenariusz: Mikołaj Mirowski Wykonawcy: Jarosław Ostaszkiewicz, Marta Perchuć - Burzyńska W kolejnym odcinku "Pojedynków stulecia" ścierają się ze sobą postawy twórcze dwóch niezwykłych prozaików: Marka Nowakowskiego i Romana Bratnego. Dwa literackie obrazy Warszawy i jeden obraz męskości. Niezłomni bohaterowie wykrwawiający się w powstaniu warszawskim i powojenny margines próbujący odnaleźć się w odbudowanej stolicy. Stanowiący kwiat polskiej młodzieży Kolumbowie i Benek Kwiaciarz, awangarda lumpenploretariatu. Który wizerunek stolicy jest bardziej pociągający - Bratnego czy Nowakowskiego? Kto wygra ten pojedynek stulecia? O tym rozmawiają zaproszeni do studia gościa. 09:55 HISTORIA POLSKI - A POTEM NAZWALI GO BANDYTĄ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2002 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Scenariusz: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz, Andrzej Leszek Moczulski Józef Kuraś - "Ogień" - pochodzący z góralskiego silnego rodu - urodził się (1915) i mieszkał w Waksmundzie. W ciągu zaledwie czterech lat (1943 - 1947) stał się najpierw najjaśniejszą, a potem najbardziej posępną legendą Tatr. Od nienawiści do hitlerowców, którzy zamordowali jego rodzinę, poprzez członkostwo w AK, "romans" z ludowcami i "karierę" w UB doszedł do postawy skrajnie opozycyjnej wobec władzy komunistycznej i do końca swojego krótkiego zresztą życia (w 1947 roku miał zaledwie 32 lata) walczył wraz ze swoim wiernym oddziałem przeciwko władzy ludowej. Zdradzony przez krajan, otoczony przez wrogów, próbował popełnić samobójstwo. Przewieziony ranny do szpitala, (prawdopodobnie) zażył tam truciznę. Był ofiarą, oprawcą, swoistym fenomenem. Praktycznie "ocenzurowany" od chwili śmierci aż do dziś. Dziś słowo "Ogień" wciąż budzi skrajne emocje. Na jego dźwięk AK - owcy odwracają głowy ze wzgardą, UB - owcy spluwają, sąsiedzi i krewni uparcie milczą, a dawni podkomendni opowiadają mit kończący się rytualnie którąś z pieśni o "Ogniu". Józef Kuraś nie miał pogrzebu. Jego ciała nie wydano rodzinie. Wieść niesie, że przeznaczono je studentom medycyny "dla nauki", którzy jednak odmówili prowadzenia badań na jego zwłokach. "Ognia" nie ma także i Podhale. O to przecież chodziło. Czasem tylko starzy górale śpiewają tragiczne epitafium. Ten konflikt ocen ciągnie się już całe dziesięciolecia. Wciąż trwają medytacje nad tęskniącym, ale zagubionym człowiekiem, który pozostawił niegdyś swoim zwichrzonym życiem tyle nierozstrzygniętych pytań. Pytań kłopotliwych do dziś. Być może dopiero śmierć tych skłóconych ze sobą ludzi jednego pokolenia uspokoi wreszcie Podhale, które w tym filmie jest metaforą całej Polski. 10:55 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK NA PUSTYNI, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 27 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Pierwsza część odcinka poświęconego walkom w Afryce Północnej podczas II wojny światowej oraz Erwinowi Rommelowi - dowódcy Afrika Korps, niemieckiego korpusu ekspedycyjnego w Afryce. 12:25 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 2 PRZYJADĘ NA ŚLUB. ROK 1870 Serial historyczny, 74 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Anna Ciepielewska, Tadeusz Madeja, Tadeusz Borowski, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Marian Dziędziel, Tomasz Lulek, Andrzej Baranowski, Mieczysław Całka, Leszek Świgoń, Urszula Gierbuszewska, Michał Chamera, Władysław Gluch Nadchodzi rok 1879. Wybucha wojna prusko - francuska. Trzej synowie starego Pasternika zostają zmobilizowani do armii niemieckiej. Są nimi: Jan, Paweł i Antoni. Wkrótce do domu docierają złe wiadomości - Paweł nie żyje, a Antoni zaginął bez wieści. Tymczasem do władzy w Prusach dochodzi Bismarck, który szybko zyskuje sobie opinię "żelaznego kanclerza". Jego twardej polityki doświadczają również śląscy Polacy. Władze pruskie likwidują naukę polskiego w szkołach gminnych. 16:50 HISTORIA POLSKI - REPUBLIKA CZYLI EPITAFIUM DLA ZAGUBIONEGO POETY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1993 Reżyseria: Małgorzata Potocka Scenariusz: Małgorzata Potocka Wykonawcy: Grzegorz Ciechowski, Republika Film o działalności zespołu "Republika" - od jego powstania w 1981 roku do 1993 roku. Fragmenty utworów, wiele wspomnień, wywiadów. Elementy życia rodzinnego. Zespół należał do najpopularniejszych grup rockowych w kraju i ma nadal wśród młodzieży swoich zagorzałych zwolenników. 17:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn, 23 min, Polska, 2013 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Z wrześniowego arsenału Przyszło nam żyć we wspaniałych czasach. Komputery zawładnęły naszą wyobraźnią. Świat bajkowy nabrał cech pełnego realizmu, toteż wcale nie jesteśmy zdziwieni, kiedy w kinie na fotelu obok dostrzegamy kosmitę. Granic między realnością a rzeczywistością kreowaną nie da się jak niegdyś precyzyjnie wyznaczyć, toteż pędzący dzisiaj naprzeciw nas niemiecki samochód pancerny może nasuwać tylko jedno pytanie, jak oni to zrobili? Ruch rekonstrukcji historycznej kwitnie, a w związku z tym pojawiły się i potrzeby sprzętowe. Sprzętu polskiego już trochę jest, ale okazało się, że ten niemiecki z września 1939 r. raczej u nas nie występuje. Odwiedzamy rekonstruktorów, którzy stworzyli replikę niemieckiego pojazdu pancernego KFZ, produkowanego w oryginale przed II wojną światową w niemieckich zakładach Daimler - Benz na podwoziu samochodu osobowego Adler. Archeologia najsmutniejsza W taki oto sposób dzięki wysiłkowi rekonstruktorów teatr historii zyskał nowego, stalowego aktora. I jak mantrę powtórzymy znów, że przeszłości przy pomocy samych słów przywołać się nie da. To też dobre motto do naszej kolejnej opowieści. A miejscem akcji tym razem będzie Chełm. Tu odwiedzimy wystawę Las Borek w Chełmie - zapomniane miejsce zbrodni hitlerowskich. Wszystkim muzealnikom, którzy nie wiedzą, jaka powinna być formuła lokalnego muzeum, rekomendujemy wycieczkę do Chełma i obejrzenie tej ekspozycji. 18:45 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 4 BAZAR CZY REWOLUCJA Serial historyczny, 46 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Henryk Boukołowski, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski W szeregach pruskiej policji szybko robi karierę syn Antoniego Frankowskiego, Ludwik, który zmienił nazwisko na Franke. Syn Józefa, Jan Frankowski, po skończeniu szkoły ekonomicznej nie może znaleźć pracy w swoim zawodzie. Podejmuje więc pracę fizyczną u kolegi Niemca. Zakochuje się w jego siostrze, jednak zostaje odrzucony. Zrozpaczony wraca do brata gospodarującego na wsi. Za pożyczone od niego pieniądze zakłada sklep, lecz spółki polskie borykają się w tym czasie z wielkimi trudnościami finansowymi. Nadchodzi listopad 1845 roku. W Poznaniu trwają przygotowania do powstania. Władze pruskie rozszyfrowują polską siatkę konspiracyjną, zaczynają się aresztowania. Umiera Karol Marcinkowski, lekarz, społecznik, patriota, który jednak wszelkimi sposobami usiłował odwieść rodaków od wystąpienia zbrojnego. Jego pogrzeb przeradza się w wielką manifestację ludu Wielkopolski. 20:15 PARYŻ. CZAS DOKONANY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Film o Bronisławie Wildsteinie jest dokumentem biograficznym z mocno zarysowanymi nutami obyczajowymi, kulturowymi i politycznymi. Widz poznaje historię bohatera i prawdę o czasach, w których żył. Szkielet filmu stanowi opowieść Wildsteina o swoim życiu poprowadzona w miejscach dla niego ważnych: w Krakowie, Paryżu, Warszawie, Olsztynie, Przemyślu, Knurowcu. 21:15 WOJNA GENERAŁÓW - ODC. 1/6 SINGAPUR (THE BATTLE OF SINGAPORE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Simon Mayall Wykonawcy: Jan Wilkans "Wojna generałów" to seria dokumentalna przedstawiająca nowe spojrzenie na wielkie bitwy II wojny światowej. Pokazuje je z punktu widzenia dowódców obydwu stron konfliktu, ich decyzji, dylematów czy porażek. Filmy analizują podjęte przez nich taktyczne ruchy, które miały wprowadzić w błąd przeciwnika i doprowadzić do jego przegranej. W serii omówione zostaną bitwy o: Singapur, El Alamein, Kursk, Stalingrad, Midway i ofensywa w Ardenach. Były one punktami zwrotnymi drugiej wojny światowej. A wśród generałów znaleźli się niektórzy z najbardziej charyzmatycznych przywódców wojskowych wszech czasów: Rommel, Model, Montgomery, Czujkow, Yamashita i Von Manstein. W tym konkursie wojskowej taktyki stawką były losy tysięcy ludzi oraz reputacja dowódców oraz ich szefów - politycznych przywódców. 22:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA DYREKTORA SANATORIUM NA KRYMIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W czasach komunizmu do krymskich kurortów ściągali wczasowicze i kuracjusze z całego Związku Radzieckiego: wczasy i leczenie w sanatoriach było tanie i dostępne dla wszystkich, dlatego też Półwysep Krymski odwiedzało rocznie 10 milionów przyjezdnych. Dzisiaj gości jest trzykrotnie mniej: biednych nie stać na przyjazd tutaj, bogaci wybierają wypoczynek za granicą. Jak wygląda Krym u progu XXI wieku? Czy dawne kurorty podupadły, czy nadal prosperują świetnie, tyle że obsługują inną klientelę? Pretekstem do opowiedzenia o dzisiejszym dniu czarnomorskich wczasowisk stała się wizyta w jednym z tamtejszych sanatoriów niedaleko Jałty. Placówką kieruje Władymir Rajenko. Niegdyś w jego ośrodku odpoczywały głównie partyjne elity, dziś może tam przyjechać każdy, bez względu na poglądy polityczne. Warunek jest tylko jeden - zasobny portfel. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK NA PUSTYNI, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego walkom w Afryce Północnej podczas II wojny światowej oraz Erwinowi Rommelowi - dowódcy Afrika Korps, niemieckiego korpusu ekspedycyjnego w Afryce. 01:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ATAK NA ZSRR Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony atakowi na ZSRR. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn, 23 min, Polska, 2013 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Z wrześniowego arsenału Przyszło nam żyć we wspaniałych czasach. Komputery zawładnęły naszą wyobraźnią. Świat bajkowy nabrał cech pełnego realizmu, toteż wcale nie jesteśmy zdziwieni, kiedy w kinie na fotelu obok dostrzegamy kosmitę. Granic między realnością a rzeczywistością kreowaną nie da się jak niegdyś precyzyjnie wyznaczyć, toteż pędzący dzisiaj naprzeciw nas niemiecki samochód pancerny może nasuwać tylko jedno pytanie, jak oni to zrobili? Ruch rekonstrukcji historycznej kwitnie, a w związku z tym pojawiły się i potrzeby sprzętowe. Sprzętu polskiego już trochę jest, ale okazało się, że ten niemiecki z września 1939 r. raczej u nas nie występuje. Odwiedzamy rekonstruktorów, którzy stworzyli replikę niemieckiego pojazdu pancernego KFZ, produkowanego w oryginale przed II wojną światową w niemieckich zakładach Daimler - Benz na podwoziu samochodu osobowego Adler. Archeologia najsmutniejsza W taki oto sposób dzięki wysiłkowi rekonstruktorów teatr historii zyskał nowego, stalowego aktora. I jak mantrę powtórzymy znów, że przeszłości przy pomocy samych słów przywołać się nie da. To też dobre motto do naszej kolejnej opowieści. A miejscem akcji tym razem będzie Chełm. Tu odwiedzimy wystawę Las Borek w Chełmie - zapomniane miejsce zbrodni hitlerowskich. Wszystkim muzealnikom, którzy nie wiedzą, jaka powinna być formuła lokalnego muzeum, rekomendujemy wycieczkę do Chełma i obejrzenie tej ekspozycji.