TVP Historia Sobota, 26.01.2019 06:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1788 - wyruszył pierwszy transport więźniów do Sydney; 1898 - urodziła się rzeźbiarka Katarzyna Kobro; 1984 - Sejm uchwalił restrykcyjne prawo prasowe; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIETNAM. UCZTA DLA ZMYSŁÓW (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Dźwięki, obrazy, smaki... Podróż do Wietnamu to uczta dla zmysłów. W kraju, leżącym na skrzyżowaniu kultur, zachowały się ślady wszystkich cywilizacji, które miały na niego wpływ. Z jednej strony panuje tu bezustanny ruch, a z drugiej - zaduma i spokój w licznych pagodach. Wietnam to nie tylko wspaniałe widoki i niezwykli ludzie. To także długa i bogata historia. Ho Chi Minh, dawny Sajgon, skupia w sobie wszystkie paradoksy dzisiejszego Wietnamu: starą historię państwa, kolonialną przeszłość, komunistyczny reżim i nieuchronny marsz w kierunku społeczeństwa konsumpcyjnego. Tu najlepiej widać zmiany zachodzące w kraju. 08:05 KOŁO SIĘ KRĘCI - KSIĄŻE INNYCH GÓR Reportaż, 10 min, Polska, 2017 Autor: Dorota Kosierkiewicz Ta góra to świętość dla naszych przodków Słowian w czasach przedchrześcijańskich i świętość dziś - dla współczesnych chrześcijan. To także mekka dla turystów. Jan Długosz uważał, że to najważniejsza góra Królestwa Polskiego, Princeps Montium - książę innych gór. Nasz Święty Krzyż to miejsce uświęcone tradycją. 08:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko - Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 08:50 WIEDŹMIN - ODC. 7/13 DOLINA KWIATÓW Serial fantastyczno - przygodowy, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Dzielny wiedźmin Geralt w swojej wędrówce trafia do Novigradu. W wielkim mieście, pełnym banków, targów i sklepów, spotyka dawnego kompana, barda Jaskra. Poeta przeżywa właśnie kolejny zawód miłosny i utratę względów pięknej Vespuli. Bohaterowie planują wspólny wypad do domu uciech "Passiflora", by bard mógł uspokoić zszargane nerwy. Zamierzenia te biorą jednak w łeb. Geralt i Jaskier ratują z opresji sympatycznego mieniaka, przez przyjaciół zwanego Dudu. Temu przedstawicielowi starożytnej rasy istot potrafiących naśladować inne postaci, grożą tortury i śmierć na stosie. Tętniący życiem Novigrad jest bowiem także miastem nietolerancji dla nieludzi, pełno w nim szafotów i szubienic, władzę sprawują kapłani Wiecznego Ognia z budzącym trwogę Chapellem na czele. Wiedźminowi udaje się ocalić życie swoje oraz towarzyszy i wyrwać się z rąk siepaczy ze straży kapłańskiej. Następnie Geralt wspólnie z Jaskrem udają się w daleką podróż na sam koniec świata. Docierają do pięknej i zielonej krainy, DolinyKwiatów. Wśród szczęśliwych, pracowicie spędzających czas chłopów, Geralt ma wielkie trudności ze znalezieniem dla siebie zarobku. Wreszcie wiedźminowi trafia się niecodzienne zadanie wygonienia z cichej wioski samego "diaboła". Pierwsze spotkanie z tajemniczą istotą kończy się dla Geralta oraz Jaskra zaskakująco. Niełatwo przepędzić sprytnego rogacza, którego wieszczka - wiedząca wioski, zabrania zabić. Ostatecznie bohaterom udaje się rozwiązać kłopotliwy problem, ale w zamieszaniu spowodowanym nagłym pojawieniem się elfów z gór nieomal tracą zdrowie i życie. Ocalenie przynosi mistyczna Pani Pól. Geralt rozstaje się ze starym towarzyszem i rusza w dalszą drogę, aby spełniać swoje powołanie. 09:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - SER, WINO I TO COŚ Magazyn, 24 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Wiktor Zdrojewski Muzyka: Tomasz Łuc Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący), Aleksander Trąbczyński W tym odcinku Karol Okrasa ponownie rusza w okolice Sandomierza na kulinarne spotkanie z polskimi serami dojrzewającymi. Zaprezentuje dania oparte o wyśmienite polskie sery i polskie wina. Dlaczego po sery i wino warto wybrać się do ziemi sandomierskiej? W okolicach Sandomierza, na południowych stokach skarpy wiślanej, już za czasów Kazimierza Wielkiego uprawiano winorośl i wytwarzano wina. Dziś do tej tradycji nawiązuje kilka niedawno powstałych w regionie winnic. Na wino i sery nie musimy już wyjeżdżać do Francji, Włoch czy Hiszpanii. Wystarczy udać się w okolice Sandomierza. Sery i wino to podstawowe składniki potraw, jakie Karol Okrasa przygotuje w programie. Pierwszą potrawą są babeczki serowe z szynką. Druga propozycja to omlet - sztandarowe danie kuchni francuskiej. W wydaniu Karola Okrasy będzie to serowy omlet z kurkami, grasicą cielęcą i młodą cebulką. 11:30 LIFE - ŻYCIE. CZ. 6. OWADY (LIFE. INSECTS. (6/10)) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Rod Clarke Muzyka: George Fenton Na Ziemi może żyć nawet dziesięć milionów gatunków owadów. To więcej niż wszystkich pozostałych gatunków zwierząt razem wziętych. Na każdego człowieka przypada ponad dwieście milionów osobników. Są jednak tak małe, że rzadko mamy okazję zobaczyć, jak bardzo są niezwykłe. Owady uczestniczą w nieustającej walce o przetrwanie. Ich ciała uległy różnym przeobrażeniom, by sprostać każdemu wyzwaniu. U niektórych oczy znajdują się na specjalnych szypułkach. Inne uwalniają z ciała broń chemiczną. Elastyczny pancerz i niezwykła zdolność przystosowawcza sprawiły, że owady stały się najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupą zwierząt w historii naszej planety. 12:30 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 1. AMERYKA PÓŁNOCNA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków ptaków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. Aby uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań. Spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Z ich pomocą mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i najnowszy sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Wiosna w środkowej Francji. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia te pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je, lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do tego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. Ta seria spełnia marzenia o umiejętności latania, a odcinek szósty pokaże, w jaki sposób została zrobiona. 13:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PREZENTERÓW TELEWIZYJNYCH W MOSKWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż o rosyjskiej telewizji i młodym pokoleniu dziennikarzy. Bohaterem audycji jest Aleksiej Kosulnikow - redaktor naczelny jednego z najbardziej popularnych programów publicystycznych w Rosji "Wzgliad". Cykl ten ukazuje się na antenie publicznej ORT, która obejmuje zasięgiem całą rosyjską federację. Program Aleksieja co tydzień ogląda dwadzieścia milionów widzów w jedenastu strefach czasowych. Reportaż ukazuje status dziennikarza i rolę TV w Rosji. 14:05 Z ANDRUSEM PO GALICJI - PRZEMYŚL Magazyn, 24 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz W tym odcinku Artur Andrus odwiedzi ludwisarnię, forty, klasztor oraz niezwykłą piekarnię w Przemyślu. 14:40 PLANETA DINOZAURÓW - OBCY ŚWIAT - ODC. 3 / 3 (PLANET DINOSAUR: ALIEN WORLD - ODC. 3 / 3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Sherman, Phil Dobree Dobree W ostatnich latach najciekawszych odkryć w dziedzinie paleontologii dokonano w Chinach. Dzięki nim udało się potwierdzić znany od 1996 r. fakt, że wiele gatunków dinozaurów miało barwne pióra służące i ozdobie, i walce. Najosobliwszy ze wszystkich dinozaurów, epideksipteryks, żył 154 miliony lat temu pod koniec okresu kredowego. Nie przypominał żadnego ze znanych zwierząt. Był wielkości gołębia. Wszystko było w nim niezwykłe - od długości kończyn po kształt zębów. Skrywał się w bujnych lasach. Wszystko, co wiemy o epideksipteryksie, zawdzięczamy niezwykłej skamielinie, odkrytej w roku 2008. Były to szczątki zwierzęcia o małej czaszce, wielkich oczodołach i niebywale długich zębach. Ponadto miał długie kończyny i długie palce; zwłaszcza wydłużony trzeci palec, co jest uznawane za cechę bardzo osobliwą. Zważywszy na te wszystkie szczegóły, można założyć, że ten dinozaur był znakomicie przystosowany do życia na drzewach i polowania na owady pośród gałęzi. Przeciwieństwem niewielkiego epideksipteryksa był olbrzymi, jak sama nazwa wskazuje, gigantoraptor. Szczątki tego gada odkryto w roku 2007 na pustyni Gobi. Już sama wielkość kości świadczyła o wyjątkowości tego znaleziska. To zwierzę miało osiem metrów długości i ważyło około półtorej tony. Pióra jednak nie wspomagały lotu. Gigantoraptor był nielotem. Piora nie ogrzewały również jego ciała. Ich przeznaczeniem było straszenie i wabienie. Wśród wszystkich pierzastych dinozaurów, które odkryto dotychczas, najdziwniejszy jest xianglong, latający gad, który żył w Chinach około 120 milionów lat temu. Ten jaszczur o zakrzywionych szponach nie tylko latał, ale też znakomicie wspinał się na drzewa, zwłaszcza gdy wsród gałęzi upatrzył sobie zdobycz. Dinozaury władały światem miliony lat. Ich era skończyła się, gdy w Ziemię uderzyła olbrzymia asteroida z kosmosu. 15:40 SPÓR O HISTORIĘ - ZWIĄZKU SOWIECKIEGO WALKA Z KOŚCIOŁEM Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Zwycięski przewrót komunistyczny w Rosji dał początek krwawej walce z wyzyskiwaczami, ale i równie bezpardonowej walce z religią. Nowa bolszewicka Rosja miała stać się krajem ateistycznym. W takim duchu wychowywano młodzież. Związek Wojujących Bezbożników propagował ateizm. Przystąpiono do eksterminacji duchownych. Niszczone były obiekty sakralne. Do jakich jeszcze metod uciekano się, ateizując w kolejnych latach społeczeństwo Związku Sowieckiego? Jaka była sytuacja Cerkwi prawosławnej w ostatnich latach caratu? Co zmienia się w chwili abdykacji cara? Lenin, a religia [marksizm a religia]. Czy bolszewicy chcieli "ułożyć się" w Cerkwią? Jak definiowali religię? Straty duchowe i materialne Kościołów. Początek wojny z Niemcami - czerwiec 1941 roku. Czy paradoksalnie wojna nie uratowała religii? [Stalin zwraca się w stronę Cerkwi - potrzebuje sojusznika. Sytuacja zmieni się po zakończeniu wojny. Politykę walki z religią będą kontynuować następcy Stalina]. Prześladowania Kościoła katolickiego. Polityka na ziemiach polskich włączonych do Związku Sowieckiego w 1939 roku. Wiara jako fundament tożsamości narodowej. 17:15 LWÓW - MIASTO I LUDZIE NIEPODLEGŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ - ODC. 9/9 Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Zdjęcia: Tomasz Smyk 9 - odcinkowy, reportażowy przewodnik po Lwowie śladami wybitnych Polaków. Odcinek 9 - Tylko mi Lwowa żal W ostatnim odcinku reportaży - historia obrony Lwowa w listopadzie 1918 roku, a także losy Cmentarza Orląt. 17:40 ZMIENNICY - ODC. 13/15 - SPOTKANIA Z TEMIDĄ Serial komediowy, 56 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Muzyka: Przemysław Gintrowski Zdjęcia: Jan Muszyński Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Ceazry Harasimowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski Przed sądem stają oskarżeni o porwanie taksówki strażak Kuśmider i Krashan. Sprawa narkotyków jest niejasna, oskarżeni łżą jak z nut, a świadkowie plączą się w zeznaniach. W efekcie Kuśmider i Krashan otrzymują wyrok w zawieszeniu. Krashan melduje się u Kłuska, a ten każe mu odzyskać pieniądze. Przed sądem staje także Marian Koniuszko, czyli Kasia, od której prostytutka Mariola domaga się alimentów. Kasia udowadnia, że jest kobietą i sprawa zostaje zamknięta. Ale opiekun Marioli nie rezygnuje ze znalezienia ojca i w końcu wybiera prezesa Kłuska. 18:50 ŻYCIE SOLIDARNOŚCIĄ PISANE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Górska Scenariusz: Ewa Górska Film Ewy Górskiej obrazuje całe życie Grażyny Przybylskiej - Wendt, od pierwszych doświadczeń w szkole podstawowej, poprzez ścieżkę kariery zawodowej, jako lekarki, a także drogę działaczki społecznej, biorącej udział w tworzeniu demokratycznej państwowości. "Wtedy po raz pierwszy poczułam solidarność, że jak jest nas dużo, to się coś da zrobić". Grażyna Przybylska - Wendt wspomina historię z czasów szkolnych w Białymstoku, kiedy to uczennice solidarnie wzięły odpowiedzialność za symbol krzyża, który powiesiły w gabinecie lekcyjnym. Cała klasa przyznała się do umieszczenia tego symbolu nad tablicą, choć fizycznie zrobiła to jedna osoba - bohaterka filmu. Poczucie solidarności było nieustannie obecne w życiu bohaterki. To Grażyna Przybylska - Wendt, jako pierwsza, po wydarzeniach na Wybrzeżu w 1970 roku, użyła słowa solidarność. 21:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 4/18 - CAFE ROSE Serial przygodowy, 70 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Alina Janowska, Joanna Jedlewska, Barbara Klimkiewicz, Janusz Bylczyński, Jolanta Wołłejko, Edmund Fetting, Jerzy Przybylski, Mieczysław Voit, Leon Pietraszkiewicz, Eugeniusz Kamiński i inni Rok 1942 r. Hans Kloss otrzymuje rozkaz wyjazdu do Ankary, aby "rozpracować" agenta wywiadu brytyjskiego, który działa na terenie konsulatu niemieckiego w stolicy Turcji. Równocześnie polski wywiad powierza mu inne ważne zadanie szpiegowskie w tamtym rejonie. Punktem kontaktowym w obu sprawach ma być Caf? Rose, prowadzona przez Rose Arens. Nie od razu Klossowi udaje się ustalić, że szefem siatki brytyjskiej jest właściciel hotelu. Ale do wykonania pozostaje jeszcze druga, trudniejsza część zadania: trzeba znaleźć dla Niemców fałszywego agenta. Kloss ma do wyboru konsula Grandela, radcę handlowego Wittego, gruzińskiego księcia Mżawanadze i Greka Christopoulisa. 22:25 RODZINA NIEPODLEGŁEJ - TRZYNASTACY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Film "Trzynastacy" szlakiem wileńskiej kadrówki pokazuje przełomowe momenty w dziejach Polski. Powstanie Samoobrony Kresowej w 1918 roku, z której zrodził się 13. Pułk Ułanów Wileńskich z niezwykłym szwadronem tatarskim, który był echem naszej wielowiekowej tradycji. To ukochani ułani marszałka Piłsudskiego broniący Wilna. Dzisiaj żyją nie tylko w naszej pamięci. Ich tradycje kultywuje Kielecki Ochotniczy Szwadron Kawalerii im. 13. Pułku Ułanów Wileńskich w Kielcach. 23:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MIKOŁAJ II (TZAR NICHOLAS II) Film dokumentalny, 116 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Mikołaj II był ostatnim carem Rosji. Jego ogromne imperium rozciągało się od terytoriów polskich po granice Chin. Choć nie miał usposobienia tyrana, to żył i rządził zgodnie z tradycją swojej dynastii. Car dysponował władzą absolutną, czemu sprzeciwiali się deputowani marzący o podziale władzy. A to wywoływało niepokoje społeczne i było zarzewiem pierwszych ruchów rewolucyjnych. W sierpniu 1914 roku Mikołaj II postanowił przystąpić do wojny z Niemcami. Objął dowództwo nad armią. Jako generał przestał być, w oczach ludu, carem reprezentującym Boga, a został Batiuszką. W lutym 1917 doszło do manifestacji kobiet i robotników, na ulicach Sankt Petersburga wybuchły rozruchy. Duma poparła rewolucję i powołała rząd tymczasowy. Pod naciskiem generałów i Dumy Mikołaj II podpisał akt abdykacji, a z wygnania wrócił Lenin, który głosząc hasła: ziemia dla chłopów, koniec wojny, władza w ręce rad, błyskawicznie przejmował władzę w kraju. Rodzina carska jeszcze przez jakiś czas mogła cieszyć się względną wolnością. Jednak bolszewicy już wkrótce w tajemniczych okolicznościach zabili cara, jego żonę Aleksandrę i ich dzieci. 01:35 GRY WOJENNE - CZ. 4 Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Dariusz Jabłoński Scenariusz: Dariusz Jabłoński Zdjęcia: Tomasz Michałowski Muzyka: Michał Lorenc Świadkowie mówią o roli, jaką informacje przekazywane przez płk Kuklińskiego odegrały w powstrzymaniu interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Polsce w grudniu 1980 roku. Kukliński opowiada także o tym, jak zarzucony pomysł interwencji przekształcił się w przygotowania do stanu wojennego. Na temat tych przygotowań wypowiadają się także rosyjscy dowódcy Układu Warszawskiego. Jesienią 1981 roku Sztab Generalny został zaalarmowany przez służby wywiadowcze w Rzymie informacją o tym, że plany stanu wojennego zostały przekazane na Zachód. Kukliński, który był jednym z kilku osób znających całość tych planów, poinformował swych bliskich o swojej działalności i zagrożeniu, które niesie ze sobą ewentualna wpadka. Cała rodzina podjęła decyzję o wyjeździe z kraju. Po kilku nieudanych próbach CIA udało się wywieźć ich do Berlina Zachodniego, a stamtąd do USA. Gdy stwierdzono zniknięcie Kuklińskiego, w całym kraju wszczęto jego poszukiwania na ogromną skalę. Wkrótce potem generał Jaruzelski wprowadził w Polsce stan wojenny. 02:35 ZMORY Dramat psychologiczno - obyczajowy, 99 min, Polska, 1979 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz: Pavel Hajny Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Piotr Łysak, Tomasz Hudziec, Bronisław Pawlik, Teresa Marczewska, Hanna Skarżanka, Maria Chwalibóg, Janusz Michałowski Adaptacja powieści Emila Zegadłowicza "Zmory", rozwijającej wątki z trzech wcześniejszych książek tego autora - "Godziny przed jutrznią", "Spod młyńskich kamieni", "Cienie nad falami". Po raz pierwszy "Zmory" wydane zostały w roku 1935 i wzbudziły wówczas wielkie poruszenie. Zegadłowiczowi zarzucano, że w fałszywym świetle przedstawia system szkolny w przedwojennej Polsce, a także zbyt śmiałe sceny erotyczne. One też stały się pretekstem do skonfiskowania przez prokuraturę krakowską drugiego wydania książki. Ataki te - głównie ze strony prasy prawicowej - jak się wydaje, miały swoje głębsze przyczyny. Otóż Zegadłowicz, dotąd cieszący się opinią pisarza o raczej zachowaczych poglądach, ujawnił się jako antyklerykał o sympatiach lewicowych. "Zmory" to powieść niezwykle obszerna, a nawet, jak to określił Wojciech Marczewski - rozbuchana, pełna wątków pobocznych, co musiało przysporzyć wiele trudności przy jej adaptacji. Dlatego też reżyser nie podjął się napisania scenariusza. Zadanie powierzył czeskiemu scenarzyście Pavlowi Hajn, który m.in. napisał scenariusz do "Zaklętych rewirów" Janusza Majewskiego. Mikołaj Srebrny, zwany przez najbliższych Mikiem mieszka razem z ojcem, emerytowanym nauczycielem, we dworze w Porębie Murowanej. Matka, młoda i piękna Zofia cierpiąca na suchoty, mieszka oddzielnie. Gdy Mik zostaje przyjęty do gimnazjum, zamieszkuje u wujostwa Komendów i na co dzień jest świadkiem pijackich wybryków wuja. W szkole chłopiec nie czuje się najlepiej. Sadystyczni nauczyciele znęcają się nad dziećmi fizycznie i psychicznie. Wrażliwy i samodzielnie myślący Mik często im podpada. Po śmierci ojca Komendowie przenoszą się do Poręby, a Mik zamieszkuje wraz z matką u babki. Na wakacje przyjeżdża do Poręby. Poznaje tu swego rówieśnika, który w dosyć brutalny sposób go uświadamia. Mika zaczynają dręczyć pierwsze erotyczne niepokoje. Po powrocie do szkoły razem z innymi kolegami podgląda zabawy miejscowego przedsiębiorcy pogrzebowego z prostytutką, jednak dla niego oglądane brutalne sceny stają się źródłem silnego wstrząsu. W szkole pojawia się nowy nauczyciel, Chwostek. Szybko staje się ulubieńcem uczniów, a jego lewicowe poglądy sprawiają, że wśród młodzieży zaczynają się szerzyć idee socjalistyczne. Umiera matka Mika. Chłopiec zostaje sam z despotyczną babką. Wkrótce przekonuje się, że z pieniędzy przeznaczonych na jego naukę babka opłaca swojego kochanka. Trzej koledzy Mikołaja zostają aresztowani za działalność konspiracyjną. Usunięty ze szkoły Chwostek popełnia w swoim gabinecie samobójstwo. Zbliża się koniec nauki Mika w gimnazjum. Pożegnalny bal zamienia się w wielkie pijaństwo. Kończy się okres uczniowskich niepokojów, Mik i jego koledzy przekraczają próg dorosłości.