TVP Kultura Środa, 23.01.2019 08:20 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - ARTUR WRÓBLEWSKI Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Wojciech Engelking(Prowadzący) "Strach" - tak Bob Woodward zatytułował swoją książkę o Białym Domu Donalda Trumpa. O publikacji rozmawiamy z Arturem Wróblewskim, amerykanistą. 08:40 BECZKA AMONTILLADO Nowela filmowa, Polska 1971 Reżyseria: Leon Jeannot Scenariusz według opowiadania Edgara Allana Poe: Jan Bolesławski Zdjęcia: Witold Sobociński Aktorzy: Franciszek Pieczka, Henryk Boukołowski, Jolantha Lothe, Maciej Małek Opowieść z dreszczykiem, historia misternie przygotowanej zemsty za doznane upokorzenia. Akcja filmu rozgrywa się przed kilkoma wiekami, w ciągu jednej karnawałowej nocy. Scenariusz powstał na podstawie opowiadania z 1846 r. , pióra Edgara Allana Poe. Fortunato, Montresor i Franchesi - trzej włoscy szlachcice - przyjaźnią się od lat. Ale dość dziwna to jest przyjaźń: Fortunato często kpi sobie publicznie z Montresora, znajdując we Franchesim ochoczego wspólnika lub co najmniej obserwatora swoich żartów. A to każe Montresorowi otworzyć solidną kłódkę, dającą się rozewrzeć - jak obaj demonstrują - jednym palcem, ale wyjątkowo oporną wobec wysiłków Montresora. A to kawalarz Fortunato urządza w gospodzie konkurs: przyjaciele mają się przekonać, który z nich ma najsilniejszy głos i najgłośniej krzyczy. I znów Montresor przegrywa i jak zwykle się ośmiesza. Innym znów razem obaj wmawiają nieszczęsnemu Montresorowi, że liche sherry, które przysłano mu ze wsi, to w rzeczywistości przednie amontillado. A jako że Montresor zadeklarował się wcześniej, że gotów byłby wypić antałek amontillado, wlewają mu w gardło tyleż samo sherry. W upokarzanym Montresorze narasta gniew i pragnienie zemsty. Gdy nadchodzi karnawał, zaczepia na ulicy rozbawionego Fortunata, zapewniając go, że tym razem przysłano mu beczułkę najprawdziwszego amontillado. Trzyma ją w piwnicach swego pałacu. Fortunato nie dowierza, bo skąd o tej porze roku ktoś wziąłby takie wino? Montresor proponuje, żeby sam się przekonał. Prowadzi go do podziemi. Fortunato, wciąż w świetnym humorze, po drodze - jak zwykle - kpi i żartuje. Gospodarz częstuje go kolejnymi butelkami wina ze swych rozległych piwnic. Coraz bardziej wstawiony Fortunato wciąż jednak czeka na największą atrakcję - obiecaną beczkę amontillado. Nie przypuszcza, że tym razem Montresor ma dla niego iście diabelską niespodziankę. 09:20 SZCZĘŚLIWY CZŁOWIEK Film obyczajowy, 84 min, Polska, 2000 Reżyseria: Małgorzata Szumowska Scenariusz: Małgorzata Szumowska Zdjęcia: Marek Gajczak, Michał Englert Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jadwiga Jankowska-Cieślak, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Piotr Jankowski, Roman Gancarczyk, Mieczysław Grąbka, Andrzej Hudziak Wyróżniony za wartości artystyczne na festiwalu w Salonikach w 2000 r. film jest pełnometrażowym debiutem fabularnym Małgorzaty Szumowskiej. Zanim reżyserka nakręciła "Szczęśliwego człowieka", było o niej głośno w filmowym świecie. Córka znanych krakowskich dziennikarzy, absolwentka łódzkiej "filmówki" już w pierwszych realizacjach dokumentalnych wykazała nieprzeciętny talent i umiejętność starannej i wnikliwej obserwacji rzeczywistości. Przebojem weszła narynek filmowy szkolnymi etiudami i dokumentami zrealizowanymi tuż po studiach, zdobywając prestiżowe nagrody i wyróżnienia w kraju i za granicą m.in. w Tel - Awiwie, Bolonii, Tampere, Meksyku. Akcja "Szczęśliwego człowieka" została osadzona w realiach współczesnej rzeczywistości polskiej. To kameralny, pozbawiony efektów komercyjnych rodzinny dramat, rozgrywający się w scenerii ubogich i ponurych miejsc Krakowa. Smutna historia trojga ludzi i ich skomplikowanych relacji uczuciowych. Reżyserka filmu bardziej niż o tempo narracji zadbała o psychologiczne portrety bohaterów, przeżywających życiową tragedię. Krytyka zgodnie podkreślała znakomitą grę przede wszystkim Jadwigi Jankowskiej - Cieślak i Małgorzaty Hajewskiej - Krzysztofik. Specyficzną atmosferę filmu podtrzymują zdjęcia młodych operatorów, Marka Gajczaka i Michała Englerta, którzy umiejętnie ukazują zwykłych ludzi wtopionych w tło brudnych i odrapanych krakowskich kamienic. Matka (Jadwiga Jankowska - Cieślak) i jej 30 - letni syn Janek (Piotr Jankowski) mieszkają razem w ubogiej dzielnicy miasta, w starym domu. Los ich nie rozpieszcza, nigdy nie zaznali szczęścia ani dobrobytu. Janek jest życiowym nieudacznikiem. Choć w szkole był prymusem i skończył studia, nie zrobił błyskotliwej kariery zawodowej. Nie ma nawet stałej pracy, zarabia dorywczo, pisując artykuły do gazet. Bezrobotna matka dostaje w końcu obietnicę posady. Musi jednak przedtem poddać się rutynowym badaniom. Diagnoza lekarska przekreśla wszystko. Kobieta ma raka płuc, zostało jej zaledwie kilka miesięcy życia. Próbuje zataić swój stan zdrowia przed jedynakiem. On jednak dowiaduje się o nieuleczalnej chorobie matki. Sądząc, że rodzicielka nie zdaje sobie sprawy ze śmiertelnego zagrożenia, prosi lekarzy, by ukryli przed nią prawdę. Rozpoczyna się rodzinny dramat, a jego bohaterowie prowadzą specyficzną grę, wzajemnie się oszukując. Wychowany przez matkę syn chciałby, choć na krótko, dać jej szczęście, spełnić wszystkie marzenia, wynagrodzić lata smutku i cierpień. Gdy na horyzoncie pojawia się kobieta, postanawia się z nią ożenić. Namawia ją do odegrania roli narzeczonej i przyszłej synowej, by sprawić radość matce. Tymczasem Marta (Małgorzata Hajewska - Krzysztofik), robotnica w wytwórni mrożonek, samotnie wychowująca córkę Manię, wiele w życiu przeszła. Przeżywa własny dramat, choć stara się tego nie okazywać na zewnątrz. 11:00 DOM - ODC. 16/25 - PRZED MIŁOŚCIĄ NIE UCIEKNIESZ Serial obyczajowy, 84 min, Polska 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Halina Rowicka, Tomasz Borkowy, Bożena Dykiel, Igor Śmiałowski, Wojciech Wysocki, Joanna Szczepkowska, Jolanta Żółkowska, Jan Englert, Beata Krajewska, Jerzy Bończak, Gustaw Lutkiewicz, Tomasz Mędrzak, Anna Romantowska Z Sierpuchowa do Warszawy przyjeżdża Danusia, chrzestna córka Andrzeja, by zdawać na Uniwersytet Warszawski. Przed kamienicą omal nie wpada pod koła ciężarówki Henia. Podnosząc ją z ziemi, Lermaszewski dostrzega, że dziewczyna jest bardzo ładna. Następnego dnia Danusia zamiast na egzamin idzie na film z Danielem Olbrychskim, w którym kocha się na zabój. Wreszcie udaje się jej dostać do teatralnej garderoby aktora. Zaskoczonemu gwiazdorowi wyznaje miłość, dodając, że gotowa jest na wszystko. Olbrychski daje jej autograf i grzecznie wyprasza z garderoby. Danusia jednak nie daje za wygraną. Niedługo później Andrzej znajduje w pokoju chrześnicy zdjęcie aktora wraz z autografem. Wsiada do samochodu i jedzie pod teatr. Na widok Danusi wychodzącej z Olbrychskim, podejrzewając najgorsze, rzuca się na zaskoczonego aktora z pięściami. Tymczasem kryzys w małżeństwie Wrotków pogłębia się. Rajmund dowiaduje się o wstąpieniu Haliny do partii. Rozsierdzony oświadcza żonie, że się rozwodzi, po czym wyjeżdża do Gdańska robić film o żonach marynarzy. Wkrótce po jego przyjeździe na Wybrzeżu wybucha strajk stoczniowców. 12:40 PANNA NIKT Dramat, 98 min, Polska/Niemcy 1996 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Radosław Piwowarski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Anna Wielgucka, Anna Powierza, Anna Mucha, Stanisława Celińska, Jan Janga Tomaszewski, Małgorzata Potocka, Leszek Teleszyński, Małgorzata Pieczyńska, Anna Romantowska, Adam Siemion i inni Adaptacja głośnej powieści Tomka Tryzny, uznanej przez polską krytykę literacką za jeden z najważniejszych debiutów lat dziewięćdziesiątych. Historia piętnastoletniej Marysi, która pod wpływem dwu koleżanek wyrzeka się swego kodeksu moralnego i ukształtowanych przez tradycję poglądów na życie, daje się rozmaicie interpretować. Można ją odczytywać zgodnie z wymową podtytułu ("tajemnicza podróż o dojrzewaniu") jako opowieść o bolesnej inicjacji w dorosłość lub potraktować w kategoriach filozoficznej powiastki o rozpadzie świata. Równie uprawione są interpretacje, których myślowym tworzywem będzie kontrast między naturą i kulturą, cywilizacją wiejską i miejską. Oniryczno - erotyczna warstwa "Panny Nikt" z pewnością zainspiruje freudystów, zaś wielowarstwowa narracja - zwolenników postmodernizmu. Andrzej Wajda poszedł jeszcze innym tropem. Jego adaptacja powieści Tryzny to przede wszystkim współczesny moralitet. W dziejach wchodzącej w dorosłość Marysi reżyser dostrzegł metaforę sytuacji duchowej współczesnego Polaka, który zafascynowany mirażami dobrobytu i obyczajowo - politycznej swobody zbyt pochopnie i niejako "hurtowo" rezygnuje z dotychczas pielęgnowanych wartości. Tymczasem Wajdowska "Panna Nikt" zdaje się przywoływać znane jeszcze w XIX wieku powiedzenie o zdejmowaniu kajdan razem z butami. Reżyser zdaje się za romantycznym poetą ostrzegać, że z "pawia narodów" łatwo stać się "papugą". Udziałem tej ostatniej jest śmieszność i wewnętrzna pustka, o czym tak boleśnie przekonała się Marysia. Film Wajdy to nie tylko kryptocharakterystyka dzisiejszego stanu "duszy polskiej". To także świetnie zagrana i nowocześnie zrealizowana (krótsze ujęcia, oryginalne zdjęcia) opowieść o pokusach młodości. To wreszcie pierwsza od wielu lat próba nawiązania przez reżysera autentycznego kontaktu z nastoletnim widzem. Wszak "każdy był kiedyś małą dziewczynką", jak mówił w wywiadzie twórca "Korczaka". Problem tylko w tym, czy uda się odkryć ją w sobie na nowo. Piętnastoletnia Marysia mieszka w starej wiejskiej chałupie wspólnie z ojcem, matką i licznym rodzeństwem. Kiedy jej rodzice dostają mieszkanie w bloku, dziewczynka przenosi się do miasta. Musi też zmienić szkołę. W nowej nie czuje się jednak dobrze. Jej widoczny na każdym kroku prowincjonalizm wywołuje nieustanne drwiny i szyderstwa kolegów. Uwagę Marysi szybko zwracają dwie dziewczynki. Pierwsza, Kasia Bogdańska, ma duszę artystki. Ponadprzeciętna inteligencja łączy się u niej z talentem kompozytorskim oraz cygańskim, buntowniczym stylem życia. Druga zaś, Ewa Bogdaj, imponuje nieśmiałej i zahukanej prowincjuszce niezwykłą urodą i modnymi, kosztownymi ubraniami. Przypadek sprawia, że Marysia zaprzyjaźnia się po kolei z obiema, co radykalnie zmienia jej życie i spojrzenie na świat. 14:30 LEGENDY ROCKA - EAGLES (ROCK LEGENDS (S. 6) - EAGLES) Film dokumentalny, 22 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Lyndy Saville Wykonawcy: Eagles Cykl dokumentalny prezentujący najważniejszych artystów muzyki rockowej. Bohaterem tego odcinka jest Eagles, jeden z najważniejszych zespołów lat 70. Zdobywcy wielu nagród muzycznych, w tym Grammy i American Music Awards, autorzy znakomitych piosenek osiągających pierwsze miejsca na listach przebojów nie tracą na swojej popularności. Muzycy z Los Angeles zaliczani są do grona najlepiej sprzedających się artystów na świecie, a ich wpływ na współczesną muzykę jest nieoceniony. 15:05 LEGENDY ROCKA - ELVIS COSTELLO (ROCK LEGENDS (S. 6) - ELVIS COSTELLO) Film dokumentalny, 22 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Lyndy Saville Wykonawcy: Elvis Costello Cykl dokumentalny prezentujący najważniejszych artystów muzyki rockowej. Bohaterem tego odcinka jest Elvis Costello. Świetny multiinstrumentalista, znakomity kompozytor, autor przenikliwych tekstów jest nieustającą inspiracją. Poruszający się w punk rockowej stylistyce wciąż udowadnia, że jest artystą kompletnym. 15:40 KOCIE ŚLADY Film kryminalny, Polska 1971 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Maciej Patkowski i Paweł Komorowski Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Lucjan Kaszycki Aktorzy: Janusz Gajos, Mieczysław Pawlikowski, Joanna Jędryka, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Andrzej Balcerzak, Marian Cebulski, Ewa Maria Hesse, Irena Orska, Maria Kaniewska i inni Od dłuższego czasu w okolicach Zakopanego uprawia swój przestępczy proceder nieuchwytna szajka przemytników kamieni szlachetnych. Zostaje tu skierowany młody porucznik Wojciech Góralczyk, który ma rozpracować bandę. Porucznik podaje się za dziennikarza z Polskiego Radia, rzekomo zbierającego materiały o wypadkach drogowych w górach. Szczególnie interesuje go tragiczne w skutkach zdarzenie sprzed roku. Na krętej drodze w okolicach Zakopanego na przydrożnym drzewie rozbiło się wówczas dwoje turystów z Austrii. Śledczy uznali śmierć małżonków za nieszczęśliwy wypadek. Ta sprawa nie daje jednak spokoju Góralczykowi, od początku podejrzewającemu, że mogły za tym stać osoby trzecie. W barze poznaje ładną i sympatyczną kierowniczkę miejscowej szkoły, Hankę, która śpieszy się do pracy, a tymczasem jej autobus się spóźnia. Góralczyk proponuje jej podwiezienie, a podczas jazdy wypytuje o wypadek samochodowy sprzed roku. Okazuje się, że więcej na ten temat wie brat Hanki, Waldek, który jest milicjantem. To on zdradza rzekomemu dziennikarzowi parę szczegółów ze śledztwa. Przypomina sobie też, że za autem Austriaków pędziła wtedy warszawa na polskich numerach. Góralczyk postanawia sprawdzić ten trop. Porucznik jest zachwycony uroczą Hanką, z którą się zaprzyjaźnia. Dziewczynie nie ułożyło się w sprawach osobistych, jej mąż fotograf od dawna żyje własnym życiem. I to właśnie mąż Hanki, u którego Góralczyk znajdzie pewne zdjęcie, oraz kręcący się wokół jej domu tajemniczy czarny kot z białymi uszami naprowadzą porucznika na trop przestępczej grupy. Ale Góralczyk zostaje zdemaskowany i uprowadzony przez bandytów, którzy zamierzają go zlikwidować, by zatrzeć wszelkie ślady. Twórca Kocich śladów, Paweł Komorowski, debiutował filmem "Koniec nocy". Asystował m. in. Andrzejowi Munkowi przy realizacji "Człowieka na torze" i "Eroiki", współpracował z Jerzym Kawalerowiczem i Andrzejem Wajdą. Samodzielnie zrealizował ponadto "Czerwone berety", "Stajnię na Salwatorze", "Czerwone i białe", "Szaradę", seriale "Przygody pana Michała", "Misja" i "Oko proroka", "Syzyfowe prace". 17:15 ŻYCIE RODZINNE Dramat psychologiczny, 89 min, Polska, 1971 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Daniel Olbrychski, Jan Kreczmar, Halina Mikołajska, Maja Komorowska, Jan Nowicki Film otrzymał nagrodę "Srebrnego Hugo" na VII MFF w Chicago w 1971 roku, II nagrodę na XVII FF w Valladolid w 1972, "Złote Grono" za najlepszy scenariusz oraz "Złote Grono" za najlepszą kobiecą rolę pierwszoplanową dla Mai Komorowskiej na PPFF podczas IV LLF Łagów 1972. Młody inżynier Wit (Daniel Olbrychski) pochodzi z rodziny byłego właściciela huty szkła. Po ukończeniu studiów wyjechał z rodzinnego domu, podjął pracę w biurze projektów i praktycznie zerwał kontakty z rodziną. W domu pozostał prowadzący niewielki warsztat ojciec, siostra Bella i zajmująca się gospodarstwem ciotka. Pewnego dnia Wit otrzymuje telegram powiadamiający go o ciężkiej chorobie ojca. Inżynier jedzie do domu razem ze swym przyjacielem Markiem (Jan Nowicki), którego rodzina przyjaciela bardzo zaskakuje. W zrujnowanej willi odżywają nagromadzone przez lata urazy, dawne konflikty. Ojciec chce, aby Wit przejął podupadający warsztat, siostra wyrzuca mu, że rodzina nic go nie obchodzi. Obydwoje żyją na granicy rzeczywistego świata, nie rozumieją zmian zachodzących wokół. 19:00 POWIDOKI 3 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Barbara Schabowska - Maszenda (prowadzący), Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku omawiana jest książka Carla Schmitta "Pojęcie polityczności". Prowadzący program usiłują odpowiedzieć na pytania o to, czy istotą polityki jest konflikt? Co działacz NSDAP może ważnego powiedzieć człowiekowi XXI wieku? 19:25 DEZERTERZY - WIKTOR ŻWIKIEWICZ Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2017 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Wykonawcy: Łukasz Orbitowski (prowadzący) Gościem Łukasza Orbitowskiego jest Wiktor Żwikiewicz. Jego życie wystarczyłoby na kilka biografii. Był m.in. geodetą, plastykiem zakładowym, aktorem i reżyserem sztuk w teatrze studenckim, tragarzem, bieszczadzkim drwalem. W latach 70. , gdy debiutował, okrzyknięto go nadzieją polskiej literatury since fiction. Jest autorem czterech powieści i kilkudziesięciu opowiadań. 22:10 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - NIEBO I LÓD (LA GLACE ET LE CIEL) Film dokumentalny, 85 min, Francja, 2015 Reżyseria: Luc Jacquet Scenariusz: Luc Jacquet Zdjęcia: Stephane Martin Muzyka: Cyrille Aufort Film Luca Jacqueta, twórcy nagrodzonego Oscarem "Marszu pingwinów", to ekologiczny dokument poświęcony przełomowym odkryciom Claude’a Loriusa. Ten francuski naukowiec, badacz lodowców, całe życie poświęcił poznawaniu tajemnic Antarktydy. 23:50 HOLLYWOOD IN VIENNA - PORYWAJĄCE CHWILE Z HISTORII KINA (HOLLYWOOD IN VIENNA - THRILLING MOMENT IN FILM HISTORY) Koncert, 89 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Klaus Hundsbichler Wykonawcy: David Newman, Lalo Schifrin, Al Jarreau, Natalia Ushakova, Orf Radio Symphony Orchestra Koncert muzyki filmowej, który odbył się w ramach corocznej imprezy Hollywood in Vienna w Wiedniu, w Konzerthaus. Zaprezentowane zostały utwory z filmów "Dobry, zły i brzydki", "Psychoza", Bulwar Zachodzącego Słońca","Brudny Harry", "Mission Impossible","Incepcja". Podczas koncertu obchodzono także 50. rocznicę serii filmów z Jamesem Bondem. 03:25 KINO NOCNE - DALEKO OD SIEBIE Dramat, 95 min, Polska 1995 Reżyseria: Feliks Falk Scenariusz: Feliks Falk, Maciej Karpiński Zdjęcia: Tomasz Wert Aktorzy: Artur Żmijewski, Mateusz Kosiorowski, Małgorzata Foremniak, Joanna Jeżewska, Anna Gornostaj, Agnieszka Pilaszewska, Cezary Żak, Juliusz Berger, Paweł Nowisz, Henryk Talar i inni "Chciałbym, żeby to był film o uczuciach. O rodzeniu się uczuć w człowieku, który - z różnych powodów - dopiero uczy się kochać. I o uczuciach małego chłopca, który po stracie matki, w nieznanym mu dotąd ojcu stopniowo odnajduje najbliższego człowieka. Ten film opowiada również o wzajemnym przenikaniu kultur. Pojawiają się więc elementy ksenofobii i szowinizmu" - mówił tuż przed premierą "Daleko od siebie" Feliks Falk. Głównym bohaterem filmu jest Marcin - trzydziestoletni historyk sztuki z sukcesem parający się interesami. Podczas służbowego wyjazdu do Lwowa spotyka Marię - swoją dziewczynę z lat studenckich. Dochodzi do niełatwej dla obojga rozmowy, z której wynika, że Marcin ma z Marią syna - kilkuletniego Michała. Po powrocie do Warszawy młody biznesmen postanawia zaprosić oboje do siebie. Tragicznym zrządzeniem losu w czasie podróży Maria traci życie w bandyckim napadzie. Michałowi udaje się uciec. Chłopca odnajduje policja i doprowadza do Marcina. Mimo starań mężczyzny Michał źle się czuje w nowym domu i któregoś dnia ucieka. Marcin postanawia za wszelką cenę odnaleźć syna... "Daleko od siebie" to dramat psychologiczny. Feliks Falk nieraz udowodnił, że w tej konwencji czuje się szczególnie dobrze. Rolę ojca powierzył Arturowi Żmijewskiemu, grywającemu wcześniej głównie romantycznych kochanków i tzw. mocnych mężczyzn. W postać Michała wcielił się zaś debiutujący na ekranie Mateusz Kosiorowski, pochodzący z polskiej rodziny zamieszkałej we Lwowie. "Zależało mi na chłopcu, który mówi po polsku z silnym akcentem ukraińskim. Poza tym szukałem twarzy, która mogłaby wzruszyć widza" - motywował tę decyzję obsadową reżyser. Relacje między duetem Marcin - Michał napędzają fabułę filmu. Zapewniają mu też psychologiczną głębię. Obaj bohaterowie muszą bowiem wiele się nauczyć i zrozumieć, by stać się dla siebie ojcem i synem nie tylko z nazwy. Interesujący jest też wątek warszawskiej przyjaciółki Marcina, która nagle przestaje zajmować w jego życiu uczuciowym najważniejsze miejsce. Jak poradzi sobie z faktem, że jej partner pragnie kochać nie tylko ją, lecz także - a możeprzede wszystkim - syna?