TVP Kultura Sobota, 02.02.2019 07:00 SZLAKIEM KOLBERGA - NATALIA KUKULSKA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Michał Pietrusiewicz, Elżbieta Rottermund Cykl dokumentalny prezentujący znanych muzyków, którzy wyruszają w Polskę szlakiem Oskara Kolberga. Każdy odcinek będzie muzyczną podróżą w inny region Polski. Znani muzycy uczą się od artystów ludowych tradycyjnego repertuaru: śpiewają, grają na skrzypcach, akordeonie, tańczą. Pokazują piękno i niepowtarzalność polskiej muzyki ludowej. W tym odcinku szlakiem Kolberga wyrusza Natalia Kukulska. Miała okazję spotkać się z markowianką Heleną Szpytmą, w której twórczości jednym z wątków jest historia Rodziny Ulmów z Markowej. 08:30 ANIMAMA - PO NITCE DO KŁĘBKA Film animowany, 5 min, Polska, 1978 Reżyseria: Alina Kotowska Zdjęcia: Grzegorz Świetlikowski Wykonawcy: Stefan Friedmann Animowana ilustracja wierszy Jana Brzechwy. "Tańcowała igła z nitką", "Miało palto dwa rękawy", "Gruba ciotka Danuta robi swetry na drutach". Wśród splatanych, wielobarwnych nici tańczą igła i nożyczki, w rezultacie powstaje fartuch i palto. Jaskółki prują robótkę i przenoszą wełnę na swoje druty. Wiersze /zza kadru/ czyta Stefan Friedmann. 08:40 ANIMAMA - RĘCE I NOGI Film animowany, 5 min, Polska, 1978 Reżyseria: Edward Sturlis Scenariusz: Antoni Bańkowski Zdjęcia: Piotr Jaworski Animowana ilustracja filmowa do wiersza Jana Brzechwy. 08:45 ANIMAMA - CZY WIESZ CO TO JEST? Film animowany, 7 min, Polska, 1975 Reżyseria: Wacław Fedak Scenariusz: Wacław Fedak Zdjęcia: Wacław Fedak Animowana piosenka opowiadająca w poetyckiej formie o zjawiskach przyrody. 09:00 FILMOWA POLSKA - KRÓLOWA BONA - ODC. 12 Serial historyczny, 47 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Irena Karel, Jerzy Fedorowicz, Andrzej Balcerzak, Stanisław Igar, Jan Ciecierski, Maciej Grzybowski, Jan Pyjar, Stefan Paska, Tomasz Biernawski Wbrew woli syna i Rady Królewskiej Bona wywozi z Polski skarbiec. Próby zatrzymania taboru nie udają się wskutek tchórzostwa nadgranicznej szlachty. Bona przebywa w Bari, ale czuje się tam obco. Powodowana tęsknotą i chęcią działania snuje plany powrotu na Mazowsze, może nawet na Wawel. Do realizacji tych zamierzeń nie chcą dopuścić Habsburgowie. Ograbiona ze wszystkiego królowa zostaje otruta przez swego doradcę Pappacodę, tajnego agenta Habsburgów. 10:00 ZAŚPIEWAJMY TO JESZCZE RAZ - PODRÓŻE Z HAGAWEM - PORWANIE Koncert, 29 min, Polska, 1975 Scenariusz: Mariusz Chwedczuk, Janusz Rzeszewski Zdjęcia: Jacek Zygadło Wykonawcy: Andrzej Rosiewicz Aktorzy: Renata Kretóna, Stefan Friedman, Cezary Julski Program rozrywkowy z udziałem Andrzeja Rosiewicza, Renaty Kretówny, Stefana Friedmanna, Cezarego Julskiego, Asocjacji Hagaw. 10:40 DOKUMENT TYGODNIA - PRZĘDZA (YARN: THE MOVIE) Film dokumentalny, 57 min, Polska/USA/Islandia, 2016 Reżyseria: Una Lorenzen Scenariusz: Krishan Arora Zdjęcia: Iga Mikler Muzyka: Örn Eldjrn Wykonawcy: Barbara Kingsolver Film dokumentalny o tradycyjnym rzemiośle szydełkowania i dziania, które to stały się jednymi z najgorętszych ruchów w sztuce współczesnej - zwłaszcza w Islandii. Podążamy za stylem życia kilku artystów z całego świata i dzierżawców dzielących się swoją twórczością ze światem. Ten przedziwny i prowokujący do myślenia film zabiera widzów w barwną i globalną podróż, w trakcie której odkrywamy magię przędzenia. 11:55 DWA ŻEBRA ADAMA Komedia, 83 min, Polska 1964 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Zygmunt Kęstowicz, Ewa Wawrzoń, Joanna Kostusiewicz, Renata Kossobudzka, Bohdan Ejmont, Tadeusz Surowa, Feliks Chmurkowski, Maria Kaniewska, Jerzy Adamski, Jerzy Bielenia, Zdzisław Maklakiewicz i inni Po dłuższym pobycie za granicą do rodzinnego miasteczka i czekającej tam na niego stęsknionej żony powraca inżynier Wiktus. Niedługo po nim w miasteczku pojawia się piękna Włoszka - jak się okazuje, także żona inżyniera, poślubiona we Włoszech. Obie kobiety postanawiają w zgodzie zamieszkać we trójkę pod jednym dachem. Tego jednak nie może znieść konserwatywna, małomiasteczkowa społeczność. Miejscowi stróże moralności przymknęliby może oko na fakt "dwużeństwa", ale ostentacyjnie zgodne pożycie tego trójkąta jest dla nich nie do zniesienia. Inżynier nie może się bowiem zdecydować, czy mieć dwie żony, czy też jedną - ale wobec tego którą, by żadnej nie skrzywdzić? W sprawę zostają zaangażowani proboszcz, sekretarz Komitetu Miejskiego, którzy nota bene żyją ze sobą w przykładnej zgodzie, a nawet prokurator. Ten jednak nie dopatruje się naruszenia prawa, gdyż z jedną żoną inżynier wziął tylko ślub kościelny, a z drugą tylko cywilny. Ale czyż problem, z jakim poradzić sobie musi inż. Wiktus, można rozwiązać za pomocą aktów prawnych? Ta satyra na obyczajowość małego miasteczka, gdzie wszyscy o wszystkich wszystko wiedzą, pełna jest jednak ciepła i optymizmu. Zwraca uwagę jedna z najciekawszych, choć wcale nie głównych postaci filmu - stara panna, archiwistka w Miejskiej Radzie Narodowej, którą Renata Kossobudzka zagrała w interesujący, bardzo refleksyjny sposób. Ta taktowna i mądra kobieta, znająca gorzki smak samotności, jest ciekawym kontrapunktem w stosunku do innych postaci. 13:30 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Występują: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Deląg, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż zniecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 16:25 SKARBY KRÓLA SALOMONA (KING SOLOMON'S MINES) Film przygodowy, 98 min, USA 1950 Reżyseria: Compton Bennett, Andrew Marton Scenariusz: Helen Deutsch Aktorzy: Deborah Kerr, Stewart Granger, Richard Carlson, Hugo Hass, Lowell Gilmore, Kimursi, Siriaque Za kanwę scenariusza filmu posłużyła bestsellerowa przygodowa powieść Henry'ego Ridera Haggarda z 1885 roku "Kopalnie króla Salomona", której bohaterem jest Allan Quatermain. Reżyserzy chętnie sięgali po głośną książkę angielskiego pisarza. W 1937 roku przeniósł "Kopalnie króla Salomona" na duży ekran Robert Stevenson, a w 1950 Compton Bennett. Kolejną ekranową wersję zrealizował w 1985 roku J. Lee Thompson. Film "Skarby króla Salomona" z 1950 roku został uhonorowany dwoma Oscarami za zdjęcia i montaż. Był również nominowany do tej nagrody w kategorii najlepszy film. Doświadczony przewodnik i łowca nagród, Allan Quatermain, zgadza się pomóc Elizabeth Curtis i jej bratu Johnowi Goode, którzy biorą udział w poszukiwaniach jej męża. Zaginął w Afryce podczas ekspedycji mającej na celu odkrycie legendarnej kopalni króla Salomona. Mają kopię mapy, którą posługiwał się mąż Elizabeth. Przyłącza się do nich tajemniczy tubylec, Umbopa. Choć początkowo Allan nie aprobował obecności kobiety w ekipie poszukiwawczej, z czasem zaczyna darzyć ją coraz większą sympatią. W końcu on i Elizabeth zakochują się w sobie. Kiedy poznają Van Bruna, białego człowieka, który żyje wśród plemion, ten opowiada im, że spotkał Curtisa. Allan jednak nie wierzy mu, rozpoznaje w nim bowiem uciekiniera i wroga. Bierze go jako zakładnika, by bezpiecznie opuścić wioskę plemienia. Dochodzi do strzelaniny i poszukiwacze muszą uciekać przed rozwścieczonymi tubylcami. Zanim trafią na trop Curtisa, przeżyją jeszcze mnóstwo mrożących krew w żyłach przygód. 19:10 GŁOŚNE, CIĘŻKIE I MAGICZNE - BRZMIENIE FINLANDII (LOUD, HARD, MAGICAL - THE SOUND OF FINLAND) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Ulrike Neubecker, Wilma Pradetto "Głośne, ciężkie i magiczne - brzmienie Finlandii" (Loud, Hard, Magical - The Sound of Finland) to film, który powstał, żeby uczcić setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Finlandię. Twórcy spotkali się z najbardziej utalentowanymi i oryginalnymi fińskimi artystami (Lauri Porra - prawnuk Jeana Sibeliusa, kwartet Apocaliptyca, zespół Stratovarius, Steve'n'Seagulls, Petri Sirvio, Dalia Stasevska). Wraz z nimi udajemy się w niezwykłą podróż po kraju, podczas której opowiadają o muzyce i przywiązaniu do własnej ojczyzny. 20:20 BILET DO KINA - SELMA (SELMA) Dramat polityczny, 122 min, USA /Wielka Brytania 2014 Reżyseria: Ava DuVernay Scenariusz: Paul Webb Aktorzy: David Oyelowo, Carmen Ejogo, Tim Roth, Jim France, Trinity Simone, Mikeria Howard, Jordan Rice, Ebony Billups Oscar i Złoty Glob za najlepszą piosenkę "Glory", nominacja do Oscara dla najlepszego filmu i 3 nominacje do Złotych Globów. Niezapomniana prawdziwa historia przedstawiająca dramatyczne wydarzenia, jakie rozegrały się w ciągu trzech miesięcy w 1965 roku. W 1964 roku świat obiega wiadomość o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla Martinowi Lutherowi Kingowi, wielkiemu działaczowi na rzecz równouprawnienia i liderowi ruchu praw obywatelskich. Po odebraniu nagrody, King wraca do USA. W marcu 1965 roku następuje punkt kulminacyjny w walce o równe prawa dla wszystkich obywateli Ameryki. Z miasta Selma w Alabamie rusza w kierunku oddalonej o niespełna 90 kilometrów stolicy stanu marsz protestacyjny. W stronę Montgomery zmierza wielotysięczny tłum, na czele z samym Martinem Lutherem Kingiem. Afroamerykanie domagają się takich samych praw, jakie mają biali mieszkańcy kraju. Tymczasem gubernator Alabamy, George Wallace, zwolennik segregacji rasowej, odmawia ochrony maszerujących i nawołuje do tłumienia wszelkich zamieszek, głosząc, że segregacja jest dziś, będzie jutro i będzie zawsze. To właśnie z jego rozkazu służby porządkowe brutalnie rozpędzają marsz. Sytuacja się zmienia, gdy wskutek alarmującej relacji telewizyjnej o tłumieniu pokojowej demonstracji, z całego kraju nadciągają rzesze ludzi o różnym kolorze skóry i wyznaniu. Prezydent USA, Lyndon Johnson, wiedząc, że gubernator Wallace nie da za wygraną, gorączkowo szuka rozwiązania, które pozwoli uniknąć rozlewu krwi. 22:35 THE SMASHING PUMPKINS: OCEANIA LIVE IN NYC (THE SMASHING PUMPKINS: OCEANIA LIVE IN NYC) Koncert, 74 min, Wielka Brytania/USA, 2013 Reżyseria: Curtis Miller Wykonawcy: The Smashing Pumpkins Koncert The Smashing Pumpkins w Nowym Jorku, podczas którego zaprezentowane zostały utwory z płyty "Oceania". Amerykańska grupa jest jedną z najbardziej uznanych w muzycznym świecie. Charakterystyczne brzmienie, dojrzałe kompozycje i ciekawe teksty przyniosły im sukces w postaci ilości sprzedanych albumów oraz nagród Grammy. 02:00 TAŚMY KULTURY - OPTYMISTYCZNIE BARDZO Artystyczne/estradowe (widowisko), 13 min, Polska, 2018 Kiedy wszystko idzie źle, należy zachować optymizm. Kiedy idzie bardzo źle, potrzeba jeszcze więcej optymizmu. Czyli nawet jak jest najgorzej, to nie znaczy, że nie może być optymistycznie. Nawet bardzo. 02:15 TAŚMY KULTURY - ZABAWA GOŚCI Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Samemu to nie zabawa. Do zabawy potrzebni są goście, a przynajmniej jeden gość. A co jeżeli gość brzydko się bawi? Przestaje być gościem, a staje się intruzem. 02:35 MISTRZOWSKIE KINO - HAMLET (HAMLET) Dramat kostiumowy, 129 min, USA 1990 Reż. Franco Zeffirelli Scenariusz na podstawie sztuki Williama Szekspira: Christophe De Vore, Franco Zeffirelli Zdjęcia: David Watkin Muzyka: Ennio Morricone Wyk. Mel Gibson, Glenn Close, Alan Bates, Paul Scofield, Ian Holm, Helena Bonham - Carter, Stephen Dillane, Nathaniel Parker, Sean Murray i inni Franco Zeffirelli niejeden już raz podejmował się trudnego zadania przenoszenia na ekran dzieł Szekspira. Zaczął w 1966 r. od Poskromienia złośnicy"z gwiazdorską parą Taylor - Burton w rolach głównych. Później był "Romeo i Julia" z młodziutkimi wykonawcami, nieomal rówieśnikami Szekspirowskich kochanków. Już wtedy Zeffirelli myślał również o sfilmowaniu "Hamleta" i zaczął nawet, wespół z Christophem De Vore, pisać scenariusz. Sam w przeszłości grał duńskiego księcia w studenckim przedstawieniu, a w 1964 r. wyreżyserował teatralne przedstawienie "Hamleta". Ale dopiero pod koniec lat 80. projekt jego ekranizacji zaczął nabierać realnych kształtów. Zeffirelli dość swobodnie potraktował literacki pierwowzór. Zrezygnował z kilku wątków, pominął problemy walki o władzę, tyranii i gier politycznych i skoncentrował się na postaci Hamleta. Łącząc sceny, przesuwając akcenty znaczeniowe, stworzył wartką, bliską współczesnemu kinu akcji, choć jednocześnie utrzymaną w surowej, późnośredniowiecznej konwencji opowieść o losach duńskiego księcia szukającego zemsty na stryju Klaudiuszu, który zabił jego ojca, bezprawnie objął tron i pojął za żonę uwikłaną w zbrodniczy spisek wdowę po swym bracie. Głębokie przeświadczenie, że w kinie należy przybliżać wielką klasykę młodemu odbiorcy, nakazywało też reżyserowi szukać do głównej roli aktora, z którym taka publiczność mogłaby się utożsamiać. Wybór padł na 34 - letniego wówczas Mela Gibsona, Amerykanina wychowanego w Australii i znanego głównie z kina akcji: "Mad Maxa" czy "Zabójczej broni". Ale jego kandydatura wywołała opory producentów, którzy nie wierzyli w powodzenie tak karkołomnego pomysłu bsadowego i żadna wytwórnia nie chciała wyłożyć ponad 15 mln dolarów potrzebnych na realizację. Ostatecznie Gibson - Hamlet i, odtwarzająca postać jego matki, królowej Gertrudy, Glenn Close zgodzili się zagrać za symboliczne stawki. Na ekranie partnerowały im znakomitości kina angielskiego: Alan Bates (król Klaudiusz), Ian Holm (Poloniusz), Paul Scofield (duch ojca Hamleta) i Helena Bonham - Carter (Ofelia). Na potrzeby roli Gibson rozjaśnił włosy i zapuścił brodę. Starannie wypracowywał ostateczną koncepcję roli. "Był to bolesny proces, długo szukałem właściwego sposobu. W końcu postanowiłem zagrać Hamleta jako dynamicznego melancholika. Ale nie melancholika w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, kogoś, kto snuje się przygnębiony i nic nie robi, ale melancholika z epoki elżbietańskiej - kogoś o zmiennych nastrojach". Krytyka bardzo wysoko oceniła kreację Mela Gibsona, który stworzył portret człowieka desperacko próbującego się określić, znaleźć swoje miejsce w życiu. Uwikłany w przedziwny, zabarwiony kazirodztwem związek uczuciowy z matką, niszczy Ofelię, która go kocha i którą sam darzy uczuciem, niejako mszcząc się na niej w ten sposób za cały ród niewieści, znienawidzony wskutek zdrady królowej Gertrudy. Pełen wahań i wątpliwości, głęboko rozdarty, nie potrafi odnaleźć się w świecie, który nie pasuje do jego moralnych standardów. "Hamlet" Zeffirellego to barwne widowisko wysmakowane w każdym szczególe scenograficznym, pełne przestrzeni i rozmachu. Zdjęcia plenerowe kręcono w Anglii i Danii, a królewską siedzibę Elsynor "zagrały" trzy zamki: w Dover oraz w Blackness i Dunnottar. Urodę filmu doceniła Amerykańska Akademia Filmowa, przyznając mu nominacje do Oscara za scenografię i kostiumy. We Włoszech dzieło Zeffirellego uhonorowano prestiżową nagrodą Davida dla najlepszego filmu zagranicznego 1991 r. 05:00 IKONY MUZYKI - JOHN LENNON (DISCOVERING MUSIC - JOHN LENNON) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Lyndy Saville "Discovering Music" to cykl dokumentalny poświęcony różnym artystom muzyki rockowej i popularnej. Bohaterem tego odcinka jest John Lennon, brytyjski muzyk, jeden z Beatlesów. John Lennon to jedna z najważniejszych postaci w świecie muzyki. Jego twórczość, zarówno w zespole The Beatles, jak i solowa, są ponadczasowe. Mimo tragicznej śmierci w 1980 roku, pamięć o Lennonie i jego pracach nie słabnie.