TVP Historia Piątek, 01.03.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1933 - otwarcie magistrali kolejowej łączącej Górny Śląsk z Gdynią; 1936 - pierwsza audycja dla zagranicy Polskiego Radia; 1945 - MBP przeniesiono z Lublina do Warszawy, a Aleje Ujazdowskie przemianowano na al. Stalina; 1963 - pierwszy przeszczep wątroby; 07:45 KORONA KRÓLÓW - ODC 163 Telenowela historyczna, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Ewa Bulanda, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Mkartyna Dudek, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Gabriela Chojecka, Monika Radziwon, Adam Bobik, Dominik Łoś, Andrzej Deskur, Robert Gonera, Bartłomiej Cabaj, Paweł Szczęsny Konflikt pomiędzy Kościołem a królestwem przybiera na sile. Na Wawelu pojawia się legat papieski, co okazuje się ogromnym wydarzeniem także dla poddanych. Kazimierz obiecuje posłowi, że gdy zabezpieczy zachodnie granice, będzie krzewił wiarę chrześcijańską na Litwie. Audre nie może poradzić sobie ze złośliwością dwórek: Ody i Jutty. Gabija chcąc pomóc znajduje jej nową pracę, z dala od królewskiej kuchni. Regina zaczyna jątrzyć pomiędzy Wójtem a jego ukochaną. 08:10 KORONA KRÓLÓW - ODC 164 Telenowela historyczna, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Marcin Marciniak, Marta Hryniak Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Krzysztof Pakulski, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Krzysztof Wrona, Karol Biskup, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Dominik Łoś, Wojciech Czerwiński Odc. 164 Regina ogłasza wszystkim, że z okazji przyjazdu legata, bramy zostaną otwarte i wszyscy będą mogli wziąć udział w uroczystej mszy. Problemem okazuje się - kto jakie miejsce zajmie w kościele, przez co dochodzi do sprzeczki pomiędzy Gabiją a Reginą. Legat papieski oznajmia królowi, że papież poprze panowanie Luksemburczyków na Śląsku. Kazimierz jest zszokowany i czuje, że za tą decyzją stoi Grot. Rozemocjonowany rozwojem wydarzeń Grot nagle upada na ziemię. 08:45 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - POD KLOSZEM CENZURY Magazyn, 27 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W epoce mediów społecznościowych nie pamiętamy, że w Polsce przez pół wieku każde rozpowszechnianie informacji podlegało kontroli cenzury. Instytucja ta działała niemal niepostrzeżenie, ale znamy ingerencje cenzorskie, które prowadziły do zamieszek. A ile wysiłku wymagało zrozumienie zagłuszanych stacji zagranicznych...? Drugi odcinek cyklu "Archiwum zimnej wojny" nosi tytuł "Pod kloszem cenzury". W studiu Mirosław Chojecki, twórca Niezależnej Oficyny Wydawniczej i emigracyjnego Wideo - Kontaktu, prof. Zbigniew Romek, wypowiada się także były cenzor Tomasz Strzyżewski. 09:20 HISTORIA POLSKI - BYŁO SOBIE MIASTECZKO Film dokumentalny, 50 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Arciuch, Maciej Wojciechowski Zdjęcia: Paweł Pełech Muzyka: Krzesimir Dębski Historia Kisielina, miasteczka na Wołyniu, w którym do czasów II wojny światowej żyło w zgodzie kilka narodowości: Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Niemcy, Czesi. Miasteczko było zamożne, dobrze prosperowało, stanowiło też silny ośrodek ariański na tych ziemiach. Znajdowała się tam drukarnia i biblioteka, działała tłocznia oleju, gorzelnia, cegielnia, mleczarnia. Dziś po dawnej świetności zostało niewiele, choć ziemie tam urodzajne. Przedwojennej mieszanki narodów też już nie ma; mieszkają tam sami Ukraińcy. Za to pośród zieleni wciąż stoją ruiny kościoła, który był miejscem i niemym świadkiem tragedii, jaka rozegrała się w Kisielinie 11 lipca 1943 r. Tego dnia nacjonaliści ukraińscy właśnie w murach świątyni brutalnie wymordowali część polskich mieszkańców Kisielina. Reszta ratowała się, uchodząc na zawsze z rodzinnej ziemi. Narratorami filmu jest rodzina Dębskich: Krzesimir Dębski, jego matka Aniela, brat Wisław, syn Radzimir, bratanica Ulesława Lubek. Występują także Ukraińcy - obecni mieszkańcy Kisielina, z których większość pamięta tamte dramatyczne wydarzenia. Tytuł filmu to również tytuł monografii o Kisielinie i jego mieszkańcach napisanej przez nieżyjącego już ojca Krzesimira, Włodzimierza Sławosza Dębskiego. Oprawę muzyczną filmu stanowi muzyka Krzesimira Dębskiego zainspirowana wspomnieniami kresowymi, a zwłaszcza fragmenty Oratorium Kres Kresów, skomponowanego dla uczczenia pamięci ofiar mordów na Wołyniu. Prawykonanie utworu odbyło się 17 września 2008 r. w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Film jest nie tylko opowieścią o Polakach z Kisielina. To także refleksja nad zagładą polskich Kresów, ich bogatej kultury i tradycji, nad trudnym dziedzictwem tej zagłady. 11:10 Z BIEGIEM NILU - ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Fotograf i pisarz, Levison Wood, marzył o wyprawie wzdłuż Nilu, odkąd był małym chłopcem, podjął więc wyzwanie wędrówki biegiem drugiej najdłuższej rzeki świata. Wyruszył z Rwandy, dawną trasą oficerów armii brytyjskiej przez pustynie, dżungle, sawanny, góry i strefy wojny. Po drodze, żyjąc wśród napotkanych społeczności, poznaje ich życie i zwyczaje. W Rwandzie Levison i jego przewodnik Boston udają się do źródła Nilu. Stamtąd przedzierają się przez gęstą dżunglę i moczary do Tanzanii, gdzie świętują Boże Narodzenie, ozdabiając pobliskie drzewa skarpetkami i kapeluszami. W Ugandzie podróżników niezwykle gorąco wita podekscytowany tłum mieszkańców miast Kasensero i Kampala. W południowym Sudanie Levison zostaje wraz z plemieniem Mundari i ich bydłem na wyspie, gdzie bierze udział w walce zapaśniczej. W ochronie przed komarami musi posmarować włosy krowim moczem i pokryć swoje ciało odchodami krów. W Sudanie Levison spełnia dziecięce marzenia i obozuje w cieniu piramid Meroe. W ostatnim na trasie podróży kraju, Egipcie, Levison zostaje pierwszym człowiekiem, któremu pozwolono wędrować wokół jeziora Nasera. Wreszcie, po zadziwiającej podróży obejmującej ponad 5000 km, 6 krajów, około 7 milionów kroków w ciągu 9 miesięcy, Levison Wood dociera do Morza Śródziemnego. 12:10 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 5/15 - PUSTE KRZESŁO, CZYLI NIE WIERZĘ W ŚWIĘTEGO MIKOŁAJA Serial komediowy, 54 min, Polska, 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Anna Seniuk, Alina Janowska, Wojciech Malajkat, Wojciech Mann, Irena Kwiatkowska, Joanna Kurowska, Janusz Gajos, Leonard Pietraszak Wigilię Madzia i Stefan spędzają sami z wnukiem Borysem. Stefan postanawia przebrać się za św. Mikołaja i w tym celu wychodzi na klatkę schodową. W tym czasie piętro niżej wybucha awantura. Złodziej przebrany za św. Mikołaja usiłuje okraść panią Boniakową. Sąsiedzi ruszają w pogoń za św. Mikołajem i łapią przebranego Stefana. W rezultacie inżynier Karwowski spędza wigilię w celi. Tymczasem Madzia bierze złodzieja za Stefana i wpuszcza go do mieszkania. Ten wiąże ją i okrada, opowiadając przy tym historię swojego życia. Kiedy wychodzi, Madzia postanawia szukać męża. Razem z Karolem odnajdują go w areszcie. Żeby zwolnić Stefana, potrzebne jest poręczenie osoby ogólnie znanej. Stefan zauważa na telewizyjnym ekranie Maliniaka udzielającego wywiadu i postanawia prosić go o pomoc. 13:20 ZŁOTO JUKONU - ODC. 3/3 (ODC. 3/3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Ben Crichton Scenariusz: Ben Crichton Wykonawcy: Piotr Banasz, Dan Snow (prowadzący) W tej epickiej przygodzie zespół odkrywców próbuje zdobyć złoto na zamarzniętej północy Kanady. Idąc tą samą drogą, co pierwotni poszukiwacze złota, wyruszają w niebezpieczną i ekscytującą podróż. Muszą pokonać zdradziecką przełęcz, poruszać się po rozległych, lodowych jeziorach i walczyć z potężną rzeką Jukon w drewnianej łodzi. 14:20 MUSTANG. HIMALAJSKA PODRÓŻ (MUSTANG, THE HORSES KINGDOM. A SPECTACULAR AND ANCESTRAL MIGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Sophie Dia Pegrum Region Mustang obejmuje około 80 km na północnym wschodzie Nepalu. Każdego roku otoczeni górami mieszkańcy tego królestwa, aby uciec przed zimą, pędzą konie na dalekie południe. Obserwujemy tych ludzi w trakcie tradycyjnej migracji, przekraczających odległe i piękne doliny, odkrywających stare wsie, a nad wszystkim górują majestatyczne szczyty Himalajów. 16:35 HISTORIA POLSKI - WIN WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ. OSTATNIA NADZIEJA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Górski Scenariusz: Sławomir Górski Zdjęcia: Tomasz Lewandowski, Bogusław Szetela, Piotr Niemcewicz, Krzysztof Modrak, Grzegorz Auguścik, Sylwester Stępień, Marek Dakowski Muzyka: Konstancja Kochaniec W październiku 1944 roku wkracza do Polski 2, 5 mln czerwonoarmistów, 10 tys. NKWD - zistów. Towarzyszy im ponad 160 tys. funkcjonariuszy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego formacji Ludowego Wojska Polskiego. W listopadzie 1945 roku w 131 więzieniach osadzono 62 tys. Polaków. Wojskowe Sądy Rejonowe komunistycznej Polski wydają ponad 80 tys. wyroków, skazują na śmierć od 30 do 60 tys. patriotów, których grzebią w bezimiennych grobach i masowych mogiłach. Zachód odwraca oczy od tragedii Polski. Garstka byłych dowódców Armii Krajowej tworzy organizację Wolność i Niezawisłość, m.in. po to, by ratować dziesiątki tysięcy pozostających w lasach żołnierzy. Rozpoczyna się walka z czasem i z bezwzględnym wrogiem. Ponad 100 więzień zostaje rozbitych, agenci WiN - u przenikają struktury UB i NKWD, przekazują do ONZ raport o sytuacji w Polsce. Jednak pętla się zaciska. Czy nadejdzie pomoc z Zachodu? Do walki brakuje sprzętu, ludzi, pieniędzy, wszystkiego. Pozostaje już tylko nadzieja. 17:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - 49 HEKTARÓW LASU Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 49 hektarów lasu Historycy opisujący losy ziem polskich zajętych w 1939 r. przez Niemców coraz częściej używają słowa okupacja w liczbie mnogiej. I mają rację. Trochę bowiem w potocznym myśleniu o tamtych czasach przyzwyczailiśmy się do używania obrazów rodem z Generalnej Guberni. A jednak to, co spotkało naszych rodaków na ziemiach włączonych do Rzeszy, wymaga odrębnego potraktowania. Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone woj. pomorskie, śląskie, poznańskie jako Kraj Warty, łódzkie z Łodzią, Suwalszczyzna, północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw kieleckiego i krakowskiego. To niemal 100 tys. kilometrów kwadratowych zamieszkałych przez 10 milionów Polaków. Dekret Himmlera definiował ich jako podopiecznych Rzeszy Niemieckiej o ograniczonych prawach tubylców. A opieka Rzeszy sprowadzała się do prostych wytycznych: obezwładnić, wypędzić, a opornych zabić. Dziś nasza opowieść zaczyna się zaledwie 30 km na północ od Warszawy. Próbujemy odpowiedzieć na pytanie, gdzie spoczywają mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego, zamordowani zimą 1940 r. Bitwa pod Sieburczynem 1863 Następnie zanurzymy się w cudowny świat rozlewisk nad Narwią i Biebrzą. Zaczynamy, rozpisaną na wiele tygodni, operację szukania śladów pozostawionych tutaj przez jednego z najwybitniejszych dowódców powstania styczniowego Józefa Konstantego Ramotowskiego pułkownika Wawra. 18:35 PRZEPROWADZKI - ODC. 4/10 - KANAPA DOKTORA REUTTA Serial historyczno-obyczajowy, 52 min, Polska, 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Piotr Śliskowski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Krzysztof Kolberger, Leon Charewicz, Łukasz Nowicki, Wiktor Zborowski, Maja Ostaszewska, Olaf Lubaszenko, Kinga Preis, Maria Pakulnis Rok 1914. Wybucha I wojna światowa. Wzrastają nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. W Warszawie mobilizacja idzie pełną parą. Mietek Szczygieł - wciąż zakochany w Róży, choć ożeniony z pracownicą firmy, Celiną - wstępuje do rosyjskiej armii i rusza na front. Tymczasem władze carskie zmuszają warszawiaków pochodzenia niemieckiego do opuszczenia miasta. Do firmy Cześka Szczygła zgłasza się Zygfryd Reutt, student medycyny, a zarazem syn znanego ordynatora Szpitala Ewangelickiego. Młodzian zamawia przeprowadzkę rodzinnego majątku do Niemiec. Zamówienie wiąże się z wielkim ryzykiem, gdyż jest równoznaczne z przekroczeniem linii frontu. Róża, która po długim oczekiwaniu niedawno zaszła w ciążę, chce odrzucić ofertę. Jednak, ku jej rozpaczy, Czesiek postanawia przeprowadzić Reuttów. Na granicy Królestwa stary ordynator dostaje ataku serca. Trzeba zrobić przystanek w pobliskiej szopie. Tymczasem ostrzał wokoło wzmaga się, a umierający Reutt nakazuje synowi wracać i walczyć o wolność Polski, gdyż to ona jest jego prawdziwą ojczyzną. 19:45 MÓJ PRZYJACIEL LALUŚ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dariusz Walusiak Scenariusz: Dariusz Walusiak Zdjęcia: Michał Bożek Film opowiada historię sierżanta Józefa Franczaka Lalusia, ostatniego Wyklętego, zastrzelonego 21 października 1963 roku podczas obławy w Majdanie Kozic Górnych. Ten przedwojenny podoficer żandarmerii wojskowej, żołnierz AK, podkomendny Uskoka, kilkakrotnie ranny, po śmierci swojego dowódcy i kolegów z oddziału pozostał sam. 18 lat ścigany jak zwierzę, do końca pozostał niezłomny. Laluś marzył o normalnym życiu, o rodzinie. Wiedział, że tego nie może mieć. Podczas ostatniego spotkania z przyjacielem, Wacławem Szaconiem Czarnym, powiedział: pragnę, by po śmierci chociaż moje kości spoczęły w grobie rodzinnym. Dokument oparty jest na wspomnieniach przyjaciela Józefa Franczaka Lalusia Wacława Szaconia Czarnego oraz dzieci Żołnierzy Wyklętych (m.in. Magdy Zarzyckiej i Marka Franczaka syna bohatera filmu). W filmie wykorzystano fragmenty "Pamiętnika Zdzisława Brońskiego"Uskoka", pieśń Andrzeja Kołakowskiego"Niewolnictwo"do słów Zdzisława Brońśkiego "Uskoka". 22:35 SZEROKIE TORY. KATYŃ Reportaż, 25 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow Kolejny odcinek z nowego cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu wraca do wciąż budzącej emocje kontrowersyjnej sprawy Katynia. Technologia zbrodni opracowana była w najmniejszych szczegółach. Strzał zawsze w tył głowy i zawsze z bliska, żeby nie marnować kul. Kaci, którzy wykonywali egzekucję, żalili się, że byli tak przesiąknięci zapachem krwi, że nawet psy od nich uciekały. O tych i o innych szczegółach mordu opowie wicedyrektor Muzeum Katyńskiego, które dokumentuje wspomnienia osób mieszkających w okolicach lasu katyńskiego. W programie znajdą się pełne emocji i barwne wspomnienia o szczegółach i okolicznościach zbrodni, a także o tym, w jaki sposób i dlaczego skrywano prawdę. 23:15 WYJĘCI SPOD PRAWA - ODC. 3/4. BEN HALL (ODC. 3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Davie Scenariusz: Daniela Ortega, Margaret Parker Seria filmów dokumentalnych przedstawiających zbrodnie, które zapisały się w historii kolonialnej Australii. To opowieści zarówno o tych, którzy złamali prawo, jak i o tych, którzy go bronili. Od narodzin legendy Neda Kelly'ego do brutalnej śmierci Bena Halla. Wydarzenia te spowite są tajemnicą oraz zostały zniekształcone przez ludowe przekazy. Mike Munro, popularny australijski prezenter telewizyjny, wraz z zespołem ekspertów, postarają się oddzielić fakty od fikcji. W tym celu wykorzystają zdobycze współczesnej nauki, badania archeologiczne oraz najnowsze metody medycyny sądowej. Dzięki temu odkryją nowe dowody i często głęboko ukrytą, ale i niewygodną, prawdę. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości, czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAMTEN NAJDŁUŻSZY DZIEŃ CZ. 1 Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony przygotowaniom aliantów do lądowania w Normandii, przedstawiający aspekt militarny oraz polityczne tło operacji. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - 49 HEKTARÓW LASU Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 49 hektarów lasu Historycy opisujący losy ziem polskich zajętych w 1939 r. przez Niemców coraz częściej używają słowa okupacja w liczbie mnogiej. I mają rację. Trochę bowiem w potocznym myśleniu o tamtych czasach przyzwyczailiśmy się do używania obrazów rodem z Generalnej Guberni. A jednak to, co spotkało naszych rodaków na ziemiach włączonych do Rzeszy, wymaga odrębnego potraktowania. Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone woj. pomorskie, śląskie, poznańskie jako Kraj Warty, łódzkie z Łodzią, Suwalszczyzna, północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw kieleckiego i krakowskiego. To niemal 100 tys. kilometrów kwadratowych zamieszkałych przez 10 milionów Polaków. Dekret Himmlera definiował ich jako podopiecznych Rzeszy Niemieckiej o ograniczonych prawach tubylców. A opieka Rzeszy sprowadzała się do prostych wytycznych: obezwładnić, wypędzić, a opornych zabić. Dziś nasza opowieść zaczyna się zaledwie 30 km na północ od Warszawy. Próbujemy odpowiedzieć na pytanie, gdzie spoczywają mieszkańcy Nowego Dworu Mazowieckiego, zamordowani zimą 1940 r. Bitwa pod Sieburczynem 1863 Następnie zanurzymy się w cudowny świat rozlewisk nad Narwią i Biebrzą. Zaczynamy, rozpisaną na wiele tygodni, operację szukania śladów pozostawionych tutaj przez jednego z najwybitniejszych dowódców powstania styczniowego Józefa Konstantego Ramotowskiego pułkownika Wawra.