TVP Historia Sobota, 02.03.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - ostatnia symfonia Sibeliusa; 1945 - zdezerterował batalion Ludowego Wojska Polskiego; 1958 - pierwsze przejście poprzez Antarktydę; 1973 - śmierć Aliny Szapocznikow; 07:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAZACHSTAN. SERCE AZJI ŚRODKOWEJ. (FLAVORS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Kazachstanu. Stepy i góry Kazachstanu tworzą ciekawy i zróżnicowany krajobraz. Jego bogata i długa historia sięga czasów wielkiego Jedwabnego Szlaku. Kraj między Ałtajem a brzegami Wołgi tworzą liczne i różnorodne narodowości. Mieszkańcy tego ogromnego kraju chętnie podejmują podróżnych, odrywając przed nimi jego sekrety. 08:05 KOŁO SIĘ KRĘCI - WOJOWNIK Reportaż, 11 min, Polska, 2018 Autor: Dorota Kosierkiewicz W 1928 roku na przedmieściach Sandomierza, mniej więcej trzy kilometry od podnóża zamku królewskiego, zostało dokonane niezwykłe odkrycie. Z ziemi wykopano szczątki ludzkie. Człowiek, którego tam pochowano, mógł zostać złożony do grobu w pierwszej połowie II w. n.e. Nazwano go wojownikiem. 08:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 27 ŁAŃCUT Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Łańcut, gdzie znajduje się najbogatsze muzeum rezydencjonalne w Polsce. Można w nim zobaczyć, jak żyli członkowie dwóch potężnych rodów Rzeczypospolitej: Lubomirscy i Potoccy. Świetnie zachowany zamek pokazuje ich salony, sypialnie, łazienki, a także miejsca, w których oddawali się rozrywkom, takim jak na przykład dworski teatr. Wyjątkowe bogactwo zbiorów sprawia, że Muzeum Zamek w Łańcucie pozwala każdemu poczuć niepowtarzalny klimat minionych czasów. Warto tu przyjechać również ze względu na bogatą spuściznę, która przypomina o wielokulturowości tego regionu. Wyjątkowym miejscem jest muzeum w Markowej, które upamiętnia rodzinę Ulmów oraz innych Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej. 08:45 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 1/7 CIEŃ STAROŚCICA Serial historyczno - przygodowy, 57 min, 7 odc. , Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski Występują: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki, Tadeusz Bartosik, Zofia Czerwińska, Wiesław Gołas, Grażyna Fryman - Kruk, Jan Nowicki, Bruno O'ya, Mieczysław Voit, Janusz Zakrzeński, Janusz Paluszkiewicz i inni "Zaklęty dwór" skupia jak w soczewce główne cechy powieści romantycznej. Przy jego realizacji Antoni Krauze objawił zręczność w operowaniu efektem sensacji, tajemniczości i romantyczną symboliką wielu obrazów, a zarazem pokazał świetne wyczucie w prowadzeniu scen satyryczno - komicznych"- komplementowała twórcę filmu krytyka. Równocześnie powodzenie serialu skłoniło recenzentów do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, kim był autor"tej powieści z dreszczykiem", według której nakręcono film. Istotnie, Walery Łoziński (1837 - 61) jest dziś pisarzem zapomnianym. Zginął młodo w pojedynku, nie dotarłszy do armii Garibaldiego, do której zamierzał się zaciągnąć (był gorącym patriotą, już w młodości"zarażonym"demokratycznymi ideami epoki - z gimnazjum w Samborze został relegowany za"wrogie nastawienie do rządu" austriackiego). Zdążył napisać pięć powieści, sporo wierszy, utwór sceniczny, dziesiątki artykułów i drobiazgów literackich do wszystkich gazet lwowskich. W powieściach"Szlachcic chodaczkowy","Szaraczek i karmazyn"przeciwstawiał kosmopolityzm i egoizm"karmazynów"szczeremu patriotyzmowi drobnej szlachty. Do jego najdojrzalszych utworów należą"Czarny Matwij"oraz dwie powieści o spiskach galicyjskich przed rokiem 1848 -"Zaklęty dwór"i jego kontynuacja "Dwie noce", gdzie wprowadził postać emisariusza Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, który działa na terenie zaboru austriackiego przed wybuchem Wiosny Ludów. "Zaklęty dwór", jedna z najciekawszych powieści politycznych epoki, jednocześnie jest dowodem na to, jak zręcznie umiał Łoziński budować sensacyjną, awanturniczą intrygę i nastrój niesamowitości i grozy. Trzej główni bohaterowie serialu to tajemniczy maziarz oraz Juliusz Żwirski, spadkobierca znanego z dziwactw starościca Mikołaja, i jego szkolny kolega Damazy Czorgut (obu młodzieńców autor obdarzył pewnymi przymiotami i elementami własnej biografii). Damazy przyjeżdża właśnie do Żwirowa, rodowej siedziby przodków Juliusza. Intryguje go stary, opuszczony dwór starościca Mikołaja strzeżony przez Kostię Bulija, a wśród miejscowej ludności budzący zabobonną trwogę. Miejscowy sędzia opowiada Czorgutowi historię starościca i ujawnia treść jego testamentu. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - TRADYCYJNY KURCZAK NA NOWO Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa ruszy do niewielkiej miejscowości pod Maciejowicami nad Wisłą. To jego rodzinne miasteczko, gdzie często spędzał wakacje w dzieciństwie. Jedną z potraw, którą dobrze pamięta, był niedzielny rosół z kury. Te wspomnienia to pretekst, aby zająć się specjalnym produktem. To kurczak wolniej hodowany, karmiony polskimi zbożami oraz kukurydzą, o specyficznej barwie i aromacie mięsa. Karol, na prośbę widzów, postanowił wziąć ten rodzaj drobiu na swój kulinarny warsztat i sprawdzić czym różni się od zwykłego kurczaka. Jak to mięso sprawdzi się w jego potrawach przygotowanych wedle złamanych przepisów? Karol przygotuje trzy dania z kurczaka: 1/ Smażony kurczak z ryżem i warzywami; 2/ 3 rosoły na trzech różnych mięsach z kurczaka (przeprowadzi test na swojej ekipie); 3/ Zupa na kurczaku z warzywami w orientalnym stylu. 10:30 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 3. JESIEŃ (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Stephen De Vere Muzyka: Edmund Butt Yellowstone - cudowna wulkaniczna kraina, to blisko dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych naturalnego środowiska w samym sercu Ameryki Północnej. W czasie letnich upałów życie w niezwykłym parku toczyło się na pełnych obrotach. Przez kilka miesięcy Yellowstone rozkwitało. Teraz to miejsce się zmienia. Za kilka tygodni znów zapanuje tu zimowy krajobraz. Zwierzęta przygotowują się do nadejścia chyba największych zmian w ciągu całego roku. W całym parku samce wapiti zgłaszają gotowość do walki o dominację. To charakterystyczne odgłosy jesieni w Yellowstone. Jelenie wapiti muszą jednak przewędrować na niżej położone tereny, zanim śnieg zacznie padać na dobre. Niektóre zejdą w pobliskie doliny, inne wyruszą dalej, nawet poza granice Yellowstone. We wrześniu słońce wędruje coraz niżej na horyzoncie. Osiki, topole i klony zaczynają przygotowywać się do zimy. Drzewa rozkładają zielony barwnik z liści, by odzyskać wszystkie substancje odżywcze i odprowadzić je do pnia i korzeni. W efekcie tego procesu liście zmieniają kolor. Powstają charakterystyczne barwy jesieni. 11:30 ZIEMIA, PLANETA ROŚLIN - ŻYCIODAJNE ŚWIATŁO - ODC. 1/3 (HOW TO GROW A PLANET - EP. 1/3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Nick Shoolingin-Jordan Mamutowce olbrzymie to największe żywe organizmy na Ziemi. Niektóre mają ponad trzy tysiące lat. Każdy wyrósł z maleńkiego nasionka. Lecz nawet one wydają się mało ważne w porównaniu z tym, co zdziałały rośliny na przestrzeni dziejów naszej planety. Ziemia u zarania swoich dziejów wyglądała jak obcy świat. Było bardzo mało tlenu. Atmosfera składała się głównie z toksycznych wyziewów wulkanicznych. Nie było śladu życia. To jednak miało się wkrótce zmienić. Między trzy a dwa i pół miliarda lat temu nastąpił najważniejszy punkt zwrotny w historii życia na Ziemi. Zaczęła powstawać pierwsza na Ziemi sprzyjająca życiu atmosfera. A stało się to dzięki sinicom - najwcześniejszym przodkom roślin. Organizmy roślinne mają niezwykłą zdolność ujarzmiania energii z kosmosu, by wytworzyć pokarm. Nazywa się to fotosyntezą i jest najważniejszym naturalnym procesem na Ziemi. Głównym celem fotosyntezy roślin jest wytworzenie cukrów. Cukry są konieczne do życia i wzrostu roślin. Są również źródłem pokarmu dla wszystkich zwierząt. Dzięki fotosyntezie rośliny zmieniły martwą planetę w żyjący świat. Ta zdolność tworzenia życia ze światła pozwoliła roślinom zdominować planetę. Rośliny wykorzystały światło gwiazd, by dać światu energię. Stworzyły życiodajną atmosferę. Wyrzeźbiły powierzchnię Ziemi i pokierowały ewolucją wszystkich zwierząt, łącznie z naszymi przodkami. Można powiedzieć, że rośliny stały się motorem historii ludzkości i doprowadziły do narodzin cywilizacji. Pierwszy odcinek serii poświęcony jest roli roślin w tworzeniu naszej planety, jaką dzisiaj znamy. Od najwcześniejszych przodków roślin, jakimi są sinice - samożywne organizmy, które pierwsze zaczęły uwalniać tlen do atmosfery, po wpływ roślin na ewolucję zwierząt. Ponadto wiele ciekawostek ze świata roślin, na przykład fakt, że rośliny porozumiewają się między sobą. Atutem serii są przepiękne zdjęcia. 12:30 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 6. WYSOKIE LOTY (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, nasi filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, chyba nigdy wcześniej nie obserwowanych. Spojrzeli świeżym okiem na spektakle natury zaliczane do najpiękniejszych w świecie. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. To dzieki niej mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. Wiosna w środkowej Francji. Wkrótce będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do naszego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. 13:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA WŁAŚCICIELA SZKOŁY TAŃCA W DONIECKU Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Tym razem reportaż z Ukrainy - jeden dzień z życia tancerza, instruktora, międzynarodowego sędziego tańca towarzyskiego. Bohater jest właścicielem prywatnej szkoły tańca, która cieszy się coraz większą popularnością wśród młodzieży średniej klasy, jako że jest to elitarne hobby na Ukrainie. 14:10 Z ANDRUSEM PO GALICJI - LIMANOWA Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Paulukiewicz Program o mieszkających w Limanowej niezwykłych ludziach, m.in. o jedynym takim szewcu w świecie, o aktorze kabaretowym, który tworzy artystyczne meble, a także o producencie namiotów dla koczowników. Na koniec piosenka, tym razem o nostalgicznym smaku limanowskiej specjalności kulinarnej. 15:45 SPÓR O HISTORIĘ - BITWY O WAŁ POMORSKI I KOŁOBRZEG Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2015 Scenariusz: Elżbieta Szumiec-Zielińska Wykonawcy: Juliusz Tym, Tadeuz Panecki, Czesław Grzelak, Marek Zając (prowadzący) W nocy z 27 na 28 stycznia 1945 r. dowódca 1. Armii Wojska Polskiego, generał dywizji Stanisław Popławski otrzymał od dowódcy 1. Frontu Białoruskiego, marszałka Gieorgija Żukowa rozkaz rozpoczęcia natarcia i dojścia do 6 lutego do Odry. W ciągu dziewięciu dni armia miała przejść ponad 250 kilometrów. Napotkane rubieże obronne miały być pokonywane z marszu. Popławski mówił po latach, że dyrektywa nie określała jednak położenia nieprzyjaciela. Nie dokonano oceny sił niemieckich - dodawał. Wydaje się to dziwne, zważywszy na fakt, że umocnienia Pommernstellung, czyli Wału Pomorskiego powstały już w latach trzydziestych, w pobliżu ówczesnej granicy z Polską, a umocnione zostały pod koniec wojny. Nietrudno było przewidzieć, że Niemcy będą się tu zaciekle bronić. Polska piechota wzięła na siebie ciężar planowanej bitwy. Jak się już wkótce okazało, jednej z najkrwawszych batalii stoczonych przez Wojsko Polskie podczas II wojny światowej. Popławski uformował armię w dwie kolumny marszowe. Ruszyli na zachód. Dochodząca do minus dwudziestu stopni Celsjusza temperatura opóźniała marsz. Niemcy chcieli za wszelką cenę utrzymać Pommernstellung do 15 lutego. Po ciężkich walkach, 9 lutego główna pozycja Wału Pomorskiego została przełamana. Wkrótce Niemcy mieli stracić także bazę morską w Kołobrzegu. 16:30 Z BIEGIEM NILU - ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Fotograf i pisarz, Levison Wood, marzył o wyprawie wzdłuż Nilu, odkąd był małym chłopcem, podjął więc wyzwanie wędrówki biegiem drugiej najdłuższej rzeki świata. Wyruszył z Rwandy, dawną trasą oficerów armii brytyjskiej przez pustynie, dżungle, sawanny, góry i strefy wojny. Po drodze, żyjąc wśród napotkanych społeczności, poznaje ich życie i zwyczaje. W Rwandzie Levison i jego przewodnik Boston udają się do źródła Nilu. Stamtąd przedzierają się przez gęstą dżunglę i moczary do Tanzanii, gdzie świętują Boże Narodzenie, ozdabiając pobliskie drzewa skarpetkami i kapeluszami. W Ugandzie podróżników niezwykle gorąco wita podekscytowany tłum mieszkańców miast Kasensero i Kampala. W południowym Sudanie Levison zostaje wraz z plemieniem Mundari i ich bydłem na wyspie, gdzie bierze udział w walce zapaśniczej. W ochronie przed komarami musi posmarować włosy krowim moczem i pokryć swoje ciało odchodami krów. W Sudanie Levison spełnia dziecięce marzenia i obozuje w cieniu piramid Meroe. W ostatnim na trasie podróży kraju, Egipcie, Levison zostaje pierwszym człowiekiem, któremu pozwolono wędrować wokół jeziora Nasera. Wreszcie, po zadziwiającej podróży obejmującej ponad 5000 km, 6 krajów, około 7 milionów kroków w ciągu 9 miesięcy, Levison Wood dociera do Morza Śródziemnego. 17:20 MARZYCIELE - KOSSAKÓWKA Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Dworek Kossaków w Krakowie to gniazdo kilku pokoleń znakomitych talentów malarskich i literackich. Protoplastą rodu jest Juliusz Kossak, który w 1869 roku zakupił dom przy ówczesnym placu Latarnia (obecnie plac Kossaka). Tu powstała pracownia malarska, w której tworzył także syn Juliusza Wojciech, a potem wnuk Jerzy. Siostrami Jerzego były Maria Pawlikowska - Jasnorzewska poetka i dramatopisarka oraz Magdalena Samozwaniec, pierwsza dama polskiej satyry. Kossakówka była otwartym domem dla inteligencji i artystów Krakowa. Można tu było spotkać Asnyka, Witkacego, Fałata, Stryjeńską, Tuwima, Boya, Paderewskiego i wielu innych wybitnych twórców. 17:50 KRÓLOWA BONA - ODC. 7 Serial historyczny, 58 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Bożena Adamek, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Piotr Fronczewski, Aleksander Gąssowski, Anna Dymna, Henryk Bista, Marek Kondrat, Bogusław Sochnacki Nad pierwszymi krokami młodej królowej na polskim dworze czuwa Marsupin, agent Ferdynanda i dwórka Katarzyna Holzelin. Pierwsza próba zbliżenia między małżonkami wywołuje u Elżbiety atak epilepsji. Zygmunt, nie mogąc pokonać fizycznego wstrętu do żony, wyjeżdża na Litwę. Na zamku w Gieranonach spotyka młodą wdowę po wojewodzie trockim. Jest zafascynowany urodą i osobowością Barbary Radziwiłłówny. Związek tej pary z niepokojem, a zarazem z nadzieją, obserwują bracia Radziwiłłowie: Rudy i Czarny. 19:05 ATLAS NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Wykonawcy: Jerzy Zelnik Celem filmu jest przedstawienie faktów i okoliczności, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Działania ruchu strzeleckiego i legionowego na terenie ziem polskich oraz działania dyplomatyczne na forum międzynarodowym związane z Komitetem Narodowym Polskim zostały przedstawione na zasadzie akcji równoległej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne: fotografie, dokumenty, mapy, fragmenty filmów. Prace malarskie zilustrują wybrane zagadnienia historyczne. 21:20 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 9/18 - GENIALNY PLAN PUŁKOWNIKA KRAFTA Serial przygodowy, sensacyjny, 53 min, Polska 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Zdzisław Mrożewski, Maciej Damięcki, Józef Nalberczak, Joanna Jędryka, Jan Englert, Andrzej Jurczak, August Kowalczyk, Tadeusz Schmidt, Elżbieta Borkowska Szef niemieckiego centrum dywersyjnego, pułkownik Kraft, wpada na genialny pomysł, który może mu przynieść szybki sukces i prestiż. Cały plan sprowadza się do sprytnej mistyfikacji z wykorzystaniem braci bliźniaków, których życiowe drogi się rozeszły. Wacek Słowikowski jest agentem wywiadu polskiego, Erich Go"tting - niemieckiego. Kraft proponuje Erichowi, by zajął miejsce brata. Erich godzi się na to pod warunkiem, że brat nie zostanie zabity. Oczywiście pułkownik nie zamierza dotrzymać umowy. Kloss dowiaduje się o jego zamiarach i skutecznie im przeciwdziała. 22:25 MY OGNIOWE DZIECI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tadeusz Pawlicki Scenariusz: Tadeusz Pawlicki Film jest spojrzeniem na powojenną historię majora Józefa Kurasia ps "Ogień". Mówią o nim głównie jego żołnierze. 'Ogień"na Podhalu, na podległym sobie terenie, występował w charakterze jedynej władzy państwowej, zmuszając PPR do działalności konspiracyjnej, a posterunki MO do zawieszenia działalności. Znaczącym osiągnięciem oddziału"Ognia"było rozbicie w biały dzień, w środku miasta więzienia św. Michała. 23:20 POPIOŁY CZ. I Dramat historyczny, 100 min, 2 części, Polska 1965 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Bogusław Kierc, Piotr Wysocki, Beata Tyszkiewicz, Pola Raksa, Jan Koecher, Władysław Hańcza, Jadwiga Andrzejewska, Barbara Wrzesińska, Zbigniew Sawan, Józef Duriasz, Zbigniew Józefowicz, Janusz Zakrzeński, Stanisław Zaczyk, Jan Świderski, Jan Nowicki i inni "Nie wybieram do ekranizacji Sienkiewicza, tylko Żeromskiego, bo nie interesuje mnie literatura zgody narodowej, literatura pogodzenia wszystkich ze wszystkimi" - mówił w wywiadzie Andrzej Wajda. I dodawał: "... naszymi bohaterami są ludzie młodzi, niedojrzali, ludzie takiego"niedojrzałego"kraju, jaki odziedziczyliśmy i po pierwszej wojnie, i po pierwszej niepodległości. Ten młodzieniec jest bohaterem i"Ferdydurke", i powstania warszawskiego. On jeszcze ciągle za nami idzie". Interpretować "Popioły" przez pryzmat "Ferdydurke"? Zamiar zaskakujący, lecz zarazem ciekawy. O ile jednak Gombrowiczowi młodość i niedojrzałość kojarzyły się głównie z duchową wolnością jednostki i negacją skostniałych form kultury, o tyle dla Wajdy oznaczały polityczną naiwność oraz heroiczną, lecz niemal bezrefleksyjną pogoń za marzeniem. W "Popiołach" jest nim narodowa niepodległość. Przenosząc epopeję Żeromskiego na ekran, reżyser nie krył, że interesują go zwłaszcza sceny "absurdalne, a zarazem bohaterskie, jak wiele momentów w naszej historii". Taka optyka przywodzi na myśl wcześniejsze dokonania autora "Polowania na muchy", zwłaszcza "Kanał", "Popiół i diament" oraz "Lotną". Tam też byli bohaterowie płacący młodym życiem za służbę sprawie przegranej. Tam również romantyczna legenda stykała się z brutalnym cynizmem rzeczywistości. Tam wreszcie padały natarczywe pytania o granice bohaterstwa, o skutki konfrontacji mitu z historią. "Popiołami" dopisał więc Wajda kolejny (i jeden z ostatnich) rozdział do księgi dokonań szkoły polskiej, której był współtwórcą. Jeszcze raz podjął temat dramatu Polaka i Polski, niepotrafiących poradzić sobie z własnymi dziejami. Cofając się do czasów napoleońskich, subiektywnie wskazał na genezę postawy nazwanej później bohaterszczyzną. To bowiem właśnie wówczas Polacy, uwiedzeni marzeniem o niepodległości, po raz pierwszy porwali się z motyką na słońce. Dopiero potem przyszły następne rozczarowania - w 1830, 1863, 1939, 1944... Podobnie jak w wielu innych filmach Wajdy, także w "Popiołach" wizjonerska, malarska wyobraźnia artysty styka się z bliskim turpizmowi naturalizmem. "Otrzymaliśmy szerokoekranowy spektakl w wykonaniu estetyzującego "masochisty", który nawet konających żołnierzy umieszcza malowniczo nad brzegiem kanału, by cieszyć oko ich odbiciami w wodzie" - pisał jeden z krytyków. W "Popiołach" sporo jest przepięknie filmowanych, arcypolskich pejzaży oraz znakomitych sekwencji batalistycznych (np. bitwy pod Raszynem i Somosierrą). Mimo że zrealizowana na taśmie czarno - białej, epopeja Wajdy do dziś może imponować misternie wystudiowanymi scenami, raz poruszającymi symboliczną wymową (tabun galopujących, pozbawionych jeźdźców koni po somosierrskiej szarży), raz porażającymi okrucieństwem (dramat rumaka spadającego w przepaść). Głównymi bohaterami "Popiołów" mieli być "ludzie młodzi", zatem reżyser dał szansę debiutantom. Rafała Olbromskiego zagrał Daniel Olbrychski, a Krzysztofa Cedrę - Bogusław Kierc. Obaj byli wówczas studentami szkoły teatralnej. Księciem Gintułtem został niewiele starszy Piotr Wysocki, a Heleną Pola Raksa, licząca wówczas dwadzieścia cztery lata. Szczególnie trudna wydawała się rola Rafała, o którym znawcy twórczości Żeromskiego mawiają, że jest jedną z pomyłek psychologicznych mistrza. Olbromski bowiem stanowi zdumiewające połączenie pospolitego rębajły i wrażliwca, skłonnego do wielkich, nie tylko miłosnych, uniesień. Wbrew obawom sceptyków, młodziutki Daniel Olbrychski zebrał pochlebne recenzje, podobnie zresztą jak jego koledzy.Akcja filmu rozpoczyna się latem 1798 roku, w chwili, gdy podróżujący po Włoszech Książę Gintułt spotyka obdartych polskich żołnierzy śpiewających Mazurka Dąbrowskiego. Niebawem arystokrata wraca do ojczyzny. Los styka go tu z młodym szlachcicem Rafałem Olbromskim, który zostaje jego sekretarzem. Podróżując wraz z Gintułtem po kraju, Rafał wchodzi w kręgi masonerii, nawiązuje tragiczny romans z żoną dostojnika loży, by wreszcie wspólnie z poznanym Krzysztofem Cedrą wstąpić do armii Napoleona. 01:15 CAŁA PRAWDA O GREKACH - ODC. 1/2 (WHO WERE THE GREEKS? 1/2) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Ishbel Hall Scenariusz: Michael Scott Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący) Dr Michael Scott odkrywa dziwny, obcy świat starożytnych Greków. Pyta, kim byli ci ludzie, którzy dali nam demokrację, architekturę, filozofię i literaturę. 02:25 CAŁA PRAWDA O GREKACH - ODC. 2/2 (WHO WERE THE GREEKS?) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Ishbel Hall Scenariusz: Michael Scott Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący) Dr Michael Scott odkrywa dziwny, obcy świat starożytnych Greków. Pyta, kim byli ludzie, którzy dali nam demokrację, architekturę, filozofię i literaturę.