TVP Historia Poniedziałek, 11.03.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1851 - premiera "Rigoletta" Verdiego; 1908 - zmarł Edmondo de Amicis, autor "Serca"; 1948 - śmierć Jana Masaryka; 1968 - interpelacja posłów koła "Znak" w sprawie brutalności MO; oraz pobicie przez "nieznanych sprawców" Stefana Kisielewskiego; 07:45 KORONA KRÓLÓW - ODC 175 Telenowela historyczna, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Anna Krasuska, Monika Zięba Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Martyna Dudek, Piotr Ligienza, Marcin Rogacewicz, Karol Biskup, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Marianna Zydek, Paulina Kondrak, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Gabriela Chojecka, Monika Radziwon, Dominik Łoś 175 Małgorzata jest zrozpaczona decyzją króla o zakończeniu ich romansu. Baryczka podczas królewskiej rady oznajmia Kazimierzowi, że papież potępia jego rozwiązły styl życia. Wściekły i upokorzony wyrzuca wikariusza. Pod wpływem emocji, podejmuje zbyt pochopne decyzje dotyczące ukarania duchownego. Obrady przerywa wiadomość o poważnym wypadku Karla. W tym samym czasie Mikołaj i Gabija czekają na Baryczkę, który ma udzielić im ślubu. 08:15 KORONA KRÓLÓW - ODC 176 Telenowela historyczna, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Marcin Marciniak, Marta Hryniak Zdjęcia: Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik, Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Piotr Gawron - Jedlikowski, Marcin Rogacewicz, Karol Biskup, Piotr Nowak, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Paulina Kondrak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Adam Bobik, Grzegorz Woś, Sebastian Perdek 176 Wojciech informuje młodych, że wikariusz Baryczka zaginął i że to on udzieli im ślubu. W karczmie trwa już wesele. Czas radości przerywa sługa Dobiesław, który przynosi wiadomość o poważnym wypadku Karla. Król wyjawia Eliaszowi, że zabił wikariusza Baryczkę. Kazimierz ma wyrzuty sumienia, ale jednocześnie trwa w słuszności swojej decyzji. Jasiek i Jan Jura twierdzą, że to Bodzęta odpowiada za napiętą sytuację i że to on zmanipulował Baryczkę. Biskup za wszelką cenę chce rozmawiać z królem. 09:20 HISTORIA POLSKI - ŁUPASZKO CZ. 1 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2000 Reżyseria: Mariusz Pietrowski Scenariusz: Mariusz Pietrowski Zdjęcia: Grzegorz Szczygielski, Sławomir Woźniak Muzyka: Bohdan Mazurek Wykonawcy: Lidia Lwow - Eberle, Aldona Rymsza, Janina Smoleńska, Rajmund Drozd, Edward Jarkowski Opowieść o losach Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", jednego z najwybitniejszych partyzanckich dowódców liniowych. Część pierwsza dokumentu obejmuje lata 1910 - 1948, czyli od narodzin bohatera do jego aresztowania. Urodził się w marcu 1910 roku w Wilnie. Był najmłodszym dzieckiem w bardzo licznej i zżytej rodzinie. Miał ogromny respekt dla ojca, bardzo kochał matkę, od dzieciństwa chciał naśladować jednego ze starszych braci - kawalerzystę, który za postawę bojową w szeregach Orląt Lwowskich został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Idąc jego śladem, ukończył szkołę podchorążych i po otrzymaniu stopnia porucznika został skierowany do 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich, gdzie dowodził szwadronem. W wojnie obronnej 1939 roku bił się w szeregach Armii Prusy, a następnie w grupie operacyjnej gen. Władysława Andersa. Po klęsce nie złożył broni. W 1940 roku znalazł się w Związku Walki Zbrojnej na terenie Wilna. W 1943 roku, w rejonie jeziora Narocz, zorganizował oddział partyzancki AK, przekształcony jesienią w V Brygadę Śmierci. Wysokie walory dowódcze i organizacyjne, dbałość o żołnierzy i miejscową ludność postawiły go w rzędzie najpopularniejszych dowódców polskiej partyzantki na Wileńszczyźnie. Jego partyzancki pseudonim "Łupaszko" stał się głośny także poza tym rejonem. Dostrzegając jego waleczność i umiejętności, przełożeni awansowali go w 1944 roku do stopnia rotmistrza, a następnie - majora. Odnosił sukcesy w walkach z jednostkami wojsk niemieckich i litewskich oraz partyzantką sowiecką. W sierpniu 1944 roku, otoczony przez wojska sowieckie w rejonie Porzecza, rozwiązał brygadę. Przedostał się na Białostocczyznę, gdzie nawiązał kontakt z Komendą Okręgu AK Białystok. W kwietniu następnego roku odtworzył tam V Brygadę Wileńską. We wrześniu, na rozkaz Komendy Okręgu WiN Białystok, przeprowadził częściową demobizację swojej brygady i wyjechał do Gdańska. Nawiązał tam kontakt z ppłk. Antonim Olechnowiczem "Pohoreckim", komendantem "eksterytorialnego" Okręgu AK Wilno, któremu się podporządkował. Od kwietnia 1946 roku dowodził oddziałami partyzanckimi występującymi jako V i VI Brygada Wileńska, które operowały na północnych terenach Polski - od Pomorza Zachodniego po Białystok. 30 czerwca 1948 roku aresztowali go agenci UB. W listopadzie 1950 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. W filmie majora Zygmunta Szendzielorza "Łupaszkę" i jego żołnierzy wspominają m. in.: Aldona Rymsza, Lidia Lwow - Eberle, Rajmund Drozd, Henryk Sobolewski, Edward Jarkowski, Józef Tondryk i dr Henryk Piskunowicz - historyk. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA WOJNA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Po klęsce pod Moskwą, w grudniu 1941 roku Hitler uznał, że wojny wygrać nie może. Wtedy rozpoczęły się tajne rokowania pomiędzy Niemcami a ZSRR i aliantami zachodnimi. Jest to najbardziej pasjonująca część historii XX wieku. Pierwszy z serii programów "Tajna Wojna Adolfa Hitlera" przedstawia kontakty polityków radzieckich, niemieckich i amerykańskich. 10:50 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 1. ZIMA (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Andrew Murray Zdjęcia: John Aitchison Muzyka: Edmund Butt Zimą 1807 roku samotny traper, John Colter, dotarł w samo serce Gór Skalistych w Ameryce Północnej. W okolicach górnego biegu rzeki Yellowstone odkrył zaginiony świat. W tym malowniczym krajobrazie królują: lód, ogień i siarka. Kraina wielkich kontrastów jest dużym wyzwaniem dla każdego organizmu, żyjącego tu i walczącego o przetrwanie. Yellowstone - to jeden z najcenniejszych skarbów przyrody na ziemi. Pierwszego marca 1872 roku amerykański prezydent Ulisses Simpson Grant docenił wyjątkowość tego miejsca, tworząc tu pierwszy w świecie park narodowy. Seria BBC "Opowieści o Yellowstone" składa się z trzech odcinków: "Zima", "Lato" i "Jesień". Całość tworzy niezwykły obraz przyrody najstarszego parku narodowego. Żyjące tu zwierzęta muszą przystosować się do ekstremalnych warunków, wynikających w nietypowego usytuowania tej krainy. Pod powierzchnią rozciągającego się tu wulkanicznego płaskowyżu znajduje się olbrzymia komora magmowa. Yellowstone to najbardziej rozległy obszar geotermalny na Ziemi. Słynie m. in. z gejzerów, gorących źródeł i wodospadów. Każda pora roku jest tu wyrazista. Niektóre zwierzęta odwiedzają to miejsce sezonowo, lokalne gatunki muszą stawić czoło zmianom zachodzącym wraz z kolejnymi porami roku. Brytyjscy dokumentaliści przybliżają widzom zwyczaje żyjących tu drapieżników i roślinożerców. Kamera podpatruje m. in. wilki, niedźwiedzie grizzly, bieliki amerykańskie, bizony i jelenie wapiti. Zima to raj dla wilków. Właśnie o tej porze roku te drapieżniki nabierają sił, polując na swoje ofiary osłabione mrozami. Kamera śledzi stado wilków, jedną z największych i najpotężniejszych watah w Yellowstone, które otaczają samca jelenia wapiti. Ten jednak nie daje łatwo za wygraną i szala zwycięstwa przechyla się raz na jedną, raz na drugą stronę. Wilki muszą działać razem nawet przeciwko pojedynczemu osobnikowi. To właśnie życie w stadzie pozwala im przetrwać. Mieszkańcami Yellowstone są także bizony, dobrze przystosowane do panujących tu zimą ciężkich warunków. Grube futro dobrze chroni je przed mrozem, zapewnia ciepło nawet przy temperaturze do minus 35 stopni Celsjusza. Te ostatnie stada bizonów przetrwały dziesiątki tysięcy lat. W ekstremalnych warunkach skupiają się na jedzeniu. Aby uniknąć głodu przed nadejściem wiosny, bizony muszą za wszelką cenę zachować cenną energię, która pozwoli im dotrzeć do pożywienia ukrytego pod grubą i twardą warstwą śniegu. Sroga zima w Yellowstone trwa. W lutym, gdy większość zwierząt jest już na skraju wyczerpania, wataha wilków jest w pełni sił. O tej porze młode samice wkraczają w okres rozrodczy. Ale wraz z końcem zimy nadchodzi zmierzch panowania wilków. Z legowiska wyłania się bowiem samica niedźwiedzia grizzly z potomstwem. 12:10 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 11/15 - MUSIMY SIĘ ZDZWONIĆ, CZYLI CIENIE PRZESZŁOŚCI Serial komediowy, 50 min, Polska 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Zofia Czerwińska, Joanna Kurowska, Leonard Pietraszak, Roman Kłosowski, Wojciech Mann, Wojciech Wiliński, Alina Janowska, Ryszard Pietruski, Wojciech Malajkat, Paweł Nowisz, Krzysztof Materna i inni Stefan Karwowski zabiera swego niesfornego wnuka do Cricolandu. Przypadkiem spotyka tu swoją dawną sympatię. Podczas gdy dorośli oddają się wspomnieniom, Borys i Ania, wnuczka znajomej, szaleją w wesołym miasteczku. Pochłonięte mnóstwem atrakcji dzieci nie przychodzą na umówione miejsce spotkania. Babcia i dziadek zaginionych wszczynają gorączkowe poszukiwania. Wreszcie wnuczęta odnajdują się, ale Borys, pobity przez starszych chłopaków, wymaga pomocy i opatrzenia ran. Stefan odwozi jeszcze znajomą do domu i spóźnia się na obiad. Wściekła Madzia, nie mogąc doczekać się męża, wychodzi na spacer. Dziwnym zbiegiem okoliczności ona też spotyka swoją dawną miłość. Snują czarowne wspomnienia, ale pani Karwowska szybko wraca do rzeczywistości - najważniejsze dla niej jest jednak miejsce u boku Stefana. 13:15 WROTA EUROPY Dramat, 73 min, Polska 1999 Reżyseria: Jerzy Wójcik Scenariusz: Jerzy Wójcik, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Alicja Bachleda - Curuś, Kinga Preis, Agnieszka Sitek, Agata Buzek, Piotr Szwedes, Andriej Jegorow, Piotr Adamczyk, Henryk Boukołowski, Katarzyna Groniec, Marianna Kawka i inni "Wrota Europy" powstały na motywach reportażu Melchiora Wańkowicza "Szpital w Cichiniczach". Twórcami filmu są artyści niezwykle zasłużeni dla polskiej kinematografii. Reżyser i współscenarzysta Jerzy Wójcik zasłynął już w latach 50. jako czołowy operator "szkoły polskiej". To również dzięki jego zdjęciom takie filmy jak "Kanał", "Eroica", "Popiół i diament", czy "Krzyż Walecznych" stały się klasykami. Kunszt operatorski i wszechstronność Wójcika widać też znakomicie w monumentalnych freskach historycznych ("Potop", "Faraon") i subtelnych dramatach psychologicznych ("Matka Joanna od Aniołów", "Anioł w szafie"). "Wrota Europy" to drugi po "Skardze" (1991) autorski film Wójcika. W pisaniu scenariusza pomagał mu wybitny specjalista w tej dziedzinie Andrzej Mularczyk ("Sami swoi", "Wyjście awaryjne", "Wielki podryw", seriale "Droga" i "Dom"). Na autora zdjęć wybrano równie utytułowanego Witolda Sobocińskiego ("Wszystko na sprzedaż", "Wesele", "Sanatorium pod Klepsydrą", "Ziemia obiecana", "Piraci" i "Frantic" Romana Polańskiego). Jakby tego nie było dość, muzykę napisał Zygmunt Konieczny ("Zmory", "Klucznik", "Ucieczka z kina Wolność", "Historia kina w Popielawach") - nestor polskich kompozytorów filmowych, autor sporej części repertuaru Ewy Demarczyk. W przeciwieństwie do realizatorów "Wrót Europy", w obsadzie dominują aktorzy bardzo młodzi, choć już uznani. Dotyczy to zwłaszcza odtwórczyń trzech głównych ról kobiecych. Zosię zagrała szesnastoletnia Alicja Bachleda - Curuś ("Pan Tadeusz"), Irę - Agnieszka Sitek (gwiazda serialu "Złotopolscy"), a Halę Kinga Preis, zwyciężczyni XX Przeglądu Piosenki Aktorskiej, znana także z kilku świetnych występów w Teatrze TV. W filmie Wójcika ich bohaterki są zaprzyjaźnionymi ze sobą młodziutkimi i naiwnymi siostrami miłosierdzia. W czasie zimy 1918 roku (właśnie wówczas toczy się akcja) dobrowolnie wyruszają do położonego niemal na linii frontu szpitala polowego. Swój wybór traktują nie tylko jako spełnienie patriotycznego obowiązku, lecz także jako romantyczną przygodę. Siedemnastoletnia Zosia ma jeszcze dodatkową motywację. Liczy, że w sąsiedztwie frontu spotka swego brata Pawła. Kiedy dziewczęta przez skutą lodem rzekę docierają do lecznicy, szybko przekonują się o bardzo trudnych warunkach, w których przyjdzie im pracować. Już pierwszego dnia zostają wysłane do pobliskiego miasteczka po brakujące środki opatrunkowe. Korzystając z sytuacji, Zosia gorączkowo szuka śladów bytności Pawła. Niestety, wskutek wzmagającego się z każdą minutą artyleryjskiego ostrzału siostry muszą wracać do szpitala. Rozpoczynają się paniczne przygotowania do ewakuacji. W saniach nie starcza miejsca dla wszystkich chorych, lecz mimo to naczelny lekarz postanawia ostatnią podwodą odesłać najmłodszy personel, czyli Zosię, Halę i Irenę. Te jednak podejmują brzemienną w skutki decyzję - zostaną na miejscu. Jeszcze nie wiedzą, że wraz z nadejściembolszewików staną w obliczu być może najcięższej próby w całym swoim życiu. 14:40 ŚLĄSKI IKAR Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jan Zub Scenariusz: Jan Zub Film dokumentalny o Antonim Gabrielu Antoni Gabriel urodził się 18 maja 1911 roku w Mnichowicach koło Bralina, jako syn Jana, rolnika, i Pauliny z domu Stodek. Po ukończeniu szkoły powszechnej wyuczył się rzemiosła kowalskiego. Służbę wojskową odbył w latach 1932 - 1934 w 3. Pułku Lotniczym na Ławicy w Poznaniu. Skonstruował samodzielnie dwuosobowy samolot Śląsk, na którym 8 listopada 1936 roku wykonywał loty w okolicach Bralina. Od 1944 roku przebywał w Anglii, gdzie uzyskał tytuł inżyniera mechanika, specjalisty silników lotniczych. W roku 1947 wyjechał do Rio de Janeiro (Brazylia), gdzie zajmował się projektowaniem i produkcją składanych rusztowań do budowy wysokościowców, silników i łodzi, przęseł mostowych, hangarów lotniczych, masztów i wież RTV oraz pras złomu. Zmarł 23 września 1991 roku w Rio de Janeiro. 15:20 AFRYKA - CZ. 2. SAWANNA (AFRICA, EYE TO EYE WITH THE UNKNOWN) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Afryka Wschodnia to region, w którym dokonują się nieustanne przemiany. Aby przetrwać, występujące tu zwierzęta muszą radzić sobie w skrajnych okolicznościach: w czasie deszczu i suszy, głodu i dostatku, chłodu i upałów. Ekipa filmowa odwiedza z kamerą bujne lasy, ośnieżone szczyty gór Rwenzori, bagna, rozległą sawannę, sodowe jeziora na obszarze Wielkich Rowów Afrykańskich. Ta wyjątkowo zróżnicowana kraina zapewnia schronienie wielu gatunkom zwierząt. Na obszarach największych migracji dużych ssaków, żyje też wiele mniejszych zwierząt. Oko kamery śledzi jak jaszczurki agamy w brawurowy sposób polują na owady tuż pod nosem lwów, a pisklę trzewikodzioba próbuje pozbyć się konkurencji z gniazda. 16:15 SPÓR O HISTORIĘ - ZWIĄZKU SOWIECKIEGO WALKA Z KOŚCIOŁEM Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Zwycięski przewrót komunistyczny w Rosji dał początek krwawej walce z wyzyskiwaczami, ale i równie bezpardonowej walce z religią. Nowa bolszewicka Rosja miała stać się krajem ateistycznym. W takim duchu wychowywano młodzież. Związek Wojujących Bezbożników propagował ateizm. Przystąpiono do eksterminacji duchownych. Niszczone były obiekty sakralne. Do jakich jeszcze metod uciekano się, ateizując w kolejnych latach społeczeństwo Związku Sowieckiego? Jaka była sytuacja Cerkwi prawosławnej w ostatnich latach caratu? Co zmienia się w chwili abdykacji cara? Lenin, a religia [marksizm a religia]. Czy bolszewicy chcieli "ułożyć się" w Cerkwią? Jak definiowali religię? Straty duchowe i materialne Kościołów. Początek wojny z Niemcami - czerwiec 1941 roku. Czy paradoksalnie wojna nie uratowała religii? [Stalin zwraca się w stronę Cerkwi - potrzebuje sojusznika. Sytuacja zmieni się po zakończeniu wojny. Politykę walki z religią będą kontynuować następcy Stalina]. Prześladowania Kościoła katolickiego. Polityka na ziemiach polskich włączonych do Związku Sowieckiego w 1939 roku. Wiara jako fundament tożsamości narodowej. 17:00 HISTORIA POLSKI - ŁUPASZKO CZ. 2 Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2000 Zdjęcia: Grzegorz Szczygielski, Sławomir Woźniak Druga, a zarazem ostatnia część dokumentalnej opowieści o losach Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" i jego żołnierzy, przypomina powojenną już działalność dzielnego dowódcy, jego aresztowanie, proces i wykonanie wyroku. W kwietniu 1945 roku na Białostocczyźnie pod dowództwem majora Szendzielarza rozpoczęła działalność V Brygada Wileńska. W jej skład weszli żołnierze z innych brygad wileńskich, dezerterzy z Ludowego Wojska Polskiego i żołnierze miejscowej siatki konspiracyjnej AK. Teren, na którym operował "Łupaszko", był obszarem, który częściowo znalazł się w jurysdykcji białoruskiego okręgu NKWD, na jego inną część skierowano sowieckie siły wojskowe do zwalczania polskiego podziemia. Przystąpiły one do zmasowanych działań przeciwko żołnierzom AK, a także zastraszania ludności wspierającej ich bardzo aktywnie. Aresztowanych NKWD przesłuchiwało w sposób bestialski, tysiące ludzi wywożono na wschód. W takiej sytuacji działania były coraz trudniejsze i ryzykowniejsze. Major Szyndzielarz przeniósł się z Białostocczyzny na teren woj. gdańskiego, gdzie zresztą znalazło się już wielu repatriantów z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny. Nawiązał tam kontakt z płk. Antonim Olechnowiczem "Pohoreckim", kierującym ośrodkiem mobilizacyjnym wileńskiego okręgu AK. Zaproponował on "Łupaszce" dowództwo oddziałów leśnych. V Brygada Wileńska wznowiła w ten sposób działalność, tym razem na terenie Borów Tucholskich, Warmii i Mazur. Przeprowadziła kilka udanych akcji, sytuacja jednak stawała się coraz trudniejsza. Rok 1948 był rokiem generalnej rozprawy z polskim podziemiem niepodległościowym. W marcu zostaje rozbita struktura ośrodka mobilizacyjnego wileńskiego okręgu AK. W całym kraju aresztowano ponad sześćset osób, w tym płk. Antoniego Olechnowicza, a także majora Szendzielarza. Obaj znaleźli się w warszawskim więzieniu na Rakowieckiej. We wrześniu 1950 roku "Łupaszko" stanął przed wojskowym sądem rejonowym w Warszawie. Skazano go na karę śmierci. Wyrok został wykonany. Majora Szendzielarza i jego żołnierzy, ciężki okres walki UB z podziemiem wspominają m.in.: Rajmund Drozd, Marian Kiersnowski, Lidia Lwow - Eberle, Aldona Rymsza, Józef Bandzo, Olgierd Christa i dr Henryk Piskunowicz - historyk. Film kończy msza święta odprawiona za "Łupaszkę" w kościele pod wezwaniem św. Brygidy w Gdańsku. 19:00 PRZEPROWADZKI - ODC. 10/10 - SZAFA BRYGADIERA ABRAMKA Serial historyczno - obyczajowy, 52 min, 10 odc. , Polska 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Wiktor Zborowski, Piotr Krukowski, Władysław Grzywna, Wojciech Majchrzak, Paweł Burczyk, Marcin Chocholewski, Olaf Lubaszenko, Łukasz Nowicki, Adam Kamień Rok 1941. Choć wokół szaleje hitlerowski terror, firma Szczygła jakoś funkcjonuje. Niedaleko jej siedziby staje mur getta. To zły znak dla Abrahama Rozenberga, silnego jak tur i niezwykle sympatycznego brygadiera z firmy Cześka. Szczygieł nie potrafi rozstać się ze swym długoletnim, lojalnym pracownikiem. Postanawia go ukrywać, ale pada ofiarą donosu szmalcownika. Czesław trafia na Szucha. Ma jednak wyjątkowe szczęście. Jednym z przesłuchujących go gestapowców okazuje się sturmfuhrer Reutt, krewny pewnego doktora, któremu niegdyś Szczygieł ocalił majątek. Dzięki interwencji Reutta Czesław wychodzi na wolność pod pretekstem samodzielnego odnalezienia Abramka. Gdy Szczygieł spotyka przyjaciela, na jego usilną prośbę pomaga mu przeprowadzić się do getta, gdzie znajduje się rodzina Rozenberga. Sam niesie szafę Abramka na plecach. Tuż po przekroczeniu muru strażnik wypędza Cześka razem z meblem na aryjską stronę. Szczygieł nie zdaje sobie sprawy, że w szafie ukrywa się żydowskie dziecko. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - FRYDERYK II, KRÓL PRUS (FRDRIC II) Film dokumentalny, 92 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Fryderyk II, król Prus, był estetą, kochającym architekturę i ogrody, fanatykiem muzyki, kompozytorem, niespełnionym poetą, ale jednocześnie oświeconym despotą i królem filozofem. W życiu uczuciowym bardziej pociągał go Adonis niż piękna Wenus. Jego pałac w Sanssouci, który sam zaprojektował, odzwierciedla złożony charakter króla. Mając ogromną władzę, wywoływał strach. Z armii pruskiej uczynił wzór do naśladowania dla generałów z innych krajów ówczesnej Europy. Po śmierci nadano mu przydomek Wielki, uznając jego wielkie zasługi dla wzmocnienia państwa, poszerzenia granic i uczynienia z Prus piątej potęgi w Europie. 22:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - OJCOWIE ZAŁOŻYCIELE RWE Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Odcinek o twórcach Wolnej Europy, o jej pierwszym zespole. Ta stacja, nadająca spoza kraju, zagłuszana i zwalczana, była dla milionów Polaków głównym źródłem informacji. RWE powstaje w ramach strategii powstrzymywania komunizmu. Ojcem chrzestnym stacji jest Biuro Koordynacji Politycznej, wyspecjalizowane w wojnie psychologicznej i dywersji. Zadanie jest jasne: wykorzystać uchodźców politycznych w zimnej wojnie z Sowietami. Szefowie sekcji narodowych mają autonomię tworzenia redakcji, ale pod nadzorem amerykańskiej dyrekcji. W studiu prof. Rafał Habielski oraz dawne sławy RWE: Janusz Marchwiński i Andrzej Krzeczunowicz. W nagraniach archiwalnych przewija się legendarna redakcja Głosu Wolnej Polski. 22:40 MARZYCIELE - SALON U ESTREICHERÓW Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Estreicher wraz z żoną Heleną mieszkali w latach 1909 - 1939 w krakowskiej kamienicy przy ul. Sobieskiego 10. Prowadzili tam jeden z czołowych krakowskich salonów towarzyskich. Przyjaciele i goście byli zapraszani w niedziele między czwartą a ósmą po południu. Stanisław od czasów szkolnych przyjaźnił się z Wyspiańskim, Mehofferem, a także z muzykiem Henrykiem Osieńskim. W salonie gościli Leon Chwistek, Lucjan Rydel, Hanka Ordonówna, Zofia Kossak - Szczucka. Stanisław Estreicher był historykiem prawa, bibliografem, profesorem i rektorem UJ w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Zginął w 1939 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. 23:15 HAWR POD BOMBAMI ALIANTÓW (1944 LE HAVRE SOUS LES BOMBES ALLIEES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Emmanuel Amara Scenariusz: Emmanuel Amara Rankiem 12 września 1944 roku Hawr obudził się oszołomiony. Centrum miasta zostało zasypane brytyjskimi bombami, a prawie 2000 cywilów straciło życie. Bombardowanie Hawru było najniebezpieczniejsze i najbardziej niszczycielskie, jakiego Francja kiedykolwiek doznała. Jest to również bardzo tajemnicze i niezrozumiałe, ponieważ odnosi się wrażenie, że nie niemieckie wojska były celem bomb. Co więcej, forteca, w której zostali okopani, została ostatecznie podbita "ziemskim" podbojem. Dlaczego więc "alianci" zbombardowali miasto, do którego przybyli, by je wyzwolić? Dlaczego cywile nie zostali ewakuowani? 00:20 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. "Karski i władcy ludzkości" składa się z trzech warstw: nakręconych przez reżysera wywiadów, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 1 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczny program Bogusława Wołoszańskiego, popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. W tym wydaniu autor omawia: - dzieje konwojów wiozących sprzęt wojenny dla Związku Radzieckiego, - sytuację na frontach europejskich, - zajęcie Norwegii przez Niemców, - pomoc Anglii w transporcie broni dla Związku Radzieckiego, - szlaki morskie z portów amerykańskich i kanadyjskich do Murmańska, - rolę Norwegii w planach wojennych Adolfa Hitlera, - znaczenie strategiczne portu w Murmańsku, - atak wojsk niemieckich na Murmańsk.