TVP Historia Piątek, 15.03.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - w Paryżu ukazał się pierwszy numer "Trybuny Ludów"; 1892 - opatentowano w USA schody ruchome; 1908 - prawykonanie "Rapsodii hiszpańskiej" Ravela; 1945 - Beria przedstawił Stalinowi raport o "oczyszczaniu Wileńszczyzny z AK - owskich band"; 07:45 CHŁOPI - ODC. 2/13 - JARMARK Serial obyczajowy, 49 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosieński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Emilia Krakowska, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Fijewski, Tadeusz Janczar, Kazimierz Wichniarz, Krystyna Królówna, Franciszek Pieczka, Irena Karel, Lech Ordon, Halina Kossobudzka, Bronisław Pawlik, August Kowalczyk, Wanda Łuczycka, Stanisław Milski, Mieczysław Czechowicz, Barbara Ludwiżanka i inni Wrześniowa niedziela na wsi. Odświętnie przystrojeni gospodarze. Kobiety i dzieci wolno i uroczyście podążają do kościoła. Drugim miejscem spotkań mieszkańców wsi jest karczma. Tutaj chodzi się na tańce, pijatykę i dysputy polityczne. Tymczasem w domu Borynów dochodzi do ostrej sprzeczki między ojcem a synem. Antek nie może już wytrzymać stałego wypominania, że żyje na łasce ojca. 08:45 MARZYCIELE - SALON U ESTREICHERÓW Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Estreicher wraz z żoną Heleną mieszkali w latach 1909 - 1939 w krakowskiej kamienicy przy ul. Sobieskiego 10. Prowadzili tam jeden z czołowych krakowskich salonów towarzyskich. Przyjaciele i goście byli zapraszani w niedziele między czwartą a ósmą po południu. Stanisław od czasów szkolnych przyjaźnił się z Wyspiańskim, Mehofferem, a także z muzykiem Henrykiem Osieńskim. W salonie gościli Leon Chwistek, Lucjan Rydel, Hanka Ordonówna, Zofia Kossak - Szczucka. Stanisław Estreicher był historykiem prawa, bibliografem, profesorem i rektorem UJ w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Zginął w 1939 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. 09:25 HISTORIA POLSKI - KOŁO HISTORII - OKRUCHY ŚMIERCI I ŻYCIA Reportaż, 45 min, Polska, 2014 Scenariusz: Dariusz Zawrotny I wojna światowa oczami 14 - letniej Anny Kuklik z Dębińska, 12 - letniej Elfriede Kuhry z Piły i innych osób cywilnych, z mocnym uwzględnieniem prywatnych zapisów żołnierzy. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - LUKA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Znaczenie pracy wywiadu w czasie działań wojennych Drugiej Wojny Światowej na przykładzie inwazji wojsk alianckich na Normandię, praca wywiadów dwóch największych supermocarstw w latach 50. i 60. Wszystko zaczyna się w chwili, kiedy amerykańscy stratedzy stwierdzili, że Związek Radziecki uzyskał przewagę nuklearną nad USA. Rokowania, które miały doprowadzić do usunięcia groźby globalnego konfliktu zostały zerwane w 1960 r. Co kryło się za tymi działaniami i jakie były rzeczywiste mechanizmy polityki obu państw? 11:00 HISTORIA JEDZENIA PO AMERYKAŃSKU - KULINARNI REWOLUCJONIŚCI. ODC. 1/6 (ODC. 1/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Braden Mcilvaine Scenariusz: Eric Nelson JEDZENIE. Było kołem napędowym prawie wszystkiego, co kiedykolwiek zrobiliśmy jako gatunek, a jednak jest jednym z najczęściej pomijanych aspektów w historii ludzkości. Na początku głód zmuszał nas do polowania, potem do uprawy roli i osiedlenia się, co miało ogromny wpływ na pojawienie się pierwszych cywilizacji. Żeby zaspokoić głód, przepływaliśmy oceany, podbijając kolejne ziemie, ale to nadal nie wystarczyło. Ludzie stawali się coraz bardziej wyrafinowani, więc coraz bardziej wyrafinowane stawały się ich potrzeby. W poszukiwaniu smaku, ale i wygody, wykorzystaliśmy naukę i technologię. Dla naszych zachcianek: mięsa czy cukru, śmieciowego jedzenia czy piwa, apetyt ludzkości zmienił planetę, wpłynął na naszą historię i zapewne nadal będzie wpływał na naszą przyszłość. Z serii dowiadujemy się, między innymi, jak konserwy mięsne pomogły pokonać Hitlera, w jaki sposób kiełbasa dotarła do każdego zakątka Cesarstwa Rzymskiego i jaki był udział przypraw w stworzeniu światowej gospodarki. 11:50 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - AS PRZESTWORZY Reportaż, 13 min, Polska, 2012 Scenariusz: Piotr Boruszkowski Jest kwiecień 1919 roku. Polska od kilku miesięcy jest niepodległym państwem, jednak ze względu na skomplikowaną sytuację wewnętrzną i międzynarodową losy II Rzeczpospolitej są wciąż niepewne. W tym czasie z rekomendacji gen. Tadeusza Rozwadowskiego, szefa misji wojskowej w Paryżu, u marszałka Józefa Piłsudskiego melduje się 26 - letni Amerykanin - młody lotnik, który zgłasza chęć utworzenia złożonej z Amerykanów jednostki lotniczej, wspierającej Polaków w walce z bolszewikami. Tak zaczyna się jedna z najdziwniejszych biografii w historii walki o niepodleglość. 12:10 CZTERDZIESTOLATEK - DWADZIEŚCIA LAT PÓŹNIEJ - ODC. 15/15 - DRZEWO, CZYLI CEL W ŻYCIU Serial komediowy, 56 min, Polska 1993 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Krzysztof Teodor Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Zofia Czerwińska, Joanna Kurowska, Leonard Pietraszak, Roman Kłosowski, Wojciech Mann, Wojciech Wiliński, Alina Janowska, Ryszard Pietruski, Wojciech Malajkat, Paweł Nowisz, Krzysztof Materna i inni Prawdziwy mężczyzna powinien mieć syna, zbudować dom i posadzić drzewo. To znane porzekadło Stefan Karwowski odnosi do swojego życia. Doczekał się syna i wnuków, wybudował wiele domów. Nadszedł więc czas sadzenia drzew. Może wypełni to dojmującą pustkę w jego życiu, którą nie wiedzieć czemu odczuwa. Jednak w zurbanizowanej rzeczywistości posadzenie drzewka okazuje się zadaniem nadspodziewanie trudnym. Gdy wreszcie udaje się znaleźć odpowiednie miejsce, wątłej roślinie zewsząd grozi niebezpieczeństwo, ze strony ludzi i zwierząt. Drzewo trzeba chronić, podobnie jak wartości, które giną w naszym coraz brutalniejszym świecie. 14:25 PLANETA DINOZAURÓW - ELITA ZABÓJCÓW - ODC. 2/3 (PLANET DINOSAUR: KILLER ELITE - ODC. 2/3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Sherman, Phil Dobree Żyjemy w złotym wieku odkryć paleontologicznycznych. Na całym świecie odkrywamy nowe pokolenia dinozaurów, od olbrzymów i najstraszliwszych zabójców po stwory najdziwniejsze i najcudowniejsze. W tym odcinku poznamy dinozaury drapieżne, morskie i lądowe. 150 milionów lat temu w wodach i na lądzie królowały kimmerozaury, zaurofaganaksy i alozaury. Ale to nie one były władcami mórz. Wiele wskazuje, że musiały istnieć zwierzęta o wiele większe. W 2008 roku na arktycznej wyspie z zamarzniętej ziemi wydobyto skamielinę. Czaszka tego zwierzęcia była niemal dwa razy większa od czaszki tyranozaura, musiała więc należeć do olbrzymiego, dotąd nieznanego zabójcy, którego nazwano Drapieżnikiem X. Zwierzę to miało ponad 15 metrów długości i ważyło około 45 ton. Jest to najpotężniejszy gad morski wśród dotychczas poznanych, którego należy uznać za największego ówczesnego zabójcę. 75 milionów lat temu świat zdominowała nowa elita drapieżników. Były to tyranozaury. Niezwykle sprawne, obdarzone znakomitym węchem, doskonale przystosowujące się do różnych środowisk zwierzęta opanowały niemal całą półkulę północną. Tyranozaury na pewno zawładnęłyby całą Ziemią, gdyby nie zmiany w układzie kontynentów. 75 milionów lat temu wyraźna linia oddzielała północ od południa Ziemi. Między dwiema częściami nie było łączności. Tyranozaury nie mogły więc opanować półkuli południowej. Tam dominował inny zabójca. Abelizaur. W ostatnim dziesięcioleciu na Madagaskarze znaleziono najwięcej skamieniałości umożliwiających identyfikację tego drapieżnika. Ale na półkuli południowej występowały także inne griożne stwory, wśród nich mażungazaury i daspletozaury. Wszystkie one odkąd się pojawiły, opanowały Ziemię na miliony lat. 15:25 W POSZUKIWANIU WIKINGÓW - ODC. 2/3 (VIKINGS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Jon Eastman Najczęściej wyobrażamy sobie wikingów jako bandę spragnionych krwi piratów niszczących chrześcijańskie klasztory i bez wahania można powiedzieć, że to prawda. Wikingowie nie brali jeńców, wyjątkowo okrutnie rozprawiali się z wrogami i sami uznawali się za najlepszych wojowników. W trzyodcinkowej serii BBC "W poszukiwaniu wikingów", podążając szlakiem prawdziwych wikingów, odkrywamy niezwykłą historię ludzi, którzy będąc na skraju upadku, zbudowali imperium obejmujące czwartą część globu. Skąd pochodzili? Jak naprawdę żyli? Co skłaniało ich do wyruszania na wyprawy kończące się często niesamowitymi odkryciami? W poszukiwaniu prawdy o krwawych wikingach wędrujemy od Islandii po Istambuł. 16:30 HISTORIA POLSKI - ISKRA W KAMIENIU Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2008 Reżyseria: Maciej Muzyczuk, Aneta Chwalba Scenariusz: Maciej Muzyczuk, Aneta Chwlba Próba pokazania Marca 68 w inny sposób niż to dotychczas bywało. Autorzy budują opowieść nie tylko na relacjach osób, które były w centrum wydarzeń, ale opierają się także na wspomnieniach tych, którzy stali się uczestnikami tamtego protestu niejako po drodze. Film nie koncentruje się na wydarzeniach w Warszawie, ale pokazuje także Marzec z perspektywy innych miast. Wśród bohaterów jest m. in.: Andrzej Górski, który był w 1968 roku zwykłym warszawskim rozrabiaką, a później stał się opozycjonistą. Są także komandosi z ekipy związanej z Adamem Michnikiem: Seweryn Blumsztajn i Jan Lityński, jak również outsiderzy tamtego środowiska - Henryk Szlajfer i Józef Dajczgewand. Swoje odmienne widzenie Marca przekazuje także członek komitetu strajkowego Uniwersytetu Warszawskiego, dziś zupełnie poróżniony z resztą środowiska, Antoni Macierewicz. Mamy też głos przeciętnego studenta, który uczestniczył w warszawskim wiecu 8 marca (Michał Tarkowski) oraz osoby, która obserwowała wiec i późniejsze pałowanie z perspektywy okien mieszkania przy Krakowskim Przedmieściu (Marian Wróblewski). 17:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI GĄSIENIC Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. W tym odcinku opowiemy historię, która wydarzyła się 18 marca 1945 r. Nad wioskę Mosina koło Gorzowa Wielkopolskiego nadleciał dymiąc ogromny, jak zapamiętali mieszkańcy, czteromotorowy amerykański samolot. Nagle kiedy na niebie zakwitło 9 spadochronów ewakuującej się załogi, pojawiły się sowieckie myśliwce i zaczęły opadających lotników ostrzeliwać. Dwóch zginęło od broni pokładowej jaków. Kiedy po zakończeniu działań wojennych dotarła w te okolice amerykańska misja poszukiwawcza, Sowieci nie chcieli wskazać mogił zabitych. Teraz wspólnie z miejscową Jednostką Strzelecką i przedstawicielami Departamentu Obrony USA będziemy ich szukać. Chcemy też przebadać miejsce upadku B 17. 18:40 CHŁOPI - ODC. 4/13 - WESELE Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Tadeusz Fijewski, Jadwiga Chojnacka, August Kowalczyk, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka Boryna żeni się z Jagną, w Lipcach odbywa się huczne i długie wesele. Wśród gości brakuje tylko Antka i Hanki, którzy mieszkają teraz w nędznej chałupie jej ojca. Józka, siostra Antka, przynosi im coś do jedzenia. Antek wyrzuca ją, nie chce nic z ojcowskiego stołu. Tymczasem w stodole dogorywa postrzelony Kuba. Próbując odciąć sobie siekierą nogę przeżartą gangreną, traci resztki sił i umiera. 19:45 BITWA O DOM KATOLICKI. WYDARZENIA ZIELONOGÓRSKIE 1960 ROKU. Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Bryll Scenariusz: Witold Głowacki Zdjęcia: Michał Pałka Keff, Jakub Kowalczyk, Piotr Nieporęcki Bitwa o Dom Katolicki. Wydarzenia Zielonogórskie 1960 roku według scenariusza Witolda Głowackiego, w reżyserii Rafała Brylla. 20:55 JAK WYGRAĆ WOJNĘ - ODC. 2/3 MARSZ PO ZWYCIĘSTWO (HOW TO GO TO WAR) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Od czasów rzymskich legionów po współczesne globalne konflikty ludzkie dzieje ukształtowały stulecia wojen. Historia pokazuje wciąż na nowo, że poza śmiałymi wyczynami dowódców wojskowych to podstawy rzemiosła wojennego, takie jak: zakwaterowanie, wyżywienie, transport, wyposażenie i uzbrojenie armii, decydują o zwycięstwie w wojnach. Współczesne działania wojenne zdominowała logistyka. Armie zatrudniają rzesze specjalistów od żywienia, przerzutu i wyposażenia żołnierzy, tak by byli gotowi do walki na froncie. A chociaż światem zawładnęły nowe technologie, zasadnicze wyzwania stojące przed dowódcami wojskowymi pozostały na przestrzeni wieków takie same. Jeżeli żołnierze nie najedzą się, nie będą mogli dotrzeć na pole bitwy. Bez błyskawicznego przerzutu oddziałów, nie ma mowy o wyprzedzeniu wroga. Każda armia, która nie korzysta z najnowszych zdobyczy technologii, zostaje na polu bitwy, dosłownie, rozerwana na strzępy. odc. 2 W drugim odcinku autorzy serii skupią się na transporcie wojskowym. Od zawsze przerzut armii był dla dowódców jednym z największych wyzwań. Nie chodzi jednak o pojedyncze bitwy, ale o długie zagraniczne kampanie. A przerzut to nie wszystko. Żołnierzy trzeba także nakarmić i napoić. To bardzo trudna sztuka, którą musi opanować każdy dowódca, jeśli chce wygrać wojnę. Ten film opowiada o tym, jak wyprzedzić wroga i przerzucić oddziały tak, aby błyskawicznie dotarły na pole bitwy. Widzowie dowiedzą się, jak lekki wóz na resorach pomógł Anglikom wywieść w pole Francuzów, jak Napoleon został nagle zatrzymany, popełniając drobny, ale decydujący błąd. I jak prosty kanister i jego bezcenna zawartość znalazły się w samym sercu walki o Afrykę Północną. 22:00 NIECAŁA NIEPRAWDA CZYLI PRL W DTV - OPOWIEŚCI OKRĄGŁEGO STOŁU Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Autor: Andrzej Kaczmarczyk, Dobrosław Rodziewicz Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący), Dobrosław Rodziewicz (prowadzący) Odcinek 6.7 autorzy poświęcili sposobom prezentowania przez Dziennik Telewizyjny genezy i przebiegu negocjacji Okrągłego Stołu. W programie przypomniano publiczne wypowiedzi głównych postaci dramatu zasiadających po obydwu stronach stołu, ich deklarowane i rzeczywiste dążenia oraz sposób opowiadania przez redaktorów Dziennika Telewizyjnego o Okrągłym Stole, który był wypadkową koncepcji propagandowych reżimu Jaruzelskiego oraz stopniowego kruszenia się informacyjnego monopolu komunistów w telewizji z powodu codziennego pojawiania się na antenie niecenzurowanych wypowiedzi reprezentantów opozycji. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA DEGUSTATORKI WINA W MOŁDAWII Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia Galiny Mendelescu, degustatorki wina w Mołdawii. Galina mieszka w miejscowości Kożuszna pod Kiszyniowem i należy do elity wioski. Jej mąż jest wicedyrektorem państwowej fabryki wina, a ona głównym specjalistą i degustatorem. 23:15 CAŁA PRAWDA O GREKACH - ODC. 1/2 (WHO WERE THE GREEKS? 1/2) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Ishbel Hall Scenariusz: Michael Scott Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący) Dr Michael Scott odkrywa dziwny, obcy świat starożytnych Greków. Pyta, kim byli ci ludzie, którzy dali nam demokrację, architekturę, filozofię i literaturę. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICZY ZAMEK Magazyn, 48 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Rafał Mohr, Radosław Pazura, Andrzej Szopa, Jerzy Schejbal, Dorota Deląg, Andrzej Szczytko, Eryk Lubos W 1945 roku, gdy klęska Rzeszy była już właściwie przesądzona, zachodni wojskowi i politycy coraz baczniej przyglądali się dotychczasowemu radzieckiemu sprzymierzeńcy, a w najbliższej przyszłości - potencjalnemu rywalowi lub wręcz wrogowi. Alianci przechowywali ogromne ilości niezłamanych radzieckich szyfrogramów. Gdyby udało się zdobyć niemiecki "Aparat" i odczytać komunikaty, można by nie tylko zweryfikować intencje sojusznika, lecz także ujawnić jego agenturę na Zachodzie. Rozpoczęła się tajna, amerykańsko - radziecko - niemiecka rozgrywka o cenne trofeum. 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu. W audycji wykorzystano materiały archiwalne. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI GĄSIENIC Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. W tym odcinku opowiemy historię, która wydarzyła się 18 marca 1945 r. Nad wioskę Mosina koło Gorzowa Wielkopolskiego nadleciał dymiąc ogromny, jak zapamiętali mieszkańcy, czteromotorowy amerykański samolot. Nagle kiedy na niebie zakwitło 9 spadochronów ewakuującej się załogi, pojawiły się sowieckie myśliwce i zaczęły opadających lotników ostrzeliwać. Dwóch zginęło od broni pokładowej jaków. Kiedy po zakończeniu działań wojennych dotarła w te okolice amerykańska misja poszukiwawcza, Sowieci nie chcieli wskazać mogił zabitych. Teraz wspólnie z miejscową Jednostką Strzelecką i przedstawicielami Departamentu Obrony USA będziemy ich szukać. Chcemy też przebadać miejsce upadku B 17.