TVP Kultura Poniedziałek, 11.03.2019 07:35 RZECZ POLSKA - WIESZAK SEVEN TOMKA RYGALIKA Film dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz W odcinku wieszak Seven Tomka Rygalika. Wieszak, który swoją nazwę zawdzięcza 7 elementom z których się składa, jak i charakterystycznemu kształtowi. O przedmiocie opwowiada sam projektant - podejmując ciekawy wątek etyki w projektowaniu. W odcinku można również zobaczyć proces produkcji przedmiotu w firmie Profim. 08:20 KONIEC BABIEGO LATA Film obyczajowy, 49 min, Polska 1976 Reżyseria: Ewa Kruk Scenariusz: Andrzej W. Pastuszek Zdjęcia: Bronisław Baraniecki Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Krystyna Adamiec - Kozłowska, Ewa Żukowska, Krzysztof Kolberger, Katarzyna Łaniewska, Krzysztof Majchrzak, Celina Klimczak, Bogusław Sochnacki i inni Akcja filmu rozgrywa się pod koniec babiego lata, ale Babie Lato to także nazwa rodzinnej wsi bohatera, Józka, dokąd przybywa on wraz ze swoją dziewczyną Miszą, którą przedstawia krewnym jako swoją żonę. Oboje mieszkają w Warszawie. On jest fotografikiem, ona początkującą aktorką. Łączy ich romans, choć dla niej ten związek chyba nie ma przyszłości. Wiecznie zaganiani, robiący kariery w mieście, oboje nie mają wiele czasu ani dla siebie ani na odpoczynek. Przyjechali zaledwie na trzy dni. Pobyt "na łonie natury" traktują jako okazję do krótkich wywczasów. Planują też nazbierać grzybów, których w okolicy jest w bród. Z Babiego Lata pochodzi matka Józka. On już urodził się w mieście, w rodzinnej wsi był tylko raz, kiedy miał siedem lat. Niewiele pamięta z tamtej wizyty. Warszawiacy zatrzymują się u ciotki Józka, która gospodarzy wraz z synem Jankiem i jego żoną Marysią. Krewni przyjmują ich bardzo serdecznie, wręcz wylewnie, ale synowa boczy się i dąsa, zazdrośnie patrząc na miastowych. Na tym tle dochodzi między małżonkami do ostrej kłótni. W końcu Janek, który nie może zdzierżyć, że "baba mu się sprzeciwiła", uznaje, że będzie lepiej, jak odwiezie krnąbrną żonę wraz z posagiem do jej ojca i wystąpi o rozwód. Napięta atmosfera udziela się również przyjezdnym i staje się okazją do wyrzucenia sobie wzajemnych pretensji i żali. Misza jest nawet gotowa wcześniej wyjechać. Józek i Misza odwiedzają rodzinny grób, potem składają wizytę siostrze matki, Zosi, której powodzi się bardzo dobrze. Kobieta ma nowoczesne gospodarstwo, ładnie urządzony dom z łazienką i toaletą, co na wsi jest luksusem. Rodzinne spotkanie zakłócają wynurzenia sędziwego Klimka Bani. Z jego opowieści wynika, że w dziejach rodziny nie wszystko było zgodne z szóstym przykazaniem. Gość ze stolicy przyjmuje te rewelacje bez emocji, ale Miszę zaczynają dręczyć wątpliwości co do trwałości jej związku z Józkiem. Wreszcie nadchodzi dzień wyjazdu do Warszawy. Pada deszcze, zwiastując koniec prawdziwego babiego lata. Niedługi film Ewy Kruk można zakwalifikować jako kolejny zapis relacji wieś - miasto. Ten banalny schemat posłużył jednak autorce do wnikliwej penetracji ludzkich kompleksów, lęków i urazów. Obserwacje reżyserki zdecydowanie kłócą się ze stereotypowym przedstawieniem chłopów jako tych, co "żywią i bronią". W filmie zwracają uwagę wysmakowane plastycznie zdjęcia, ukazujące obraz polskiej wsi - sielskiej i anielskiej. Przed oczami widza przesuwają się malownicze widoki, przepiękne pejzaże: rwąca rzeczka, spacerujące domowe ptactwo i pasące się na łąkach bydło. Wieś Babie Lato to także kryte strzechą chałupy, walące się drewniane płoty i zwyczajni prości ludzie, którzy mimo biedy zawsze są otwarci dla obcych, gotowi do przyjęcia ich pod swój skromny dach. Zdjęcia do tego filmu zostały uhonorowane nagrodą na II Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1975 roku. Również zasłużenie nagrodzono z rolę Janka Krzysztofa Majchrzaka. 09:25 JAK SIĘ POZBYĆ CZARNEGO KOTA Komedia, 78 min, Polska, 1984 Reżyseria: Feridun Erol Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Scenografia: Przemysław Lewandowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Marek Sart Aktorzy: Gabriela Kownacka, Jan Piechociński, Zdzisław Wardejn, Andrzej Wojaczek, Elżbieta Mielczarek, Gustaw Lutkiewicz, Elżbieta Panas, Andrzej Wojaczek, Julian Jabczyński i inni Żartobliwy, dowcipny film Feriduna Erola, specjalisty od rozśmieszania widzów, co udowodnił choćby w "Balladzie o ścinaniu drzewa" i "Honorze dziecka". Głównym bohaterem "Jak pozbyć się czarnego kota?" jest młody inżynier, którego nieustannie prześladuje pech. W pewnym momencie złośliwość losu staje się tak intensywna, że bohater postanawia rozprawić się z pechem ostatecznie. Po głębszym namyśle dochodzi do wniosku, że źródłem nękających go nieszczęść jest ni mniej, ni więcej tylko jego urodziwa małżonka Krystyna. Teraz pozostaje tylko podjąć konkretne, a zdecydowane kroki, by pozbyć się tytułowego "czarnego kota"... 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 3/7 POJEDNANIE Serial obyczajowy, kostiumowy, 80 min, Polska, 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Marynia i Stach Połaniecki coraz częściej spotykają się w domu pani Emilii Chwastowskiej, przy łóżku chorej Litki. Umierająca dziewczynka życzy sobie, aby pogodzili się i pobrali. Ulegając żądaniu dziecka, wybaczają sobie dawne urazy. W Warszawie przebywa również sąsiad Pławickich z okolic Krzemienia, młody pan Gątowski, który skrycie marzy o Maryni. Między nim a Maszką dochodzi do awantury, którą może zakończyć jedynie pojedynek. Maszko prosi Połanieckiego, by został jego sekundantem. 12:30 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 4/7 NARZECZENI Serial obyczajowy, 79 min, Polska, 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Maszko zostaje lekko ranny w pojedynku, co nie przeszkadza mu oświadczyć się pannie Teresie Krasławskiej. Adwokat myśli głównie o posagu przyszłej małżonki, a i panna wraz ze swą matką wiążą nadzieje z materialną pozycją przyszłego oblubieńca. Połaniecki wreszcie prosi o rękę Maryni i zostaje szczęśliwym narzeczonym. Dla obojga zakochanych nastaje radosny okres karnawału, kuligów i podmiejskich spacerów. 14:25 NIEZAPOMNIANY LEONARD BERNSTEIN - SPOTKANIA Z MUZYKĄ S.I - CZYM JEST MUZYKA? (YOUNG PEOPLE'S CONCERTS - LEONARD BERNSTEIN, WHAT DOES MUSIC MEAN?) Film dokumentalny, 59 min, USA, 1958 Reżyseria: Charles S. Dubin Wykonawcy: Leonard Bernstein (prowadzący), Orkiestra Filharmoników Nowojorskich Pierwszy z cyklu słynnych koncertów dla młodzieży, prowadzonych wiele lat temu przez wybitnego dyrygenta, kompozytora i popularyzatora muzyki Leonarda Bernsteina. Mistrz opowiada słuchaczom zgromadzonym w Carnegie Hall o tym, czym jest muzyka. Treścią wyjaśnień jest najgłębszy sens muzyki - jej charakter, odrębność w stosunku do innych sztuk. Na podstawie licznych przykładów Bernstein udowadnia, iż nie można przypisywać muzyce ścisłych treści nawet wtedy, gdy jest to tzw. muzyka programowa. Celem muzyki jest wg Mistrza wywoływanie emocji. Wyjaśniając te skomplikowane problemy, Leonard Bernstein używa celnych i prostych, zrozumiałych dla wszystkich porównań, ilustrując gawędę swą grą na fortepianie i śpiewem. 15:35 PORTFEL Film obyczajowy, 27 min, Polska, 1970 Reżyseria: Julian Dziedzina Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Waldemar Parzyński Aktorzy: Bolesław Płotnicki, Zygmunt Kęstowicz, Barbara Ludwiżanka, Zbigniew Koczanowicz, Zygmunt Apostoł Opowieść o zabawnym, ale brzemiennym w skutki nieporozumieniu. Roztargniony profesor gubi gdzieś portfel. Jest przekonany, że padł on łupem złodzieja. Odbiera więc portfel od człowieka, którego posądza o kradzież. Kłopot jednak w tym, że zabiera mu nie swoją własność. W głównych rolach wystąpiła para nieżyjących już znanych aktorów: Bolesław Płotnicki ("Gdzie jest generał?", "Tylko umarły odpowie", "Prawo i pięść", "Gniazdo") oraz Barbara Ludwiżanka ("Godzina pąsowej róży", "Zwariowana noc", "Seksmisja", seriale "Noce i dnie", "Chłopi"). 16:20 NA ODSIECZ WIEDNIOWI Dokument fabularyzowany, 89 min, Polska 1983 Scenariusz i reżyseria: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Włodzimierz Precht Muzyka: Andrzej Fronczak Muzyka: Andrzej Fronczak Aktorzy: Jerzy Bińczycki, Anna Dymna, Jerzy Kamaa, Emil Karewicz, Gustaw Lutkiewicz, Józef Para, Franciszek Pieczka, Karol Strasburger, Jerzy Trela, Leonard Andrzejewski, Marek Bargiełowski, Henryk Bista, Jerzy Block, Czesław Byszewski, Marek Frąckowiak Autorzy, Lucyna Smolińska i Mieczysław Sroka, przypominają w bardzo interesującym fabularyzowanym dokumencie wydarzenia poprzedzające zwycięsto króla Jana III Sobieskiego i wojsk sprzymierzonych nad armią turecką Kara Mustafy oraz przebieg samej bitwy pod Wiedniem. Łączą inscenizacje filmowe, w których z pomocą aktorów odtwarzają m. in. sceny obrad sejmu, przybycia nuncjusza papieskiego do rezydencji królewskiej w Wilanowie, audiencji u królowej poselstwa tureckiego, narady starszyzny tureckiej pod Biłgorajem, koncentracji armii państw sprzymierzonych, przybycia do Warszawy posła cesarskiego, narady w Wilanowie z udziałem Jana III Sobieskiego oraz przedstawicieli duchowieństwa, wyjazdu pary królewskiej, mszy na Jasnej Górze, koncentracji wojsk koronnych pod Krakowem, narady na Zamku Wawelskim, spotkania z wojskami księcia Karola Lotaryńskiego, narady dowódców wojsk sprzymierzonych, przemówienie naczelnego wodza Jana III Sobieskiego i wreszcie przybycia posłańca królewskiego na Wawel do królowej Marysieńki z wieścią o zwycięstwie. W fabularyzowanej warstwie dokumentu wykorzystują fragmenty filmów Jerzego Hoffmana "Potop" i "Pan Wołodyjowski" oraz Wojciecha Solarza "Ojciec królowej". W warstwie dokumentującej to jedno z najważniejszych wydarzeń naszej historii autorzy filmu prezentują niezwykle bogatą ikonografię, na którą składają się dokumenty historyczne, obrazy, portrety, ryciny, dokumenty przypominające historię podbojów tureckich od XIV wieku i sytuację w Europie po wojnie trzydziestoletniej, malarstwo batalistyczne przedstawiające bitwy z Turkami, mapy trickowe ukazujące ruchy wojsk sprzymierzonych i tureckich i ostateczny atak, a także liczne przedmioty, jak broń, chorągwie, namiot wezyra, łupy wojenne. 18:00 LEGENDY POLSKIEGO TEATRU - LOT Film dokumentalny, 34 min, Polska, 1999 Autor: Krzysztof Miklaszewski Film dokumentalny o jednym z nawybitniejszych polskich reżyserów teatralnych - Konradzie Swinarskim, który zginął w pełni sił twórczych, w wieku lat 46 w katastrofie samolotowej - 19 sierpnia 1975 r. Zbierane za życia i po śmierci Swinarskiego przez Krzysztofa Miklaszewskiego, reżysera filmu, unikatowe materiały dokumentalne (próba generalna "Wyzwolenia", próby "Hamleta" niedokończonego, wypowiedzi Swinarskiego o aktorach, proces narodzin "Dziadów", na planie "Sędziów"), wypowiedzi sprzed lat i wyznania współpracowników reżysera zostały "wtłoczone" w formę metaforycznego lotu samolotowego, do którego swoje życie przyrównywał sam Konrad Swinarski. Powstała w ten sposób przypowieść dokumentalna o artyście niesłychanie czynnym i zawsze pełnym życiowego i artystycznego poświęcenia dla twórczości. 18:45 LEGENDY POLSKIEGO TEATRU - TEATR STARY. "DZIADY" ADAMA MICKIEWICZA W INSCENIZACJI KONRADA SWINARSKIEGO Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1973 Scenariusz: Joanna Chlebowicz Wykonawcy: Jerzy Trela, Jerzy Nowak, Paweł Galia, Jerzy Stuhr, Konrad Swinarski Dokument pokazujący powstawanie słynnego spektaklu Konrada Swinarskiego: próby stolikowe, sytuacyjne, ćwiczenia, próbę kostiumową, a także fragmenty przedstawienia. 19:25 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ALEKSANDRA CZERNIAWSKA Magazyn, 5 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wesele Aleksandry Czerniawskiej jest bliskie strukturze obrazu symultanicznego. Płótno podzielone zostało na dwa plany: pierwszy zajmuje portret nowożeńców w otoczeniu najbliższych osób; na drugim rozgrywają się poszczególne epizody wesela, od ceremonii zaślubin w cerkwi, poprzez powitanie młodej pary chlebem, po tańczących gości, orkiestrę i weselny stół. Artystka tworzy autonomiczną czasoprzestrzeń obrazu, którego realia osadzone w zamierzchłej przeszłości docierają do nas nie jako konsekwentna narracja, a jako pojedyncze sceny wydobyte z pamięci. Całość spowita jest stłumionym różem, odpowiadającym pożółkłej barwie fotografii bądź werniksu, która odsuwa oglądany obiekt w jeszcze głębszą przeszłość. Czerniawska sięga do różnych tradycji obrazowania. W jej pracach pobrzmiewa estetyka sztuki naiwnej, a pierwszoplanowe postaci ukazane zostały w konwencji znanej z produkcji przedwojennych ateliers fotograficznych. Krytycy wskazują na bliskość właściwego artystce sposobu obrazowania do języka Andrzeja Wróblewskiego i Marca Chagalla, a w linearnym potraktowaniu domów dopatrzyć można się także elementów malarstwa Edwarda Dwurnika. Eklektyzm, składający się na autonomiczną manierę budowania świata przedstawionego, mówi o czymś więcej. Mariaż różnorodnych środków wyrazu pokazuje niemożność uporania się z podjętymi wątkami, nieprzedstawialność problemów, z którymi zmaga się artystka. Wiele z prac Czerniawskiej to obrazowa wersja historii mówionej, malarstwo, w którym materializują się zasłyszane opowieści i wydarte pamięci szczegóły. Materiał do swych prac artystka czerpie z retrospektywnych rozmów z bliskimi. W jej obrazach plan doświadczeń prywatnych przeplata się z dramatem historii. Epizody Wesela to reminiscencje tradycji zaburzonej wydarzeniami kolejnych wojen, po których nic nie było już takie same. Artystka zbiera ślady tego, co pozostało, i nadaje im magiczny wymiar. Stąd też Wesele Czerniawska usytuowała na scenie, którą podpatrujemy nieco z góry, a uchwycone na jej płótnie postaci trwają w zmitologizowanej przeszłości, zawieszone między namacalnym życiem w pamięci a dojmującą nieobecnością na co dzień. 19:35 VIDEOFAN - PORTRETY: HONORATA MARTIN Felieton, 14 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Honorata Martin Honorata Martin (1984) malarka, performerka, artystka multimedialna. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, studiowała także na Marmara University w Istambule. Martin sięga po różne formy wypowiedzi (malarstwo, rysunek, wideo, performans, rzeźba); podstawą jej twórczości jest jednak bezpośrednie doświadczenie. Podążając za nim, artystka wykracza poza instytucjonalne ramy sztuki, stara się usunąć barierę, jaką między twórcą a odbiorcą (i światem) wnoszą takie pojęcia jak dzieło sztuki czy wystawa. Interesują ją silne emocje, jakie towarzyszą pokonywaniu własnych ograniczeń i lęków, szukanie granic wytrzymałości psychicznej, fizycznej i emocjonalnej; w konsekwencji niektóre jej performatywne działania przybierają ekstremalną i ryzykowną postać. Rozpoczynając procesy twórcze, często świadomie unika projektowania ich finalnych rezultatów, aby nie zamykać się na przeżywanie tego co nieprzewidziane, ale prawdziwe. 20:20 NOCNY RECEPCJONISTA - ODC 2/8 (THE NIGHT MANAGER) Serial szpiegowski, 43 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Susanne Bier Scenariusz: David Farr, John Le Carre Aktorzy: Tom Hiddleston, Hugh Laurie, Olivia Colman, Tom Hollander Odc. 2 Jonathan Pine zostaje zwerbowany przez agentką wywiadu Angelę. Podejmuje się tajnej misji na jej zlecenie. Pod fałszywym nazwiskiem próbuje zbliżyć się do handlarza bronią Richarda Onslowa Ropera. Musi udawać zawodowego przestępcę, żeby uśpić czujność przeciwnika. 21:15 PANORAMA KINA POLSKIEGO - BILET NA KSIĘŻYC Film obyczajowy, 118 min, Polska 2013 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Ludek Drizhal, Aaron Frescas, Spencer Gibb Aktorzy: Filip Pławiak, Mateusz Kościukiewicz, Bożena Adamek, Krzysztof Stroiński, Anna Przybylska, Łukasz Simlat, Andrzej Chyra, Andrzej Grabowski, Piotr Dąbrowski Na festiwalu filmowym w Gdyni w 2013 r. Jacek Bromski został nagrodzony za scenariusz filmu. To opowieść o młodości, przyjaźni i miłości w odległych już czasach, gdy człowiek stawiał pierwsze kroki na Księżycu, na ulicach królowały saturatory, sklepy świeciły pustymi półkami, z tranzystorów płynęła rockandrollowa muzyka, a szczytem marzeń każdego Polaka były własne cztery kółka. Twórcy filmu zabierają widza w sentymentalną podróż do szalonych lat 60. , do czasów młodzieżowej kontestacji, hipisów i bigbitowców, do barwnej epoki długowłosych dzieci kwiatów, nawołujących do miłości, nie do wojny. Akcja filmu rozgrywa się w 1969 r. Główny bohater to młody chłopak, Adam Sikora, który pasjonuje się lotnictwem. Kiedy dostaje powołanie do wojska, przeżywa pierwsze życiowe rozczarowanie. Jego marzenia i plany nagle legły w gruzach. Okazuje się, że na przekór swoim zainteresowaniom, młody człowiek przez trzy lata ma służyć w Marynarce Wojennej w Świnoujściu. Już wkrótce musi stawić się w jednostce. Wraz ze swoim starszym bratem Antkiem wyrusza więc na Wybrzeże. Podczas podróży przez Polskę bracia przeżywają różne przygody, zawierają nowe znajomości. Antek, który uchodzi za niepoprawnego podrywacza i króla nocnych lokali, próbuje wprowadzić nieśmiałego Adama w dorosły świat, pokazać mu prawdziwe życie, nauczyć samodzielności i odwagi w podejmowaniu różnych decyzji. Spotkanie z piękną i tajemniczą tancerką Roksaną mocno skomplikuje życie Adama. Ta znajomość pociągnie za sobą całą serię zaskakujących zdarzeń. 23:25 ANTYFONIE - WIKTOR STRIBOG Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Jacek Staniszewski, Andrzej Załęski Autorska, skrajnie ekscentryczna "Kraina Grzybów" Wiktora Striboga początkowo przybrała postać kanału na Youtube, gdzie nikomu nie znany autor prezentował swoje osobliwe filmy, przypominające program dla dzieci wyprodukowany przez osiedlową stację z początku lat 90. Media, obserwując zjawisko, okrzyknęły "Krainę" największą tajemnicą polskiego internetu". Autorem serii i charakterystycznej naiwno - elektronicznej ścieżki dźwiękowej okazał się młody doktorant kulturoznawstwa Wiktor Stribog, który komponował soundtrack, nie będąc muzykiem i nie znając nut, wyłącznie na fali entuzjazmu dla własnych ulubionych artystów, takich jak: Sparks, King Crimson, Dimitrij Szostakowicz, Brian Eno czy duet Godley & Creme. Stribog jest także autorem"Piwnicy", wizualnej interpretacji opowiadania Szczepana Twardocha, przy której współpracował z najaktywniejszą polską artystką w mediach społecznościowych, Aleksandrą Waliszewską. Jako artysta zachowujący przez kilka lat trwania swojego memetycznego eksperymentu pełną anonimowość i ujawniający swoją tożsamość po zamknięciu serii, Wiktor jest trudnym, nieoczywistym, a zarazem wdzięcznym podmiotem naszego zainteresowania. 23:55 ŻELAZNA KLASYKA - PORTRET RODZINNY WE WNĘTRZU (GRUPPO DI FAMIGLIA IN UN INTERNO / CONVERSATION PIECE) Dramat obyczajowy, 116 min, Włochy/Francja 1974 Scenariusz na podstawie noweli Enrica Mendoliego: Luchino Visconti, Suso Cecchi d'Amico i Enrico Mendoli Reżyseria: Luchino Visconti Zdjęcia: Pasqualino de Santis Muzyka: Franco Mannino i Wolfgang Amadeusz Mozart Występują: Burt Lancaster, Helmut Berger, Silvana mangano, Claudia Marsani, Stefano Patrizi, Elvira Cortese, Romolo Valli, Claudia Cardinale, Dominique Sanda i inni Kończąc latem 1972 r. prace nad dramatem kostiumowym "Ludwig", 66 - letni Luchino Visconti ciężko zachorował. Kilka miesięcy spędził w szpitalu, skąd wyszedł na pół sparaliżowany. Jego stali współpracownicy ze scenarzystą Suso Cecchi d'Amico na czele, uznali, że najlepszą terapią dla mistrza będzie praca i przedstawili mu projekt filmu możliwego do zrealizowania w jednym atelier. W "Portrecie rodzinnym", nagrodzonym Grand Prix na festiwalu w Valladolid w 1975 r. , pojawiają się wątki przewijające się przez całą twórczość Viscontiego. Nostalgia za przemijającym światem wyrafinowanej kultury ustępującej miejsca dynamicznej, brutalnej nowoczesności to jakby echo "Lamparta". Namiętności rozdzierające rodzinę należącą do społecznej elity, stopniowe demaskowanie prymitywnych żądz, amoralności i egoizmu tych ludzi przywodzi na myśl "Zmierzch bogów". Tęsknota starca za pięknem bezpowrotnie minionej młodości odwołuje się do "Śmierci w Wenecji". W filmie występuje właściwie tylko pięciu aktorów, za to aktorów znakomitych: Burt Lancaster ("Zabójcy", "Vera Cruz", "Stąd do wieczności", "Zaklinacz deszczu", "Wyrok w Norymberdze", "Lampart", "Zawodowcy", "Cyrk straceńców", "Łowcy skalpów") jest wzruszający i pełen godności jako odcinający się od ludzi i świata Profesor, milczący, trochę maniakalny kolekcjoner. Silvana Mangano ("Gorzki ryż", "Złoto Neapolu", "Ludzie i wilki", "Śmierć w Wenecji", "Ludwig", "Gra złudzeń") gra piękną, lecz wulgarną markizę Biankę Brumonti. Helmut Berger - aktor - maskotka Viscontiego, znany już z jego "Zmierzchu bogów" i "Ludwiga", tutaj jest perwersyjny i zepsuty, a jednocześnie subtelny i wyrafinowany jako Konrad. Tej doborowej trójce towarzyszy dwoje młodych, odkrytych przez Viscontiego włoskich aktorów: Claudia Marsani Lietta i Stefano Patrizi - Stefano. W ogromnym apartamencie barokowego pałacu rzymskiego mieszka samotnie stary Profesor, bogaty odludek, kolekcjoner cennych obrazów. Należący do niego identyczny apartament piętro wyżej usiłuje od niego wynająć markiza Bianca Brumonti dla swego kochanka, młodego Niemca Konrada Hübela oraz dla córki Lietty i jej narzeczonego Stefano. Profesor broni się przed intruzami, jednak natarczywość markizy zwycięża. W wynajętym na rok apartamencie Brumonti zaczynają przeprowadzać ogromny remont, powodując przy okazji poważne szkody w mieszkaniu Profesora. Zawodzą wszystkie próby pozbycia się uciążliwych lokatorów, Profesor jest bezradny wobec brutalnego, dynamicznego egoizmu ludzi nierozumiejących, że ktokolwiek na świecie mógłby mieć inne niż oni zdanie, potrzeby i upodobania. Po pewnym czasie Profesor nawiązuje jednak bliższy kontakt z Konradem, młodzieńcem o nader dwuznacznej przeszłości. Pod maską cynicznego playboya odkrywa w nim wrażliwość, wiedzę i poczucie piękna, różniące niesłychanie Konrada od aroganckich Brumontich. Zaczyna odczuwać do niego coś w rodzaju ojcowskiego uczucia. Odżywają niespełnione marzenia o synu - spadkobiercy wiedzy i idei, które wraz z Profesorem odchodzą bezpowrotnie w przeszłość. Życie samotnego intelektualisty i Brumontich coraz bardziej się zazębia. Profesor jest świadkiem histerycznych ataków starzejącej się markizy, widzi całkowitą amoralność młodych, odkrywa niezrozumiałe dla niego wydarzenia polityczne. Coraz bardziej przywiązany do swych lokatorów Profesor zaczyna ich traktować jak rodzinę. Ale gdy wydaje mu się, że zaprzyjaźnił się z nimi na dobre i zaprasza ich do siebie na obiad, między uczestnikami spotkania dochodzi do gwałtownego konfliktu. Krytycy dopatrywali się w postaci Profesora rysów samego Viscontiego, wszechstronnie wykształconego potomka starego rodu książęcego, choć sam reżyser podkreślał w wypowiedziach, że nie jest ani takim egoistą, ani odludkiem, jak jego bohater. Z całą pewnością jednak, co sam przyznawał, obaj reprezentowali odchodzące pokolenie intelektualistów, którzy nie potrafiąc żyć w zgodzie ze swym czasem, zmagają się boleśnie z dzisiejszą generacją, wychodząc z tej próby okaleczeni na resztę życia. "Usiłowałem wyrazić prawdę, że kiedy człowiek dojrzały próbuje zbliżyć się do młodych, jak do własnych dzieci, nie uda mu się to nigdy, bo nigdy ich nie zrozumie powiedział w jednym z wywiadów. - Otwiera oczy ze zdumienia, bo odnajduje się w świecie spraw i rzeczy, których nie pojmuje. Zamyka się w sobie ze strachu, by problemy innych nie stały się jego własnymi i nie zatopiły go. Skupia uwagę na przeszłości, na dziełach ludzkiej myśli, a nie na ludziach". 02:25 MOST NA RZECE KWAI (THE BRIDGE ON THE RIVER KWAI) Dramat wojenny, 155 min, Wielka Brytania 1957 Reżyseria: David Lean Scenariusz na podstawie powieści Pierre'a Boulle'a: Pierre Boulle, Michael Wilson i Carl Foreman Zdjęcia: Jack Hildyard Muzyka: Malcolm Arnold Występują: William Holden, Alec Guinness, Jack Hawkins, James Donald, Geoffrey Horne, Sessue Hayakawa, Andre Morell, Peter Williams i inni Słynny dramat wojenny z antywojennym przesłaniem, nagrodzony siedmioma Oscarami: dla najlepszego filmu roku, za reżyserię, scenariusz, zdjęcia, muzykę, montaż, dla najlepszego aktora (Sir Alec Guinness) oraz nominacją do tej nagrody dla aktora drugoplanowego (Sessue Hayakawa). Wprawdzie statuetkę za scenariusz otrzymał Pierre Boulle, francuski autor książki, która stała się podstawą scenariusza, ale w rzeczywistości znacznie większy wkład w adaptację jego dzieła na potrzeby filmu mieli Michael Wilson (Oscar za scenariusz "Miejsca pod słońcem", scenariusze m. in. do "Lawrence'a z Arabii" i "Planety małp") oraz Carl Foreman (nominacje za scenariusze do "Championa", "Pokłosia wojny", "W samo południe" i "Dział Navarony"). Obaj znajdowali się jednak w tamtych latach na czarnej liście senatora McCarthy'ego i Akademia Filmowa nie odważyła się oficjalnie ich uhonorować. Nagrody przyznano im dopiero pośmiertnie, w 1985 r. Do historii kina przeszła też sławna, gwizdana przez żołnierzy melodia "Marsz pułkownika Bogeya". Gdy David Lean przystępował do pracy nad "Mostem" ze znaczącym, jak na lata 50. , budżetem 3 mln dolarów, wiele osób nie wierzyło, że powstanie jeden z najsłynniejszych do dziś filmów. Cary Grant i Charles Laughton, którym proponowano główne role - Shearsa i pułkownika Nicholsona - odrzucili ofertę. William Holden i Sir Alec Guinness przyjęli je dopiero po długich targach i namowach. Ten ostatni groził nawet opuszczeniem planu w połowie realizacji zdjęć (kręconych przez niemal 4 miesiące w cejlońskiej dżungli), nie mogąc się doszukać niczego interesującego w granej przez siebie postaci. Ostatecznie przyniosła mu ona jedynego w jego karierze Oscara (nie licząc honorowej statuetki za całokształt dokonań w 1979 r.) Opowiedziana w książce i filmie historia oparta jest na autentycznych wydarzeniach z czasów II wojny światowej, kiedy to alianccy jeńcy wojenni schwytani przez Japończyków, pracując ponad siły, bez jedzenia i picia, zbudowali tory kolejowe z Bangkoku do Rangoonu, służące do przesyłania transportów wojskowych. Akcja filmu toczy się w 1943 r. w japońskim obozie dla jeńców wojskowych. Batalion schwytanych w Singapurze brytyjskich żołnierzy pod dowództwem pułkownika Nicholsona ma - zgodnie z rozkazem japońskiego pułkownika Saito - przystąpić do budowy mostu na rzece Kwai, którym ma biec główny szlak transportowy sił japońskich w tym regionie. Powołując się na międzynarodowe konwencje Nicholson w imieniu swych ludzi odmawia pracy. Poddany okrutnej próbie sił, wychodzi z niej zwycięsko. Osiąga tyle, że żołnierze mają odtąd pracować pod jego dowództwem. Chce udowodnić wyższość moralną i techniczną Brytyjczyków i skonstruować bezbłędnie most, lecz całkowicie ignoruje fakt, że ma on służyć wrogom. Realizacja budowy staje się niemal jego obsesją, punktem honoru. Tymczasem brytyjskie dowództwo wysyła nad rzekę Kwai grupę swych żołnierzy pod dowództwem majora Wardena z misją zniszczenia mostu. Do Wardena i jego ludzi dołącza też amerykański marynarz Shears, któremu udało się uciec z obozu. Brytyjskie komando umieszcza pod mostem ładunki wybuchowe, ale ich działania odkrywa pułkownik Nicholson i zawiadamia japońskie dowództwo obozu. 05:10 TAŚMY KULTURY - ZASADY GRY Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 "Regulamin jest ważniejszy jak człowiek..." - mówi bohater filmu Krzysztofa Kieślowskiego "Z punktu widzenia nocnego portiera". Może i tak, ale bez przesady.