TVP Historia Sobota, 23.03.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1919 - Mussolini założył Fasci di Combattimento; 1978 - zmarł ambasador Tadeusz Romer; 1980 - wybory do Sejmu PRL; 1994 - umarła Giulietta Massina; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 08:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 30 MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedzi świat, którego już prawie nie ma, bo bezlitośnie porwał go wiatr XX - wiecznej historii. Poznamy tysiącletnie dzieje narodu niezwykle silnie związanego z Polską. Odkryjemy bogactwo jego kultury, sztuki i religii na przestrzeni wieków. A to wszystko dzięki niezwykłemu miejscu - Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w którym nowoczesna, multimedialna wystawa ożywia dawne sztetle i nieistniejące synagogi. POLIN otwarto w 2013 roku. Stanęło ono w centrum Muranowa, dzielnicy, która jak Feniks z popiołów odrodziła się na gruzach warszawskiego getta. Wcześniej była tu Dzielnica Północna, największe skupisko społeczności żydowskiej w Polsce, a drugie na świecie po Nowym Jorku. 08:45 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 7/7 BRACIA Serial przygodowo - historyczny, 56 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Olgierd Łukaszewicz, Roman Wilhelmi, Danuta Kowalska, Andrzej Żarnecki, Jerzy Binczycki, Aleksandra Karzyńska, Gustaw Lutkiewicz, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Wiesław Wójcik, Janusz Paluszkiewicz i inni W nocy, kiedy maziarz - starościc czeka na Juliusza, Horawa podpala przyzamkowe zabudowania. W płomieniach zostaje córka starościca. Przybywają ludzie, ale tylko Czorgut odważa się wejść w ogień na ratunek. Zebrani przy pożarze opowiadają potem, że uratował go upiór - duch starościca. Bulij tymczasem zaprasza hrabiego Zygmunta na spotkanie z bratem. O północy hrabia przybywa do zaklętego dworu. Mikołaj Żwirski, który w przebraniu maziarza przygotowuje rewolucję, tłumaczy bratu wydarzenia z przeszłości. Zjawia się również Juliusz. Hrabia Zygmunt zgadza się zastąpić Jadwidze ojca, a Juliusz zostaje jej narzeczonym. Starościc Mikołaj wyrusza do leśnego oddziału spiskowców. Razem z nim jedzie Czorgut. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - OBIAD W JEDNYM TERMOSIE Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Prawie każdy z nas, będąc w podróży, na wycieczce czy w pracy, korzystał z tzw. chińskich zupek lub podobnych tego typu gotowych potraw w torebce. Wystarczy je zalać wrzątkiem i można zjeść coś ciepłego. Oczywiście ich smak i jakość pozostawiają wiele do życzenia, ale głodny człowiek nie wybrzydza. W tym odcinku Karol Okrasa pokaże widzom, że przy odrobinie wysiłku można sobie przyrządzić pyszny i wartościowy posiłek, zamknąć go w termos, a potem zabrać ze sobą na wycieczkę lub do pracy. Okazuje się bowiem, że istnieje wiele produktów takich jak niektóre kasze, mięsa czy ryby, które nie wymagają długiej obróbki cieplnej. Wystarczy je zalać wrzątkiem, potrzymać w termosie i są gotowe do spożycia. Zapraszając na obiad w jednym termosie Karol Okrasa zaprezentuje trzy posiłki: 1/ paprykarz z wędzonym pstrągiem i kaszą z komosy ryżowej; 2/ ciepły gulasz z tofu i ciecierzycy; 3/ szybka zupa rybna z dorsza i tofu. 11:40 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 1/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 12:40 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 3. JESIEŃ (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Stephen De Vere Muzyka: Edmund Butt Yellowstone - cudowna wulkaniczna kraina, to blisko dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych naturalnego środowiska w samym sercu Ameryki Północnej. W czasie letnich upałów życie w niezwykłym parku toczyło się na pełnych obrotach. Przez kilka miesięcy Yellowstone rozkwitało. Teraz to miejsce się zmienia. Za kilka tygodni znów zapanuje tu zimowy krajobraz. Zwierzęta przygotowują się do nadejścia chyba największych zmian w ciągu całego roku. W całym parku samce wapiti zgłaszają gotowość do walki o dominację. To charakterystyczne odgłosy jesieni w Yellowstone. Jelenie wapiti muszą jednak przewędrować na niżej położone tereny, zanim śnieg zacznie padać na dobre. Niektóre zejdą w pobliskie doliny, inne wyruszą dalej, nawet poza granice Yellowstone. We wrześniu słońce wędruje coraz niżej na horyzoncie. Osiki, topole i klony zaczynają przygotowywać się do zimy. Drzewa rozkładają zielony barwnik z liści, by odzyskać wszystkie substancje odżywcze i odprowadzić je do pnia i korzeni. W efekcie tego procesu liście zmieniają kolor. Powstają charakterystyczne barwy jesieni. 13:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA KONDUKTORKI POCIĄGU PODMIEJSKIEGO NA UKRAINIE Reportaż, 25 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Każdy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawia jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem będzie to reportaż o kontrolerze kolejki podmiejskiej na Ukrainie. Jeden dzień z życia kontrolera tzw. elektryczki to pretekst, by pokazać pasażerów dojeżdżających codziennie z prowincji do pracy w jednym z najbardziej znanych ukraińskich kurortów, Odessy. Kolejka podmiejska za wschodnią granicą to odrębny świat, który rządzi się swoimi prawami i zasadami. To nie tylko środek transportu, ale także miejsce dla muzykantów, drobnych handlarzy i kieszonkowców oraz schronienie dla bezdomnych. 15:45 SPÓR O HISTORIĘ - MNIEJSZOŚĆ POLSKA W NIEMCZECH Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Przed wojną Polacy mieszkający w Niemczech mieli status mniejszości narodowej, wielkie tradycje w obronie swej tożsamości i wszelkie prawa należne mniejszości. Dopiero dekret Hitlera, zdelegalizował naszą mniejszość, a jej działaczy zesłał do obozów koncentracyjnych. Po wojnie, mimo że sądy niemieckie uznały nazistowskie dekrety za nieważne, polska mniejszość w Niemczech do dziś nie odzyskała swojego przedwojennego statusu ani majątku. Niemcy w Polsce są mniejszością, mają przywileje w wyborach do parlamentu i kilka milionów euro dotacji od państwa rocznie. Polacy w Niemczech nie mają nic. Dlaczego? 16:25 HISTORIA JEDZENIA PO AMERYKAŃSKU - MIĘSOŻERCY. ODC. 2/6 (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Braden Mcilvaine Scenariusz: Eric Nelson JEDZENIE. Było kołem napędowym prawie wszystkiego, co kiedykolwiek zrobiliśmy jako gatunek, a jednak jest jednym z najczęściej pomijanych aspektów w historii ludzkości. Na początku głód zmuszał nas do polowania, potem do uprawy roli i osiedlenia się, co miało ogromny wpływ na pojawienie się pierwszych cywilizacji. Żeby zaspokoić głód, przepływaliśmy oceany, podbijając kolejne ziemie, ale to nadal nie wystarczyło. Ludzie stawali się coraz bardziej wyrafinowani, więc coraz bardziej wyrafinowane stawały się ich potrzeby. W poszukiwaniu smaku, ale i wygody, wykorzystaliśmy naukę i technologię. Dla naszych zachcianek: mięsa czy cukru, śmieciowego jedzenia czy piwa, apetyt ludzkości zmienił planetę, wpłynął na naszą historię i zapewne nadal będzie wpływał na naszą przyszłość. Z serii dowiadujemy się, między innymi, jak konserwy mięsne pomogły pokonać Hitlera, w jaki sposób kiełbasa dotarła do każdego zakątka Cesarstwa Rzymskiego i jaki był udział przypraw w stworzeniu światowej gospodarki. 17:35 MARZYCIELE - MARSZAŁEK SEJMU ŚLĄSKIEGO Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Konstanty Wolny, wybitny prawnik, działacz narodowy na Górnym Śląsku, przyjaciel Wojciecha Korfantego od czasów wspólnej nauki w katowickim gimnazjum, zaangażowany w powstania śląskie i plebiscyt. Pierwszy marszałek Sejmu Śląskiego (trzy kadencje: 1922 - 1935). W 1935 roku wycofał się z działalności politycznej, będąc w sporze z politykami sanacji. Zainicjował wiele przedsięwzięć społecznych i kulturalnych, m. in. założył Bibliotekę Sejmu Śląskiego (1924), z której później powstała Biblioteka Śląska. We wrześniu 1939 roku uciekł do Lwowa, gdzie zmarł. Jego prochy sprowadzono uroczyście do Katowic w 2012 roku. Autorzy programu podejmą próbę zrozumienia sporu pomiędzy zwolennikami Korfantego i Wolnego a wojewodą śląskim Grażyńskim. 18:00 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 1/7 Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Marek Nowicki, Witold Orzechowski, Jan Rybkowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Kazimierz Iwiński, Alicja Jachiewicz, Zofia Merle, Jerzy Molga, Włodzimierz Musiał, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Ewa Ziętek, Zygmunt Zintel, Wojciech Pokora, Bogdan Łazuka, Mieczysław Czechowicz, Hanna Stankówna, Tomasz Stockinger, Janusz Bylczyński i inni W książkach tego autora odnaleźć można najważniejsze zalety dobrego scenariusza: wyraziście zarysowane postaci, przejrzystą i logiczną dramaturgię, klarowność wszystkich wątków. Nic więc dziwnego, że Tadeusz Dołęga - Mostowicz (1898 - 1939) został uznany za najbardziej "filmowego" ze wszystkich pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. Większość jego powieści przeniesiono na ekran - od debiutanckiej "Kariery Nikodema Dyzmy" poprzez "Znachora", "Profesora Wilczura", "Doktora Murka" po "Pamiętnik pani Hanki". Wszystkie cieszyły się w swoim czasie ogromną popularnością, autor do dziś określany jest jako twórca rodzinnego modelu literatury popularnej. "Kariera Nikodema Dyzmy" to najwybitniejsza powieść Dołęgi - Mostowicza. Z jej narodzinami wiąże się pewna legenda literacka. Pisarz, wówczas skromny dziennikarz, po opublikowaniu krytycznego artykułu o Józefie Piłsudskim został dotkliwie pobity przez oficerów Marszałka. Wtedy obmyślił niebanalną zemstę, postanowił napisać książkę, która skompromitowałaby ludzi władzy i istniejące układy towarzysko - polityczne, ujawniła mechanizm, który pozwala nieukom i głupkom zajmować lukratywne posady i dochodzić do wysokich godności w państwie. Zrodzona "z potrzeby chwili" powieść okazała się zaskakująco ponadczasowa, uniwersalna. "Dyzma to postać nieśmiertelna" - pisał branżowy "Ekran" po premierze serialu. Ma on nie tylko swoich poprzedników, ale również następców. Jest wszechobecny w każdym czasie i w każdym miejscu. Różną przybiera postać, ale jest. Uśmiecha się głupio, a otoczenie widzi w tym uśmiechu coś zagadkowego. Mówi głupstwa, a ludzie szukają w tym głębi. Prostak, a wielu stara się dostrzec w nim oryginała. Nikt nie krzyknie"król jest nagi", chyba że będzie to dziecko lub wariat, jak Żorż Ponimirski. Zawoła on"z was się śmieję", a nikt mu nie wierzy, bo nikt nie wierzy wariatom, a wielu czci głupków, hochsztaplerów i ćwierćinteligentów!" Telewizyjna ekranizacja Jana Rybkowskiego to"drugie podejście"reżysera do tej powieści; w 1956 r. zrealizował kinową wersję"Kariery Nikodema Dyzmy", z Adolfem Dymszą w roli tytułowej. W serialu postać karierowicza brawurowo zagrał Roman Wilhelmi, otrzymał zresztą za tę rolę"Złoty Ekran". Pochlebne recenzje zebrał również Jerzy Bończak jako Krzepicki, wiecznie ukryty za plecami szefa, a przecież nieodzowny dla takich jak Dyzma"panów prezesów". Postać szczególnie sugestywną i pełną wyrazu stworzył też Bronisław Pawlik jako świeżo upieczony ziemianin Kunicki, który ma kompleksy wobec starej arystokracji, ale jest przekonany, że za pieniądze można mieć i załatwić wszystko. Nagrodę indywidualną za montaż obrazu filmowego serialu otrzymała Wiesława Otocka na IV Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej Olsztyn '80. Nikodem Dyzma, zredukowany urzędnik pocztowy z prowincjonalnego miasteczka, jak wielu bezrobotnych poszukuje pracy w Warszawie. Wymarzył sobie, że zostanie mandolinistą lub fordanserem, dlatego jak najcenniejszy rekwizyt przechowuje wytworny frak. Szczęśliwy traf otwiera przed nim nowe perspektywy. Znajduje na ulicy zaproszenie na raut rządowy i postanawia zaryzykować. Wyelegantowany idzie na bal, aby choć raz najeść się do syta. Podczas bankietu jeden z gości wytrąca mu z ręki talerz. Głodny i wściekły Dyzma robi mu głośną awanturę. Spodziewa się, że zostanie natychmiast wyrzucony na bruk. Tymczasem otrzymuje gratulacje i wyrazy uznania, między innymi od pułkownika Waredy i ministra rolnictwa Jaszuńskiego. Okazuje się, że zwymyślał dyrektora gabinetu premiera, niejakiego Terkowskiego, który ma wielu przeciwników politycznych. Nikodem Dyzma staje się bohaterem wieczoru, dygnitarze uznają go za jednego ze"swoich". Tak zaczyna się zawrotna kariera hochsztaplera. Dyzma bez namysłu korzysta z nęcącej ofertyKunickiego, przyjmuje posadę administratora w jego dobrach. Żegna się ze swymi gospodarzami z ulicy Krochmalnej, rozstaje się z Mańką, dziewczyną uliczną, której zaimponował grubym portfelem. Dziewczyna jest przekonana, że pieniądze pochodzą z napadu i po wykonaniu "mokrej roboty" jej przyjaciel musi na jakiś czas gdzieś się ukryć. 19:05 BŁĘKITNA ARMIA 1917 - 1919 Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2017 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Fręśko Muzyka: Rafał Rozmus Film dokumentalny fabularyzowany o Błękitnej Armii utworzonej we Francji. Film dotyczy lat 1917 - 1919, od powstania do powitania Armii w Polsce. Film przedstawia zapomniany fragment polskiej historii: utworzenie, organizację, wyszkolenie i wyposażenie, a także użycie bojowe w czasie I wojny światowej oddziałów Armii Polskiej, utworzonej we Francji dekretem prezydenta Republiki Raymonda Poincare z 4 czerwca 1917 roku, dzięki staraniom Komitetu Narodowego Polskiego. Dowódcą tej armii, zwanej od koloru żołnierskich mundurów Błękitną Armią, Komitet Narodowy Polski mianował gen. bryg / dyw. Józefa Hallera, przedwojennego instruktora scoutingu i towarzystwa Sokół we Lwowie, a później dowódcę 2. Brygady Legionów Polskich oraz 2. Korpusu Polskiego w zbolszewizowanej Rosji. Błękitna Armia, licząca ok. 70 tysięcy żołnierzy i wyposażona w nowoczesne uzbrojenie oraz sprzęt bojowy (w tym ponad 1000 pojazdów mechanicznych, 120 najnowocześniejszych czołgów lekkich Renault 17 FT, a także 90 samolotów) zapisała bohaterską kartę w walce z Niemcami (i ich sprzymierzeńcami) na ziemi francuskiej (m.in. w Szampanii i w rejonie Wogezów), a po przejeździe transportami kolejowymi do Polski w kwietniu czerwcu 1919 roku, broniąc Ojczyzny przed inwazją bolszewickiej Rosji. Oddziały Błękitnej Armii, wcielone w skład Wojska Polskiego, decydowały o wyzwoleniu Lwowa i Borysławsko - Drohobyckiego Zagłębia Naftowego z rąk ukraińskich. 20:25 NORMANDIA. OSTATNI BOHATEROWIE DESANTU - ODC. 2/2 (THE LAST HEROES OF D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Dunn Jedną z dat, która zmieniła bieg historii, jest 6 czerwca 1944 - D - Day. Stawką była wolność świata zachodniego. W dwuczęściowej serii Dan Snow bada, jak dwa lata skrupulatnego planowania, szpiegowania i analizy milionów trójwymiarowych zdjęć lotniczych rozpoznawczych wpłynęło na ten dzień. D - Day to również opowieść o heroizmie, poświęceniu i determinacji i to jest być może ostatnia szansa, by usłyszeć niezwykłe świadectwa z pierwszej ręki tych, którzy ryzykowali życie, by uratować świat od nazistowskiej tyranii. Bezprecedensowy dostęp do tysięcy tajnych zdjęć szpiegowskich. 21:30 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 12/18 - ZDRADA Serial przygodowy, wojenny, 63 min, Polska 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Beata Tyszkiewicz, Lidia Korsakówna, Leszek Herdegen, Ryszard Filipski, Wojciech Duryasz, Artur Młodnicki, Eugeniusz Kujawski, Adolf Chronicki, Roman Sykała, Anna Seniuk, Marek Barbasiewicz Do Berlina wyrusza łączniczka podziemnej organizacji z bardzo ważnymi informacjami. Ma je przekazać agentce - szwedzkiej aktorce Christin Kield. W rzeczywistości Christin jest agentką podwójną. Kiedy jej narzeczony, niemiecki oficer Heini, został zabity przez Polaków, Christin poprzysięgła zemstę polskiemu ruchowi oporu. Kloss musi albo ją zlikwidować, by nie wsypała łączniczki, albo przekonać Christin, że jest w błędzie: Heiniego zabili gestapowcy, gdyż pracował dla Polaków. Tymczasem z usług szwedzkiej aktorki chce skorzystać zarówno gestapo, jak i kontrwywiad. Christin zostaje porwana, a Kloss ma się natychmiast zameldować u samego admirała Canarisa. 22:45 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. "Karski i władcy ludzkości" składa się z trzech warstw: nakręconych przez reżysera wywiadów, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 23:55 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - IZABELA PIERWSZA KASTILIJSKA (ISABELA OF CASTILLE) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film opowiada o losach największej królowej w historii Hiszpanii Izabeli I Kastylijskiej, znanej jako Izabela Katolicka. Była ona niezwykłą postacią, kobietą pełną pasji, żyjącą w świecie, w którym sztuka arabsko - hiszpańska osiągnęła apogeum. Nieustępliwa i autorytarna Izabela wzięła ślub, którym zjednoczyła Hiszpanię. Jej mężem został wielki Fryderyk Aragoński. Imię Izabeli jest także ściśle związane z inną wielką postacią, Krzysztofem Kolumbem. W roku 1492 nikt nie wierzył Kolumbowi. Jedynie Izabela zaryzykowała i wsparła jego szaloną wyprawę za Atlantyk, jak się okazało do Nowego Świata. Izabela, choć niemal godna ołtarzy, splamiła swoje ręce krwią, inicjując działalność hiszpańskiej Inkwizycji oraz nakazując wydalenie Żydów i muzułmanów z Półwyspu Iberyjskiego. 01:45 SYBERIADA POLSKA Dramat historyczny, 127 min, Polska 2013 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Michał Komar, Maciej Dutkiewicz Zdjęcia: Andrzej Wolf Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Urszula Grabowska, Adam Woronowicz, Paweł Krusz, Lera Guliaieva, Igor Gniezdilov, Jan Peszek, Agnieszka Więdłocha, Natalia Rybicka, Andrij Zhurba, Dmytro Sova, Marcin Walewski Zima 1940 roku. Jan Dolina, gospodarujący na kresowej wsi były kapral Wojska Polskiego, zostaje wraz z rodziną wywieziony na Syberię. Czy uda im się przetrwać w skrajnie niesprzyjających warunkach i wrócić do ojczyzny? "Moim marzeniem i wielkim wyzwaniem była realizacja filmu o losach Polaków deportowanych przez radzieckie NKWD w roku 1940 na Syberię" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Zaorski. Inspiracją, która owemu marzeniu pomogła przybrać realny kształt, stała się książka Zbigniewa Domino "Syberiada polska". Jest ona pierwszą częścią trylogii powieściowej o żyjących na kresach II Rzeczypospolitej ludziach (głównie Polakach, choć nie tylko), wywiezionych po 17 września 1939 roku na "nieludzką ziemię". Domino opowiedział ich losy z dużym realizmem i wyczuciem psychologicznym, na co z pewnością wpłynął fakt, że sam jako młody chłopak został wraz z najbliższymi zesłany na Sybir. Nie przeszkodziło mu to wprawdzie w czasach stalinowskich robić kariery w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej, co - zdaniem części krytyki - rzuca pewien cień na patriotyczną wymowę jego książek napisanych po upadku komunizmu. Tak czy owak to właśnie nawiązująca w tytule do głośnego filmu Andrieja Konczałowskiego "Syberiada polska" sprawiła, że autor "Matki Królów" i "Jeziora Bodeńskiego" po siedmiu latach znowu chwycił za kamerę. Scenariusz autorstwa Michała Komara i Macieja Dutkiewicza nie zawsze ściśle trzymał się literackiego pierwowzoru, podążając raczej za wizją Zaorskiego, wedle której trudno w filmie wskazać głównego bohatera. Jest nim bowiem cała społeczność wysiedleńców, zróżnicowana pod względem biografii, charakterów i narodowości. Ich powikłane, nierzadko dramatyczne i pełne trudnych wyborów moralnych losy ukazano na tle zdumiewającej pięknem, surowej syberyjskiej przyrody, stanowiącej wstrząsający kontrast wobec cierpienia ludzi, będących - w pewnym sensie - jej więźniami, a często i ofiarami. Inną zaletą dzieła Zaorskiego jest pochwała wierności nakazom sumienia, które często nic sobie nie robi z podziałów etnicznych i politycznych, każąc narażać bezpieczeństwo, a nawet życie w imię miłości, czy choćby zwykłego współczucia dla człowieka z przeciwnej strony ideologicznej lub religijnej barykady. W znakomitej, międzynarodowej obsadzie aktorskiej szczególne opinie zebrała Sonia Bohosiewicz w roli matki trojga dzieci, która chcąc zapewnić im przetrwanie, nie waha się zostać kochanką bezwzględnego zastępcy komendanta obozu pracy. Akcja "Syberiady polskiej" rozpoczyna się 1 września 1939 roku, w chwili agresji nazistowskich Niemiec na Polskę. Po siedemnastu dniach od wschodu "cios w plecy" zadaje II Rzeczypospolitej sowiecka Rosja. We wsi, w której mieszka rodzina Jana Doliny rozpoczyna się komunistyczna agitacja. Mieszkańcy są jednak na nią najwyraźniej zbyt odporni, w związku z czym już w lutym 1940 roku Sowieci postanawiają wywieźć ich w bydlęcych wagonach na Syberię. Tam, w położonym na odludziu obozie, zostają skazani na katorżniczą pracę przy wyrębie drzewa. Szczególnie trudno jest zimą, kiedy temperatura spada kilkadziesiąt stopni poniżej zera. Do paraliżującego zimna dochodzi głód. Jakby tego było mało komendantem obozu jest sadystyczny kapitan NKWD Sawin, pałający nienawiścią do Polaków, gdyż w czasie wojny z 1920 roku został sierotą. Teraz, będąc panem i władcą kilkudziesięciu obywateli II Rzeczypospolitej, może się mścić do woli. Niestety, za ulubiony cel rozlicznych złośliwości i psychicznych tortur obiera sobie Jana Dolinę, który niegdyś służył w polskim wojsku. Perfidia Sawina osiąga apogeum w chwili, gdy wysyła Jana na kilkutygodniowy spływ drewna, podczas gdy jego żona ciężko choruje na tyfus.