TVP Historia Wtorek, 02.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1791 - kościół św. Genowefy zamieniony na Panteon; 1800 - prawykonanie I Symfonii Ludwiga van Beethovena; 2005 - zmarł Jan Paweł II; 07:50 CZARNE CHMURY - ODC. 2/10 - KRWAWE SWATY Serial przygodowy, historyczny, 49 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka Pułkownik Krzysztof Dowgird, podstępem wyprowadzony z więzienia przez wiernego wachmistrza Kacpra, musi jak najszybciej opuścić Lecko. W pogoni za uciekinierami ruszają wierne elektorowi oddziały pod wodzą rotmistrza Zaremby i kapitana Knothego. W miasteczku szaleje namiestnik von Hollstein, sypią się wyroki śmierci. Bezbronni mieszczanie ślą poselstwo do Warszawy, prosząc o opiekę polskiego króla. Ku granicom Rzeczypospolitej zdążają również dwaj zbiegowie. Jednak żołnierze elektorscy są już blisko. Pułkownik Dowgird decyduje, że przejdą wraz z Kacprem przez bagna, oddział Knothego z pewnością nie odważy się pójść ich śladem. Rzeczywiście, pogoń zostaje w tyle, ale kryjówka w kuźni nie wydaje się bezpieczna. Właściciel zachowuje się podejrzanie. 09:15 HISTORIA POLSKI - BEZ KOMENTARZA - JAN PAWEŁ II W WARSZAWIE 1983 Magazyn, 23 min, Polska, 2009 Autor: Emilka Kunikowska Archiwalne materiały z drugiej pielgrzymki (odbyła się w 1983 roku.) Jana Pawła II do Polski, wizyta w Warszawie: spotkanie w Belwederze, msza św. na Stadionie Dziesięciolecia. 09:45 BEZ KOMENTARZA - JAN PAWEŁ II W WARSZAWIE 1999 Magazyn, 24 min, Polska, 2009 Autor: Sylwester Szefer Wizyta Jana Pawła II w Warszawie 11 czerwca 1999 r. Spotkanie na Umschlagplatzu i przy pomniku Sybiraków. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 10:50 SPÓR O HISTORIĘ - POLITYKA HISTORYCZNA Dysk./wywiad/debata, 33 min, Polska, 2010 Scenariusz: Borys Hass Wykonawcy: Wojciech Materski, Jan Ołdakowski Polityka historyczna jest dla mnie w nieunikniony sposób sprzeczna z prawdą historyczną - pisze Tomasz Łubieński. Czy tak rzeczywiście musi być? Czy zawsze polityka musi historię zniekształcać? Bo przecież sięgając po inną definicję: To aktywne odwoływanie się do historii i tradycji narodowej dla wzmacniania postaw patriotycznych i obywatelskich, a także promowanie tych wątków z przeszłości, które powinny stanowić punkty odniesienia i wzory dla współczesnych Polaków. Najważniejsze, by znów odwołując się do innej opinii - Polityka historyczna nie była instrumentalnym wykorzystywaniem historii dla bieżącej walki politycznej. Jaka zatem powinna być owa polityka - nad tym zastanawiają się prof. Wojciech Materski - dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN i Jan Ołdakowski - dyr. Muzeum Powstania Warszawskiego. 11:35 Z RADZIONKOWA NA OŁTARZE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Autor: Kamil Niesłony Bohaterem filmu dokumentalnego "Z Radzionkowa na ołtarze" jest o. Ludwik Wrodarczyk. Ojciec Wrodarczyk urodził się w Radzionkowie w 1907 roku, pełnił służbę kapłańską na Wołyniu, gdzie poniósł śmierć męczeńską. Za ratowanie Żydów odznaczono go medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Trwa jego proces beatyfikacyjny. 12:25 CZAS HONORU - ODC. 12 ZA MUREM Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Czesław zgadza się na przeprowadzenie akcji odbicia Władka. Sam też ma wziąć w niej udział. Karol przekazuje majorowi Halbe wiadomość, że na Pawiaku szykuje się ucieczka jednego z więźniów. W takiej sytuacji akcja odbicia Władka zostaje odwołana. Sajkowski demaskuje oszustwa Moslera. Bronek spotyka się z Wandą. Zabija śledzących ją gestapowców. Krystyna dostarcza Jankowi przepustkę dla Leny. 13:25 ŻYCIE CZ. 2. GADY I PŁAZY. (LIFE. REPTILES AND AMPHIBIANS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Kevin Flay Muzyka: George Fenton Węże i jaszczurki, żaby i ropuchy, gekony i kameleony, krokodyle i kajmany, wszystkie te gady i płazy wydają się prymitywne i przystosowane raczej do życia we wcześniejszych epokach. U zwierząt tych wykształciło się jednak zaskakująco wiele niezwykłych strategii przetrwania. Dzięki takim nowatorskim umiejętnościom w różnych częściach świata doskonale rozwijają się liczne gatunki gadów i płazów. Wśród nich jest waran z Komodo, wyjątkowo groźny, podstępny i jadowity drapieżnik. Ten trzymetrowy gad wygląda jak żywa pozostałość po epoce dinozaurów. Zwany też smokiem z Komodo, jest prawdziwym władcą tej niewielkiej indonezyjskiej wyspy. Jego dominacja nie jest zagrożona, bo na wyspie nie ma równych sobie rywali, a jedynym godnym jego przeciwnikiem może być tylko inny przedstawiciel tego gatunku. Zwykle poluje na jelenie, które atakuje z zaskoczenia i z łatwością powala. Ale w sytuacji krytycznej potrafi zaatakować znacznie większą zdobycz, jaką jest bawół domowy, dziesięć razy większy od warana z Komodo. Polowaniu na bawołu sprzyja pora sucha. Bawół przesypia upał w zbiorniku wodnym, tymczasem waran czai się na obrzeżach, szukając sposobności, by podgryźć upatrzoną ofiarę. Bawół postrzega warany bardziej jako drażniącą uciążliwość niż zagrożenie. To wielki błąd. Podgryzając bawołu, waran musi bardzo uważać, bo wielki drapieżnik mógłby go śmiertelnie ranić jednym dźgnięciem bądź kopnięciem. Takie podgryzanie powoduje tylko powierzchowne rany, ale krew może zwabić również inne warany. Tym razem bawół odchodzi, lekko utykając. Warany niezniechęcone porażką podążają za nim i wiedzą, co robią. Mijają dni, ale rany bawołu nie zanikają. Zwierzę słabnie. Teraz strategia łowiecka waranów staje się oczywista. Po trzech tygodniach bawół jest już bardzo słaby. Warany wyczuwają, że zbliża się jego koniec, ale muszą mieć się na baczności, bo bawół wciąż może zaatakować. Podchodzą coraz bliżej, chcąc zakończyć łowy. Strategia waranów jest bezlitosna, ale to jedyny sposób, by zdobyć pożywienie i przetrwać w trudnych czasach. Bawół padł nocą. Teraz warany gromadzą się, by zaspokoić głód. W ciągu czterech godzin pożerają ofiarę do kości. Nie musimy oglądać Parku Jurajskiego, by zobaczyć świat zdominowany przez gady. Tu widać go w całej okazałości. 14:25 PIELGRZYM Film dokumentalny, 79 min, Polska, 1979 Reżyseria: Andrzej Trzos - Rastawiecki Na schodach wyłożonych czerwonym dywanem sylwetka wspinającego się człowieka. Kiedy się odwróci, z ekranu spojrzą jasne, spokojne oczy Jana Pawła II, "polskiego" papieża... Tak zaczyna się "Pielgrzym" Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego. Film, zrealizowany na zlecenie Watykanu i Episkopatu Polski, był pierwszym dokumentem doniosłej wizyty głowy Kościoła katolickiego w naszym kraju. Jego premiera odbyła się 3 listopada 1979 r. w Watykanie w obecności Ojca Świętego, który, dziękując reżyserowi, powiedział po projekcji: "Bóg zapłać. Cieszę się, że oczy moje mogły widzieć to, co będą mogli oglądać moi rodacy w kraju. Dawniej pisało się dokumentację tylko piórem, teraz pisze się ją także kamerą. Jest to wspaniała dokumentacja". (za informacją w "Tygodniku Powszechnym", nr 49/79). Ludzie biegnący warszawskimi ulicami obok samochodu papieża, tłum duchowieństwa w mrocznych wnętrzach warszawskiej katedry - to jedne z pierwszych kadrów"Pielgrzyma". Twarze wiernych, w skupieniu i zasłuchaniu szukające twarzy Jana Pawła II. Potem wizyta w Belwederze... następnie chwila zadumy przy Grobie Nieznanego Żołnierza... Na placu Zwycięstwa ołtarz z monumentalnym krzyżem, tłumy. Przejmującą ciszę towarzyszącą homilii, której tematem jest relacja: Chrystus - człowiek, przerywają oklaski i pieśni. Realizatorzy informują, że jako inspiracja posłużyły im teksty homilii papieskich, wykorzystali w "Pielgrzymie" obszerne, jak na czas trwania filmu - ich fragmenty, starannie je selekcjonując. Realizatorzy zostawiają widzów z odpływającym obrazem tłumu w skupieniu słuchającego swego polskiego papieża. Podkreślają w ten sposób wagę słów, w stosunku do których w całym filmie obraz pełni rolę służebną, dokumentującą ideę Jana Pawła II, białego pielgrzyma głoszącego pokój i miłość, bezustannie szukającego kontaktu z człowiekiem, czerpiącego zeń silę dla swego moralnego autorytetu. 16:00 NIECAŁA NIEPRAWDA CZYLI PRL W DTV - TELE PORTRET WOJCIECHA JARUZELSKIEGO Magazyn, 26 min, Polska, 2019 Autor: Andrzej Kaczmarczyk, Dobrosław Rodziewicz Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący), Dobrosław Rodziewicz (prowadzący) Odcinek przypomina, na jakie sposoby propagandziści z Dziennika Telewizyjnego kreowali wizerunek Jaruzelskiego. Człowieka pozbawionego przywódczej charyzmy przedstawiali jako męża stanu, bezwzględnego i oschłego dyktatora, (a zarazem sowieckiego namiestnika), jako serdecznego i pełnego troski ojca narodu". 16:30 MARZYCIELE - MOŚCICE MOŚCICKIEGO Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Ignacy Mościcki, chemik, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej, profesor Politechniki Warszawskiej, doktor honoris causa siedemnastu uczelni, w tym Sorbony. Prezydent RP w latach 1926 - 39. Zaangażował się przede wszystkim w rozwój gospodarki nowego państwa. Budowniczy przemysłu chemicznego, inicjator budowy Zakładów Azotowych w Mościcach pod Tarnowem. Fabryka była jedną z największych inwestycji dwudziestolecia międzywojennego w Polsce w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Mościce zaprojektowano zgodnie z ideą miasta - ogrodu brytyjskiego urbanisty Howarda. Duża ilość terenów zielonych miała minimalizować negatywne skutki oddziaływania zakładów chemicznych na środowisko. 17:00 HISTORIA POLSKI - JAN PAWEŁ II I JEGO PRZYJACIEL Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1999 Reżyseria: Paweł Pitera, Janusz Tatarkiewicz Scenariusz: Przemysław Häuser, Paweł Pitera Muzyka: Robert Łuczak "Gdyby ktoś 70 lat temu powiedział mi, że mój kolega Lolek będzie zapraszał mnie na kolację do Watykanu, to ja bym mu powiedział, że zwariował" - Jerzy Kluger wciąż ze zdumieniem wspomina wieczór 16 października 1978 roku, kiedy świat poznał imię nowego papieża. Wiadomość o wyborze Karola Wojtyły zaskoczyła Klugera podczas wizyty u dentysty. "To mój kolega z dzieciństwa, razem chodziliśmy do szkoły" - wyjawił zdumiony. "Może załatwi ci posadę kardynała" - zażartował wówczas dentysta. Papież Polak, papież z dalekiego kraju - tak zaczęto nazywać Jana Pawła II. W pamięci Jerzego Klugera kardynał Karol Wojtyła pozostawał jednak Lolkiem. Poznali się w Wadowicach. Jurek był synem zamożnego żydowskiego adwokata. Jego matka była wykształconą kobietą, siostra - świetnie zapowiadającą się tenisistką. Lolka wychowywał ojciec, wdowiec, emerytowany wojskowy. Obaj chłopcy bardzo się polubili i razem spędzali czas. Chodzili do tej samej szkoły, później dostali się do tego samego gimnazjum. Jerzy wspomina, że wówczas, dowiedziawszy się o pozytywnych wynikach egzaminu, po raz pierwszy przestąpił próg kościoła, aby podzielić się radością z przyjacielem. Później, w gimnazjalnych ławach, obaj truchleli, gdy do sali wkraczał surowy nauczyciel łaciny, profesor Damasiewicz. Ale groźny belfer nie przeszkodził Lolkowi i Jurkowi w ukończeniu szkoły. Po maturze postanowili uczcić swój sukces i pójść na kremówki. Wiele lat później, podczas jednej z pielgrzymek, Ojciec Święty powrócił wspomnieniami do owego wydarzenia... Przyjaciół rozdzieliła wojna. W holokauście zginęła matka i siostra Jurka. On sam znalazł się na Syberii, potem dołączył do formowanej w Związku Radzieckim polskiej armii generała Andersa i uczestniczył w jej szlaku bojowym poprzez Bliski Wschód, Egipt i Włochy. I to tam, na Półwyspie Apenińskim, Jerzy ostatecznie osiadł. Wiele lat po wojnie dowiedział się, że Lolek wybrał karierę kapłańską. Początkowo Jerzy nie liczył, że arcybiskup Wojtyła znajdzie czas dla dawnego przyjaciela. Ale duchowny oddzwonił od razu. Było to pierwsze ich spotkanie od wojny. Podczas następnego Wojtyła był już głową Kościoła katolickiego. Narracja filmu Pawła Pitery i Janusza Tatarkiewicza przebiega w trzech płaszczyznach: lirycznej, w przeszłości i w czasach współczesnych. Poprzez opowiadania o swojej przyjaźni z Karolem Wojtyłą Kluger przybliża postać wielkiego Polaka. Dokument uzupełniają bogate materiały archiwalne. 18:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KARAŚ Z TYGRYSIEJ ESKADRY Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Karaś z tygrysiej eskadry. Maszynom za zasługi wojenne odznaczeń się nie daje, ale gdyby tak było samoloty, PZL - 23 Karaś powinny zostać uhonorowane najwyższymi z możliwych. W kampanii wrześniowej otrzymywały przeważnie zadania ponad swe siły i możliwości, płacąc cenę ostateczną. Historycy wyliczyli, że ich straty wyniosły 86% stanu wyjściowego. Jednak wśród licznych legend, które narodziła ostatnia wojna, nie ma legendy Karasia. Nie ma nawet repliki tego samolotu w skali 1:1. W poczuciu długu staramy się więc odnajdywać i znaczyć miejsca ich ostatecznych dramatów na wieczną rzeczy pamiątkę. 19:00 CZARNE CHMURY - ODC. 3/10 - ZAWIŚĆ Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka W kuźni zjawiają się elektorscy rajtarzy. Nieunikniona w tej sytuacji potyczka kończy się szczęśliwie dla uciekinierów. Pułkownik Dowgird i Kacper, przebrani w zdobyczne mundury, ruszają w dalszą drogę. Pilno im na dwór królewski, ale nie mogą puścić płazem jawnej niesprawiedliwości. Stają w obronie chłopa, zabieranego siłą do elektorskiego wojska. Wybawiony z opresji nieszczęśnik zaprasza ich na ślub i wesele. Uroczystość zakłóca pojawienie się rajtarów kapitana Knothego. Dowgird zwycięża w pojedynku, rozwścieczony Knothe z zemsty podpala wioskę. Pułkownik ze swoim wiernym wachmistrzem szukają schronienia we młynie, gdzie nieoczekiwanie zjawia się ich drugi prześladowca, rotmistrz Zaremba. Niegdyś przyjaciel pana Krzysztofa, dziś dowódca ścigającego go oddziału dragonów, staje do pojedynku z pułkownikiem Dowgirdem. 20:00 ŚWIĘTY UŚMIECHNIĘTY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2012 Scenariusz: Piotr Kot 2 kwietnia mija kolejna rocznica śmierci wielkiego Polaka Jana Pawła II. Papieża, ale także kapłana, wychowawcy młodych, przewodnika narodów. Zmarły w 2005 r. Jan Paweł II pozostawił Polakom wielkie dziedzictwo, z którego powinniśmy nauczyć się korzystać. Film bez lektorskiego komentarza przypomina najważniejsze, najbardziej radosne wypowiedzi Jana Pawła II podczas pielgrzymek do ojczyzny. Pomimo upływającego czasu są to słowa wciąż aktualne, choć nie zawsze brane przez nas "do serca". Film przedstawia wyjątkowy portret Jana Pawła II, papieża, który prowadził miliony ludzi i pozostawił trwały ślad we współczesnej historii. Zapis słów papieża Polaka daje nam możliwość obcowania z Janem Pawłem II, przypomina nam osobisty ton jego wypowiedzi, a przede wszystkim te wzniosłe i radosne chwile, które dane nam było przeżyć dzięki niemu. 21:00 ZAGINIONA FLOTA KOLUMBA (COLUMBUS' LOST FLEET) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2010 W 1494 roku Krzysztof Kolumb odbył drugą podróż do Ameryki. Tym razem z większą liczbą statków, większą liczbą ludzi i większą misją. Popłynął z 17 okrętami i prawie 1400 osobami, żeby zbudować pierwszą europejską kolonię w Nowym Świecie. Ale w ciągu zaledwie kilku lat osada znika - jedna piąta jej mieszkańców umiera, a co najmniej sześć statków tonie w zatoce. To, co wydarzyło się w tej osadzie, pozostaje tajemnicą nawet 500 lat później. Teraz dwa zespoły archeologów, jeden na morzu a drugi na lądzie, podróżują, aby odkryć nowe dowody, dlaczego pierwsze europejskie miasto Ameryki, La Isabela, upadło. La Isabela, znajdująca się na terenie dzisiejszej Republiki Dominikańskiej, była największym marzeniem Kolumba i jego szansą na stworzenie imperium i zdobycie bogactwa. Było to także pierwsze stałe miejsce kontaktu między Nowym i Starym Światem, pierwsze miejsce, w którym rodzima amerykańska cywilizacja spotkała się i zderzyła z europejskimi kolonizatorami. Jednak marzenia Kolumba o bogactwie, władzy i gubernatorstwie nad Nowym Światem nigdy się nie ziściły. Setki jego ludzi i tysiące rdzennych Indian Taino z Hispanioli zginęło. Huragany, wówczas nieznane Hiszpanom, zatopiły ich statki, a kolonia ostatecznie upadła w ciągu zaledwie czterech krótkich lat. Niewiarygodne, że nikt dokładnie nie wie, dlaczego i jak kolonia obróciła się w ruinę. Wskazówek, co do przyczyn jej upadku, szukają w XV - wiecznych statkach oraz kościach osadników i miejscowych dwie grupy badaczy. Charlie Beeker, dyrektor katedry nauk podwodnych na Uniwersytecie Indiana, stoi przed najważniejszym wyzwaniem w życiu: chce odnaleźć, nieodkryty do tej pory, statek Krzysztofa Kolumba. Zaś zespół archeologów przeprowadzi badania archeologiczne, aby ustalić, kim byli ci pierwsi koloniści i co ich zabiło w tak krótkim czasie. 22:35 WOŁYŃ Dramat wojenny, 142 min, Polska 2016 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Smarzowski Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Michalina Łabacz, Arkadiusz Jakubik, Vasili Vasylyk, Adrian Zaremba, Izabela Kuna, Jacek Braciak, Vasil Vasylyk, Lech Dybik, Oleksandr Zbarazkyi, Maria Sobocińska, Volodymyr Protsiuk, Oleksandr Chesherov, Roman Skorovskiy Scenariusz filmu zainspirowany zbiorem opowiadań "Nienawiść" Stanisława Srokowskiego oraz wspomnieniami świadków rzezi wołyńskiej w latach 1943 - 1944. Miejsce akcji to mała wioska w południowo - zachodniej części Wołynia, zamieszkana przez Ukraińców, Polaków i Żydów. Dokonane tam straszliwe zbrodnie ludobójstwa zostały ukazane poprzez pryzmat osobistych przeżyć i losów głównych bohaterów. Akcja "Wołynia" rozpoczyna się wiosną 1939 roku. 17 - letnia Zosia Głowacka jest zakochana z wzajemnością w ukraińskim chłopaku o imieniu Petro, mieszkającym w tej samej wsi. Ale ojciec Zosi ma inne plany związane z zamążpójściem córki. Wbrew woli dziewczyny wydaje ją za najbogatszego gospodarza, Polaka Macieja Skibę, o wiele od niej starszego wdowca z dwojgiem dzieci. We wrześniu 1939 r. wybucha wojna, na którą wyrusza Maciej Skiba. Młoda mężatka zostaje w domu i opiekuje się dziećmi męża. Życie w wiosce zmienia się zupełnie. Kiedy Maciej wraca do domu, ukrywa się przed ukraińskimi nacjonalistami. A po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną, uznany za kułaka, zostaje zesłany w głąb Związku Radzieckiego. Zosia znowu zostaje sama z dziećmi. Blisko dwa lata po okupacji sowieckiej, Zachodnią Ukrainę zajmują Niemcy. Przez kolejny rok trwają brutalne mordy na Żydach. Tymczasem ukraińskie aspiracje do stworzenia niepodległego państwa, choć nie zyskały poparcia Niemców, wciąż rosną. Rośnie też napięcie między polskimi i ukraińskimi sąsiadami. Dochodzi do zatargów, znikają ludzie. Do wsi docierają wieści o krwawych zdarzeniach na Wołyniu. Latem 1943 roku dochodzi do dramatycznych wydarzeń przynoszących ogrom okrucieństwa, zniszczeń i cierpień. Oddziały UPA atakują polskie osady, a Polacy - niekiedy z równą bezwzględnością - biorą odwet na Ukraińcach. Pośród tego morza nienawiści, sąsiedzkich porachunków i zabójstw dokonywanych z zemsty, Zosia próbuje walczyć o przetrwanie i ocalenie dzieci, które ma pod swoją opieką. 01:10 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część audycji dotyczącej działań niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Dowiadujemy sie, jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej. 02:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KARAŚ Z TYGRYSIEJ ESKADRY Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Karaś z tygrysiej eskadry. Maszynom za zasługi wojenne odznaczeń się nie daje, ale gdyby tak było samoloty, PZL - 23 Karaś powinny zostać uhonorowane najwyższymi z możliwych. W kampanii wrześniowej otrzymywały przeważnie zadania ponad swe siły i możliwości, płacąc cenę ostateczną. Historycy wyliczyli, że ich straty wyniosły 86% stanu wyjściowego. Jednak wśród licznych legend, które narodziła ostatnia wojna, nie ma legendy Karasia. Nie ma nawet repliki tego samolotu w skali 1:1. W poczuciu długu staramy się więc odnajdywać i znaczyć miejsca ich ostatecznych dramatów na wieczną rzeczy pamiątkę.