TVP Historia Środa, 03.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł Juliusz Słowacki; 1933 - pierwszy przelot samolotem nad Mount Everest; 1948 - Harry Truman podpisał tzw "Plan Marshalla"; 1981 - ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność"; 07:40 CZARNE CHMURY - ODC. 3/10 - ZAWIŚĆ Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka W kuźni zjawiają się elektorscy rajtarzy. Nieunikniona w tej sytuacji potyczka kończy się szczęśliwie dla uciekinierów. Pułkownik Dowgird i Kacper, przebrani w zdobyczne mundury, ruszają w dalszą drogę. Pilno im na dwór królewski, ale nie mogą puścić płazem jawnej niesprawiedliwości. Stają w obronie chłopa, zabieranego siłą do elektorskiego wojska. Wybawiony z opresji nieszczęśnik zaprasza ich na ślub i wesele. Uroczystość zakłóca pojawienie się rajtarów kapitana Knothego. Dowgird zwycięża w pojedynku, rozwścieczony Knothe z zemsty podpala wioskę. Pułkownik ze swoim wiernym wachmistrzem szukają schronienia we młynie, gdzie nieoczekiwanie zjawia się ich drugi prześladowca, rotmistrz Zaremba. Niegdyś przyjaciel pana Krzysztofa, dziś dowódca ścigającego go oddziału dragonów, staje do pojedynku z pułkownikiem Dowgirdem. 08:55 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRUCJATA WOLNOŚCI Magazyn, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Znamy początki zimnej wojny, ale niewielu trafnie wskazuje jej koniec. Jak powstrzymano sowiecką globalną ekspansję? Czy światu groził konflikt atomowy? W jakim celu prezydent Kennedy zachęcał do odwiedzania Berlina? Pierwszy odcinek cyklu "Archiwum zimnej wojny" nosi tytuł "Krucjata wolności". Wśród gości Andrzej Krzeczunowicz - weteran Radia Wolna Europa, Paweł Sasanka z IPN, archiwalne wywiady z Janem Nowakiem - Jeziorańskim, Ralphem Walterem z amerykańskiego kierownictwa RWE i Paulem Henze z CIA. 09:35 HISTORIA POLSKI - JAN PAWEŁ II I JEGO PRZYJACIEL Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1999 Reżyseria: Paweł Pitera, Janusz Tatarkiewicz Scenariusz: Przemysław Häuser, Paweł Pitera Muzyka: Robert Łuczak "Gdyby ktoś 70 lat temu powiedział mi, że mój kolega Lolek będzie zapraszał mnie na kolację do Watykanu, to ja bym mu powiedział, że zwariował" - Jerzy Kluger wciąż ze zdumieniem wspomina wieczór 16 października 1978 roku, kiedy świat poznał imię nowego papieża. Wiadomość o wyborze Karola Wojtyły zaskoczyła Klugera podczas wizyty u dentysty. "To mój kolega z dzieciństwa, razem chodziliśmy do szkoły" - wyjawił zdumiony. "Może załatwi ci posadę kardynała" - zażartował wówczas dentysta. Papież Polak, papież z dalekiego kraju - tak zaczęto nazywać Jana Pawła II. W pamięci Jerzego Klugera kardynał Karol Wojtyła pozostawał jednak Lolkiem. Poznali się w Wadowicach. Jurek był synem zamożnego żydowskiego adwokata. Jego matka była wykształconą kobietą, siostra - świetnie zapowiadającą się tenisistką. Lolka wychowywał ojciec, wdowiec, emerytowany wojskowy. Obaj chłopcy bardzo się polubili i razem spędzali czas. Chodzili do tej samej szkoły, później dostali się do tego samego gimnazjum. Jerzy wspomina, że wówczas, dowiedziawszy się o pozytywnych wynikach egzaminu, po raz pierwszy przestąpił próg kościoła, aby podzielić się radością z przyjacielem. Później, w gimnazjalnych ławach, obaj truchleli, gdy do sali wkraczał surowy nauczyciel łaciny, profesor Damasiewicz. Ale groźny belfer nie przeszkodził Lolkowi i Jurkowi w ukończeniu szkoły. Po maturze postanowili uczcić swój sukces i pójść na kremówki. Wiele lat później, podczas jednej z pielgrzymek, Ojciec Święty powrócił wspomnieniami do owego wydarzenia... Przyjaciół rozdzieliła wojna. W holokauście zginęła matka i siostra Jurka. On sam znalazł się na Syberii, potem dołączył do formowanej w Związku Radzieckim polskiej armii generała Andersa i uczestniczył w jej szlaku bojowym poprzez Bliski Wschód, Egipt i Włochy. I to tam, na Półwyspie Apenińskim, Jerzy ostatecznie osiadł. Wiele lat po wojnie dowiedział się, że Lolek wybrał karierę kapłańską. Początkowo Jerzy nie liczył, że arcybiskup Wojtyła znajdzie czas dla dawnego przyjaciela. Ale duchowny oddzwonił od razu. Było to pierwsze ich spotkanie od wojny. Podczas następnego Wojtyła był już głową Kościoła katolickiego. Narracja filmu Pawła Pitery i Janusza Tatarkiewicza przebiega w trzech płaszczyznach: lirycznej, w przeszłości i w czasach współczesnych. Poprzez opowiadania o swojej przyjaźni z Karolem Wojtyłą Kluger przybliża postać wielkiego Polaka. Dokument uzupełniają bogate materiały archiwalne. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 11:00 ŚWIĘTY UŚMIECHNIĘTY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2012 Scenariusz: Piotr Kot 2 kwietnia mija kolejna rocznica śmierci wielkiego Polaka Jana Pawła II. Papieża, ale także kapłana, wychowawcy młodych, przewodnika narodów. Zmarły w 2005 r. Jan Paweł II pozostawił Polakom wielkie dziedzictwo, z którego powinniśmy nauczyć się korzystać. Film bez lektorskiego komentarza przypomina najważniejsze, najbardziej radosne wypowiedzi Jana Pawła II podczas pielgrzymek do ojczyzny. Pomimo upływającego czasu są to słowa wciąż aktualne, choć nie zawsze brane przez nas "do serca". Film przedstawia wyjątkowy portret Jana Pawła II, papieża, który prowadził miliony ludzi i pozostawił trwały ślad we współczesnej historii. Zapis słów papieża Polaka daje nam możliwość obcowania z Janem Pawłem II, przypomina nam osobisty ton jego wypowiedzi, a przede wszystkim te wzniosłe i radosne chwile, które dane nam było przeżyć dzięki niemu. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 13 WŁADEK Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena z trudnością adaptuje się do życia po aryjskiej stronie. Czesław prosi Marię o dostarczenie Władkowi zarazków tyfusu. Jeśli chłopak zachoruje, zostanie przewieziony do szpitala, skąd łatwiej będzie go odbić. Karol dowiaduje się, że jego siostra nie żyje. Niemcy cały czas go oszukiwali. Antek rozpoznaje zdjęcie Karola. Wie, że jest on zdrajcą. Karol odwiedza Wandę, przyznaje się, że ją oszukiwał, ale ostrzega też, że grozi jej aresztowanie i nalega, żeby wyjechała z Warszawy. Rozpoczyna się akcja odbicia Władka. 13:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TUNEZJA. GWIAZDA AFRYKI (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Tunezja to najmniejsze, najbardziej otwarte i kosmopolityczne państwo Maghrebu, kolebka cywilizacji kartagińskiej. Krzyżowały się tu różne wpływy: od rzymskich po francuskie i arabskie. Tunezja zyskała niepodległość w 1956 roku. W 2011 roku odbyła się tu tak zwana "jaśminowa rewolucja", która przekształciła się w arabską wiosnę, niosąc zew wolności innym krajom arabskim. 14:25 IRA GOETZ Reportaż, 46 min, Polska, 2018 Tematem reportażu jest opowieść o życiu żydowskiego dziecka wychowanego w bieckim sztetlu, brutalnie zburzonym nazistowską eksterminacją, ocalałego dzięki pomocy polskiego gospodarza, o wstrząsającym losie młodzieńca tułającego się po niemieckich nazistowskich obozach pracy na terenie Generalnej Guberni i Rzeszy i walczącego o każdy dzień życia. "Jestem dowodem na pasmo boskich cudów, [Bóg] chciał, bym przeżył" - tak mówi o swoich losach, o swoim życiu bohater reportażu. 15:25 WOJNA STULETNIA - ODC. 2/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wojna stuletnia to nazwa nadana przez XIX - wiecznych historyków serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat w XIV i XV wieku pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec francuskiego. Historyk kultury, dr Nina Ramirez, próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw, artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 16:30 HISTORIA POLSKI - WIELCY ZNANI I NIEZNANI - EUGENIUSZ KWIATKOWSKI Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1978 Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Roman Petrycki Sylwetka Eugeniusza Kwiatkowskiego, profesora chemii, ministra przemysłu i handlu w latach 1926 - 1930, oraz wicepremiera i ministra skarbu w latach 1935 - 1939. 17:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLĄSKA BITWA O BENZYNĘ Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Śląska bitwa o benzynę Lokalna opowieść brzmi tak: gdzieś tu na jednym ze ściernisk w okolicach miejscowości Blachownia pozostał głęboko wryty silnik samolotu B24 Liberator. Do niedawna żyjący świadkowie przekazali swoim dzieciom informację, w którym miejscu silnik został zlokalizowany i po wojnie zasypany ziemią. Postanowiliśmy sprawdzić prawdziwość tej legendy. Uzbrojeni w sprzęt poszukiwawczy zaczynamy przeczesywanie terenu, nie zwlekając ani chwili. Takie poszukiwania nabierają dla nas nowego wymiaru w momencie, gdy widzimy, że po dziesiątkach lat młodzi ludzie podejmują trud szukania ostatnich śladów bojowej misji Liberatora z 762. Eskadry Bombowej lotnictwa Stanów Zjednoczonych. 18:15 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - KOLEJ LINOWA ODC. 5 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek Piąty odcinek z serii to opowieść o budowie kolei linowej na Kasprowy Wierch. Kolej ta była ukochanym dzieckiem ówczesnego wiceministra komunikacji Aleksandra Bobkowskiego, który, mimo licznych protestów i kontrowersji, doprowadził do jej powstania. Zbudowana na przełomie 1935 i 1936 roku, w rekordowym tempie sześciu i pół miesiąca, kolej linowa przyczyniła się do wzrostu turystyki w Tatrach i wielkiego rozwoju sportów zimowych w naszym kraju. Ta niezwykle nowoczesna, jak na owe czasy, konstrukcja sprawiła, że Zakopane z modnej wśród elit tatrzańskiej wioski zmieniło się w zimową stolicę Polski. 18:55 CZARNE CHMURY - ODC. 4/10 - PRZEPRAWA Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Pułkownik Dowgird pojedynkuje się z rotmistrzem Zarembą. Długo ważą się losy walki, wreszcie pan Krzysztof zwycięża. Zostawia Zarembę żywego, z szablą, ale bez konia. Obaj z Kacprem ruszają w dalszą drogę. W klasztorze, w którym zatrzymują się na odpoczynek, dogania ich oddział Knothego. Zbiegom pomagają wędrowni komedianci. Udaje im się wymknąć z potrzasku i schronić w pobliskiej karczmie. Ale rajtarzy są tuż, tuż. 21:00 SZKOCKI SEN O KANADZIE (THE HECTOR: CANADA’S MAYFLOWER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Andy Twaddle Wykonawcy: Neil Oliver (prowadzący) Wrzesień 1773. Poobijany trójmasztowiec Hector dokuje w Nowej Szkocji. 11 - tygodniowy rejs statku nie był łatwy. Oto historia tej męczącej pierwszej podróży i walki imigrantów o budowanie nowego życia we wrogim krajobrazie. Prezenter Neil Oliver wykorzystuje pamiętniki, mapy i dzienniki okrętów, aby zrekonstruować podróż i poznać życie pasażerów. Twórcy zabierają nas na pokład naturalnej repliki Hectora, niedawno odrestaurowanej i na spotykanie z potomkami pasażerów. 22:00 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski W odcinku: talibowie samobójcy atakują polską bazę. Bronią jej polski porucznik i amerykański sierżant. Na zawsze połączyła ich wspólna akcja przeciwko bezwzględnemu przeciwnikowi. To historia męskiej solidarności w obliczu zagrożenia. 22:40 POLANA POŚRÓD BRZEZINY (LA PETITE PRAIRIE AUX BOULEAUX) Dramat, 88 min, Francja/Niemcy/Polska 2002 Reżyseria: Marceline Loridan - Ivens Scenariusz: Marceline Loridan - Ivens, Jeanne Moreau, Elisabeth D. Prasetyo, Jean - Pierre Sergent Aktorzy: Anouk Aimee, August Diehl, Marilu Marini, Claire Maurier, Zbigniew Zamachowski, Monique Couturier, Nathalie Nerval i inni Francuska reżyserka Marceline Loridan - Ivens przez wiele lat realizowała, wespół ze swoim mężem, wybitnym dokumentalistą Jorisem Ivensem, filmy dokumentalne obrazujące zbrodnie Holocaustu. Po jego śmierci zdecydowała się także nakręcić film fabularny poświęcony tej tematyce. Ta urodzona w Polsce, a dorastająca we Francji była więźniarka obozu koncentracyjnego w Auschwitz - Birkenau, która w 1943 r. w wieku 15 lat trafiła wraz z ojcem do tego piekła na ziemi, oparła scenariusz na własnych przeżyciach z tego okresu. Nie chciała jednak odtwarzać na ekranie dramatycznych wydarzeń obozowych. Ograniczyła się do relacji i wspomnień, pokazała psychiczne rany, które nawet po kilkudziesięciu latach noszą w sobie ofiary hitlerowskich oprawców. Ona sama dopiero po 46 latach odważyła się wrócić do miejsca kaźni. Jej rolę odtwarza na ekranie legenda francuskiego kina, Anouk Aimee, pamiętna bohaterka "Kobiety i mężczyzny" czy "Loli". Partnerują jej aktorzy francuscy oraz polscy, a wśród nich m.in. Zbigniew Zamachowski, Hanna Mikuć, Paweł Burczyk. Po 50 latach spędzonych w Nowym Jorku Myriam Rosenfeld, dobrze sytuowana i mimo podeszłego wieku wciąż jeszcze piękna kobieta, jest już na emeryturze. Przyjeżdża do Paryża na doroczny zjazd Stowarzyszenia Byłych Więźniów Auschwitz. Spotyka tam swoje dawno niewidziane koleżanki - współtowarzyszki obozowej niedoli: Pierrette, Ginette, Rachel, a przede wszystkim Suzette, z którą była najbardziej zaprzyjaźniona. W czasie loterii fantowej zorganizowanej dla zebranych Suzette wygrywa bilet do Krakowa. Nie chce jednak wracać w pobliże obozu. Na tę podróż decyduje się natomiast Myriam, która postanawia pojechać do Polski zamiast niej. Chce odwiedzić miejsca, gdzie przyszła na świat i dorastała, a przede wszystkim, gdzie przeżyła najstraszniejsze chwile swego życia i gdzie straciła ojca oraz tak wielu krewnych. Chce uporać się z demonami przeszłości, a jednocześnie złożyć hołd wszystkim, którzy tam zginęli. W Krakowie poznaje polskiego Żyda, Gutka, który zajmuje się badaniem dziejów rodzin żydowskich mieszkających niegdyś na krakowskim Kazimierzu. Z jego pomocą Myriam odnajduje swój rodzinny dom. Mieszkająca teraz w jej dawnym mieszkaniu młoda kobieta twierdzi, że nic nie wie o przedwojennych żydowskich lokatorach i traktuje Myriam podejrzliwie. Ale najważniejsza jest wizyta w obozie. Myriam wędruje po obozowych barakach, odnajduje swoją dawną pryczę, nazywa po imieniu kobiety i dziewczyny, które tam z nią przebywały. Na terenie obozu spotyka też młodego Niemca, Oskara, który dokumentuje historię obozu. Prosi Myriam o pomoc: chce jej oczyma, oczyma świadka wojennej kaźni, spojrzeć na to, co się tam wydarzyło. Wyznaje też w końcu, że jego dziadek był oficerem SS, jednym z tych, którzy zakładali obóz w Auschwitz. Początkowo Myriam reaguje oburzeniem, później uświadamia sobie, że to, co może zrobić, to pomóc młodym ludziom takim jak Oskar zrozumieć historyczną prawdę. 00:20 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - M - MAGINOTA LINIA Magazyn, 22 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program dokumentalny poświęcony kompleksowi podziemnych fortyfikacji o nazwie Four - a - Chaux, wybudowanych na linii Maginota pochodzącej z okresu międzywojennego. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLĄSKA BITWA O BENZYNĘ Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Śląska bitwa o benzynę Lokalna opowieść brzmi tak: gdzieś tu na jednym ze ściernisk w okolicach miejscowości Blachownia pozostał głęboko wryty silnik samolotu B24 Liberator. Do niedawna żyjący świadkowie przekazali swoim dzieciom informację, w którym miejscu silnik został zlokalizowany i po wojnie zasypany ziemią. Postanowiliśmy sprawdzić prawdziwość tej legendy. Uzbrojeni w sprzęt poszukiwawczy zaczynamy przeczesywanie terenu, nie zwlekając ani chwili. Takie poszukiwania nabierają dla nas nowego wymiaru w momencie, gdy widzimy, że po dziesiątkach lat młodzi ludzie podejmują trud szukania ostatnich śladów bojowej misji Liberatora z 762. Eskadry Bombowej lotnictwa Stanów Zjednoczonych.