TVP3 Sobota, 13.04.2019 Zmiany z dnia 12.04.2019 w stosunku do raportu z dnia 08.04.2019 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:10 TURYSTYCZNA JAZDA - ODC. 82 ŁUŻYCE GÓRNE I PARK KULTURINSEL Magazyn, 10 min, Polska, 2018 Autor: Wojciech Lubiński, Grzegorz Skrzypak Tym razem udajemy się na pograniczne polsko - niemieckie w rejony historycznej krainy Łużyce Górne. Będziemy w tajemniczym miejscu, gdzie mieszka się kilka metrów nad ziemią - na drzewie. Odwiedzimy też niemieckie miasto Görlitz, a w nim m.in. niesamowite zoo. Przejedziemy też rowerem okoliczne trasy nad rzeką Nysą. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 08:55 OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2005 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Andrzej Krauze Filmowa opowieść o zmarłym w 1997 r. w wieku 98 lat Stanisławie Swianiewiczu, profesorze ekonomii Uniwersytetu Wileńskiego, gorącym patriocie i prawym, dzielnym człowieku. Urodzony w stolicy Inflant, Dźwińsku, syn budowniczego kolei i nauczycielki niemieckiego, młody Swianiewicz brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 r. i został nawet odznaczony Krzyżem Walecznych. Studia rozpoczęte w Moskwie przed rewolucją październikową kontynuował po powrocie do cywila na otwartym po 87 latach przerwy Uniwersytecie Wileńskim. Tam poznał też swą przyszłą żonę, Olimpię. Ekonomista, ale także dziennikarz i publicysta polityczny, był Swianiewicz zwolennikiem federalistycznych idei Piłsudskiego, zdecydowanym przeciwnikiem przyłączenia Wilna do Polski. Uważał je bowiem za miasto bardzo litewskie. Przy jego współudziale powstał tam Instytut Naukowo - Badawczy Europy Środkowo - Wschodniej. Ale jego długie i bogate życie naznaczyło w największym stopniu jedno wojenne doświadczenie. Gdy wybuchła II wojna, powołany do wojska Swianiewicz wyruszył jako dowódca kompanii gospodarczej na front. Niestety, pod koniec września on i tysiące jego towarzyszy znalazło się w sowieckiej niewoli. W pierwszych dniach listopada 1939 r. trafił do obozu w Kozielsku, skąd kilka miesięcy później wraz z innymi oficerami ruszył pociągiem w kierunku Smoleńska. Na stacji Gniazdowo nieoczekiwanie wywołano go, umieszczono w innym wagonie. Stamtąd obserwował, jak jego współtowarzyszy podróży ładowano do autobusu z zamalowanymi szybami i dokądś wywożono. Autobus kursował wiele razy, wożąc kolejne grupy. Nigdy więcej ich nie ujrzał. Sam trafił najpierw do więzienia w Smoleńsku, później do moskiewskiej Łubianki. Bezpodstawnie oskarżony o szpiegostwo, został skazany na 8 lat łagru i wywieziony na daleką północ, do okręgu Komi. Miesiącami cierpiał głód, harował ponad siły, o mało nie umarł z wycieńczenia. Udało mu się stamtąd wydostać dopiero w kwietniu 1942 r. na mocy porozumienia Sikorski - Majski, umożliwiającego Polakom wstępowanie do armii gen. Andersa. Na próżno usiłował się dowiedzieć, co się stało z tysiącami jego kolegów z Kozielska. Dopiero kiedy w kwietniu 1943 r. berlińskie radio podało wiadomość o wykryciu zbiorowych mogił polskich niedaleko Smoleńska, domyślił się prawdy. Pod wpływem tego doświadczenia przystąpił do spisywania swoich wspomnień - on, ostatni świadek wydarzeń poprzedzających katyńską masakrę, która zdaniem profesora była zemstą Rosjan za przegraną 1920 r. W końcu 1943 r. został doradcą rządu polskiego w Londynie. Po wojnie nie mógł już wrócić do kraju, a próba ściągnięcia do siebie rodziny skończyła się niepowodzeniem. Swianiewicz musiał więc sam rozpocząć nowe życie. Zaczął wykładać na angielskich uczelniach, przez parę lat przebywał na Dalekim Wschodzie jako rzeczoznawca UNESCO, a w 1958 r. został wykładowcą London School of Economics. Po 18 latach rozłąki spotkał się wreszcie z żoną i dziećmi. W Wielkiej Brytanii wydał m.in. książkę o działalności NKWD, ale dziełem jego życia pozostanie opublikowana w paryskiej "Kulturze" książka "W cieniu Katynia" - rzetelna, prawdziwa, obiektywna. Od 1963 r. aż do emerytury był związany z uniwersytetem St. Mary's w kanadyjskim Halifaxie. Do Polski przyjechał dopiero po zmianie ustroju, ale już nie zdecydował się na zamieszkanie tu na stałe. Pochowano go koło ukochanej żony w Halifaxie. W filmie o profesorze Swianiewiczu mówią m.in. Czesław Miłosz i prof. Stanisław Stomma, którzy znali go z czasów wileńskich, a wypowiedzi nagrali na krótko przed śmiercią, oraz dzieci profesora: Bernadetta, Maria i Witold. W filmie wykorzystano archiwum rodzinne Swianiewiczów, liczne materiały archiwalne oraz zdjęcia inscenizowane. (dodano pozycję programową) 00:45 TURYSTYCZNA JAZDA - ODC. 82 ŁUŻYCE GÓRNE I PARK KULTURINSEL Magazyn, 10 min, Polska, 2018 Autor: Wojciech Lubiński, Grzegorz Skrzypak Tym razem udajemy się na pograniczne polsko - niemieckie w rejony historycznej krainy Łużyce Górne. Będziemy w tajemniczym miejscu, gdzie mieszka się kilka metrów nad ziemią - na drzewie. Odwiedzimy też niemieckie miasto Görlitz, a w nim m.in. niesamowite zoo. Przejedziemy też rowerem okoliczne trasy nad rzeką Nysą. (dodano pozycję programową) 02:40 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - POMNIKI HISTORII - GDYNIA Felieton, 5 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Kolejny odcinek poświęcony jest Gdyni. Dziś Śródmieście tego miasta to największy w kraju zespół zaprojektowany i zbudowany według zasad modernizmu. Gdyński Szlak Modernizmu to dziś popularna oferta turystyczna miasta. Cztery główne trasy, wiodące przez Śródmieście oraz dawne letnisko Kamienną Górę można przemierzać samodzielnie lub z przewodnikiem. To świetna okazja, aby zajrzeć do ukrytych wnętrz kamienic lub miejsc, o których nie wiedzą zwykli śmiertelnicy.