TVP Historia Czwartek, 11.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1939 - feldmarszałek Keitel przedstawił Hitlerowi "Fall Weiss" - plan ataku na Polskę; 1967 - zlikwidowano Teatr Rapsodyczny (założony w konspiracji przez m. in. Karola Wojtyłę); 1968 - z Rady Państwa ustąpił Jerzy Zawieyski; 1990 - uchwałą Sejmu zlikwidowano cenzurę; 07:40 CZARNE CHMURY - ODC. 9/10 - ZARĘCZYNY Serial przygodowo - historyczny, 51 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Dowgird z Andrzejem dostają się do lochów i uwalniają porwanych delegatów, lecz ich ucieczkę zaobserwowali członkowie bandy. Rozpoczyna się pościg. Przybywa pomoc z Anną i Magdą na czele. W drodze powrotnej piękna szlachcianka przyjmuje oświadczyny pułkownika. Margrabia Ansbach nie ustaje w swoich knowaniach. Uzależnia uwolnienie więzionego w Prusach chorążego Odrowąża od wydania przez pułkownika porwanej wcześniej listy. Gdy podczas umówionego spotkania okazuje się, że Dowgird jej nie przyniósł, rajtarzy napadają na niego. Związany trafia do powozu poczty elektorskiej. Margrabia ma nadzieję, że wykona rozkaz elektora - przewiezie żywego pułkownika do Prus Książęcych. Tymczasem hetman Sobieski i szlachta zebrana na wieczornych zrękowinach zaczyna się niepokoić nieobecnością Dowgirda. 08:45 HISTORIA POLSKI - SMOLEŃSK 2010 - NA WŁASNE OCZY. Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Reżyseria: Jacek Kruczkowski Film dokumentalny będący zbiorem relacji operatorów polskich stacji telewizyjnych, którzy 10 kwietnia 2010 r. byli w Smoleńsku. Sławomir Wiśniewski, Radosław Sęp, Krzysztof Łapacz, Paweł Wudarczyk, Krzysztof Kołosionek, Jan Mróz, Jurij Kołtowicz, Włodzimierz Resiak przedstawiają tamte tragiczne wydarzenia, widziane z różnych perspektyw. Ich relacje są dramatycznym zapisem chwil i emocji, jakie im tego dnia towarzyszyły. Warstwę wizualną tworzą zrealizowane przez nich ujęcia, które z różnych względów nie pojawiły się w relacjach reporterskich. Sławomir Wiśniewski to jedyny operator, któremu udało się z bliska sfilmować miejsce katastrofy TU154M nr 101. Jego zdjęcia były pokazywane przez wszystkie stacje telewizyjne. Inni operatorzy nie mogąc przedostać się przez szczelny kordon milicji, szukali dowodów katastrofy daleko od miejsca zdarzenia. I trafiali na nie. 09:55 PO PRLU - ŚWIAT SZCZĘK I BAZARÓW, CZYLI PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ POLAKÓW Dysk./wywiad/debata, 26 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Sebastian Machelski, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Celem programu jest przeanalizowanie okresu przełomu z lat 1989 i 1990, narodzin III RP i jej pierwszych lat. Z tego też powodu goście programu będą analitykami, ekspertami, badaczami życia społecznego, gospodarczego i politycznego w Polsce, a więc będą to najczęściej osoby z dorobkiem naukowym. Zmiana systemu politycznego to nie tylko zmiany polityczne. Upadek PRL spowodował szereg fundamentalnych zmian w życiu gospodarczym i społecznym Polaków. Pojawiały się negatywne zjawiska: korupcja, przestępczość zorganizowana, bieda, bezdomność, chuligaństwo. Zjawiska te wynikały z przebiegu transformacji. Zniknęły dotychczasowe miejsca pracy. Razem z nimi zniknęły też różne, dotychczas obowiązujące formy więzi społecznych. Poważny kryzys przeżywały struktury państwa, które nie były przygotowane na zmiany. Również prawo stworzone w zupełnie innym systemie politycznym i gospodarczym nie było dostosowane do nowych okoliczności. Ale też, co najważniejsze, pojawiały się pozytywne zjawiska, takie jak masowa przedsiębiorczość, w początkowym okresie kojarzona głównie z handlem, z bazarami. Ta przedsiębiorczość wynikała w dużej części z aktywności, która w poprzednim systemie była ograniczana. W programie cytowano materiały archiwalne TVP SA, w tym: "Doktor Anatolij Kaszpirowski gościem Dwójki" (reż. Halina Aczkasowa, "Mgła" (reż. Irena Kamieńska), "Stadion, czyli Jarmark Europa" (reż. Andrzej Sapija). 10:25 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 10:55 AMERYKAŃSKA BROŃ - ODC. 5 NA FRONTACH I WOJNY ŚWIATOWEJ (THE WEAPONS OF WORLD WAR I) Film dokumentalny, 45 min, Kanada, 2013 Reżyseria: Kevin R. Hershberger Scenariusz: Baron Brakley, Shawn Hambright Muzyka: David G. Russell Wykonawcy: Coby Batty Karabin maszynowy zmienił walkę na froncie, zdefiniował i zdominował walkę na polach I wojny światowej. 12:15 CZAS HONORU - ODC. 19 "WOJNA I MIŁOŚĆ" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Halbe pokazuje Rainerowi zdjęcia Władka i Kamila zrobione w restauracji Woźniaka. Władek zakochuje się w od pierwszego wejrzenia w nowej łączniczce, Rudej. Michał pokazuje Margaret legitymację z fabryki Woyciechowskiego. Sowińska wyjaśnia Bronkowi sytuację Elżbiety, której Niemcy rozstrzelali rodzinę. Otto tłumaczy Marii, że otrzymał rozkaz pracy w jej szpitalu i nie mógł odmówić. Maria czuje się zakłopotana tą sytuacją. Michał przekazuje Celinie fałszywe dokumenty na nazwisko Beata Heinemann. Władek znajduje pokój w domu w Józefowie, skąd będzie nadawać radiostacja. Mosler daje Kwapiszowi pieniądze. Zauważa Janka na zdjęciu z Leną. Władek przedstawia Doktorowi i chłopakom plan napadu na Reichsbank. Janek prosi Bronka o pieniądze dla Kwapisza. Tymczasem Kamil melduje Władkowi, że radiostacja działa. Próbuje złapać Londyn, zgłasza się jednak radiostacja niemiecka. Michał i Celina jako małżeństwo poznają w kasynie Halbego. 14:15 ZŁOTO JUKONU - ODC. 1/3 (ODC. 1/3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Ben Crichton Scenariusz: Ben Crichton Wykonawcy: Dan Snow (prowadzący), Piotr Banasz W tej epickiej przygodzie zespół odkrywców próbuje zdobyć złoto na zamarzniętej północy Kanady. Idąc tą samą drogą, co pierwsi poszukiwacze złota, wyruszają w niebezpieczną i ekscytującą podróż. Muszą pokonać zdradziecką przełęcz, poruszać się po rozległych, lodowych jeziorach i walczyć z potężną rzeką Jukon w drewnianej łodzi. 15:20 ERA KOSMICZNA: HISTORIA NASA - START Z ZIEMI. ODC. 1/4 (THE SPACE AGE: NASA'S STORY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2009 Historia odkrywania kosmosu Przewodnik "Era kosmiczna: historia NASA" (The Space Age: Nasa ' s Story) to świeże spojrzenie na tę wyjątkową organizację i na dążenia ludzkości do zrozumienia wszechświata. Jego autorzy łączą wspaniale odrestaurowany materiał z odkrywczymi, wnikliwymi i pasjonującymi wywiadami z astronautami, a więc z ludźmi ktorzy mieli okazję tam być, a także z członkami ich rodzin i dziennikarzami, dzięki temu serial jawi się jako epicka opowieść o bohaterach, triumfach i tragediach związanych z eksploracją kosmosu. Serial śledzi najważniejsze momenty w jej dziejach, od rywalizacji o wysłanie pierwszego człowieka w przestrzeń kosmiczną do pierwszych kroków na Księżycu. Serial ukazuje również ryzyko i katastrofy nierozerwalnie związane z triumfami i osiągnięciami - wielkie napięcie towarzyszące misji Apollo 13 czy tragedię promu Challenger. "Era kosmiczna" to inspirująca i opowiedziana w przystępny sposób historia podróży człowieka w kosmos. 16:25 HISTORIA POLSKI - AK - ARMIA PODZIEMNA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1995 Reżyseria: Józef Gębski Scenariusz: Jozef Gębski Zdjęcia: Leszek Winnicki Muzyka: Janusz Bogucki Film opowiada o genezie powstania Armii Krajowej i działaniach tej najsilniejszej i największej w Europie armii polskiego państwa podziemnego. Program ilustrowany wieloma nieznanymi szerzej zdjęciami filmowymi, fotografiami i innymi dokumentami pokazującymi bohaterstwo, waleczność i tragizm ludzi, dla których wojna nie zakończyła się w 1945 roku. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PUNKT OPORU WIETRZNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Jesteśmy dziś w Tylmanowej. Tu zaczyna się fantastyczna ścieżka historyczna. Punkt oporu Wietrznica to jedno ze skutecznych miejsc oporu Korpusu Ochrony Pogranicza, jednostek broniących tego terytorium przed Słowakami i Niemcami w 1939 r. , a obecnie ścieżka dydaktyczna, która powstała dzięki współpracy Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu i gminy Ochotnica Dolna. Jest to zespół najlepiej zachowanych w Małopolsce fortyfikacji polowych z 1939 r. Dzięki temu będziemy mogli ruszyć śladem niemieckiego natarcia na Punkt Oporu Wietrznica. 18:50 CZARNE CHMURY - ODC. 10/10 - POŚCIG Serial przygodowo - historyczny, 54 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy:: Leonard Pietraszak, Anna Seniuk, Elżbieta Starostecka, Mariusz Dmochowski, Stanisław Niwiński, Maciej Rayzacher, Józef Nalberczak i inni Porwanie szlachcica i pułkownika w biały dzień, w stolicy wolnego państwa, pod bokiem hetmana i króla, oburza brać szlachecką. Rusza pogoń. Tymczasem w nadgranicznym klasztorze na przyjazd czarnego powozu czeka kapitan Knothe ze swymi rajtarami. Jest tu również rotmistrz Zaremba, zaciekły wróg Dowgirda. Rotmistrz zrozumiał wreszcie, jakiemu panu służy, i postanowił rzucić służbę u elektora brandenburskiego. Dowiedziawszy się o porwaniu Dowgirda, pragnie go odbić, zostaje jednak pojmany i wtrącony do lochu, w którym wcześniej uwięziono pułkownika. Na szczęście, do akcji przystępuje wachmistrz Kacper i jego towarzysze. Przebrani za mnichów organizują zasadzkę na rajtarów i niespodziewanie atakują ludzi elektora. Kapitan Knothe ginie z jego ręki, pan Krzysztof jest wolny. Niebawem popadnie w inną, słodką niewolę. W pałacu hetmana Sobieskiego trwają przygotowania do ślubu dwóch szczęśliwych par - pana Krzysztofa Dowgirda z piękną wychowanicą hetmana Anną, i dzielnego wachmistrza Kacpra z rezolutną Magdą. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: ZYGMUNT III WAZA Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) W 1587 roku, po śmierci Stefana Batorego, podczas elekcji doszło do wyboru dwóch kandydatów na tron Rzeczypospolitej. Część szlachty opowiedziała się za Maksymilianem Habsburgiem. Inni zaś wybrali królewicza szwedzkiego, Zygmunta. Ostatecznie na tronie polskim zasiadł dwudziestojednoletni siostrzeniec Zygmunta Augusta, o wybór którego zabiegała szczególnie jego ciotka, królowa Anna Jagiellonka. Po śmierci ojca Jana III, król Polski Zygmunt 19 lutego 1594 wraz z żoną ukoronowany został na króla Szwecji. Luterańska opozycja nie chciała króla katolika, mimo że ten uroczyście zagwarantował prawa luteranom, i doprowadziła do buntu. Ekspedycja karna króla do Szwecji zakończyła się porażką i w 1599 roku został on zdetronizowany. Zygmunt nie przyjął tego aktu, co doprowadziło do wojny Polski ze Szwecją. W czasie jego panowania Rzeczypospolitą zajęła Moskwę. Car złożył mu hołd na Zamku w Warszawie, a jego syn Władysław został formalnie wybrany w 1610 roku na cara Rosji. W czasie jego panowania doszło do serii buntów kozackich. W 1620 roku po nieudanej wyprawie do Mołdawii wojska polskie poniosły klęskę po Cecorą. Granica z Turcją ustalona została na Dniestrze, co oznaczało definitywną utratę wpływów w Mołdawii i Wołoszczyźnie. W 1596 roku Zygmunt doprowadził w Rzeczypospolitej do unii kościelnej katolicyzmu i prawosławia, co dało w przyszłości Moskwie pretekst do mieszania się w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. W tym samym roku Zygmunt rozpoczął przenoszenie swej królewskiej siedziby z Wawelu do Warszawy. Spławianie dworu królewskiego Wisłą zakończyło się w 1609 roku. Od 1611 roku Warszawa miała tytuł "Miasta Rezydencjonalnego Króla Jego Mości". Kraków pozostał jednak oficjalną stolicą Polski. Zygmunt III Waza panował aż czterdzieści pięć lat. 22:40 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. ANTYPUTYNIŚCI Reportaż, 25 min, Polska, 2012 Autor: Barbara Włodarczyk Kiedyś Putin bardzo jej się podobał, bo w porównaniu z Jelcynem dobrze wyglądał i nie pił. Dziś nazywa go łobuzem i złodziejem. Jewgienia Czirikowa jest jedną z liderek protestów opozycji w Moskwie. Ma 36 lat, dwa fakultety, filigranową posturę, niebywałą energię i wielką odwagę. Na wiecach skanduje hasło: "Rosja bez Putina", oskarża Kreml o korupcję i wyniszczanie kraju. Na swoim blogu bez ogródek demaskuje interesy biznesmenów związanych z Władimirem Putinem. W ubiegłym roku grożono jej odebraniem dwójki dzieci za rzekome zaniedbania. Reportaż jest barwną opowieścią o Czirikowej oraz ludziach, którzy zaczęli wychodzić na protesty i krytykować Putina. Kamera towarzyszy bohaterce w niezwykle "gorącym dniu", w którym odbywa się wielotysięczny wiec niepokornych. Jewgienia Czirikowa polemizuje ze zwolennikami Putina, przemawia na mitingu, bierze udział w marszu. Reportaż doskonale oddaje pełną emocji atmosferę przedwyborczej Rosji, pokazuje najbarwniejsze postaci protestów oraz zwolenników i przeciwników zmian. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PUNKT OPORU WIETRZNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Jesteśmy dziś w Tylmanowej. Tu zaczyna się fantastyczna ścieżka historyczna. Punkt oporu Wietrznica to jedno ze skutecznych miejsc oporu Korpusu Ochrony Pogranicza, jednostek broniących tego terytorium przed Słowakami i Niemcami w 1939 r. , a obecnie ścieżka dydaktyczna, która powstała dzięki współpracy Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu i gminy Ochotnica Dolna. Jest to zespół najlepiej zachowanych w Małopolsce fortyfikacji polowych z 1939 r. Dzięki temu będziemy mogli ruszyć śladem niemieckiego natarcia na Punkt Oporu Wietrznica.