TVP Historia Sobota, 13.04.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1943 - Niemcy ujawnili swoją wcześniejszą wiedzę na temat Katynia; 1957 - powrót ołtarza Wita Stwosza do kościoła Mariackiego; 1986 - Jan Paweł II w synagodze; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LAOS. W RYTMIE FAL MEKONGU. (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Laosu. Wtulony miedzy meandry Mekongu Laos przez długi czas trzymał się z dala od zgiełku i nowoczesności. Dziś otwiera się na podróżnych, prezentując im wszystko, co najlepsze w wiecznej Azji. Dawna "kraina miliona słoni" zachowała swój niepowtarzalny urok. 08:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 34 ZAMEK W GOŁUCHOWIE Magazyn, 20 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) Żeby zobaczyć majestatyczny zamek w stylu francuskiego renesansu, nie musimy udawać się nad Loarę. Wystarczy wybrać się do niewielkiego Gołuchowa pod Kaliszem. Znajduje się tu jeden z najbardziej malowniczych zamków w Polsce, otoczony parkiem z wielowiekowymi drzewami. Tomasz Bednarek odwiedza Gołuchów, aby pokazać niezwykły urok tego miejsca. W tutejszym zamku nigdy nie mieszkał żaden monarcha, zawsze królowała tu wyłącznie sztuka. Stało się to możliwe, gdy pod koniec XIX wieku hrabina Izabella z Czartoryskich Działyńska przebudowała zamek. Miał być jej prywatnym rajem na ziemi, ale otwartym również dla ludzi z zewnątrz. Marzenie hrabiny Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej, by w Wielkopolsce zbudować oazę sztuki w pięknym parkowym otoczeniu, nie tylko się ziściło, ale i przetrwało zawieruchy dziejowe. Arystokratka, oddając swój majątek i bogatą kolekcję na potrzeby muzeum, zbudowała pomnik trwalszy niż ze spiżu. Niewielki Gołuchów przyciąga niczym magnes koneserów sztuki i architektury. Miłośnicy przyrody mogą znaleźć tu coś dla siebie w jedynym w Polsce Muzeum Leśnictwa, mieszczącym się w dawnych zabudowaniach gospodarczych zamku. 08:50 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 3/12 Serial komediowy, 40 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Oddział elewów szkoły policyjnej zmaga się na torze ćwiczeń. Ubrani w polowe mundury młodzieńcy jeden po drugim pokonują przeszkody. Na trybunie obserwatorów kilku wyższych rangą oficerów ocenia ich umiejetności. Jeden z elewów, Marian Cielęcki, usiłuje nadążyć za kolegami, ale na każdej przeszkodzie widać, jak wielkie mu to sprawia trudności. Wszystkim udaje się przeskoczyć rów z wodą, jeden Marian wpada do niego, mocząc się po pas. Dwaj sanitariusze zabierają go na noszach. Generał Piecuch, komendant szkoły nie widzi możliwości zaliczenia Marianowi tego egzaminu. Ale okazuje się, że chłopak ma silnego protektora, a więc zdać musi. Komisja postanawia go promować, ma być wysłany do małego posterunku na prowincji. Wybór pada na miasteczko Królowy Most. Tam przynajmniej młody policjant za bardzo się nie skompromituje. 09:40 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ZIELONA KUCHNIA Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Kiedy kończy się zima, instynktownie odczuwamy chęć jedzenia potraw lżejszych, tęsknimy za nowalijkami, mamy ochotę na coś zielonego. Ale kiedy wyjdziemy na pole, wszystko jest jeszcze szare i bure, nie ma śladu wegetacji. Dlatego w tym odcinku Karol zabierze widzów do jednej z największych i najnowocześniejszych szklarni w Polsce pod Piotrkowem Trybunalskim, gdzie na kilku hektarach rosną różnego rodzaju sałaty, zioła, nowalijki. Tu jest zielono przez cały rok. Przy okazji Karol Okrasa pokaże widzom, że nowoczesna uprawa ziół i sałat zapewnia wysoką jakość, a konsument otrzymuje w pełni wartościowy i zdrowy produkt. W niezwykłej scenerii wielkiej, zielonej łąki pod szkłem Karol przygotuje trzy potrawy z sałat i ziół. 1/ Sałata rybna z podpieczonym łososiem; 2/ Krokiety z ciecierzycy w kremowym sosie śledziowym; 3/ Sałatka z gotowanego kurczaka ze świeżymi warzywami i orientalnym sosem. 11:20 ZŁOTO JUKONU - ODC. 1/3 (ODC. 1/3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Ben Crichton Scenariusz: Ben Crichton Wykonawcy: Dan Snow (prowadzący), Piotr Banasz W tej epickiej przygodzie zespół odkrywców próbuje zdobyć złoto na zamarzniętej północy Kanady. Idąc tą samą drogą, co pierwsi poszukiwacze złota, wyruszają w niebezpieczną i ekscytującą podróż. Muszą pokonać zdradziecką przełęcz, poruszać się po rozległych, lodowych jeziorach i walczyć z potężną rzeką Jukon w drewnianej łodzi. 12:25 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 3 (OCEAN GIANTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2011 Serial dokumentalny wprowadzający widza w oceaniczne głębiny i przybliżający życie ich zadziwiających mieszkańców. Przez miliony lat olbrzymie walenie i spokrewnione z nimi delfiny dominowały w tym podwodnym świecie. Obserwowany płetwal błękitny to największe zwierzę naszej planety, największe jakie kiedykolwiek zamieszkiwało Ziemię. Ma 30 metrów długości i waży blisko 200 ton. Wieloryby to rzeczywiście prawdziwe olbrzymy. Pokaźnymi rozmiarami mogą się poszczycić nawet ich młode, już w chwili przyjścia na świat noworodek wieloryba waży ponad tonę. W czasie wędrówek po oceanach świata w kolejnych odcinkach poznajemy zwyczaje i życie najbardziej wyjątkowych stworzeń. W odkrywaniu ich tajemnic pomagają naukowcy, którzy całe swoje zawodowe życie poświęcili badaniom wielorybów i delfinów. Autorami niezwykłych podwodnych zdjęć są doświadczeni filmowcy: Doug Allan oraz Didier Noiret, który współpracował z nieżyjącym już dziś słynnym Francuzem, kapitanem Cousteau, badaczem mórz, podróżnikiem, filmowcem i pisarzem. 13:25 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. KATYŃ Reportaż, 25 min, Polska, 2010 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow Kolejny odcinek z nowego cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu wraca do wciąż budzącej emocje kontrowersyjnej sprawy Katynia. Technologia zbrodni opracowana była w najmniejszych szczegółach. Strzał zawsze w tył głowy i zawsze z bliska, żeby nie marnować kul. Kaci, którzy wykonywali egzekucję, żalili się, że byli tak przesiąknięci zapachem krwi, że nawet psy od nich uciekały. O tych i o innych szczegółach mordu opowie wicedyrektor Muzeum Katyńskiego, które dokumentuje wspomnienia osób mieszkających w okolicach lasu katyńskiego. W programie znajdą się pełne emocji i barwne wspomnienia o szczegółach i okolicznościach zbrodni, a także o tym, w jaki sposób i dlaczego skrywano prawdę. 13:55 Z ANDRUSEM PO GALICJI - ŻYWIEC Magazyn, 24 min, Polska, 2015 O Putoszach, Przystaczach, Jukacach, blokersach i ziomalach mieszkających w Żywcu opowiada czternasty odcinek galicyjskiej serii, której gospodarzem jest Artur Andrus. Jest to pierwszy odcinek zrealizowany w mieście leżącym w województwie śląskim. Na zakończenie jak zawsze piosenka. Tym razem o spójniku "że". 14:30 AMERYKAŃSKA BROŃ - ODC. 5 NA FRONTACH I WOJNY ŚWIATOWEJ (THE WEAPONS OF WORLD WAR I) Film dokumentalny, 45 min, Kanada, 2013 Reżyseria: Kevin R. Hershberger Scenariusz: Baron Brakley, Shawn Hambright Muzyka: David G. Russell Wykonawcy: Coby Batty Karabin maszynowy zmienił walkę na froncie, zdefiniował i zdominował walkę na polach I wojny światowej. 15:30 SPÓR O HISTORIĘ - ZBRODNIA BEZ KARY. PYTANIA O KATYŃ. Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Wydaje się, że o zbrodni katyńskiej wiemy już prawie wszystko, ale "prawie" czyni wielką rożnicę. I nie chodzi tylko o brak dostępu strony polskiej do części ciągle tajnych teczek w rosyjskich archiwach. Zapowiedź "prawnej rehabilitacji" ofiar mordu NKWD wywołuje wiele pytań: jak można "rehabilitowac", skoro nie było żadnego procesu ani wyroku na zamordowanych Polakach? Skoro jednak Rosjanie chcą to zrobić, to jakie to będzie miało konsekwencje? Czy wobec tego Niemcy wystapią o rehabilitację swoich obywateli, żołnierzy, których Rosjanie rozstrzelali jako winnych zbrodni katyńskiej? Czy rehabilitacja polskich ofiar nie pociąga za sobą lawiny podobnych postępowań wobec milionow ofiar stalinowskich represji w samej Rosji? Co z werdyktem Trybunału Norymberskiego, który w dokumentach nie mówi o tej zbrodni? Jak z tego rozliczają się amerykańscy i brytyjscy historycy? I wreszcie - dlaczego Rosja ma kłopot z nazwaniem tej zbrodni "ludobójstwem", skoro dokładnie tak ją kwalifikowała w czasie, gdy dowodziła, że winni jej są Niemcy? 17:05 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - STANISŁAW MARUSARZ Reportaż, 15 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterem odcinka jest Stanisław Marusarz (1913 1993). Był wybitnym sportowcem, wicemistrzem świata z 1938 roku w skokach narciarskich, czterokrotnym olimpijczykiem (dwukrotnie przed wybuchem wojny i dwukrotnie po wojnie). Rekordzistą świata w długości skoku. Laureatem plebiscytu Przeglądu Sportowego (1938) na najlepszego polskiego sportowca. Niezwykłą postacią, wielkim polskim patriotą. Po agresji Niemiec na Polską chciał ochotniczo wstąpić do wojska, ale jego prośbę odrzucono. Niemal natychmiast po zajęciu Polski przez hitlerowców zaangażował się w działalność konspiracyjną. Podporucznik Armii Krajowej. Był kurierem na trasie Zakopane - Budapeszt, przeprowadzając ludzi i przerzucając prasę konspiracyjną oraz pieniądze. Dwukrotnie aresztowany przez słowacką straż graniczną, dwukrotnie uciekł. Druga ucieczka z celi śmierci więzienia przy Montelupich w Krakowie była niezwykle brawurowa. Ponownie przedostał się na Węgry, gdzie szkolił tamtejszych narciarzy. Jednocześnie sam trenował. Po wojnie, jeszcze jako czynny zawodnik, a jednocześnie trener, przez dwa lata organizował sport narciarski w Karpaczu. Następnie wrócił do swojego Zakopanego, udzielając się na różnych polach. Niezwykle długo był też czynnym skoczkiem. Zmarł 29 października 1993 roku, na zawał serca, wygłaszając mowę pożegnalną podczas pogrzebu jednego ze swych przyjaciół i dowódcy z AK, profesora UJ, Wacława Felczaka, na zakopiańskim cmentarzu Na Pęksowym Brzyzku, gdzie został pochowany, w pobliżu swej siostry, Heleny, narciarki i konspiratorki, rozstrzelanej przez Niemców. 17:25 MARZYCIELE - ADOLF SZYSZKO - BOHUSZ Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Przybliżenie widzom postaci Polaków, którzy podjęli walkę o niepodległość Ojczyzny, znajdując w Krakowie wyjątkowe ku temu miejsce i środowisko. Poszczególne odcinki cyklu przedstawiają postacie i wydarzenia z bliższej perspektywy przez zaproszenie do programu osób, które potrafią w sposób popularny przedstawić bohaterów także jako zwyczajnych ludzi, którzy mogą stać się bliscy współczesnemu pokoleniu. Stąd między innymi wybór takich miejsc rozmowy, które stwarzają lżejszy, galicyjski klimat spotkania - stare krakowskie kawiarnie z ciekawymi wnętrzami. Bohater kolejnego odcinka serii "Marzyciele" to Adolf Szyszko - Bohusz, niezwykle uzdolniony, wszechstronny architekt. Zaprojektował budynki, które stały się ikonami międzywojennego Krakowa: Bank PKO przy ulicy Wielopole, Feniks przy Rynku Głównym, Dom Plastyków przy Łobzowskiej, a także, na przykład, Zamek Prezydenta RP w Wiśle. Od 1916 roku był głównym konserwatorem Wawelu, gdzie odnowił większość wnętrz zamkowych. Jednocześnie wykładał na ASP w Krakowie i Politechnice Warszawskiej. Żartobliwie mówiono o nim Adolf Wszystko Bohusz. 17:55 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 7/7 Serial obyczajowy, 62 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Grażyna Barszczewska, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Liliana Głąbczyńska i inni Pan Nikodem doprowadza do formalnego unieważnienia małżeństwa Kunickich. Już może poprowadzić do ołtarza piękną i teraz bogatą Ninę. Rozpoczynają się przygotowania do ślubu. Na horyzoncie pojawiają się jednak ciemne chmury. Terkowski, zaciekły wróg Dyzmy od czasu pamiętnego rautu rządowego, wpada na ślad jego mało chwalebnej przeszłości. Z kłopotu wybawiają swego Wielkiego Trzynastego "pątniczki" z loży dwunastu. Wskutek ich starań Terkowski z dnia na dzień zostaje wysłany na zamorską placówkę dyplomatyczną. W kraju coraz wyraźniej rysuje się kryzys gospodarczy i - w efekcie - także rządowy. Władze podejmują decyzję o sprzedaży zmagazynowanego zboża; na znak protestu Dyzma składa dymisję z prezesury Banku Zbożowego i wyjeżdża po ślubie z Niną do Koborowa. W trakcie przyjęcia w majątku zjawia się dyrektor gabinetu prezydenta, prosząc w imieniu głowy państwa, by pan Nikodem podjął się misji utworzenia nowego rządu. Dyzma rozważa propozycję, która wszystkich obecnych wprowadza w stan euforii. Powszechnego uwielbienia dla "męża opatrznościowego" narodu i państwa nie podziela tylko Żorż Ponimirski. "Dyzma to zwykły łajdak i oszust" - woła, wybuchając szalonym śmiechem. Hrabina Przełęska gorąco przeprasza towarzystwo za wybryk siostrzeńca, który jest niespełna rozumu. 19:05 JOHANN SCHEFFLER - MISTYCZNA OPOWIEŚĆ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2018 Reżyseria: Janusz Sozański Scenariusz: Janusz Sozański Zdjęcia: Robert Sitek Jest to opowieść o życiu i twórczości Johannesa Schefflera, zwanego Angelusem Silesiusem (Aniołem Ślązakiem), wybitnego mistyka doby kontrreformacji i baroku w Europie. Urodzony w protestanckiej rodzinie 25 grudnia 1624 roku, wykształcony na zachodnich uniwersytetach, zmienił konfesję i stał się gorliwym obrońcą wiary katolickiej. Był poetą, pisarzem i publicystą, autorem słynnych w całej ówczesnej Europie poematów i utworów literackich. W służbie kontrreformacji napisał około 55 pism, zebranych później w dwutomowej Ecclesiologii. Angelus Silesius (tak zwano go, odkąd stał się katolikiem) zmarł 9 lipca 1677 roku na gruźlicę. Pochowano go w podziemiach wrocławskiego kościoła pod wezwaniem św. Macieja. Podczas walk o Festung Breslau szczątki przeniesiono w inne miejsce. Niedawno podjęto próbę ich odszukania. Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius jest wyróżnieniem i promocją najważniejszych dzieł literackich i polskiej poezji. Nagroda jest fundowana przez miasto Wrocław. Jest przyznawana od 2008 roku, a jej pierwszym laureatem za całokształt twórczości był Tadeusz Różewicz. Nasza opowieść to przeplatające się ze sobą wątki biograficzne śląskiego mistyka, poszukiwania doczesnych szczątków i opowieść o wybitnym twórcy. 21:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 15/18 - OBLĘŻENIE Serial przygodowy, 56 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Halina Kossobudzka, Lucyna Suchecka, Jolanta Zykun, Jerzy Kaliszewski, Emil Karewicz, Stanisław Zaczyk, Janusz Bukowski Wycofujące się z terenów Polski oddziały niemieckie usiłują wywieźć urządzenia z fabryki rakiet. Hans Kloss kontaktuje się z robotnikami z fabryki, którzy organizują tam ruch oporu. Dla Klossa pracuje też zakochana w nim sekretarka, Greta Raschke. Niemcy orientują się, że nie zdołają wywieźć ciężkich maszyn, postanawiają więc je zniszczyć. Jednocześnie Greta dowiaduje się, że Kloss ją oszukiwał. Nic do niej nie czuje, przeciwnie, darzy sympatią polską robotnicę Agnieszkę. Panna Raschke denuncjuje agenta przed sturmbannf?hrerem Brunnerem. Fabryka zostaje otoczona przez oddziały niemieckie, a Brunner bierze Klossa na muszkę. 22:05 KAZIMIERZ GREGER - KRONIKARZ NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zbysław Kaczmarek Scenariusz: Zbysław Kaczmarek Zdjęcia: Rafał Jerzak Wykonawcy: Jacek Kaczmarski Film przedstawia postać Kazimierza Gregera - poznańskiego fotografa i właściciela jednego z największych studiów fotograficznych w Europie. W okresie odzyskiwania niepodległości był dokumentalistą dnia codziennego. Film jest zapisem historii widzianej przez naocznego świadka uczestniczącego z aparatem fotograficznym w wydarzeniach, które związane są odzyskiwaniem niepodległości. Wykorzystane są liczne fotografie Gregera, znajdujące się zbiorach poznańskich bibliotek i muzeów. Na fotografiach udokumentowane zostały nie tylko wydarzenia, ale też atmosfera wybuchu polskości, która w filmie została odtworzona za pomocą inscenizacji. Fotografie są pretekstem do opowiedzenia historii narastania nastrojów polskich, niepodległościowych oraz przedstawienia wydarzeń i osób w nich uczestniczących oraz pokazania, jak formowała się Armia Wielkopolska, która miała znaczący udział w walkach o niepodległość Rzeczypospolitej. Osobnym wątkiem filmu jest postać Kazimierza Gregera - fotografa, kronikarza i przedsiębiorcy. Greger był prekursorem polskiej fotografii, nauczycielem wielu pokoleń fotografików. W jego zakładzie robiono portrety, zdjęcia okolicznościowe, albumowe. Był jednym z pierwszych w Europie fotografów reporterów, kronikarzy swoich czasów. W okresie Powstania Wielkopolskiego oraz tworzenia Armii Wielkopolskiej Greger stał się dokumentalistą wydarzeń, które działy się właściwie w bezpośrednim sąsiedztwie jego firmy. Jego zdjęcia dokumentują ważne uroczystości oficjalne o charakterze narodowym (część z nich ma na zewnętrznej stronie niepozorną sygnaturę: Foto Greger). Do przedstawienia postaci służą cytaty z wydawanych przez Gregera czasopism i poradników fotograficznych oraz inscenizacje wystylizowane na stary zakład fotograficzny ze studiem, ciemnią i wszelkimi akcesoriami niezbędnymi do obróbki zdjęć. Tytułowa postać fotografa jest pretekstem do pokazania swojego dzieła, czyli fotografii z wydarzeń wpisujących się w pierwsze dni niepodległości Polski. W filmie wypowiadają się: prof. Janusz KARWAT - historyk prof. Grzegorz ŁUKOMSKI - historyk dr Michał KRZYŻANIAK - historyk dr Magdalena MRUGALSKA - historyk sztuki Karol WILCZYŃSKI - fotografik 22:40 KATYŃ Dramat historyczny, 117 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Władysław Pasikowski, Przemysław Nowakowski Zdjęcia: Paweł Edelman, Marek Rajca Muzyka: Krzysztof Penderecki Aktorzy: Andrzej Chyra, Maja Ostaszewska, Artur Żmijewski, Danuta Stenka, Jan Englert, Magdalena Cielecka, Agnieszka Glińska, Paweł Małaszyński, Maja Komorowska, Władysław Kowalski, Antoni Pawlicki, Agnieszka Kawiorska, Siergiej Garmasz, Joachim Paul Assbock, Waldemar Barwiński, Sebastian Bezzel, Jacek Braciak i inni "Katyń" Andrzeja Wajdy nikogo nie oskarża wprost, a jedynie przedstawia obraz społeczeństwa na tle powojennych dylematów, obraz, na jaki wcześniej kino polskie się nie zdobyło. Przez pół wieku z przyczyn politycznych nie mogło, a przez następne kilkanaście lat zwyczajnie nie potrafiło. Wajda przełamuje tę niemoc, jeszcze raz budzi sumienia: pozwala zrozumieć, czym jest świadomość zbrodni i kłamstwa katyńskiego dla rodzin jej ofiar, ale także dla całego narodu. Ta wiedza zyskała na ekranie, mimo świadomie założonej rzeczowości, wymiar artystyczny: począwszy od inscenizacji wielkich scen, poprzez muzykę Krzysztofa Pendereckiego i niemal pozbawione barwy zdjęcia Pawła Edelmana, aż do wyrażającej głębokie przeżycie gry całego aktorskiego zespołu - pisał na łamach branżowego "Kina" Konrad J. Zarębski. Andrzej Wajda przez wiele lat nosił się z zamiarem nakręcenia filmu o tragedii katyńskiej. Nie tylko dlatego, że nazwisko jego ojca figuruje na liście ofiar tej zbrodni. Także ze względu na tych, którzy dopiero wchodzą na scenę dorosłego życia i jakże często zaprzątnięci wyłącznie chwilą obecną zapominają nazwy i daty najważniejsze dla polskiej historii i decydujące o narodowej tożsamości Polaków. - Nie tak dawno w jednym z telewizyjnych programów gimnazjalista zapytany, z czym kojarzy mu się 17 września, odpowiedział, że z jakimś świętem kościelnym. Może dzięki naszemu filmowi młody człowiek zapytany o Katyń, będzie potrafił odpowiedzieć coś więcej niż to, że Katyń to nazwa jakiejś miejscowości niedaleko od Smoleńska? - pytał z nadzieją Wajda w swoim przesłaniu zamieszczonym na internetowej stronie jego filmu. Chcąc dotrzeć do współczesnych dwudziesto - i trzydziestolatków, wychowanych w dużej mierze na MTV, serialach i grach komputerowych, reżyser zaprosił do współpracy przy tworzeniu scenariusza dwóch głośnych twórców młodszego pokolenia: Władysława Pasikowskiego, rodzimego speca od kina akcji i Przemysława Nowakowskiego, współtwórcę serialu "Na Wspólnej" i kontrowersyjnych "Egoistów", drapieżnego filmu o warszawskich dandysach A. D. 2000. W rezultacie powstała opowieść o tragedii Katynia widzianej z perspektywy kilku indywidualnych losów, zarówno żołnierzy, jak i ich rodzin, a zwłaszcza kobiet, matek, żon i córek. Wielka historia, choć w filmie obecna, służy głównie do odmalowania fabularnego tła, dzięki któremu widz ma lepiej zrozumieć motywacje bohaterów, ich dylematy, a przede wszystkim ich cierpienie. 17 września 1939 roku. Trwa exodus ludności cywilnej na wschód w nadziei na ocalenie przed hitlerowską nawałą. Na moście zdumieni uciekinierzy spotykają innych, uciekających w przeciwną stronę przed wkraczającą właśnie do Polski Armią Czerwoną. W zajmowanych wsiach i miastach bolszewicy ogłaszają, że przychodzą jako wyzwoliciele mas pracujących od ucisku burżuazji. Reprezentantem tej ostatniej jest według nich także Wojsko Polskie, więc żołnierze masowo brani są do niewoli. Taki los spotyka m. in. Andrzeja, rotmistrza 8. Pułku Ułanów z Krakowa. W prowizorycznym obozie jenieckim odnajduje go żona Anna z małą córeczką Niką. Anna ze łzami w oczach błaga, by przebrał się w cywilne ubranie i uciekł. Andrzej odmawia, powołując się na przysięgę żołnierską. Wkrótce wraz ze swoim pułkiem zostaje wywieziony do znacznie silniej strzeżonego obozu w Kozielsku. Tymczasem Anna po wielu perypetiach, niemal cudem ocalając życie swoje i dziecka, dociera do Krakowa, znajdującego się teraz pod jurysdykcją niemiecką. Zatrzymuje się u matki Andrzeja. Jego ojca, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, wraz z innymi pracownikami tej uczelni hitlerowcy podstępnie uwięzili i wywieźli do obozu w Sachsenhausen. Obu kobietom nie pozostaje nic innego jak czekać na swoich mężów. Po kilku miesiącach przychodzi wiadomość, że ojciec Andrzeja zmarł. W kwietniu 1943 roku Kraków obiega sensacyjna wiadomość o odnalezieniu zbiorowych mogił polskich oficerów w Katyniu. Wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu Anna nie chce dać wiary, że pośród ofiar jest Andrzej. 00:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KRÓLOWA WIKTORIA (QUEEN VICTORIA) Film dokumentalny, 101 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Królowa Wiktoria, władająca Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii przez blisko 64 lata, uważana jest za największą monarchinię Anglii. Epoka, w której żyła, nazywana jest od jej imienia epoką wiktoriańską. Widzowie będą mogli poznać nie tylko życie królowej, ale i miejsca, w których żyła: rezydencje Osborne i Balmoral, zamek Eu w Normandii czy Wersal. Wiktora była najpotężniejszą władczynią XIX. wieku, władała jedną czwartą ludności na świecie, na trzech kontynentach. Chętnie korzystała z ówcześnie najnowszych wynalazków: kolei i kina. Lubiła bale. Nie była pięknością, mimo to bił z niej majestat. Zmarła 2 stycznia 1901 r. , a jej ciało złożono w mauzoleum w parku w Windsorze. 02:45 OCALENI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2013 Scenariusz: Joanna Król, Karolina Dzięciołowska Bohaterami filmu są ocaleni podczas Zagłady polscy Żydzi, dziś starsi ludzie mieszkający w Polsce i Izraelu, snujący dramatyczną opowieść o tym wszystkim, co kształtowało ich wojenne losy i było świadectwem zarówno wielkości człowieka, jego poświęcenia i ogromnej dobroci, jak i podłości i drzemiącego w nim zła.