TVP Historia Wtorek, 16.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 KWIETNIA ODC. 534 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1828 - zmarł Francisco Goya; 1913 - Albert Schweitzer założył szpital dla mieszkańców dżungli w Lambarene; 1922 - układ w Rapallo zawarty między Rzeszą Niemiecką a Rosją Sowiecką; 1991 - zmarł David Lean, brytyjski reżyser filmowy; 07:40 PRZEDWIOŚNIE - ODC. 2/6 - SZKLANE DOMY Serial historyczno - obyczajowy, 52 min, Polska 2002 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Krystyna Janda, Janusz Gajos, Robert Gonera, Asiel Awyłowa, Ewa Dałkowska, Elżbieta Jarosik, Aleksandr Karpienko i inni Baku 1919 r. Jadwiga Barykowa, skazana na ciężkie roboty, umiera z wycieńczenia. W ogarniętym rewolucyjnym zamętem Baku trwa rzeź ormiańskiej i żydowskiej ludności. Polskie pochodzenie ratuje Cezaremu życie: zostaje zatrudniony do kopania grobów. Wśród zmasakrowanych ciał chłopak znajduje zwłoki ukochanej Aidy. Tragiczne wydarzenia, których jest świadkiem, oznaczają dla niego koniec beztroskiej młodości i naiwnego idealizmu. Cudem uratowany z zawieruchy wojennej ojciec, który walczył w Legionach Polskich, przekonuje Cezarego do wyjazdu z Baku, zapewniając, że tu czeka go śmierć. Pierwszy etap podróży wiedzie do Moskwy, gdzie obaj mężczyźni zdobywają potrzebne dokumenty wyjazdowe. Tam ojciec wyjawia synowi, że faktycznym celem ich podróży jest Polska. Urodzony i wychowany w Baku Cezary jest temu przeciwny: nie odczuwa żadnych związków z ojczyzną rodziców, nie czuje się Polakiem. Zmienia w końcu zdanie, gdy ojciec roztacza przed nim wspaniałą wizję Polski "szklanych domów", kraju powszechnej szczęśliwości i sprawiedliwości, ładu i porządku. Wyczerpanie, choroba i ciężkie warunki wielotygodniowej podróży sprawiają, że Seweryn Baryka umiera. Zgodnie z danym ojcu słowem Cezary kontynuuje jednak podróż do Polski. Wraz z tysiącami uchodźców dociera wreszcie do granicy. 09:15 HISTORIA POLSKI - TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - UKRYTE GNIAZDO DYNASTII Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Wykonawcy: Maciej Gudowski Tym razem autorzy cyklu dokumentalnego wraz z naukowcami poszukują prawdziwego miejsca narodzin dynastii Piastów. Czy faktycznie jest nim Gniezno, czy może gród w Kaliszu - Zawodziu. Naukowcy różnych specjalności: archeolodzy, dendrochronolodzy, historycy przedstawiają argumenty za i przeciw obu tym koncepcjom. Dzięki animacjom komputerowym widzowie przenoszą się w czasy Mieszka I, by śledzić tajniki życia codziennego ówczesnych mieszkańców grodu oraz poznawać wielkie wydarzenia polityczne owych czasów, mające wpływ zarówno na żyjących wówczas ludzi, jak i na przyszłość. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 10:45 SPÓR O HISTORIĘ - MIĘDZY DWOREM A ZAŚCIANKIEM Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Zwano ją szlachtą zaściankową, a także zagrodową. I była to najliczniejsza część polskiej szlachty. Ot, taka szlachta posiadająca ziemię, lecz niemająca do jej uprawy niewolnych chłopów. Dziś nazwalibyśmy ją "szlachtą pracującą", bo własną ziemię musiała uprawiać sama. Od zwykłych włościan odróżniała się jedynie prawem głosu na sejmach i sejmikach, osobistego udziału w wyborze króla, tradycjami rodzinnymi, posiadaniem herbu szlacheckiego oraz szeregiem przywilejów wiele obiecujących, lecz nie do skorzystania. Bo cóż z tego, iż zgodnie z porzekadłem "szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie", kiedy zagroda ta bywała częstokroć więcej niż licha. Bogata magnateria kupowała sobie jej poparcie przed każdym sejmem, a ta kupczyła swymi głosami. Pod względem wykształcenia szlachta zaściankowa znajdowała się na tym samym poziomie co chłopi lub nawet niżej, bo co światlejsi dziedzice przymuszali chłopów do nauki w tworzonych szkółkach. Ale szlachcica do nauki przymusić nikt nie mógł. Stąd też tylko niewielka część szlacheckiego zaścianka potrafiła czytać i pisać. Różnie o zaścianku w Polsce mówiono: że był ostoją patriotyzmu i że ojczyzny zakałą. Szlachtę zaściankową chwalono i ganiono na przemian w literaturze. Z czasem jednak górę wzięły opisy życzliwe, jak u Mickiewicza w "Panu Tadeuszu" czy u Orzeszkowej w "Nad Niemnem". A jak było naprawdę? Jakie zasługi dla naszej tradycji ma dwór, a jakie zaścianek? 11:30 NIECAŁA NIEPRAWDA CZYLI PRL W DTV - ZIEMIE ODZYSKANE Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Autor: Andrzej Kaczmarczyk, Dobrosław Rodziewicz Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadząca), Dobrosław Rodziewicz (prowadzący) Ten odcinek (nr 71) autorzy poświęcili tematowi Ziem Odzyskanych, czyli terenów należących przed II wojną światową do Niemiec, a decyzją Stalina przyznanych Polsce, jako swoista rekompensata za utracone tereny na wschód od Bugu. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 22 "STRZAŁY NA PAWIAKU" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał melduje Margaret, że Halbe chce się spotykać z Celiną. Dla dziewczyny udział w tej akcji to rozkaz, nie chce tylko, by dowiedział się o tym jej narzeczony. Dla kamuflażu Michał i Celina wprowadzają się do wspólnego mieszkania. Bronek wie od Heleny, że Wanda wyszła z izolatki na Pawiaku. Janek odwiedza Lenę w kryjówce, przynosi jej jedzenie. Władek próbuje wykraść mundury kierowców Reichsbanku, przyłapany przez nadzorcę Lippkego, zabija go. W tej sytuacji Doktor odwołuje akcję napadu na bank. Janek prosi Bronka o kontakt z fałszerzem, który ma dostęp do lewych papierów. Trafia na Kercelak i poznaje Wysockiego, jednego z niemieckich agentów. Wanda dowiaduje się od Grażyny o terminie organizowanej ucieczki. Bronek przebija się na Pawiak. Rappke informuje Rainera, że pelengator namierzył radiostację w rejonie Józefowa. Halbe poznaje Michała i Celinę z Rainerem. Danka prosi Helenę, by ta pomogła jej kuzynowi, Włodkowi. Helena nie wie, że to jeden z agentów Rainera. 13:20 ŻYCIE. CZ. 4. RYBY (LIFE. FISH. (4/10)) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Doug Anderson Muzyka: George Fenton Żyjemy na prawdziwie błękitnej planecie. Wody zajmują większą część powierzchni Ziemi. Tutaj to my - ludzie - jesteśmy przybyszami. Podwodny świat zamieszkuje wielka grupa zwierząt - ryby, prawdziwi władcy wód. Oceany to niebezpieczne środowisko, ale u ryb rozwinęły się niezwykłe środki umożliwiające przeżycie. Ich zdumiewająca różnorodność, efekt milionów lat ewolucji, przesądziła o skuteczności ryb. To one zdominowały środowisko, którego nam nie udało się dotąd ujarzmić. 14:20 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ŚWIĘTY LUDWIK (KING SAINT LOUIS (LOUIS IX)) Film dokumentalny, 99 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel 25 kwietnia 1214 roku urodził się jeden z największych władców Francji Ludwik IX. Ludwik był cnotliwy, prawy i charyzmatyczny. Jego nieprzejednana postawa wobec innowierców i krucjaty krzyżowe wyniosły go na ołtarze. Został w ten sposób jedynym kanonizowanym królem Francji. Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana", przybliżając życie tego wybitnego i bogobojnego władcy, wprowadzi widzów w złoty wiek średniowiecza. W życiu króla ważną rolę odegrała jego matka Blanka Kastylijska, a polityczny ślub z Małgorzatą Prowansalską okazał się bardzo udanym związkiem. Małgorzata powiła Ludwikowi jedenaścioro dzieci. 40 - letnie rządy króla to lata rozkwitu Francji tak w sferze militarnej, politycznej, terytorialnej, jak i kulturalnej. Wprowadzona przez Ludwika IX reforma sądownictwa była wzorem organizacji wymiaru sprawiedliwości w całej Europie. Ludwik był pierwszym władcą, który świadomie korzystał z zasad komunikacji społecznej, dbając o swój wizerunek wśród ludu. Zmarł podczas ósmej wyprawy krzyżowej w 1270 roku. 16:10 MARZYCIELE - ADOLF SZYSZKO - BOHUSZ Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Przybliżenie widzom postaci Polaków, którzy podjęli walkę o niepodległość Ojczyzny, znajdując w Krakowie wyjątkowe ku temu miejsce i środowisko. Poszczególne odcinki cyklu przedstawiają postacie i wydarzenia z bliższej perspektywy przez zaproszenie do programu osób, które potrafią w sposób popularny przedstawić bohaterów także jako zwyczajnych ludzi, którzy mogą stać się bliscy współczesnemu pokoleniu. Stąd między innymi wybór takich miejsc rozmowy, które stwarzają lżejszy, galicyjski klimat spotkania - stare krakowskie kawiarnie z ciekawymi wnętrzami. Bohater kolejnego odcinka serii "Marzyciele" to Adolf Szyszko - Bohusz, niezwykle uzdolniony, wszechstronny architekt. Zaprojektował budynki, które stały się ikonami międzywojennego Krakowa: Bank PKO przy ulicy Wielopole, Feniks przy Rynku Głównym, Dom Plastyków przy Łobzowskiej, a także, na przykład, Zamek Prezydenta RP w Wiśle. Od 1916 roku był głównym konserwatorem Wawelu, gdzie odnowił większość wnętrz zamkowych. Jednocześnie wykładał na ASP w Krakowie i Politechnice Warszawskiej. Żartobliwie mówiono o nim Adolf Wszystko Bohusz. 16:35 HISTORIA POLSKI - ON WIERZYŁ W POLSKĘ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1992 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Tadeusz Bobrowski, Stefan Czarnecki, Anna Bobrowska, Włodzimierz Rzeczycki, Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Marek Raczyński, Adam Ferency Film opowiada o życiu i śmierci Emila Fieldorfa "Nila", jednego z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej i przywódców ruchu oporu. Człowieka, którego stalinowskie UB uznało za najgroźniejszego przeciwnika Polski Ludowej i Związku Radzieckiego. Autorka programu przypomina fakty, przytacza relacje świadków oraz rodziny i wykorzystuje unikatowe dokumenty dotyczące procesu "Nila". Po filmie rozmowa o problemach związanych z powstaniem książki oraz felieton ze spotkania poświęconego promocji książki. 17:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. W tym odcinku: 1/ W trybie alarmowym Pod Krasnobród na Roztoczu zespół "Było, nie minęło" wyruszył dosłownie w trybie alarmowym. Rozmowa telefoniczna, która poderwała nas do działania, opisywała odsłonięcie przez koparkę przy niwelacji piaszczystego wzgórza szczątków polskich wrześniowych żołnierzy. Jak zawsze w takich okolicznościach na miejsce przybyła policja i prokuratura, ale uznaliśmy, że i nasz sprzęt może być w poszukiwaniach pomocny. 20 września 1939 r. w odwecie za śmierć niemieckiego oficera Niemcy rozstrzelali tu czterdziestu dwóch polskich jeńców. Nie sposób wybierając z piachu polskie żołnierskie guziki - dowody popełnionej tu zbrodni wojennej - nie zastanawiać się nad tym, co popchnęło niemieckiego dowódcę do wydania rozkazu zabić. Być może odpowiedź kryje zaciekły charakter bitwy pod Tomaszowem Lubelskim, rozegranej przez stronę polską z wielkim heroizmem pod koniec drugiej dekady września, kiedy to najeźdźcy od kilku dni ogłaszali walki właściwie za skończone. Dalej miał być już tylko spacerek po jeńców i łupy. Ta pycha pod Tomaszowem musiała zmienić się w pokorę, ta zaś we frustrację, a potem w zbrodnię. 2/ Uskrzydlone marzenia Różny kształt przybierają ludzkie marzenia. A marzenie pana Krzysztofa, pasjonata lotnictwa, którego odwiedzamy, to samolot RWD 10. To konstrukcja z 1933 r. zaprojektowana przez Jerzego Drzewieckiego. Te marzenia krystalizują się w garażu naszego bohatera. Znajdziemy tu szczegółowe szkice oraz materiały do wykonania modelu tej maszyny. Ten samolot nie będzie latał, ale umożliwi podobnym jak pan Krzysztof pasjonatom zapoznanie się z budową i konstrukcją pierwszego polskiego produkowanego seryjnie samolotu akrobacyjnego, a my taką inicjatywę z przyjemnością popieramy. 18:45 PRZEDWIOŚNIE - ODC. 3/6 - PRZYJACIELE Serial historyczny, obyczajowy, 48 min, Polska 2002 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Daniel Olbrychski, Maciej Stuhr, Marcin Dorociński, Borys Szyc, Wojciech Siemion, Leon Niemczyk, Robert Gonera, Jakub Przebindowski i inni Rok 1919. Zgodnie z wolą ojca Cezary dociera do Warszawy i odnajduje tam Szymona Gajowca, jednego z ministrów w rządzie odrodzonej Rzeczpospolitej. Cezary dostaje u niego posadę sekretarza i zdaje egzaminy na Uniwersytet Warszawski, gdzie chce studiować medycynę. Na uczelni nawiązuje nowe znajomości, a wśród jego kolegów są przedstawiciele różnych wyznań i narodowości. Najserdeczniej jednak zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim, Buławnikiem i Lulkiem. Kruchą stabilizację państwa polskiego brutalnie narusza wojna z Rosją Sowiecką. Za namową kolegów Cezary wstępuje do polskiej armii, choć niektórzy - znając jego przeszłość - posądzają go o sympatie bolszewickie. Podczas wielkiej bitwy Cezary z narażeniem życia wynosi spod ostrzału rannego Hipolita. Obaj szczęśliwie wracają z wojny. 19:45 DOTKNIĘCIE ANIOŁA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marek Tomasz Pawłowski Czy był możliwy inny scenariusz Holocaustu? Czy w Auschwitz - Oświęcimiu można było uratować tysiące Żydów ze Śląska, zanim powstała idea najokrutniejszego z obozów śmierci? Czy historia Żydów w Polsce mogłaby potoczyć się pod okupacją hitlerowską inaczej, gdyby świat zachodni nie odniósł się do nich z tak szokującą obojętnością? Henryk Schoenker, syn ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu ujawnia światu nieznaną historię tragicznej szansy emigracji Żydów. Zanim zrodziła się idea obozu Auschwitz - Birkenau, jesienią 1939 roku powstało w mieście Biuro Emigracji Żydów do Palestyny. Założył je na rozkaz niemieckich władz wojskowych Leo Schoenker, ojciec bohatera filmu. Tysiące ludzi w nadziei na ratunek ściągały ze Śląska do zwykłego miasteczka Oświęcim. Schoenker zawezwany do Berlina do Eichmanna składał sprawozdanie z wielką wiarą i konkretnym planem międzynarodowego działania. Niestety, wskutek obojętności świata idea legalnej emigracji legła w gruzach. Dziś Henryk wraca w ruiny rodzinnej rezydencji, które niosą echa tamtych wydarzeń. Zdjęcia do filmu nagrywane były w autentycznych wnętrzach Oświęcimia, Krakowa, Wieliczki, Bochni i Tarnowa. Większość z budynków uległa zniszczeniu w kilka miesięcy potem. Miejsca ważne dla historii zdążyły jeszcze oddać świadectwo minionych wydarzeń. Sam bohater filmu jest od czasu wojny kompletnie głuchy. "Straszliwe dźwięki mojego dzieciństwa zamknęły sie we mnie jak w muszli. Pewnie dlatego straciłem słuch, abym nie mógł o nich zapomnieć" - mówi w filmie Henryk Schoenker krocząc po śladach sześcioletniej gehenny wojennej. W filmie wcielili się w postacie z przeszłości zawodowi aktorzy oraz liczni mieszkańcy Oświęcimia. Wszyscy musieli być podobni do pierwowzoru prawdziwych postaci, więc casting trwał wiele miesięcy. Grający rolę tytułowego Anioła zapuszczał siwe włosy i brodę przez rok. Przyczynę dziwacznego wizerunku utrzymywał w tajemnicy przed bliskimi. Wirtuoza skrzypiec Birnbauma zagrał prawdziwy skrzypek Oświęcimia. Dzieci oprócz talentu musiały się wykazać nadzwyczajnym hartem ducha w skrajnie trudnych warunkach atmosferycznych. W filmie po raz pierwszy na ekranie ożyją tzw. archicollage. Autorski wynalazek reżysera Marka Tomasza Pawłowskiego oraz grafika Roberta Manowskiego jest nowym, artystycznym sposobem przywoływania minionych wydarzeń. 22:00 PO PRLU - WIELKIE AFERY PIERWSZYCH LAT III RP Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Witold Karaś, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Wielkie afery pierwszych lat III RP. 1/ Jedną z najważniejszych afer w III RP była afera FOZZ, której korzenie sięgają jeszcze do PRL - u. Stała się ona pewnym symbolem transformacji. Wbrew deklarowanemu celowi działania, FOZZ udzielał kredytów, przyjmował pożyczki, dokonywał skomplikowanych i świadomie zawikłanych operacji na międzynarodowych rynkach finansowych. Tylko część operacji była dokumentowana, a istniejące księgi prowadzono wadliwie. Dodatkowo dziś wydaje się pewne, że FOZZ został powołany przez wojskowe i cywilne tajne służby PRL. Zakończył on działalność w styczniu 1991 r. i został poddany kontroli NIK, co doprowadziło do ujawnienia afery. 2/ Kolejną głośną aferą, na początku III RP, była afera związana z Bezpieczną Kasą Oszczędności Lecha Grobelnego. Kasa przyjmowała lokaty i oferowała za nie korzystne oprocentowanie, znacznie wyższe niż banki. Środki na wypłatę odsetek miały pochodzić z handlu dolarami amerykańskimi, którą to działalnością zajmowały się kantory wymiany walut Grobelnego. Nic więc dziwnego, że Grobelny zyskał tysiące klientów, ludzi raczej skromniej sytuowanych, którzy powierzali mu oszczędności życia. 3/ Inną bardzo głośna aferą była historia związana z Art - B. Spółka założona przez Andrzeja Gąsiorowskiego i Bogusława Bagsika dzięki tzw. oscylatorowi ekonomicznemu na początku lat 90. oszukała banki na ponad 420 mln zł. Proceder polegał na wielokrotnym obrocie czekami bez pokrycia i lokowaniu uzyskanych na tej podstawie pieniędzy w kolejnych bankach. Były jeszcze inne głośne afery, takie jak tytoniowa i alkoholowa. 22:35 JAN PAWEŁ II (POPE JOHN PAUL II) (JAN PAWEŁ II /POPE JOHN PAUL II /GIOVANNI PAOLO II) Film biograficzny, USA/Włochy/Polska 2006 Reżyser: John Kent Harrison Scenariusz: John Kent Harrison, Salvatore Basile, Francesco Arlanch, Francesco Contaldo Zdjęcia: Fabrizio Lucci Wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Władysław Kowalski, Olgierd Łukaszewicz, Wojciech Malajkat, Marek Barbasiewicz, Joanna Koroniewska, Jolanta Fraszyńska, Maciej Marczewski, Marcin Przybylski, Anna Dereszowska, Robert Gonera, Krzysztof Janczar Aktorzy: John Voight, Cary Elwes, James Cromwell, Christopher Lee, Ben Gazzara, Wenanty Nosul, Daniele Pecci, Vittoria Belvedere, Giuliano Gemma Wkrótce po śmierci papieża Jana Pawła II powstały, niemal równolegle, dwa filmy fabularne opowiadające o jego życiu i pontyfikacie: amerykański "Jan Paweł II. Nie lękajcie się" Jeffa Blecknera z Thomasem Kretschmannem w roli głównej oraz polsko - włosko - amerykański "Jan Paweł II" z Carym Elwesem i Jonem Voigtem odtwarzającymi postać papieża Polaka w różnych okresach jego życia. Ten drugi film miał również swoją czteroodcinkową wersję telewizyjną, którą Jedynka zaprezentowała w kwietniu 2007 r. Teraz widzowie mają okazję zobaczyć ponaddwugodzinną wersję kinową, wysoko ocenioną przez krytykę. Film zasługuje na pochwały nie tylko ze względu na rozmach i staranność, z jakimi potraktowano temat i samego bohatera. Zadbano zarówno o wierność faktom, jak i stworzenie możliwie największego podobieństwa zewnętrznego. Cary Elwes jako młody Karol Wojtyła, ale przede wszystkim Jon Voigt odtwarzający postać papieża Polaka już w okresie jego pontyfikatu naśladuje charakterystyczny kształt jego postaci, pochylenie głowy, sposób poruszania się, gesty i zachowania, jakie pamiętamy z telewizyjnych transmisji papieskich pielgrzymek. Stara się również ukazać na ekranie jego bogatą, złożoną osobowość, niezwykłą religijność, prostotę i szczerość idące w parze z wyrafinowanym intelektualizmem i mistycyzmem. Dzieło Johna Kenta Harrisona opowiada o całym dorosłym życiu Karola Wojtyły, choć oczywiście większa część filmu poświęcona jest okresowi pontyfikatu Jana Pawła II i jego wpływowi na sprawy religii oraz zmiany polityczne zachodzące na świecie. Film otwiera scena zamachu na papieża, do którego doszło 13 maja 1981 r. na placu Świętego Piotra w Rzymie. Pojazd z rannym Janem Pawłem II przedziera się przez plac w kierunku szpitala. Przed oczami papieża przewija się film, Ojciec Święty cofa się myślami do 1938 r. Wspomina swoją młodość, wspaniałą rodzinę, fascynację teatrem, literaturą, filozofią, sportem, ale też Bogiem i drugim człowiekiem. Nadchodzi rok 1939 - wojna i okupacja. Karol Wojtyła próbuje zrozumieć i poradzić sobie z nową sytuacją. Trafia na wspaniałego spowiednika - arcybiskupa Sapiehę. Studiuje w jego podziemnym seminarium i podejmuje decyzję o zostaniu księdzem. Na prośbę ojca, aby uniknąć wywiezienia na roboty, podejmuje ciężką, fizyczną harówkę w kamieniołomach. Kolejnym czasem wielkiej próby jest powojenna konfrontacja z komunizmem, który zwalcza na każdym kroku wszelkie przejawy religijności. Zabrania używania symboli religijnych poza budynkami należącymi do Kościoła. Odwraca uwagę polskiej młodzieży od religii. Zamyka katolickie szkoły. Kontroluje społeczną i charytatywną działalność Kościoła. Represjonuje duchownych. Ingeruje w obsadzanie kościelnych stanowisk. Zabrania lub utrudnia budowanie nowych świątyń. Z tym wszystkim musi zmierzyć się ksiądz, a później biskup i wreszcie kardynał Karol Wojtyła. 16 października 1978 r. nadchodzi najważniejszy moment w jego życiu: Karol Wojtyła staje na czele całego Kościoła katolickiego. Dla wielu wybór papieża Polaka jest olbrzymim zaskoczeniem, ale też nadzieją na zmiany. Później przychodzi okres długiej rekonwalescencji, który zbiega się z kolejnym smutnym wydarzeniem w życiu papieża - śmiercią prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Jan Paweł II jednak się nie poddaje. Wyznacza sobie zadanie: wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie bez wojen i przelewu krwi. Do pomocy w realizacji tego zadania wyznacza kardynała Ratzingera, powołując go na prefekta Kongregacji Doktryny Wiary. Zamach nie zmienia też stylu sprawowania władzy papieskiej: Jan Paweł II nadal jest aktywny, pielgrzymuje, wzywa do pokoju i pojednania, spotyka się z głowami państw i szefami dyplomacji, walczy o prawa człowieka - do życia, wolności słowa i wyznania. Wiele czasu poświęca problemowi komunizmu, uważając, że rozpad Związku Radzieckiego jest realny. Ważnym aspektem jego walki o pokój na ziemi jest tworzenie więzi z młodzieżą. Jan Paweł II, przyjaciel i wychowawca młodych ludzi, ustanawia Światowy Dzień Młodzieży. Wbrew spekulacjom nieprzychylnych Kościołowi środowisk odnosi olbrzymi sukces - na jego wezwanie odpowiadają tłumy. Młodzież udziela mu pełnego poparcia. Z biegiem lat pogarsza się stan zdrowia papieża. Konieczna staje się operacja wstawienia mu sztucznego stawu biodrowego, potem trwa długa rehabilitacja, daje znać o sobie choroba Parkinsona, która powoli atakuje całe ciało. Dla aktywnej i pełnej życia osoby tego typu ograniczenia są co najmniej niewygodne. Ale Jan Paweł II nie ma czasu na choroby, zbliża się bowiem rok 2000. Kościół ma już 2000 lat. Z tej okazji zostaje zorganizowana pielgrzymka do Ziemi Świętej. Nieuchronny upływ czasu i kolejne choroby utrudniają życie Karolowi Wojtyle, który przygotowuje się powoli na spotkanie z Bogiem. Do ostatnich chwil jego ukochana młodzież jest przy nim. Słyszy ją, przygotowując się do ostatniej drogi: "Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie". 00:55 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICA BARBAROSSY Magazyn, 17 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek przedstawiający genezę ataku Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. W tym odcinku: 1/ W trybie alarmowym Pod Krasnobród na Roztoczu zespół "Było, nie minęło" wyruszył dosłownie w trybie alarmowym. Rozmowa telefoniczna, która poderwała nas do działania, opisywała odsłonięcie przez koparkę przy niwelacji piaszczystego wzgórza szczątków polskich wrześniowych żołnierzy. Jak zawsze w takich okolicznościach na miejsce przybyła policja i prokuratura, ale uznaliśmy, że i nasz sprzęt może być w poszukiwaniach pomocny. 20 września 1939 r. w odwecie za śmierć niemieckiego oficera Niemcy rozstrzelali tu czterdziestu dwóch polskich jeńców. Nie sposób wybierając z piachu polskie żołnierskie guziki - dowody popełnionej tu zbrodni wojennej - nie zastanawiać się nad tym, co popchnęło niemieckiego dowódcę do wydania rozkazu zabić. Być może odpowiedź kryje zaciekły charakter bitwy pod Tomaszowem Lubelskim, rozegranej przez stronę polską z wielkim heroizmem pod koniec drugiej dekady września, kiedy to najeźdźcy od kilku dni ogłaszali walki właściwie za skończone. Dalej miał być już tylko spacerek po jeńców i łupy. Ta pycha pod Tomaszowem musiała zmienić się w pokorę, ta zaś we frustrację, a potem w zbrodnię. 2/ Uskrzydlone marzenia Różny kształt przybierają ludzkie marzenia. A marzenie pana Krzysztofa, pasjonata lotnictwa, którego odwiedzamy, to samolot RWD 10. To konstrukcja z 1933 r. zaprojektowana przez Jerzego Drzewieckiego. Te marzenia krystalizują się w garażu naszego bohatera. Znajdziemy tu szczegółowe szkice oraz materiały do wykonania modelu tej maszyny. Ten samolot nie będzie latał, ale umożliwi podobnym jak pan Krzysztof pasjonatom zapoznanie się z budową i konstrukcją pierwszego polskiego produkowanego seryjnie samolotu akrobacyjnego, a my taką inicjatywę z przyjemnością popieramy.