TVP Historia Piątek, 19.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 KWIETNIA ODC. 537 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - w zaborze pruskim zakazano uzywania języka polskiego na publicznych zgromadzeniach; 1943 - Niemcy zaczęli likwidację getta w Warszawie; 1950 - sejm PRL wprowadził ustawę o "socjalistycznej" dyscyplinie pracy; 1983 - zmarł Jerzy Andrzejewski; 07:45 PRZEDWIOŚNIE - ODC. 5/6 - BAL W ODOLANACH Serial historyczno - obyczajowy, 47 min, Polska 2002 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Maciej Stuhr, Małgorzata Lewińska, Urszula Grabowska, Karolina Gruszka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz, Alicja Jachiewicz, Danuta Szaflarska, Teresa Szmigielówna i inni Cezary Baryka nadal przebywa w majątku swego przyjaciela, Hipolita Wielosławskiego i wraz ze wszystkimi domownikami uczestniczy w wielkim balu, który odbywa się w sąsiednim dworze, w Odolanach. Zebrane podczas balu fundusze mają być przeznaczone na zakup protez dla żołnierzy rannych w wojnie polsko - bolszewickiej. Chociaż Laura jest zaręczona, kwitnie jej romans z Cezarym. Kochankowie potajemnie spotykają się w posiadłości Laury lub w hoteliku w mieście. Karolina, która uważnie obserwuje poczynania Baryki, wydaje się domyślać prawdy i cierpi męki zazdrości z powodu pierwszej nieodwzajemnionej miłości. Nieoczekiwanie umiera. Początkowo wszystko wskazuje na to, że popełniła samobójstwo. Prawda jest jednak inna. 08:45 MARZYCIELE - ADOLF SZYSZKO - BOHUSZ Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Przybliżenie widzom postaci Polaków, którzy podjęli walkę o niepodległość Ojczyzny, znajdując w Krakowie wyjątkowe ku temu miejsce i środowisko. Poszczególne odcinki cyklu przedstawiają postacie i wydarzenia z bliższej perspektywy przez zaproszenie do programu osób, które potrafią w sposób popularny przedstawić bohaterów także jako zwyczajnych ludzi, którzy mogą stać się bliscy współczesnemu pokoleniu. Stąd między innymi wybór takich miejsc rozmowy, które stwarzają lżejszy, galicyjski klimat spotkania - stare krakowskie kawiarnie z ciekawymi wnętrzami. Bohater kolejnego odcinka serii "Marzyciele" to Adolf Szyszko - Bohusz, niezwykle uzdolniony, wszechstronny architekt. Zaprojektował budynki, które stały się ikonami międzywojennego Krakowa: Bank PKO przy ulicy Wielopole, Feniks przy Rynku Głównym, Dom Plastyków przy Łobzowskiej, a także, na przykład, Zamek Prezydenta RP w Wiśle. Od 1916 roku był głównym konserwatorem Wawelu, gdzie odnowił większość wnętrz zamkowych. Jednocześnie wykładał na ASP w Krakowie i Politechnice Warszawskiej. Żartobliwie mówiono o nim Adolf Wszystko Bohusz. 09:10 HISTORIA POLSKI - ODTAJNIONE POWSTANIE Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Reżyseria: Stanisław Kalisz Poruszający temat powstania w Sejnach 1919 roku. Ten zapomniany fragment polskiej historii dotyczy skomplikowanych relacji polsko - litewskich: procesu kształtowania się granic po zakończeniu I wojny światowej. Na terenie południowej Suwalszczyzny w sierpniu 1919 roku doszło do walk pomiędzy Polakami i Litwinami. Film relacjonuje przebieg Powstania Sejneńskiego i prezentuje na ten temat różne opinie historyków. Przedstawia również zapis odsłonięcia pomnika Powstania Sejneńskiego. Jednym z najważniejszych motywów filmu jest dążenie mieszkańców Sejn, aby odkrycie prawdy o powstaniu służyło budowaniu pojednania polsko - litewskiego. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - DZIEŃ, KTÓRY WSTRZĄSNĄŁ ŚWIATEM - SARAJEWO Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1995 Reżyseria: Andrzej Dźwierżyński Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz Program o zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie; Zamach był bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Program przedstawia przygotowania oraz przebieg zamachu, a także akcję dyplomatyczną, która doprowadziła do wybuchu wojny. 12:25 CZAS HONORU - ODC. 25 "UCIECZKA Z CZARNEJ PRALNI" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Na Pawiaku Lola podstępem załatwia odcisk klucza do pralni. Janek pokazuje Lenie projekt zaproszeń na ślub. Bronek wtajemnicza Włodka, poleconego przez Helenę, w akcję zlikwidowania Rappkego. Helena zauważa niemiecką metkę na podkoszulku Włodka. Rainer jest gotowy poświęcić Rappkego, byle tylko schwytać konspiratorów. Helena mówi Dance, że znalazła u Halbego teczkę, w której było zdjęcie Włodka. Władek planuje wznowienie akcji napadu na Reichsbank. Michał i Władek przychodzą do kawiarni Woźniaka. Woźniak śledzi Władka. Janek odbiera paszport dla Moslera. Hania widzi Górkę wychodzącego z siedziby gestapo. Tymczasem Wanda, Nina i Lola rozpoczynają ucieczkę. 13:20 MONT SAINT - MICHEL: OPACTWO NA SKALE (MONT SAINT - MICHEL: RESISTANCE THROUGH THE AGES) Film dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2016 Klasztor Mont Saint - Michel we Francji, wznoszący się przy brzegu Atlantyku jak magiczny, baśniowy pałac, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów na świecie. Ten film przedstawia jego XIII - wieczną historię. Autorzy docierają do miejsc, do których zwiedzający nie mają wstępu. Prezentują także opinie ekspertów oraz wizualizacje 3D obiektu. Położony na granicy Bretanii i Normandii, Mont Saint - Michel jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Został wybudowany na dużej granitowej skale na morzu. Do tego imponującego romańskiego opactwa benedyktynów można dotrzeć pieszo, tylko podczas odpływu. Pomimo tego rocznie odwiedza go ponad 2, 5 miliona turystów, co czyni go trzecim najbardziej popularnym zabytkiem we Francji. Dokument pokazuje ogromne wyzwanie inżynieryjne, jakim była budowa tego opactwa, niesamowitej wieży poświęconej Archaniołowi Gabrielowi oraz wioski. Lokalizacja opactwa, które w przeszłości było miejscem kultu i więzieniem, w obliczu klęsk żywiołowych, angielskich ataków czy zniszczenia, od zawsze była jego największym atutem. Opuszczony przez lata, kilkadziesiąt lat temu został na nowo odkryty przez pielgrzymów i turystów. 15:30 WARSZAWA. ZMARTWYCHWSTAŁE MIASTO (DAN CRUICKSSHANK'S WARSAW) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Tim Dunn Scenariusz: Dan Cruickshank Opowieść o Warszawie przedstawiona przez Dana Cruickshanka, dziennikarza BBC, historyka sztuki i architektury, prezentera telewizji BBC, autora wielu publikacji historycznych. Od 7. roku życia przez kilka lat mieszkał w Warszawie, gdzie jego ojciec był korespondentem. Jako dziecko obserwował i rysował staromiejskie kamienice. Pamięta Warszawę piękną, tak jak na obrazach Canaletta i innych malarzy, ze wspaniałą architekturą. Po latach Dan wraca do stolicy Polski, by sprawdzić, jak miasto wygląda współcześnie. Nie mógł uwierzyć, że można było odbudować Warszawę po tak ogromnych zniszczeniach wojennych. Dokument bogato ilustrowany archiwaliami, osobistymi wspomnieniami, pięknymi zdjęciami. 16:30 HISTORIA POLSKI - TORA I MIECZ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Ciałowicz, Robert Kaczmarek Film ukazuje nieznane aspekty powstania w warszawskim getcie. Przede wszystkim: udział w walkach Żydów ortodoksyjnych oraz polskich organizacji konspiracyjnych. Nad placem Muranowskim powiewają dwie flagi: polska i żydowska. Na fladze żydowskiej błękit, który jest kolorem Tronu Chwały, symbolizuje właśnie ortodoksów. Ci na rozkaz rabina Menachema Ziemby przystąpili do walki dla uświęcenia Imienia Bożego. Biel, symbolizująca sprzeciw wobec asymilacji, odnosi się do Żydowskiego Związku Wojskowego. Tworzą go m.in. rewizjoniści z Betaru, a także rewizjoniści maksymaliści z Palestyny, którzy dążą do wyzwolenia żydowskiej ojczyzny spod panowania Brytyjczyków. W najgłębszej konspiracji powstają komórki Irgun Cwai Leumi (hebr. , Narodowa Organizacja Wojskowa), a żydowskich terrorystów szkoli przede wszystkim polskie wojsko. To oni stworzą zalążek Żydowskiego Związku Wojskowego. Obok flagi żydowskiej flaga polska. Biel na fladze to czystość serca, czerwień to krew przelana za ojczyznę. Z ŻZW współpracują polskie organizacje konspiracyjne: Zbrojne Wyzwolenie, Organizacja Wojskowa Korpus Bezpieczeństwa, strażacka Skała. W filmie po raz pierwszy wypowiadają się świadkowie należący do tych organizacji. "Tora i miecz" pokazuje także propagandowe wykorzystanie powstania w warszawskim getcie, które już od 1945 r. służyło do przykrycia powstania warszawskiego. Po kilkudziesięciu latach manipulacji trudno stworzyć wiarygodną wizję wydarzeń. Dlatego wizerunek Pawła Frenkla, legendarnego dowódcy ŻZW, odtwarza się z portretu pamięciowego. Mimo tworzenia w ostatnich latach mitu Warszawy dwóch powstań (żydowska i polska flaga nad placem Muranowskim) relacje o pierwszorzędnej wadze, zarówno polskie, jak i żydowskie, do dziś nie są brane pod uwagę w badaniach historycznych. Te właśnie świadectwa (dziennik rabina Hilela Seidmana i relacja Tadeusza Bednarczyka z komendy głównej OW - KB) zostały zacytowane w syntetycznej wizji historii warszawskiego getta - z uwzględnieniem wielu faktów, o których historia do tej pory milczała. 18:45 PRZEDWIOŚNIE - ODC. 6/6 - W STRONĘ BELWEDERU Serial historyczno - obyczajowy, 46 min, Polska 2002 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Daniel Olbrychski, Maciej Stuhr, Marcin Dorociński, Borys Szyc, Wojciech Siemion, Leon Niemczyk, Robert Gonera, Jakub Przebindowski i inni Po śmierci Karoliny Cezary, na którego pośrednio spada odpowiedzialność za jej śmierć, w odruchu rozpaczy szuka ratunku u Laury. Podczas nocnej wyprawy do Odolan spotyka w pałacu jej oficjalnego narzeczonego i dochodzi między nimi do rękoczynów. Laura wyrzuca kochanka za drzwi. Załamany chłopak próbuje odzyskać spokój w innej posiadłości Wielosławskich - w dworku w Chłodku, ale i tam dręczą go wątpliwości, wyrzuty sumienia i tęsknota. Ostatecznie odtrąca pomoc Hipolita i postanawia samodzielnie szukać własnej drogi życiowej. Zetknięcie ze skrajną nędzą przynosi otrzeźwienie po rozterkach uczuciowych. Zabrany do Warszawy przez Szymona Gajowca Cezary znajduje w jego biurku identyczne zdjęcie jak to, które tak często z nostalgią oglądała jego matka. Uświadomiwszy sobie, że rzekomy wielki przyjaciel ojca był w istocie niespełnioną miłością matki, zrywa kontakty także z nim. Wraca do swoich przyjaciół ze studiów. Za namową Lulka uczestniczy w zebraniu robotniczym. Robotnicy przygotowują, w akcie protestu przeciwko niesprawiedliwości społecznej, marsz na Belweder - w ich rozumieniu symbol ucisku, a jednocześnie młodej polskiej państwowości. Cezary, jedyny z obecnych, który doświadczył rewolucji na własnej skórze i którego doświadczenie to odarło ze wszelkich złudzeń, dzieli się z nimi swoimi wątpliwościami. Uznając słuszność robotniczych żądań, neguje rewolucję jako środek prowadzący do celu. Nie znajduje posłuchu. Żegnany gwizdami opuszcza zgromadzenie. Przychodzi jednak pod Belweder, gdzie spotyka także swego dawnego protektora, obserwującego z samochodu przebieg wydarzeń. 19:45 ŻOŁNIERZ NIEZŁOMNY KOŚCIOŁA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jolanta Hajdasz Scenariusz: Jolanta Hajdasz Dowody prześladowania arcybiskupa Antoniego Baraniaka, kontynuacja filmu "Zapomniane męczeństwo". Arcybiskup Antoni Baraniak to jeden z najbardziej zasłużonych, a w stosunku do zasług najbardziej zapomniany, bohaterski kapłan, którego przez analogię do losów tysięcy prześladowanych żołnierzy podziemia niepodległościowego w Polsce możemy nazywać Żołnierzem Niezłomnym Kościoła. Był sekretarzem prymasa kard. Augusta Hlonda i dyrektorem sekretariatu prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego, pełnił funkcję metropolity poznańskiego w latach 1957 - 1977. Największym dowodem jego męstwa i niezłomności jest jednak jego postawa podczas bezlitosnych przesłuchań w więzieniu śledczym na Mokotowie w Warszawie w latach 1953 - 1955. Dlaczego go aresztowano, jak goo torturowano, co komuniści chcieli przez to osiągnąć i dlaczego tak niewiele o tym wiemy? Na te i inne pytania znajdziemy odpowiedzi w filmie. 22:00 ŚWIĘTA FAUSTYNA W BLASKU MIŁOSIERDZIA Film dokumentalny, 108 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Weychert Scenariusz: Piotr Weychert "Święta Faustyna w blasku Miłosierdzia" to historia o siostrze zakonnej Faustynie Kowalskiej, mistyczce i wizjonerce, która przekazała światu orędzie o Bożym Miłosierdziu. Opowieść o Świętej Faustynie w formie udramatyzowanego dokumentu zawiera wszystkie ważne wątki biograficzne, cytaty z Dzienniczka, a także wypowiedzi wybitnych teologów, którzy komentują różne aspekty jej przekazu. Film zbudowany jest wokół idei oddziaływania Świętej Faustyny na współczesny świat. Jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego ten przekaz tak trafnie odpowiada na niepokoje i potrzeby ludzi żyjących w dzisiejszych czasach. W filmie obok materiałów archiwalnych znajdują się inscenizowane sceny z udziałem aktorów, uzupełnione animacjami komputerowymi i efektami wizualnymi. Głównym tematem filmu jest próba zrozumienia, w jaki sposób przesłanie Faustyny rozprzestrzeniło się w tak dużej skali? Z zapisu filmowego wynika, że poprzez osobę siostry Faustyny rysuje się uniwersalna idea, której szybki rozwój w świecie współczesnym zadziwia i zdumiewa. Zmusza też do zastanowienia, jakie oczekiwania i potrzeby współczesnego człowieka powodują tak masowe i wieloaspektowe rozpowszechnienie się tego mistycznego przekazu? W filmie występują: s. M. Norberta Łakomska - świadek życia św. Faustyny, Zgromadzenie Matki Bożej Miłosierdzia, s. M. Elżbieta Siepak, Zgromadzenie Matki Bożej Miłosierdzia, Jacek Barczak, o. Samuel Karwacki OSPPE (Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika), Ernest Bryll, o. Jan Andrzej Kłoczowski O. P. , Paweł Śpiewak, ks. prof. Stanisław Urbański, abp Henryk Hoser, Grzegorz Pieńkowski, Juta Bergman, Leja Weissberger, Ewa K. Czaczkowska, gen. Janusz Brochwicz - Lewiński ps. Gryf, Samuel Willenberg, Krystyna Sokół - Gujda, Franois Xavier Ngarambe, Carlos Roberto da Silva, Sally Jo Dumey, Jamy Ramaye, Nol Kabor. 24:00 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 01:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W trzeciej części Bogusław Wołoszański opowiada o desancie niemieckich spadochroniarzy na fort. Jeden z belgijskich weteranów walk relacjonuje, co przeżywali obrońcy Eben Emael. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DOWODY ZBRODNI Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dowody zbrodni Jak krótki nie byłby dzień i jak nisko nie zawędrowałby słupek rtęci w termometrze, są sprawy, dla których natychmiast wyruszamy w teren. Nie tak dawno braliśmy udział w przeszukiwaniu osuwiska we wsi Majdan Wielki na Roztoczu. To też teatrum jednej ze zbrodni wojennych popełnionych w toku kampanii 1939 r. przez żołnierzy Wermachtu. 20 września, po skończonej pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, Niemcy zamordowali tu czterdziestu jeden jeńców wojennych za rzekome zabicie oficera niemieckiego, który w rzeczywistości poległ w walce dzień wcześniej. Po wojnie, w lachach pięćdziesiątych, w ramach likwidacji małych cmentarzyków leśnych, ofiary ekshumowano, ale jak się okazuje niezbyt dokładnie Obecnie archeologiczny nadzór nad tym miejscem sprawuje Muzeum Regionalne w Tomaszowie Lubelskim. My zaś zaoferowaliśmy muzealnikom nasz sprzęt i chęć do pracy.