TVP Kultura Czwartek, 18.04.2019 08:35 CZY MOŻNA SIĘ PRZYSIĄŚĆ Film obyczajowy, 36 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Tryzna Scenariusz: Tomasz Tryzna Zdjęcia: Wojciech Todorow Aktorzy: Stanisław Tym "Jest to opowieść o spotkaniu nieba filantropii z piekłem statystyki" - tak o swoim debiucie fabularnym mówi reżyser i scenarzysta, Tomek Tryzna. Autor sfilmowanej przez Andrzeja Wajdę, przetłumaczonej na kilkanaście języków powieści "Panna Nikt", kinem interesował się od wczesnej młodości. W wieku szesnastu lat zaczął realizować amatorskie filmy, za które zdobywał nagrody na różnych przeglądach. Był niepokornym indywidualistą, co nie ułatwiało mu życia w liceum. Z trudem ukończył szkołę średnią. Choć zawsze marzył o robieniu filmów, przez długie lata utrzymywał się głównie z pisania scenariuszy. Jest autorem m.in. "Murmuranda" w reżyserii Andrzeja Barszczyńskiego, "Sześciu milionów sekund" Leszka Staronia, "Opowieści Harleya" Wiesława Helaka. W latach 90. zrealizował według własnych scenariuszy m.in. "Kaskaderskie ABC" i eksperymentalny cykl telewizyjny "Trrr - obrazki do nakręcenia". Jednak popularność zyskał dzięki książce "Panna Nikt". Pomimo sukcesu literackiego wyznaje: "reżyseria jest dla mnie najważniejsza. Uważam, że kino jest najpiękniejszą ze sztuk. Książkę napisałem tylko dlatego, że nie mogłem zrobić filmu". Po 35 latach spełniło się marzenie Tomka Tryzny, pod koniec 1998 roku rozpoczął pracę nad krótkometrażowym filmem fabularnym "Czy można się przysiąść?". Do stworzenia tego obrazu zainspirował go sen. Pomyślał, że głód może być pretekstem do powiedzenia wielu istotnych rzeczy o świecie i człowieku. Fabuła filmu opowiada o Gościu (w tej roli Stanisław Tym) posilającym się w restauracji. W pewnym momencie przysiada się do niego Staruszek. Gość częstuje go golonką. Po chwili do stołu podchodzą jeszcze dwie głodne osoby - Chuda i Malutki. Staruszek wylizuje talerz. Chuda kradnie chleb, a Malutki rzuca się na kość i chowa ją za pazuchą. Kelner (gra go Ryszard Kotys) chce przepędzić hołotę, ale Gość go powstrzymuje. Prosi nawet o kartę dań i brakujące nakrycia. Pytany o sens zaczynającej się w ten sposób przypowieści reżyser unika jednoznacznych odpowiedzi. Interpretację pozostawia widzom. Mówi jedynie, że to historia o cierpieniu, fałszywej nadziei... Obsadzonemu w głównej roli Stanisławowi Tymowi towarzyszy 40 tzw. naturszczyków w rolach epizodycznych i 300 statystów. 11:00 LALKA - ODC. 9/9 - DUSZA W LETARGU Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Jerzy Kamas, Bronisław Pawlik, Małgorzata Braunek, Barbara Wrzesińska, Włodzimierz Boruński, Piotr Fronczewski, Andrzej Zaorski, Stefan Friedmann, Wojciech Pokora, Jan Englert, Bogdan Baer i inni Stanisław Wokulski otrzymuje wiadomość o śmierci męża pani Stawskiej. Choć nie widuje już Izabeli, wciąż ją kocha i zarazem nią pogardza. Spotyka się z panią Wąsowską, która opowiada mu o jego ukochanej. Umiera hrabia Łęcki, pani Stawska przyjmuje oświadczyny Mraczewskiego. Wokulski pewnego dnia po prostu znika. Z Zasławia nadchodzi wieść, że prawdopodobnie wysadził się w ruinach zamku. Jego miejsce w spółce zajmuje Szlangbaum. Wkrótce umiera także stary subiekt, Ignacy Rzecki. Na pytanie doktora Szumana, kto tu zostanie, skoro najlepsi umierają lub - jak Ochocki - wyjeżdżają, odpowiadają Szlangbaum i Maruszewicz: "My". 12:45 TAŚMY KULTURY - FILMOLOGIA STOSOWANA Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Kiedy powstał pierwszy film? Miliony lat temu, kiedy pierwszy dinozaur zaczął śnić. Potem długo nic się nie działo, aż człowiek wymyślił kamerę i zastosował do niej sen. Zaczęła się materializacja snów, inaczej filmologia stosowana. 12:55 TAŚMY KULTURY - GRANICE PODRÓŻY Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Podróżujemy lokalnie, podróżujemy globalnie, ale najczęściej podróżujemy mentalnie. Aby podróżować musimy przekraczać granice - te tradycyjne, między państwami, finansowe, ale chyba najtrudniejsze do przekroczenia są granice mentalne. 13:20 ŻYCIE JAKO ŚMIERTELNA CHOROBA PRZENOSZONA DROGĄ PŁCIOWĄ Dramat psychologiczny, 97 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Zbigniew Zapasiewicz, Krystyna Janda, Tadeusz Bradecki, Monika Krzywkowska, Paweł Okraska, Aleksander Fabisiak, Szymon Bobrowski, Jerzy Radziwiłowicz, Teresa Marczewska i inni Filmem tym Krzysztof Zanussi powrócił do tematów poruszanych już w początkach swojej twórczości ("Śmierć prowincjała", "Spirala"), ale także do wielkiej formy twórczej, co potwierdziły liczne nagrody przyznane jego dziełu, m.in.: Złote Lwy Gdańskie, nagroda za najlepszą rolę męską dla Zbigniewa Zapasiewicza i nagroda dziennikarzy na FPFFw Gdyni w 2000 r. , Grand Prix na MFF w Moskwie oraz 6 nagród Orła - Polskiej Nagrody Filmowej w najważniejszych kategoriach. Na szczególne uznanie zasługuje kreacja grającego główną rolę Zbigniewa Zapasiewicza, która na trwałe wpisze się do kronik polskiego kina. Tytuł zaczerpnięty z napisu na warszawskim murze wskazuje na sposób prowadzenia wywodu oparty na ironii i paradoksach, co nie umniejsza powagi tematu. Zanussi uświadamia bowiem widzom prawdę, o której na co dzień nie chcemy pamiętać: że życie od chwili powstania to nieustanny marsz ku śmierci, który czasami gwałtownie przyśpiesza swój rytm. I nawet lekarz z wieloletnią praktyką onkologiczną, obeznany z umieraniem innych, nie od razu jest przygotowany duchowo na przyjęcie własnej śmierci. "Życie..." otwiera sekwencja filmu w filmie rozgrywająca się w średniowieczu. Schwytany na gorącym uczynku koniokrad zostaje skazany na stryczek. Przybyły do wioski zakonnik na osiołku, Bernard z Clairvaux, założyciel zakonu cystersów, prosi, by tymczasowo odstąpiono od wykonania wyroku. Chce zabrać skazańca do klasztoru i przygotować do nieuniknionej egzekucji. Cała scena rozgrywa się na planie, gdzie nad zdrowiem ekipy filmowej czuwa lekarz Tomasz Berg. Od zakonnika - konsultanta filmu Tomasz chce się dowiedzieć, jakie słowa Bernarda pozwoliły złodziejowi pokornie przystać na śmierć. Pyta nie tylko z ciekawości. Ten około 60 - letni racjonalista i cynik podejrzewa, że sam jest śmiertelnie chory. Badania potwierdzają jego przypuszczenia. Tomasz, który potrafił korzystać z uroków życia, teraz desperacko próbuje się bronić przed wyrokiem. Prosi zamożną byłą żonę Annę, która po rozwodzie kupiła mu mieszkanie i samochód, by teraz sfinansowała jego operację w Paryżu. Kobieta, związana z dużo młodszym, nowym partnerem, Karolem, bez wahania na to przystaje. Ale na ratunek jest już za późno. Pozostaje czekanie na śmierć i z góry przegrana walka z narastającym cierpieniem. Berg nie chce jednak umierać bez sensu. W ostatnich tygodniach, jakie mu zostały, szuka wyjaśnienia, rady kogoś, kto pomógłby mu pojąć i zaakceptować sam fakt przemijania, odnaleźć harmonię między życiem i śmiercią, której nie potrafił odnaleźć jako lekarz i naukowiec. 15:05 KAPRYSY ŁAZARZA Komedia, 47 min, Polska 1972 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Stanisław Grochowiak, Janusz Weychert Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Henryk Borowski, Wanda Łuczycka, Józef Nalberczak, Franciszek Pieczka, Ewa Ziętek, Aleksander Dzwonkowski, Witold Skaruch, Henryk Bąk, Jerzy Turek, Jerzy Rogalski Tworzywem literackim, na którym Janusz Zaorski oparł scenariusz filmu, było słuchowisko radiowe Stanisława Grochowiaka z 1965 r. , choć w czołówce nie ma wzmianki na ten temat. "Kaprysy Łazarza" to opowieść o starym wieśniaku, Jacentym, który zbliża się do kresu swoich dni. Bliscy i sąsiedzi są już do jego śmierci przygotowani. Żona - prawie wdowa, dwaj synowie - pogodzeni ze stratą ojca, trumna gotowa, ksiądz czeka. Okazuje się jednak, że główny zainteresowany zaczyna zachowywać się niezgodnie z oczekiwaniami. Nie chce spokojnie umrzeć, choć wszyscy tego od niego oczekują, każdy bowiem ma w tym jakiś interes: stolarz, sołtys, sklepikarz, muzykanci zamówieni na stypę, nawet ksiądz proboszcz. Tymczasem Jacenty uparcie targuje się o warunki, na jakich ma się pożegnać z tym światem. Odmawia umierania, dopóki wszyscy obecni nie przyrzekną mu pochówku w jego odległych rodzinnych stronach. Film jest pełen soczystego, plebejskiego, ale ciepłego humoru. Postaci wyraziste, tym wspanialej nakreślone, że w filmie wystąpiła ówczesna czołówka polskich artystów. 16:00 MAŁA APOKALIPSA (LA PETITE APOCALYPSE) Dramat psychologiczny, polityczny, 106 min, Polska/Włochy/Francja, 1992 Autor: Tadeusz Konwicki Reżyseria: Costa-Gavras Scenariusz: Costa-Gavras, Jean - Claude Grumberg Zdjęcia: Patrick Blossier Muzyka: Philippe Sarde Aktorzy: Pierre Arditi, Andre Dussollier, Jiri Menzel, Anna Romantowska, Maurice Benichou, Chiara Caselli, Carlo Brandt, Tadeusz Stanisławski Jan, Jacques Denis, Andreas Voutsinas, Henryk Bista, Kazimierz Kaczor, Beata Tyszkiewicz, Olga Grumberg "Mała apokalipsa" powstała na motywach wydanej w 1979r. powieści Tadeusza Konwickiego pod tym samym tytułem. Film zrealizował francuski reżyser Costa - Gavras, twórca m.in. dramatów politycznych: "Z" i "Sekcja specjalna". Opowiedziana historia została utrzymana w stylistyce gorzkiej satyry, miejscami przypomina klasyczną komedię. Wydarzenia rozgrywają się we współczesnym Paryżu, a miejscem akcji jest elegancki salon, gdzie odbywa się przyjęcie. Wśród zaproszonych gości są znane postaci ze środowiska lewicowych intelektualistów. W maju 1968 roku stali oni na paryskich barykadach, teraz dbają już tylko o swoje błyskotliwe kariery i życie w dostatku. Na przyjęciu jest również polski pisarz, Stanisław, rezydent, były mąż pani domu, Polki, obecnie żony Francuza - Henriego. Polak opuszcza towarzystwo, by w swej służbówce oddać się pisaniu. Usiłując naprawić instalację elektryczną, przypadkowo powoduje spięcie. Wskutek wywołanego przez pisarza zamieszania, dochodzi do nieporozumienia. Francuscy przyjaciele - Henri i Jacques - nabierają bowiem przekonania, że Stan próbował popełnić samobójstwo. Powodów tego aktu rozpaczy od razu dopatrują się w osobistych niepowodzeniach pisarza (tutejsi wydawcy nie kwapią się z publikacją jego dzieł), jak również w sytuacji, w jakiej znalazła się jego ojczyzna - Polska - tak dziś odległa od mitu "Solidarności". Od tej pory główny wątek filmu koncentruje się wokół planu, jaki obmyślają Henri i Jacques. Nie zamierzają oni bynajmniej odwodzić Stana od zamiaru popełnienia samobójstwa. Wolą raczej zrobić dobry interes na jego rzekomej rozpaczy. Postanawiają więc, że pisarz dokona spektakularnego smospalenia na placu św. Piotra w Rzymie w obecności papieża, tłumu wiernych i kamer telewizyjnych. Obok takiego aktu rozpaczy, na pewno nikt nie przejdzie obojętnie. Po nagłośnieniu sprawy, nazwisko pisarza będzie na ustach całego świata. Wydawnictwa zaczną zabiegać o publikacje jego dzieł w rekordowym nakładzie, stacje telewizyjne zainteresują się emisją dokumentu o jego ostatnich dniach życia. Przyjaciele ostro zabierają się do realizacji szalonego planu: wynajmują ekipę telewizyjną, organizują przyspieszony przekład książek Stana na francuski. Teraz muszą już tylko dopilnować, by przypadkiem pisarzowi nie przyszedł do głowy pomysł, by zabić się wcześniej. Tymczasem Stan ma sceptyczny stosunek do całego zamieszania wokół jego osoby. Interesuje go jedynie fakt, że zaczyna odzyskiwać zainteresowanie byłej żony, Barbary. W końcu jednak nadchodzi ten dzień... 18:00 NADAL WRACAM. PORTRET RYSZARDA KRYNICKIEGO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2015 Reżyseria: Adam Sikora, Adam Sikora Scenariusz: Andrzej Franaszek, Andrzej Franaszek Wykonawcy: Olgierd Walicki, Piotr Lutyński RYSZARD KRYNICKI - obok Tadeusza Różewicza czy Adama Zagajewskiego jeden z najważniejszych żyjących dziś polskich poetów - przyszedł na świat podczas II wojny światowej, w obozie pracy w Dolnej Austrii, do którego zostali deportowani jego rodzice. Krynicki to "żywy klasyk", a zarazem poeta twórczy, swoimi rzadko pojawiającym się tomami przykuwający uwagę czytelników. Ale także człowiek tajemniczy, słynący z małomówności i skrytości, niezwykle rzadko odsłaniający prywatność. "Nadal wracam. Portret Ryszarda Krynickiego" nie jest dokumentem edukacyjnym, ściśle biograficznym, lecz filmem utkanym z obrazów, które w dzieciństwie zapisała pamięć poety. Poprzez strofy, sny, lęki chcemy odkryć twórcę słowa, który schronienia szuka w milczeniu. 20:25 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - OSTATNIA FALA (LAST WAVE, THE) Thriller, 106 min, Australia 1977 Reżyseria: Peter Weir Scenariusz: Peter Weir, Tony Morphett, Petru Popescu Zdjęcia: Russell Boyd Muzyka: Charles Wain Występują: Richard Chamberlain, Olivia Hamnett, Gulpilil, Frederick Parslow, Vivean Gray, Walter Amagula, Roy Bara, Peter Carroll i inni Dwa lata po oszałamiającym sukcesie "Pikniku pod Wiszącą Skałą" Peter Weir nakręcił kolejny film, który wywołał zainteresowanie międzynarodowej krytyki. Reżyserowi jeszcze raz udało się uchwycić niepowtarzalny klimat "Pikniku...". Specyficzną atmosferę grozy i zarazem poetyckości podkreślają zdjęcia Russella Boyda, który stał za kamerą w większości filmów Weira. Urodzony w 1944 roku w Sydney reżyser dość szybko znalazł się w światowej czołówce filmowców, zyskał miano jednego z najciekawszych twórców nowego kina australijskiego. W 1980 roku podpisał kontrakt z wytwórnią Warner Brothers i Hollywood stanął przed nim otworem. Był trzykrotnie nominowany do nagrody Oscara za "Świadka", "Stowarzyszenie Umarłych Poetów" i "Zieloną kartę" (scenariusz). Z ogromnym aplauzem przyjęto również "Gallipoli" i "Rok niebezpiecznego życia". Niebieskie, bezchmurne niebo i bezmiar odludnych australijskich pejzaży. Ciszę rozdzierają nagle błyskawice i spada ulewny deszcz połączony z nienaturalnej wielkości gradem. Ulewa szaleje również nad Sydney, jakby światu groził potop. Straszliwa rzeczywistość przeplata się z koszmarami sennymi, które od pewnego czasu nękają bohatera filmu, młodego prawnika Davida Burtona (Richard Chamberlain). Na prośbę przyjaciela David ma wystąpić jako obrońca w procesie przeciwko kilku aborygenom, oskarżonym o morderstwo kompana, Billy'ego Cormana. Do tragedii doszło podczas pijackiej burdy. Młody prawnik jest zaskoczony, gdy w jednym z zabójców, Chrisie Lee, rozpoznaje postać ze swoich koszmarnych snów. Aby omówić sprawy związane z procesem, zaprasza do swego domu Chrisa, który zjawia się w towarzystwie Charliego, należącego do starszyzny. Nie chcą zeznawać, jakby obawiali się, że jakaś mroczna tajemnica ich szczepu wyjdzie na jaw... 22:35 SCENA KLASYCZNA - JAN JAKUB MONOWID Koncert, 32 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Jan Jakub Monowid, Beata Szebesczyk W kolejnym odcinku Sceny klasycznej wystąpi kontratenor Jan Jakub Monowid. W jego wykonaniu usłyszymy sześć Sonetów Pawła Mykietyna do słów Williama Szekspira. Połączenie XVI - wiecznych tekstów z muzyką współczesną dla wielu słuchaczy może być niemałym zaskoczeniem. Jan Jakub Monowid to jeden z niewielu kontratenorów w Polsce. Studiował w Warszawie u prof. Jerzego Artysza, a następnie doskonalił się w Międzynarodowym Studiu Operowym w Zurychu. Specjalizuje się w muzyce dawnej i współczesnej, wykonując dzieła operowe od Monteverdiego, Pergolesiego, Händla po Brittena, Krauzego i Przybylskiego. Występował m. in. na estradach Tonhalle w Zurychu, Filharmonii Narodowej w Warszawie, Filharmonii Lubelskiej, Pomorskiej, Podlaskiej i Poznańskiej, Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. W 2011 roku zajął II miejsce podczas Gianni Bergamo Classic Music Award w Lugano. Solista Warszawskiej Opery Kameralnej od roku 2004. Wziął udział w nagraniu unikatowych kolekcji muzyki polskiego baroku dzieł wszystkich Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego i Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego. Artysta ma także w swoim dorobku nagrania muzyki współczesnej, m.in. Dalbaviego, Kancheliego, Penherskiego, Brittena i Mykietyna. Jest laureatem Teatralnej Nagrody Muzycznej im. Jana Kiepury w kategorii: Najlepszy Śpiewak. Artyście towarzyszy przy fortepianie Beata Szebesczyk 23:25 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - CITIZENFOUR (CITIZENFOUR) Film dokumentalny, 108 min, USA/Niemcy, 2014 Reżyseria: Laura Poitras Zdjęcia: Laura Poitras, Kirsten Johnson, Trevor Paglen, Katy Scoggin Muzyka: Nick Murray, Hans Schumann Długo oczekiwany obraz Laury Poitras o największym skandalu politycznym naszych czasów, objawiony światu z pierwszej ręki. Trzecia część trylogii filmowej o Ameryce po 9/11 (poprzednie filmy to "Mój kraj, mój kraj" i "Przysięga") miała początkowo opowiadać o nadużywaniu władzy i łamaniu prawa przez agencje bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych. Reżyserka pracowała nad filmem od kilku lat, gdy w styczniu 2013 roku otrzymała serię kodowanych e - maili od anonimowego źródła określającego siebie mianem Citizen Four. Ich autor pisał, że ma dowody na nielegalne podsłuchy na wielką skalę prowadzone przez Agencję Bezpieczeństwa Narodowego (NSA) we współpracy z wieloma zagranicznymi służbami. Pięć miesięcy później Poitras poleciała do Hongkongu z dziennikarzami z Guardiana: Glennem Greenwaldem i Ewenem MacAskilllem. Sfilmowali tam rozmowy z mężczyzną, którego świat poznał później jako Edwarda Snowdena. Jeden z prawników w filmie mówi, że w naszych czasach wolność jest tożsama z utrzymaniem prywatności, która staje się ostatnim bastionem autonomii w zglobalizowanym świecie. Film nie jest tylko szczegółowym zapisem tych rozmów oraz atmosfery pokoju hotelowego za zakrytymi kotarami, ale pokazuje również konsekwencje rewelacji Snowdena i reakcje na nie pochodzące z całego świata. Ten pesymistyczny thriller dokumentalny odkrywa, że żyjemy w czasach przypominjących świat opisany przez Orwella. Czy godzimy się na życie pod kontrolą, która nie zna granic? Czy jesteśmy zainteresowani walką o swoją prywatność? Laura Poitras, pracując nad filmem, była wielokrotnie zatrzymywana przy przekraczaniu granicy z USA, a po premierze światowej filmu przeniosła się do Berlina. Wybrane festiwale i nagrody: 2015 Laureat Oscara w kategorii: Najlepszy Film Dokumentalny, 2015 Spirit Award w kategorii: Najlepszy Film Dokumentalny, 2015 Nagroda BAFTA w kategorii: Najlepszy Film Dokumentalny, 2015 Nagroda Cinema Eye w kategoriach: Najlepsza Reżyseria, Najlepszy Montaż, Najlepsza Produkcja, Najlepszy Film Niefabularny, 2014 CPH: DOX Kopenhaga, 2014 IDFA Amsterdam, 2014 DOK Lipsk: Nagroda Leipziger Ring, 2014 FF Nowy Jork, 2014 FF Londyn (docsag.pl) 03:55 KINO NOCNE - OCZY MOJEGO OJCA Film obyczajowy, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Bartosz Blaschke Scenariusz: Anna Stańko Zdjęcia: Tomasz Augustynek Muzyka: Tomasz Sikora Aktorzy: Katarzyna Herman, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Jowita Chwałek, Joanna Telecka, Anna Moskal Główną bohaterką filmu jest dziesięcioletnia Ola, nad wyraz dojrzała i wrażliwa jak na swój wiek. Jest inna niż jej starsza, zajęta sobą oraz chłopakami, siostra; trudno jej się też porozumieć z matką, trzymającą pod nieobecność męża rodzinę twardą ręką. (filmpolski.pl) 04:35 TAŚMY KULTURY - POGOŃ ZA RELAKSEM Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Jest czas pracy i czas odpoczynku. Czasem szukamy odpoczynku tak intensywnie, że zamienia się to w prawdziwą pogoń - pogoń za relaksem.