TVP Historia Wtorek, 23.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1616 - zmarł Wiliam Szekspir; 1858 - urodził się Max Planck; 1935 - weszła w życie Konstytucja kwietniowa; 07:35 PRZEDWIOŚNIE - ODC. 6/6 - W STRONĘ BELWEDERU Serial historyczno - obyczajowy, 46 min, Polska 2002 Scenariusz na podstawie powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Bartosz Prokopowicz Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Mateusz Damięcki, Daniel Olbrychski, Maciej Stuhr, Marcin Dorociński, Borys Szyc, Wojciech Siemion, Leon Niemczyk, Robert Gonera, Jakub Przebindowski i inni Po śmierci Karoliny Cezary, na którego pośrednio spada odpowiedzialność za jej śmierć, w odruchu rozpaczy szuka ratunku u Laury. Podczas nocnej wyprawy do Odolan spotyka w pałacu jej oficjalnego narzeczonego i dochodzi między nimi do rękoczynów. Laura wyrzuca kochanka za drzwi. Załamany chłopak próbuje odzyskać spokój w innej posiadłości Wielosławskich - w dworku w Chłodku, ale i tam dręczą go wątpliwości, wyrzuty sumienia i tęsknota. Ostatecznie odtrąca pomoc Hipolita i postanawia samodzielnie szukać własnej drogi życiowej. Zetknięcie ze skrajną nędzą przynosi otrzeźwienie po rozterkach uczuciowych. Zabrany do Warszawy przez Szymona Gajowca Cezary znajduje w jego biurku identyczne zdjęcie jak to, które tak często z nostalgią oglądała jego matka. Uświadomiwszy sobie, że rzekomy wielki przyjaciel ojca był w istocie niespełnioną miłością matki, zrywa kontakty także z nim. Wraca do swoich przyjaciół ze studiów. Za namową Lulka uczestniczy w zebraniu robotniczym. Robotnicy przygotowują, w akcie protestu przeciwko niesprawiedliwości społecznej, marsz na Belweder - w ich rozumieniu symbol ucisku, a jednocześnie młodej polskiej państwowości. Cezary, jedyny z obecnych, który doświadczył rewolucji na własnej skórze i którego doświadczenie to odarło ze wszelkich złudzeń, dzieli się z nimi swoimi wątpliwościami. Uznając słuszność robotniczych żądań, neguje rewolucję jako środek prowadzący do celu. Nie znajduje posłuchu. Żegnany gwizdami opuszcza zgromadzenie. Przychodzi jednak pod Belweder, gdzie spotyka także swego dawnego protektora, obserwującego z samochodu przebieg wydarzeń. 09:05 HISTORIA POLSKI - BYŁEM WSZĘDZIE. OLGIERD BUDREWICZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2013 Reżyseria: Artur Mościcki Scenariusz: Artur Mościcki Olgierd Budrewicz był jednym z niewielu ludzi, którzy łączyli ze sobą epoki odległe w świadomości młodego pokolenia o całe lata świetlne: świat przedwojennej warszawskiej inteligencji, bohaterów Powstania Warszawskiego, lata terroru stalinowskiego i odbudowy stolicy i wreszcie czas podróży - odkrywania świata przez człowieka, który, jak mówi tytuł jednej z jego 79 książek, "był wszędzie". Podróżnik epoki dziennikarstwa, w którym nie powielało się na papierze kolejnych wypisów internetowych, a każda z setek podróży była przygodą, przeżywaniem prawdziwych dziennikarskich i ludzkich wzruszeń. Pokazywał, czym może i powinien być świat za horyzontem, świat, w który ruszamy, jak sam mówił, po to, by spotkać drugiego człowieka. Taka z pozoru oczywista myśl przekazywana w niezliczonych opowieściach wielkiego podróżnika ma szczególną wartość. Budrewicz próbuje odpowiedzieć na pytanie dlaczego "navigare necesse est" - dlaczego "musimy żeglować" i pokazuje, czym naprawdę może być podróż. To bardzo ważne przesłanie w czasach, gdy wylot na antypody to już właściwie często tylko sprawa decyzji finansowej, gdy przywozimy w walizkach kolejny powielany stereotyp tamtych światów. Sam mówił o sobie, że jest "dziennikarskim schizofrenikiem". I rzeczywiście, jego ogromną pasją była Warszawa, jej kultura, obyczaje, codzienność i echa historii, której sam był przecież bohaterem. Ta nieustanna warszawska przygoda Budrewicza, te powroty ze świata wprost na Targówek i powstańczy Żoliborz to dowód na to, że na całym świecie szukał ciągle samego siebie i bardzo często najłatwiej odnajdywał właściwy trop w tym, co jest najbliżej, z czym wiązały się jego codzienne wzruszenia... Cały życiorys twórczy Budrewicza związany jest z Warszawą. Był uczestnikiem Powstania Warszawskiego (zgrupowanie Żmija, obwód Żywiciel), w stopniu kaprala podchorążego. Współredagował powstańcze pismo "Dziennik Radiowy 22. Obwodu AK". Pracował jako początkujący reporter w działach miejskich "Tygodnika Warszawskiego" (1945 - 1947) i "Wieczoru Warszawy" (1946 - 1947). Współpracował z pismami "Stolica" i "Przegląd Kulturalny" Jest autorem najsłynniejszej chyba książki varsavianistycznej "Bedeker warszawski" i autorem opracowań historii 20 najsłynniejszych rodów warszawskich. Film jest opowieścią o podróżniku, który "był wszędzie" właściwie po to, żeby najbardziej być "tu i teraz". W książce "Byłem wszędzie" Budrewicz pisze: "Co do Warszawy, to jestem tu zakotwiczony na zawsze. Zachwyty bulgocą mi nieraz w gardle, gdzie zderzają się z irytacją i złością. Jak trudno jest kochać to miasto!" W jego twórczości śledzić będziemy obsesyjne czasami powroty do stolicy - tak jak wtedy, gdy pisząc o Terremoto w Peru - ma od razu przed oczami obrazy powojennej Warszawy. To wszystko, na czym polegał jego sposób odkrywania świata, co chciał nam przekazać, znajdziemy w jego opowieściach zarówno kierowanych wprost do widza, jak i tych, które przeplatają się we wspomnieniach rodziny, przyjaciół i znajomych. Bardzo istotny jest także wątek dotyczący najgłębiej wiążących autora z Warszawą przeżyć okupacyjnych i powstańczych. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku ciąg dalszy historii zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 10:40 SPÓR O HISTORIĘ - ROMAN DMOWSKI Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Wykonawcy: Grzegorz Krzywiec, Jan Żaryn, Marian Drozdowski Roman Dmowski, idol i ideolog Narodowej Demokracji, był wobec polskiej narodowej tradycji bardzo krytyczny. Wskazywał na jałowość mitologii powstańczej, na szkodliwość czynów zbrojnych z góry skazanych na przegraną. Był też Dmowski zwolennikiem zbliżenia z carską Rosją i uznania Niemiec za naszego głównego wroga, ale właśnie dzięki meandrom tej idei, jako niezwykle zręczny i skuteczny dyplomata wygrał dla Polski konferencję pokojową w Wersalu w 1919 roku i przegrał zarazem walkę o władzę ze swoim największym oponentem, Piłsudskim! Sprzyjał Dmowski włoskiemu faszyzmowi, nie bez życzliwości wypowiadał się o hitleryzmie, jako ruchu narodowym, ostrzegając zarazem przed zagrożeniem ze strony hitlerowskich Niemiec. Oskarżany był o antysemityzm, choć sam twierdził, że przeciwny jest jedynie dominacji Żydów w życiu gospodarczym. Mimo że był postrzegany jako kreator katolickiego nacjonalizmu polskiego, kardynał August Hlond odmówił zgody na złożenie trumny Romana Dmowskiego w Katedrze Poznańskiej. Był Dmowski powszechnie uznanym mężem stanu i przenikliwym strategiem w polityce międzynarodowej, próbował sił w literaturze, ale jego literackie fantazje zawarte w powieści "Dziedzictwo" do miana literatury pięknej pretendować nie mogą. Tak więc Dmowski nie poddaje się prostym ocenom i pozostaje postacią wysoce kontrowersyjną, a przez to niezmiennie żywą. W "Sporze o historię" o Dmowskiego spierać się będą prof. Jan Żaryn, prof. Marian Marek Drozdowski oraz dr Grzegorz Krzywiec. Zagadnienia: - Piłsudski - Dmowski: kto z nich był wizjonerem, a kto ulegał chimerom? Kto był anachroniczny, a kto nowoczesny? - Piłsudski czy Dmowski - spór o ojcostwo niepodległej. - Antysemita czy antyżydowski narodowiec? - Antyniemiecki faszysta czy polityczny realista? - Kto okazał się politycznym zwycięzcą w II RP, Piłsudski czy Dmowski? 11:20 GŁOSY Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2012 Reżyseria: Konrad Szołajski Scenariusz: Konrad Szołajski Zdjęcia: Michał Ślusarczyk Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Maciej Gutowski, Tomasz Knapik Dokumentalny film krótkometrażowy ukazujący specyfikę ginącego już w Polsce zawodu lektora i spikera radiowo - telewizyjnego, na przykładzie portretów legendarnych przedstawicieli tej profesji. Dokument zawiera wiele wspomnień o lektorze legendzie, perfekcyjnym Lucjanie Szołajskim (1930 - 2013). Każdy z bohaterów ma na swoim koncie setki przeczytanych filmów, widzowie doskonale znają ich głosy, ale czy rozpoznaliby twarze? Lucjan Szołajski miał jeden z najbardziej charakterystycznych głosów w historii telewizji. W ciągu kilkudziesięciu lat pracy użyczył swego głosu do ponad 20 tys. filmów i seriali. Widzowie pamiętają m.in. jego charakterystyczne brzmienie z bijącej rekordy oglądalności "Niewolnicy Isaury". Głos Lucjana Szołajskiego można usłyszeć również w wielu filmach telewizyjnych i kinowych, jak np. ekranowy hit "Terminator". 12:20 CZAS HONORU - ODC. 26 "REICHSBANK" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Wanda i Bronek po długiej rozłące znowu są razem. Margaret rozszyfrowuje prowokację z wykorzystaniem grupy szpicli, o swoich podejrzeniach informuje Michała. Janek już wie od Michała, że Górka jest agentem gestapo. Helena zauważa u swojej sąsiadki, Jelonkowej, niemiecką bieliznę ze znakiem firmy odzieżowej GMBH Kleinert. Zaczyna łączyć fakty. Michał składa wizytę Rainerowi. Po wyjściu zauważa, że jest śledzony. Janek przekazuje Moslerowi paszport, przepustkę do wolności. Dochodzi do ostatniego spotkania Moslera z Sajkowskim. Danka i Helena odkrywają podsłuch w restauracji Woźniaka. Margaret i Michał muszą uciekać ze swojej komórki. Otto żegna się z Marią, wyjeżdża na front. Michał, Włodek, Antek i Bronek, pod dowództwem Doktora, rozpoczynają akcję napadu na Reischbank. 13:20 ŻYCIE. CZ. 5. PTAKI (LIFE. BIRDS. (5/10)) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Barrie Britton Muzyka: George Fenton 150 milionów lat temu, kiedy zbliżał się złoty wiek dinozaurów, z jednej z ich grup wyewoluowała nowa linia o niezwykłym znaczeniu. Choć u tych zwierząt zachowało się wiele cech charakterystycznych dla gadów, to rozwinęły się także nowe, wyjątkowe cechy budowy - pióra, które umożliwiały latanie. Ptaki opanowały niebo. Mogą wędrować szybciej i dalej niż jakakolwiek inna grupa zwierząt. Ale taki przywilej niesie ze sobą wiele wyzwań, z którymi ptaki muszą się zmierzyć w kulminacyjnych momentach życia. 14:20 APOLLO 11: PIERWSZY KROK NA KSIĘŻYCU (MOONSHOT: THE FLIGHT OF APOLLO 11) Dokument fabularyzowany, 91 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Richard Dale Scenariusz: Tony Basgallop Wykonawcy: Marek Ciunel W 2019 roku przypada 50. rocznica lądowania ludzi na Księżycu. Z tej okazji pokażemy telewidzom film "Apollo 11: pierwszy krok na Księżycu", który jest przejmującym pełnometrażowym dramatem opisującym ten niezwykle ważny moment w zbiorowym doświadczeniu ludzkości. Miliony ludzi na całym świecie śledziły losy misji Apollo 11 i jej ostateczny triumf. Przy pomocy komputerowych efektów specjalnych, fabularnych rekonstrukcji oraz nigdy niepokazywanych archiwalnych nagrań w jakości HD film przedstawia przebieg misji widzianej przez obserwatorów oraz z punktu widzenia jej uczestników. 16:05 MARZYCIELE - KSIĄŻĘ NIEZŁOMNY Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Adam Stefan Sapieha (1867 - 1951) studiował prawo na uniwersytetach w Wiedniu i Krakowie, teologię w Innsbrucku, doktorat z prawa uzyskał na Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie. Od 1906 był szambelanem papieża Piusa X, co wykorzystał, aby skutecznie zabiegać w Watykanie o sprawy Polaków pod zaborami. Od 1911 roku był biskupem krakowskim. Podczas I wojny zaangażował się w pomoc humanitarną. Po wojnie założył w Zakopanem szpital dziecięcy, a w Krakowie - Witkowicach szpital dla niewidomych. Po 1918 roku motywował Polaków do zaangażowania w odbudowę odrodzonej ojczyzny. W latach 1922 - 1923 sprawował mandat senatora z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Gdy przekonał się, że polityka nie sprzyja celom duszpasterskim zrezygnował z kandydowania w kolejnych wyborach. Miał odwagę przeciwstawiać się władzy, czego przykładem był konflikt o pochówek Józefa Piłsudskiego na Wawelu. Jego działalność charytatywna oraz nieugięta postawa wobec okupantów niemieckich, a po wojnie wobec komunistów, spowodowała, że był nazywany Księciem Niezłomnym, a także Wielkim Jałmużnikiem. 16:35 HISTORIA POLSKI - BETAR Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2010 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Piotr Gontarczyk Związek imienia Józefa Trumpeldora w skrócie Betar lub Bejtar jest niemal całkowicie nieznaną organizacją młodzieży żydowskiej, działającą w Polsce i na całym świecie, od połowy lat 20. do wybuchu wojny. Betar był organizacją bardzo oryginalną, a przy tym znaczącą, choć dziś nie funkcjonuje ani w literaturze przedmiotu, ani w świadomości historycznej społeczeństwa. Wielu członków polskiego Betaru odegrało ważną rolę w dziejach odbudowy państwa żydowskiego w Palestynie oraz jego późniejszych losach. Członkiem Betaru był między innymi premier Izraela w latach 1977 - 1983 Menachem Begin. Film przedstawia historię powstania tej organizacji, omawia założenia ideowe i cele działania. O tym, jak funkcjonował Betar, jak ważną rolę odegrał w życiu młodych Żydów, opowiadają uczestnicy ruchu, dziś już liczący sobie ponad 90 lat. Tło historyczne zostało oparte w filmie na wypowiedziach historyków: Herzla Makowa i Piotra Gontarczyka. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W RUINACH DAWNEJ GAJÓWKI Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W ruinach dawnej gajówki Czyż może być piękniejsza chwila - jest stary, przedwieczny las oprószony pierwszym śniegiem, a co najważniejsze jest oczekująca nas w tych gęstwinach, intrygująca zagadka. W środku lasu, w rumowisku po starej gajówce nasz rozmówca znalazł skrzynkę z cywilnymi ubraniami i zbiorem około pięćdziesięciu dobrze zachowanych fotografii. Niektóre z nich mają na odwrocie atramentowe podpisy. Chcielibyśmy ten zbiór przekazać w ręce tych, którzy czują się jego spadkobiercami, a widzom obiecujemy zdać relację z tych niezwykłych, odnalezionych po latachwycinków dawnego czasu. Kolejna nasza opowieść zawiedzie nas do Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Tu przedstawimy lekturę godną uwagi - "Pamiętnik legionisty" autorstwa Ludwika Namysłowskiego, członka Towarzystwa Strzelec. Ten pamiętnik warto mieć na półce, mówi bowiem o I wojnie więcej niż niejedno naukowe dzieło. Smak żołnierskiego chleba W przedświątecznym czasie zajmiemy się wyjątkowo sprawami stołu, oczywiście stołu żołnierskiego. Nasz rozmówca odnalazł w archiwach Straży Granicznej rzecz niezwykłą - instrukcję wyrobu żołnierskiego chleba, którą przybliżymy widzom. W pracowni czarnoksiężnika W Rudniku nad Sanem trafiliśmy na kolejny, niezwykły zbiór fotografii. Okazało się, że w tym archiwum znalazło się mnóstwo rzeczy, które mają wartość dokumentalną i historyczną. Są to niemieckie fotografie okupacyjne, zdjęcia dokumentujące burzenie mostów i budowli, ale też piękna dokumentacja ówczesnego miasteczka Rudnika nad Sanem. 18:45 POLONIA RESTITUTA - ODC. 1 Serial historyczny, 47 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz, Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow W Galicji powstają Legiony Polskie. Twórcą jest Józef Piłsudski. Roman Dmowski działa na rzecz Polski w stolicach Europy Zachodniej. Próby pozyskania rządu USA dla sprawy polskiej, czynione przez Ignacego Jana Paderewskiego. 19:45 INKA. SĄ SPRAWY WAŻNIEJSZE NIŻ ŚMIERĆ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Frankowski Scenariusz: Jacek Frankowski Zdjęcia: Adrian Frankowski, Jacek Frankowski Muzyka: Stanisław Bokowy Wykonawcy: Tadeusz Zachara, Andrzej Kołakowski, Marek Wilk Film ukazuje tragiczną historię Danuty Siedzikówny Inki, sanitariuszki legendarnej V Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza Łupaszkę, która po aresztowaniu przez UB, skazana haniebnym wyrokiem komunistycznego sądu na karę śmierci została zamordowana strzałem w głowę w gdańskim więzieniu na ul. Kurkowej 28 sierpnia 1946 roku na 6 dni przed osiągnięciem pełnoletności. 22:00 PO PRL-U - POLSKA WIEŚ CZASÓW TRANSFORMACJI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Witold Karaś, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Polska wieś czasów transformacji. W sierpniu 1989 roku doszło do rozszerzenia zasad gospodarki rynkowej również na sektor rolniczy. Doszło do urynkowienia cen produktów, a jednocześnie otwarcia polskiego rynku na produkty zagraniczne i likwidacji całego szeregu dotacji do produkcji. W następnym roku zniesiona została regulacja wysokości stóp procentowych kredytów rolniczych. Skutki transformacji były dla rolnictwa bardzo negatywne w początkowych latach, po upadku PRL. W roku 1990 wzrost cen środków produkcji był dwukrotnie wyższy niż wzrost cen produktów rolnych. Wzrosły też gwałtownie koszty obsługi kredytów. Zmiany te doprowadziły przede wszystkim do spadku rentowności dużych gospodarstw rolnych. Wśród drobnych rolników pojawiła się znaczna grupa zarejestrowanych bezrobotnych. W kolejnych latach rządy zaczęły prowadzić politykę ograniczania importu produktów rolno - spożywczych. Jednocześnie polepszyły się wyniki gospodarcze. Nie lada paradoksem jest, jest to, że w wyniku zderzenia z realiami terapii szokowej to właśnie rolnicy okazali się pierwszymi, najgłośniejszymi i najbardziej zatwardziałymi przeciwnikami nowego systemu. Problem polegał bowiem na tym, że plan Balcerowicza w swej pierwotnej postaci zakładał bardzo szerokie otwarcie polskiej gospodarki na towary z importu. I to było dla polskich rolników zabójcze. W skali makro oznaczało bowiem, że z dnia na dzień musieli ścigać się na przykład z holenderskimi producentami płodów rolnych, którzy w swoim kraju korzystali z wielu państwowych ułatwień i preferencji. A już na pewno ze stabilnego kredytowania. To polska wieś poniosła w pierwszej fazie polskiej transformacji olbrzymią cenę za terapię szokową. Kto wie, czy nie największą ze wszystkich. 22:35 PEWNEGO RAZU NA DZIKIM ZACHODZIE (ONCE UPON A TIME IN THE WEST AKA C'ERA UNA VOLTA IL WEST) Western, Włochy/USA 1968 Reżyseria: Sergio Leone Scenariusz: Sergio Leone, Sergio Donati Aktorzy: Henry Fonda, Claudia Cardinale, Jason Robards, Charles Bronson, Frank Wolff, Gabriele Ferzetti, Keenan Wynn, Paolo Stoppa i inni O Sergio Leone świat usłyszał na początku lat 60. Wtedy to, w 1964 r. włoski reżyser nakręcił swój pierwszy spaghetti-western "Za garść dolarów". Niepewny przyjęcia swego dzieła, na wszelki wypadek umieścił w czołówce nie swoje prawdziwe nazwisko, ale pseudonim Bob Robertson. Film okazał się jednak prawdziwą sensacją kasową, przynosząc imponujące zyski. Idąc za ciosem, Leone konsekwentnie przełamywał monopol Amerykanów na filmy kowbojskie, realizując dwa lata później, już pod swoim nazwiskiem, "Za kilka dolarów więcej", a następnie "Dobrego, złego i brzydkiego". Trylogia ta nie zakończyła jego przygody z westernem. Reżyser wielokrotnie wracał do tego typu filmów, reżyserując m.in. "Pewnego razu na Dzikim Zachodzie" czy "Garść dynamitu". Uhonorowany w 1969 r. włoską nagrodą Davida dla najlepszego filmu zagranicznego "Pewnego razu na Dzikim Zachodzie" powstał według pomysłu trzech włoskich reżyserów: Bernardo Bertolucciego, Dario Argento i właśnie Sergia Leone. Zdjęcia były realizowane częściowo w Stanach Zjednoczonych (w plenerach Arizony i Utah), częściowo w Hiszpanii. Znakomita, nastrojowa muzyka do tego filmu jest dziełem Ennia Morricone. Grający jedną z głównych ról Henry Fonda po raz pierwszy pojawił się tu na ekranie jako "czarny charakter" i w zgodnej opinii krytyków była to jedna z najlepszych ról w jego bogatym dorobku. Akcja toczy się w latach 70. XIX w. Jill McBain, prostytutka z Nowego Orleanu, przybywa do małego miasteczka Flagstone, gdzie ma zamieszkać wraz z poślubionym niedawno farmerem Brettem McBainem oraz trójką jego dzieci, które po śmierci żony mężczyzna sam wychowywał. Kobieta z przerażeniem odkrywa, że cała czwórka została brutalnie zamordowana. Sprawcami byli ludzie z bandy niejakiego Franka, który jednak sprytnie skierował podejrzenia na innego rewolwerowca, zwanego Czejenem, poszukiwanego odtąd listem gończym. Nie mając odwagi pozostać w tak niebezpiecznym miejscu, Jill zgadza się sprzedać na aukcji odziedziczoną po mężu farmę, cenną o tyle, że na jej terenie znajduje się jedyne w okolicy źródło wody, a przede wszystkim dlatego, że przez ziemie McBaina ma przechodzić linia kolejowa budowana przez bogatego przedsiębiorcę Mortona. To właśnie Morton wynajął Franka do zamordowania rodziny McBainów, a następnie wywalczenia w czasie aukcji jak najniższej ceny za ziemię. W ostatniej chwili do licytujących dołącza jednak rewolwerowiec zwany Harmonicą oraz towarzyszący mu Czejen. Harmonica odbiera należną mu za schwytanie Czejena sumę 5 tys. dolarów i kupuje za nie farmę, płacąc jej rzeczywistą cenę. Zwraca jednak ziemię Jill, nie wyjaśniając motywów swojego postępowania. Harmonica zaprzyjaźnia się z Jill i pomaga jej w pracy na farmie. Pewnego dnia ratuje też życie Frankowi, na którego zastawili pułapkę jego niedawni towarzysze, ale znów nie chce powiedzieć, dlaczego tak postąpił, ani kim naprawdę jest. Do Jill i Harmoniki dołącza niebawem Czejen, oczyszczony wreszcie z fałszywych podejrzeń o zamordowanie McBainów i zwolniony z aresztu, ale poważnie ranny w strzelanie z ludźmi Mortona. Nieoczekiwanie na farmie pojawia się też Frank, który chce się zmierzyć z Harmonicą i poznać wreszcie jego tajemnicę. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W RUINACH DAWNEJ GAJÓWKI Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W ruinach dawnej gajówki Czyż może być piękniejsza chwila - jest stary, przedwieczny las oprószony pierwszym śniegiem, a co najważniejsze jest oczekująca nas w tych gęstwinach, intrygująca zagadka. W środku lasu, w rumowisku po starej gajówce nasz rozmówca znalazł skrzynkę z cywilnymi ubraniami i zbiorem około pięćdziesięciu dobrze zachowanych fotografii. Niektóre z nich mają na odwrocie atramentowe podpisy. Chcielibyśmy ten zbiór przekazać w ręce tych, którzy czują się jego spadkobiercami, a widzom obiecujemy zdać relację z tych niezwykłych, odnalezionych po latachwycinków dawnego czasu. Kolejna nasza opowieść zawiedzie nas do Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Tu przedstawimy lekturę godną uwagi - "Pamiętnik legionisty" autorstwa Ludwika Namysłowskiego, członka Towarzystwa Strzelec. Ten pamiętnik warto mieć na półce, mówi bowiem o I wojnie więcej niż niejedno naukowe dzieło. Smak żołnierskiego chleba W przedświątecznym czasie zajmiemy się wyjątkowo sprawami stołu, oczywiście stołu żołnierskiego. Nasz rozmówca odnalazł w archiwach Straży Granicznej rzecz niezwykłą - instrukcję wyrobu żołnierskiego chleba, którą przybliżymy widzom. W pracowni czarnoksiężnika W Rudniku nad Sanem trafiliśmy na kolejny, niezwykły zbiór fotografii. Okazało się, że w tym archiwum znalazło się mnóstwo rzeczy, które mają wartość dokumentalną i historyczną. Są to niemieckie fotografie okupacyjne, zdjęcia dokumentujące burzenie mostów i budowli, ale też piękna dokumentacja ówczesnego miasteczka Rudnika nad Sanem.