TVP Historia Wtorek, 30.04.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 KWIETNIA ODC. 548 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - zmarł Edouard Manet, zwany "ojcem impresjonistów"; 1943 - w Katyniu zakończyła badania europejska grupa specjalistów medycyny sądowej; 2000 - Jan Paweł II kanonizował Faustynę Kowalską; 07:35 POLONIA RESTITUTA - ODC. 5 Serial historyczny, 51 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow, Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz Rozbrajanie wroga na ulicach Warszawy, Łodzi i innych miast. Obrady Kongresu Pokojowego w Paryżu. Wybuch powstania w Wielkopolsce. Powstanie na Górnym Śląsku. Nieprzyjazna postawa Dawida Lloyda George ' a wobec Polski. 09:10 HISTORIA POLSKI - OCALENI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2013 Scenariusz: Joanna Król, Karolina Dzięciołowska Bohaterami filmu są ocaleni podczas Zagłady polscy Żydzi, dziś starsi ludzie mieszkający w Polsce i Izraelu, snujący dramatyczną opowieść o tym wszystkim, co kształtowało ich wojenne losy i było świadectwem zarówno wielkości człowieka, jego poświęcenia i ogromnej dobroci, jak i podłości i drzemiącego w nim zła. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICZY DR SORGE Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1994 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Bohaterem tego odcinka jest Richard Sorge - radziecki superszpieg o pseudonimie Ramsay. Jako korespondent Frankfurter Zeitung pracował w Chinach i Japonii. Była to świetna przykrywka do jego działalności szpiegowskiej dla radzieckiego wywiadu wojskowego. W 1941 r. nadał z Tokio depeszę, w której przekazał niemal dokładną datę ataku Niemiec na ZSRR. Dlaczego Stalin ją zignorował? 10:50 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY NA KREMLU - PRZEGRANE ZWYCIĘSTWO Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2012 Scenariusz: Tomasz Dąbrowski Wykonawcy: Mirosław Nagielski, Janusz Tazbir, Tomasz Bohun Rzeczpospolita na przełomie XVI i XVII wieku była jednym z głównych graczy na politycznej scenie w Europie Środkowowschodniej. Zygmunt III bez zgody Sejmu rozpoczął wojnę z Moskwą. W lipcu 1610 roku, w bitwie pod Kłuszynem, Żółkiewski rozgromił armię moskiewską, wspieraną przez korpus szwedzki. Oznaczało to klęskę i niewolę dla cara Szujskiego. Bojarzy wybrali królewicza Władysława, syna polskiego króla, na nowego cara. Kłopoty zaczęły się, gdy Zygmunt III Waza odrzucił układ z bojarami i nie zaakceptował wyboru syna. Do tego doszła zła polityka Gosiewskiego, dowódcy polskiego garnizonu Kremla. Oblężenie siedziby carów trwało 19 miesięcy, załoga została wzięta głodem. Przez ten czas Zygmunt III praktycznie nie zrobił nic, aby utrzymać wpływy polskie w Moskwie. Wprawdzie, zgodził się by Władysław został carem, ale odmówił, by przeszedł na prawosławie, a to było nie do przyjęcia dla bojarów. Polska obecność na Kremlu nie przyniosła żadnej korzyści Polsce i Litwie. Przeciwnie, na fali nienawiści do Polaków zyskała Moskwa. Ruś Moskiewska przekształciła się w jednolite państwo. Nastały rządy nowej dynastii Romanowów, która rozpoczęła budowanie rosyjskiego imperializmu. W 2004 roku prezydent Rosji, Władimir Putin, ustanowił świeto, Dzień Jedności Narodowej, dla upamiętnienia rocznicy wyzwolenia Moskwy spod polskich rządów w 1612 roku. 11:25 NIECAŁA NIEPRAWDA, CZYLI PRL W DTV - RONALD REAGAN. Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Autor: Andrzej Kaczmarczyk, Dobrosław Rodziewicz Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący), Dobrosław Rodziewicz (prowadzący) Ronald Reagan, najczarniejszy charakter Odcinek 72. autorzy poświęcili sposobowi przedstawiania w Dzienniku Telewizyjnym lat 80. XX wieku ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych, Ronalda Reagana oraz polityki zagranicznej jego administracji. Ponieważ Reagan był zadeklarowanym antykomunistą i rzucił skuteczne wyzwanie agresywnej sowieckiej polityce na świecie, a na reżim Jaruzelskiego nałożył dotkliwe sankcje, redaktorzy Dziennika Telewizyjnego prześcigali się w pokazywaniu prezydenta Reagana jako najczarniejszego charakteru wśród przywódców Zachodu, najczęściej jako szaleńca chcącego wywołać III wojnę światową. 12:15 CZAS HONORU - ODC. 31 SERIA III "TRANSPORT DO AUSCHWITZ" Serial historyczny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Maria i ordynator są przetrzymywani na Szucha. Rainer próbuje powstrzymać brutalne przesłuchania lekarzy. Oskarża Tannenberga o ślepy terror. Karol odwiedza Helenę. Chce się spotkać z Wandą. Helena mówi o jego wizycie Bronkowi. Doktor ma nowe zadanie specjalne dla chłopaków: odbicie więźniów z transportu do Oświęcimia na bocznicy kolejowej. Janek, Władek i Bronek idą na zwiad. W akcji ma pomóc im kolejarz Leon, który zna szczegóły dotyczące organizowania transportów przez Niemców. Ruda zaczyna widzieć. Mówi Władkowi, że chce wyjechać z Warszawy. Sajkowscy dowiadują się, że poprzedni lokatorzy ich mieszkania zostali rozstrzelani. Lena podejrzewa o pomoc Mongoła. Helena załatwia Ninie kryjówkę w klasztorze. Wanda cieszy się ze spotkania z Niną. Celina odwiedza Michała. Tadeusz mówi Halbemu, że potrzebuje więcej czasu na dotarcie do komendanta głównego. Bronek wybiera się na spotkanie z Karolem. Zabiera ze sobą Antka. Wpadają w zasadzkę Sorokina. Ordynator Baranowski zostaje wywołany do transportu. Na akcję odbicia więźniów nie stawia się Bronek. Nikt nie wie, co się z nim stało. Janek proponuje wziąć do pomocy Tadeusza. Udaje się odłączyć trzy wagony i uwolnić więźniów. Wśród nich znajduje się ordynator Baranowski. 13:15 ŻYCIE. CZ. 6. OWADY (LIFE. INSECTS. (6/10)) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Rod Clarke Muzyka: George Fenton Na Ziemi może żyć nawet dziesięć milionów gatunków owadów. To więcej niż wszystkich pozostałych gatunków zwierząt razem wziętych. Na każdego człowieka przypada ponad dwieście milionów osobników. Są jednak tak małe, że rzadko mamy okazję zobaczyć, jak bardzo są niezwykłe. Owady uczestniczą w nieustającej walce o przetrwanie. Ich ciała uległy różnym przeobrażeniom, by sprostać każdemu wyzwaniu. U niektórych oczy znajdują się na specjalnych szypułkach. Inne uwalniają z ciała broń chemiczną. Elastyczny pancerz i niezwykła zdolność przystosowawcza sprawiły, że owady stały się najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupą zwierząt w historii naszej planety. 14:15 SPITFIRE GUYA MARTINA (GUY MARTIN: SPITFIRE RESTORATION) Film dokumentalny, 71 min, Wielka Brytania, 2015 Wykonawcy: Guy Martin (prowadzący) Guy Martin, brytyjski kierowca rajdowy, mechanik i osobowość telewizyjna, przyłączył się do niezwykłego projektu inżynieryjnego - rekonstrukcji jednego z najbardziej znanych samolotów myśliwskich na świecie. Wziął udział w trwającej dwa lata niezwykle precyzyjnej odbudowie zniszczonego Spitfire 'a, który został wykopany na francuskiej plaży. Dopasowywał części, przymocowywał skrzydła, testował silnik, malował kadłub i nabijał niektóre z tysięcy nitów potrzebnych do montażu elementów samolotu. Przy okazji odkrył niezwykłą historię pilota asa, który latał tym samolotem i rozbił się we Francji w maju 1940 roku. Pojmany trafił do obozu jenieckiego, jednak przeżył wojnę, po zakończeniu której został pierwszym pilotem króla Jerzego VI, a potem królowej Elżbiety II. Widzowie będą mogli zobaczyć, czy Guy podołał zadaniu i czy samolot, po raz pierwszy od blisko 80 lat, ponownie wzbije się w powietrze. 15:35 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - ELŻBIETA DUŃSKA - KRZESIŃSKA Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterką odcinka jest Elżbieta Krzesińska (1934 - 2015). Nazywana była Złotą Elą, a to z tej racji, że na igrzyskach olimpijskich w Melbourne w 1956 roku zdobyła złoty medal w skoku w dal. Cztery lata później, w Rzymie, została wicemistrzynią olimpijską. Była też rekordzistką świata w tej lekkoatletycznej konkurencji. Urodzona 11 listopada, 26 lat po odzyskaniu przez Polską niepodległości zawsze twierdziła, że data urodzenia szczególnie ją zobowiązuje do umiłowania Ojczyzny, wykazywania się patriotyzmem. Była niezwykle uzdolniona sportowo, jako kilkunastoletnia dziewczyna zawsze zostawiała w tyle swojego brata i kolegów na Młocinach, gdzie się urodziła i wychowywała. Szczególną traumę w okresie okupacji wywołał u niej bestialski mord Niemców na człowieku, któremu kazano wykopać głęboki dół, po czym wrzucono do niego granat, rozrywając człowieka na strzępy. Podczas Powstania Warszawskiego, gdy miała niespełna 10 lat, z rodzicami i braćmi wyjechała z Warszawy, a gdy po Powstaniu wrócili na Młociny, okazało się, że jej rodzinny dom legł w gruzach. Ojciec z braćmi ruszył więc na Ziemie Zachodnie, zatrzymując się ostatecznie w Elblągu. Po pewnym czasie dołączyła do nich Ela z mamą. W Elblągu kończyła więc szkołę podstawową, a gdy groziła jej dwójka z wuefu i nauczyciel zarządził dla niej sprawdzian, okazało się, że ma niesamowity talent lekkoatletyczny. Po krótkim czasie skakała na poziomie reprezentantek Polski. Wysłano ją na igrzyska olimpijskie 1952 roku do Helsinek. Do legendy przeszedł tam jej skok, który powinien dać jej drugie miejsce i srebrny medal. Doszło wtedy do niezwykle kontrowersyjnej decyzji sędziów, którzy zmierzyli ten skok do śladu, jak pozostawił na piasku jej długi warkocz, kradnąc w ten sposób Krzesińskiej ok. 60 centymetrów. Zawsze była rogatą duszą, przeciwstawiając się często trenerom i działaczom służbistom, ślepo wykonującym polecenia partyjne. Często i ciągle podkreślała swoje niezależne poglądy, za co spotykały ją czasem nieprzyjemności. Trenując i startując w najważniejszych zawodach, skończyła stomatologię na Akademii Medycznej w Gdańsku. Przez wiele lat pracowała w dwóch rolach: dentystki i trenerki. 15:55 MARZYCIELE - KARLIK Z KOCYNDRA Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Ligoń (1879 - 1954), tworzący po pseudonimem Karlik z Kocyndra, był śląskim artystą i działaczem niepodległościowym, a także radiowcem. Pochodził z rodziny polskich działaczy społecznych na Śląsku. Malarstwa uczył się w Berlinie i Krakowie. Od 1921 roku, w okresie plebiscytu, pisał i rysował w polityczno - satyrycznym piśmie Kocynder (propagandowe karykatury, opatrzone dosadnymi podpisami antypruskimi). Był twórcą widowiska "Wesele na Górnym Śląsku", które wystawił w 1930 roku, animatorem teatrów ludowych i chórów, współtwórcą Polskiego Radia w Katowicach (powstało w 1927 roku jako czwarta regionalna placówka w Polsce), gdzie prowadził audycje w gwarze śląskiej: "Bery i bojki", "Przy sobocie po robocie", "Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela". Od 1934 roku, aż do wybuchu wojny, był dyrektorem rozgłośni. W 1935 roku wybrany z listy BBWR do Sejmu, pracował w komisji oświatowej. W 1939 roku zorganizował dużą akcję medialną Zbieramy środki na Fundusz Obrony Narodowej. Najpierw zebrał pieniądze na karabin maszynowy, potem na działo, na czołg, w końcu uzbierał na samolot. Jego imię nosi (od 1974) katowicka rozgłośnia Polskiego Radia. 16:25 HISTORIA POLSKI - TAK BARDZO BALI SIĘ LEGENDY O NIM Film dokumentalny, 37 min, Polska, 1975 Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Czesław Byszewski Film dokumentalny Lucyny Smolińskiej i Mieczysława Sroki. Mimo upływu lat film zachował atrakcyjność dzięki dobrym zdjęciom Andrzeja Żydaczewskiego oraz intrygującej narracji; widz odnosi wrażenie, że na jego oczach grób majora za moment zostanie odkryty. Dokument otwiera konna kawalkada, apel poległych uwzględniający żołnierzy poległych na wszystkich frontach II wojny światowej. Okoliczności śmierci Hubala relacjonuje kombatant ps. Dołęga, hubalczyk towarzyszący majorowi w ostatnich godzinach życia majora. Stojący dwa kroki od przełożonego w chwili, gdy poległ. Weteran mówi wyraźnie, jest elegancko ubrany, w butach do jazdy konnej. W dalszej części występują: chłop, który furmanką wywoził zwłoki Henryka Dobrzańskiego, inny hubalczyk uczestniczący w poszukiwaniach grobu, oficer Wehrmachtu walczący z oddziałem mjr. Hubala. Liczne zdjęcia archiwalne majora, jego oddziału, prasy polskiej i niemieckiej (FAZ) z lat 1960. , gdy trwały poszukiwania mogiły. Nakręcono akcję rozkopywania grobów przez ekipę ekshumacyjną. Nie ma scen drastycznych. Unikatowość filmu zasadza się na relacjach uczestników wydarzeń, dziś już nieżyjących, których poznajemy w kamerze Smolińskiej w pełni sił. 17:10 ZAGADKA KPT. "Z - 24" Dokument fabularyzowany, 35 min, Polska, 2012 Reżyseria: Włodzimierz Kuligowski Scenariusz: Włodzimierz Kuligowski Zdjęcia: Jerzy Bonczyk Muzyka: Marek Ałaszewski Aktorzy: Zbigniew Lesień, Jan Krzysztof Szczygieł, Beata Fido, Tomasz Goetz, Bogusława Barzycka Film zrealizowany w atrakcyjnej formie żywego, fabularyzowanego dokumentu, opowiada o jednej z największych prowokacji, jaką Informacja Wojska Polskiego przeprowadziła wobec polskiego zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Prowokację urządzono w ramach sprawy operacyjnej o kryptonimie Lasy, a jej głównym wykonawcą był Zygmunt Lercel. agent Informacji Wojskowej o pseudonimie Siwiński. Jako kapitan Z - 24, podając się za następcę aresztowanego miesiąc wcześniej kpt. Stanisława Sojczyńskiego Warszyca, zdołał w ciągu zaledwie trzech tygodni podporządkować sobie poznanych dowódców i żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego, którzy niedługo potem zniknęli w tajemniczych okolicznościach, rzekomo przerzuceni do oddziałów leśnych na Lubelszczyznę. Efektem prowokacji były liczne aresztowania i akcje likwidacyjne przeprowadzone przez Informację Wojskową i WUBP w Łodzi wobec zidentyfikowanych członków KWP. 17:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINIONY BEZ WIEŚCI Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. "Zaginiony bez wieści" Przedziwna jest natura historii. Zdawałoby się niekiedy, że nad dramatycznymi zdarzeniami przeszła do porządku dziennego, kiedy oto kilkadziesiąt lat później puka do serca kolejnego pokolenia i pyta, czy wiesz, co się wtedy stało? Tuż po zakończeniu wojny i wiele lat później dowódcy próbowali odnaleźć rodziny swoich poległych żołnierzy, aby przekazać im tragiczne wieści. Krążyły wówczas po kraju listy, w których te wiadomości przekazywano. Listy te leżały często kilkadziesiąt lat w szufladach, do czasu aż kolejne pokolenie zapytało, jaki był los mojego dziadka? Jedna z takich historii trafiła do nas. Wnuk żołnierza poległego w okolicach Iłowa poszukuje miejsca spoczynku swego dziadka, a my włączamy się do tych poszukiwań. "Archiwum Stanisława Praussa" Następna nasza opowieść zaczyna się od telefonu. Nieznany nam jeszcze wtedy rozmówca zaprosił nas do obejrzenia pamiątek po swoim wuju Stanisławie Praussie, jednym z najzdolniejszych polskich konstruktorów lotniczych, twórcy samolotu Karaś. 18:20 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - KAZIMIERZ CZŁOWIEKOWSKI PS. NIEMSTA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Scenariusz: Tadeusz Płużański Wykonawcy: Tadeusz Polkowski (prowadzący) Cykl rozmów z rodzinami, przede wszystkim dziećmi wyklętych przez komunistów Żołnierzy Niezłomnych. Tymi bardziej znanymi, jak syn Lalusia Józefa Franczaka Marek Franczak i całkowicie zapomnianymi, jak syn Wiktora Stryjewskiego ps Cacko, żołnierza AK i NZS (NZW), skazanego przez komunistów po wojnie na trzydziestoośmiokrotną karę śmierci. 19:00 POLONIA RESTITUTA - ODC. 6 Serial historyczny, 48 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow, Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz Rok 1919. Konferencja Pokojowa w Wersalu. Walka o granice Polski i dostęp do Bałtyku. Narzucanie Polsce przeprowadzenia plebiscytu na Górnym Śląsku. 20:00 REPORTAŻ Z REGIONU - KAZANIA W PODRÓŻY Reportaż, 46 min, Polska, 2014 Autor: Dorota Kosierkiewicz Kazania Świętokrzyskie 13 września 2014 r. powróciły na Święty Krzyż na jeden dzień. Było to niebywałe wydarzenie, bo od chwili odzyskania, Kazania po raz pierwszy zaprezentowane zostały poza Warszawą. Starania, aby średniowieczny manuskrypt opuścił skarbiec Biblioteki Narodowej trwały dwa lata. Trzeba było spełnić szereg warunków. To był taki symboliczny powrót do źródeł. Kazania są częścią naszej historii, naszej tożsamości narodowej, budują wizerunek województwa świętokrzyskiego. To bardzo ważne, żeby mieszkańcy mogli poznać ten dokument i poczuć się dumni, że tutaj powstała istotna część polskiej kultury. Kazania Świętokrzyskie przyjechały w szklanej kapsule wykonanej z pancernego szkła, w której utrzymana jest stała temperatura 18 stopni C, niewielka wilgotność i stałe oświetlenie, żeby chronić przed niszczącym działaniem światła i wilgoci liczące niemal osiem wieków zapiski minuskułą (odmiana pisma gotyckiego) na pergaminie. Kapsuła była zamknięta w specjalnej skrzyni, opatrzona nadajnikiem GPS, podróżowała strzeżonym konwojem z własną ochroną. Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej wyjaśnia: W grę wchodziła tylko krótka ekspozycja. To są paski bardzo cienkiego pergaminu, które przez kilkaset lat były wszyte w oprawę innej księgi i ulegały destrukcji. Dbamy o nie jak o najcenniejszą relikwię, nie możemy pozwolić, by wpływało na nie światło, wilgotność, temperatura i skład chemiczny powietrza. Kamera towarzyszyła Kazaniom od momentu szykowania ich w skarbcu do podróży, poprzez ekspozycję w zakrystii klasztoru na Świętym Krzyżu, aż do powrotu do skarbca. 22:00 PO PRLU - LUSTRACJA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Witold Karaś, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Temat: lustracja. Dlaczego lustracja tak bardzo dzieli Polaków? Czy te rozliczenia są konieczne? Dlaczego nie udało się jej przeprowadzić za pierwszym razem? 4 czerwca 1992 roku do najważniejszych osób w państwie trafiła lista, zawierająca nazwiska osób, które znajdowały się w zasobach archiwalnych MSW. To była realizacja uchwały lustracyjnej Sejmu z 28 maja 1992 roku. Listy były tak naprawdę dwie; najważniejsze osoby w państwie dostały pierwszą - z dwoma tylko nazwiskami: prezydenta Lecha Wałęsy oraz marszałka Sejmu Wiesława Chrzanowskiego. Konwent Seniorów Sejmu dostał drugą listę 64 posłów, senatorów oraz członków rządu, których nazwiska widniały w archiwach MSW. W ten sposób zaczęła się w Polsce lustracja i zaczął głęboki, polityczny podział wokół personalnych rozliczeń z komunizmem. Gabinet Olszewskiego upadł ledwie kilkanaście godzin po dostarczeniu list do Sejmu. Po latach, wydarzenia z 4 i 5 czerwca 1992 roku zyskają miano "nocy teczek" czy "nocnej zmiany". Niegroźny katalog, ujawniony przez Bronisława Wildsteina, stał się pretekstem dla zwolenników lustracji do pokazania, że ten proces jest wstrzymywane przez niektóre środowiska. One nazywały listę Wildsteina ubeckimi papierami. Czy ta lista nie była jedną z najpoważniejszym konfrontacji przeciwników i zwolenników lustracji? Niektóre środowiska postulowały w przeszłości zniszczenie akt tajnych służb PRL. Co jakiś czas (ostatnio SLD) padają propozycje, żeby rozwiązać IPN. Proces lustracji będzie wzbudzał emocje, dopóki będą żyły osoby, które współpracowały z SB, ale przede wszystkim dopóki będą żyły osoby poszkodowane przez policję polityczną PRL. 22:35 MARATOŃCZYK (MARATHON MAN, THE) Dramat sensacyjny, 125 min, USA 1976 Reżyseria: John Schlesinger Scenariusz na podstawie własnej powieści: William Goldman Zdjęcia: Conrad Hall Muzyka: Michael Small Występują: Dustin Hoffman, Laurence Olivier, Roy Scheider, William Devane, Marthe Keller, Fritz Weaver, Richard Bright, Marc Lawrence i inni "Maratończyk" Johna Schlesingera jest przede wszystkim filmem sensacyjnym, choć na tej kanwie reżyser połączył kilka motywów znacznie głębszych i istotniejszych: problem reperkusji i odradzania się faszyzmu, oskarżenie międzynarodowej mafii agentów tajnych służb, gotowych sprzymierzyć się z wrogiem dla obrony wspólnych interesów oraz gorzki obraz powszechnej obojętności, umożliwiającej przestępcom swobodę działania. Za podstawę filmu posłużyła bestsellerowa powieść pisarza i scenarzysty amerykańskiego Williama Goldmana, który ma w swoim dorobku scenariusze m.in. do takich głośnych dzieł, jak "Butch Cassidy i Sundance Kid", "Wszyscy ludzie prezydenta" czy "Iluzjonista". W przypadku "Maratończyka" amerykańscy krytycy dopatrywali się w powieści i w jej ekranizacji "metafizycznej głębi". Recenzenci europejscy byli mniej entuzjastyczni: potraktowali dzieło Schlesingera przede wszystkim jako znakomite kino akcji: perfekcyjne warsztatowo, świetnie zagrane, fotografowane w naturalnej, wielkomiejskiej scenerii, z kilkoma scenami budzącymi prawdziwą grozę, jak choćby wizyta jednego z bohaterów, nazistowskiego zbrodniarza Christiana Szella, w żydowskiej dzielnicy w Nowym Jorku, gdzie obozowy oprawca zostaje rozpoznany przez swe dawne ofiary. W wypadku samochodowym na Manhattanie ginie Klaus Szell, emigrant niemiecki, brat poszukiwanego zbrodniarza hitlerowskiego Christiana Szella. Świadkiem wypadku jest student Babe Levy trenujący biegi maratońskie. Tymczasem starszy brata Babe'a, Doc, przebywa w Paryżu, gdzie prowadzi podejrzane interesy, przysparzające mu dużo pieniędzy i jeszcze więcej wrogów. Cudem uchodzi cało z serii zamachów na jego życie dokonywanych przez niejakiego Chena, a w końcu pokonuje go w morderczym pojedynku. Babe poznaje w uniwersyteckiej bibliotece młodą Szwajcarkę, Elsę, w której się zakochuje. Pewnego wieczoru w Central Parku oboje zostają napadnięci przez nieznanych mężczyzn. Kilka dni później w Nowym Jorku zjawia się Doc. Podczas wspólnego obiadu zarzuca Elsie, że okłamuje Babe'a co do prawdziwego celu jej spotkań z nim. Między braćmi dochodzi do scysji, Elsa ucieka. Na wieść o śmierci Klausa przebywający w Urugwaju Christian Szell postanawia przyjechać do USA, aby podjąć zdeponowane w banku diamenty. Do tej pory robił to jego brat, poza nim Szell nikomu nie dowierza. Na lotnisku w Nowym Jorku witają go dwaj mężczyźni, którzy wcześniej napadli na Babe'a i Elsę. Wieczorem Szell spotyka się z Dokiem i rani go śmiertelnie bagnetem. Doc ostatkiem sił dociera do mieszkania brata i tam umiera, nie zdążywszy wypowiedzieć ani słowa. Agent policji, Janeway, wyjaśnia Babe'owi, że jego brat był agentem wywiadu i tropił hitlerowskich przestępców. Tej samej nocy Babe zostaje porwany przez ludzi Szella, którzy torturują go w wymyślny sposób usiłując się dowiedzieć, co Doc powiedział mu przed śmiercią. Babe'owi udaje się uciec. Wkrótce odkrywa, że Janeway pracuje na dwie strony: dla rządu i dla Szella. Ale nie tylko on jest na usługach demonicznego zbrodniarza. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINIONY BEZ WIEŚCI Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. "Zaginiony bez wieści" Przedziwna jest natura historii. Zdawałoby się niekiedy, że nad dramatycznymi zdarzeniami przeszła do porządku dziennego, kiedy oto kilkadziesiąt lat później puka do serca kolejnego pokolenia i pyta, czy wiesz, co się wtedy stało? Tuż po zakończeniu wojny i wiele lat później dowódcy próbowali odnaleźć rodziny swoich poległych żołnierzy, aby przekazać im tragiczne wieści. Krążyły wówczas po kraju listy, w których te wiadomości przekazywano. Listy te leżały często kilkadziesiąt lat w szufladach, do czasu aż kolejne pokolenie zapytało, jaki był los mojego dziadka? Jedna z takich historii trafiła do nas. Wnuk żołnierza poległego w okolicach Iłowa poszukuje miejsca spoczynku swego dziadka, a my włączamy się do tych poszukiwań. "Archiwum Stanisława Praussa" Następna nasza opowieść zaczyna się od telefonu. Nieznany nam jeszcze wtedy rozmówca zaprosił nas do obejrzenia pamiątek po swoim wuju Stanisławie Praussie, jednym z najzdolniejszych polskich konstruktorów lotniczych, twórcy samolotu Karaś.