TVP Historia Piątek, 03.05.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 MAJA. ODC. 551 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1791 - uchwalono Konstytucję 3 maja; 1916 - Warszawa - pierwsza od wieku manifestacja trzeciomajowa; 1943 - Kraków - na kopcu Piłsudskiego AK zawiesiła wielką flagę narodową; 1946 - KBW brutalnie stłumił w Krakowie manifestację trzeciomajową; 1952 - zaczęła nadawać polska sekcja radia Wolna Europa; 1983 - bojówki SB napadły na Prymasowski Komitet charytatywny u św. Marcina w Warszawie; 1991 - uroczyste obchody dwustulecia Konstytucji w III RP; 07:25 RAMZES II. WIELKA PODRÓŻ (RAMESSES II: THE GREAT JOURNEY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2011 Reżyseria: Valerie Girie Scenariusz: Valerie Girie Wielka podróż 3200 lat wstecz, Egipt przeżywa ostatnie dni swojego złotego wieku pod rządami Ramzesa II. Po panowaniu krajem przez 67 lat, wielki faraon umiera w wieku 92 lat. Jego mumia jest pochowana w sercu Doliny Królów. Jest to początek jego wielkiej podróży ku życiu pozagrobowemu, ale tylko pod jednym warunkiem: jego grobowiec pozostaje na zawsze poza granicami. Jednak w XIX wieku wielu europejskich poszukiwaczy przygód odkrywa grobowiec króla poszukującego komory grobowej. Następnie rozpoczyna się badanie archeologiczne, które ujawnia historię życia po śmierci Ramzesa II. 08:30 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE (LEBEN FUR LEBEN) Dramat, 90 min, Polska/Niemcy 1990 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Jan Józef Szczepański, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Christopher Waltz, Edward Żentara, Artur Barciś, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Zaleski, Jerzy Stuhr, Andrzej Szczepkowski, Jerzy Przybylski, Jan Peszek, Tadeusz Bradecki, Ewa Wiśniewska, Henryk Bista, Ryszard Kotys i inni Film inspirowany historią męczeńskiej śmierci ojca Maksymiliana Kolbego. Jan, więzień obozu koncentracyjnego, ucieka w przypadkowych okolicznościach. Ukrywa się w prywatnych mieszkaniach, potem w klasztorze. Tam dowiaduje się o skutkach swojej ucieczki; w odwecie dziesięciu więźniów skazano na śmierć głodową w bunkrze, a za jednego z nich ofiarował się oddać życie franciszkanin, ojciec Maksymilian Kolbe. Od tej chwili Jan traci spokój wewnętrzny, nie jest w stanie pojąć, jak można było poświęcić własne życie za obcego człowieka. Stara się dotrzeć do ludzi, którzy znali ojca Kolbe; z ich opowiadań, przedstawianych w frormie retrospekcji, wyłania się postać człowieka, który tak dokładnie wypełnił boże przykazania o miłości bliźniego. Jana dręczą wyrzuty sumienia. Od poczucia odpowiedzialności za śmierć tego wyjątkowego człowieka nie uwolni się już do końca życia. 10:10 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 3. OD UJŚCIA NARWI DO BAŁTYKU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 11:15 WOJNA O MORZA - BITWA Z U - BOOTAMI. ODC. 2/2 (ODC. 2/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Andy Twaddle Przez wieki Royal British Navy walczyła na południowych wodach, przeciwko swoim tradycyjnym wrogom, Francji i Hiszpanii. Ale w pierwszych latach XX wieku wszystko się zmieniło. Nowe zagrożenie było na północnym wschodzie, ponieważ Niemcy zbudowały potężną nową flotę - rozpoczął się wyścig zbrojeń. W programie unikalna perspektywa wydarzeń i doświadczeń, które pomogłyby rozstrzygnąć wynik pierwszej wojny światowej. 12:30 CZAS HONORU - ODC. 34 "ZAMACH" Serial wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Piotr Adamczyk Doktor, Bronek, Janek, Michał, Władek i Tadeusz ukrywają radiostację w magazynie. Staszek widzi szansę odzyskania radiostacji. Nawiązuje kontakt z Jankiem, który jest wściekły na brata, że współpracuje z Sowietami. Na spotkaniu zjawia się Sorokin, który proponuje wymianę broni za radiostację. Janek przekazuje propozycję dowódcy. Lena mówi Romkowi o szansie wyjazdu do Rosji i że to Niemcy przyznali im nowe mieszkanie. Romek przychodzi na umówione spotkanie z Morycem i przystępuje do Żydowskiego Związku Wojskowego. Tadeusz znajduje ukryty w radiostacji mikrofilm z nazwiskami sowieckich agentów. Przekazuje go Halbemu. Prosi, by wstrzymał się z aresztowaniami. Wanda chce opuścić klasztor. Prosi Bronka, by znalazł dla niej mieszkanie. Maria pracuje jako lekarka na Pawiaku. Opatruje przesłuchiwanych więźniów. Władek przekazuje gryps od matki Michałowi. Wiedzą, że ona żyje. Michał chce, żeby Celina dokonała wyboru. Inga i Rainer przychodzą do restauracji, w której zjawia się Halbe. Rainer nie przyznaje się, że zna Ingę. Tadeusz aranżuje walkę z Krzysztofem o mistrzostwo Warszawy. Sajkowscy znajdują ukryte w mieszkaniu pieniądze. Janek dowiaduje się, że mieszkanie dla rodziny Leny przydzielono na podstawie niemieckiego rozkazu. Prosi dowódcę, by sprawdził Tadeusza, który to załatwił. Tadeusz zostaje rozpoznany przez innego, podstawionego skoczka z Anglii. Tadeusz dołącza do grupy na akcję likwidacji Rainera. 13:20 ZAGINIONY RĘKOPIS PIEŚNI LEGIONÓW Film animowany, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Historia rękopisu Pieśni Legionów Polskich autorstwa Józefa Wybickiego. W filmie narratorką jest Stanisława Celińska, która opowiada zarówno w świecie realnym, jak i przenosi się do świata wirtualnego, staje się częścią animacji komputerowej. 13:40 KU POKRZEPIENIU POWSTAŃCZYCH SERC. HISTORIA OBRAZU MATKA BOSKA AK Film dokumentalny, 36 min, Polska, 2017 Scenariusz: Piotr Korycki Irena Pokrzywnicka to przedwojenna dyktatorka mody, przyjaciółka Mai Berezowskiej i Zofii Stryjeńskiej. W sierpniu 1944 r. tworzy w Warszawie obraz Matka Boska AK, rozdawany powstańcom w formie małych reprodukcji. Oryginał, ocalony z bombardowań, trafia po wojnie do Sieradza, gdzie ukrywa go ksiądz Apolinary Leśniewski. Po latach przekazuje obraz swemu wychowankowi, prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu. Film "Ku pokrzepieniu powstańczych serc" opowiada historię tej relikwii i osób z nią związanych. 15:30 HELIKOPTERY W AKCJI - ODC. 1/4 WIETNAM (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2008 Ta trzymająca w napięciu seria prezentuje śmiałe akcje ratunkowe przeprowadzone przez helikoptery podczas wojen w Wietnamie, na Falklandach, Afganistanie i Iraku. W jednym z odcinków pokażemy, jak podczas wojny wietnamskiej pilot przy pomocy wirników nośnych swojego helikoptera ściął w dżungli 12 - metrowe bambusy, żeby stworzyć miejsce do lądowania, tak by móc uratować stu ostrzeliwanych żołnierzy. W innym dramatyczną operację ratunkową na Falklandach, dzięki której uratowano członków brytyjskich sił specjalnych, których misja została sparaliżowana z powodu niskiej temperatury. 16:30 NIEPODLEGŁOŚĆ Film dokumentalny, 86 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Bork Muzyka: Krzesimir Dębski Film dokumentalny "Niepodległość" pokazuje drogę do odzyskania niepodległości w 1918 roku, walkę o jej utrzymanie w pierwszych latach II Rzeczypospolitej oraz budowę nowej, niepodległej Polski. To wyjątkowy obraz tego, jak nasi rodacy najpierw wywalczyli, a potem budowali swoją wolną i niepodległą Ojczyznę. Historia pokazana w filmie rozpoczyna się od I wojny światowej i udziału w niej setek tysięcy Polaków, którzy walczyli w różnych armiach na wielu frontach. Czynili to z myślą, że ten wyczekiwany przez wiele lat konflikt zaborców doprowadzi wreszcie do powrotu Polski na mapę Europy i świata. "Niepodległość" uwzględnia także walkę o granice, m.in. powstanie wielkopolskie i powstania śląskie, kluczową dla polskiej wolności zwycięską wojnę polsko - bolszewicką, plebiscyty oraz zabiegi dyplomatyczne, jak choćby te z konferencji w Wersalu. Pozwala także zobaczyć czas budowy i tworzenia nowego państwa - wolnej i niepodległej Polski. Jest to również kronika ówczesnego życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego. Odtwarza zwyczajne życie, czyli czas na codzienną pracę, naukę i rozrywkę, który nadszedł po latach walki i przelewania krwi. Narrację prowadzą świadkowie i uczestnicy wydarzeń, którzy pozostawili pisemne świadectwa swoich losów i historii. Film "Niepodległość" powstał dzięki odnalezieniu doskonałej jakości materiałów archiwalnych z lat 1914 - 1923, które nie były dotychczas publikowane, a dzięki najnowszym osiągnięciom techniki filmowej zostały one odrestaurowane i pokolorowane. Prace trwały kilka lat. Uroczysta premiera filmu pod patronatem narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy odbyła się 12 listopada 2018 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie. Przy produkcji filmu wykorzystano archiwalia francuskie, niemieckie, rosyjskie, amerykańskie, ukraińskie oraz polskie (Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny). Wszystkie archiwalia pochodzą z lat 1914 - 1923. Całość materiałów archiwalnych została zrekonstruowana cyfrowo i pokolorowana, 80 procent to materiały dotąd nieznane i po raz pierwszy pokazane polskiej publiczności. Film wyprodukowała MWM Media Sp. z o.o. przy współpracy z Telewizją POLSAT, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Filmoteką Narodową - Instytutem Audiowizualnym. 18:00 PAMIĘĆ POLSKI. I EDYCJA POLSKIEJ LISTY KRAJOWEJ PROGRAMU UNESCO PAMIĘĆ ŚWIATA - KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 ODC. 1 Film dokumentalny, 4 min, Polska, 2014 Reżyseria: Sergiusz Wasilewski, Sergiusz Wasilewski Scenariusz: Magdalena Stępkowska, Magdalena Stępkowska Film prezentuje Ustawę Rządową z 3 maja 1791 r. uznawaną za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucję. Dokument, przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, w 2014 r. został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata, która obejmuje bezcenne zabytki piśmiennictwa, szczególnie istotne dla polskiej kultury, narodowej tożsamości i pamięci historycznej. 19:25 PAN TADEUSZ (PAN TADEUSZ) Film kostiumowy, dramat, 147 min, Polska/Francja 1999 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda, Jan Nowina - Zarzycki, Piotr Wereśniak Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Michał Żebrowski, Grażyna Szapołowska, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Bogusław Linda, Alicja Bachleda - Curuś, Krzysztof Kolberger, Marek Kondrat, Krzysztof Globisz, Jerzy Trela, Andrzej Hudziak, Piotr Gąsowski, Marek Perepeczko i inni Adam Mickiewicz napisał "Pana Tadeusza" w 1834 roku, po dziesięciu latach pobytu na obczyźnie. W przepojonym liryzmem i tęsknotą za krajem lat dziecięcych poemacie przedstawił wizję ginącego świata szlacheckiego, ukazał obraz ówczesnej Polski i Polaków. Próba przeniesienia na ekran narodowej epopei od samego początku wzbudzała liczne spory i kontrowersje, dotyczące zarówno obsady, jak i kształtu scenariusza. Choć większość nie wierzyła w powodzenie przedsięwzięcia, Andrzej Wajda nie wycofał się z planów. Biorąc pod uwagę upodobania współczesnej widowni, reżyser położył nacisk na akcję, wątek sensacyjny, romans, akcenty humorystyczne, piękno pejzaży, nie rezygnując z oryginalnych poetyckich strof, za pomocą których porozumiewają się aktorzy. "... dialog miał pozostać Mickiewiczowski, a jednocześnie szybki i filmowy" - wspomina pracę nad "Panem Tadeuszem" współautor scenariusza, Piotr Wereśniak. Siłą filmu, jak zgodnie podkreślali wszyscy krytycy, a także sam Andrzej Wajda, jest doborowa obsada. Zdjęcia rozpoczęto 3 lipca 1998 roku, ostatni klaps rozległ się 24 września. Premiera "Pana Tadeusza", którą przekładano ze względu na wejście na ekrany "Ogniem i mieczem", ostatecznie odbyła się 22 października 1999 roku. Film święcił triumfy, pobił rekordy oglądalności, wyprzedzając wielkie przeboje kinowe, jak "Ogniem i mieczem", "Dzień Niepodległości", "Flinstonowie", "Titanic". W mrocznym paryskim wnętrzu zebrali się emigranci z Polski. Wspominają ojczyznę. Narrator (Krzysztof Kolberger) snuje opowieść o Ostatnim Zajeździe na Litwie. Jest rok 1811. Do rodzinnego litewskiego dworku w Soplicowie powraca po ukończeniu nauk Tadeusz Soplica (Michał Żebrowski). Gospodarzem posiadłości jest stryj i opiekun młodzieńca, Sędzia (Andrzej Seweryn). Wydaje się, że dom jest zupełnie pusty, jego mieszkańcy wybrali się do pobliskiego lasu. Zwiedzając stare zakamarki, Tadeusz trafia do swego pokoju dziecięcego, w którym zastaje Telimenę (Grażyna Szapołowska). Piękna kobieta porusza wyobraźnię młodzieńca, budzi w nim pożądanie i namiętność. Wieczorem, podczas kolacji wydanej na zamku, o który toczy się spór pomiędzy ziemiańską rodziną Sopliców a Hrabią (Marek Kondrat), ostatnim potomkiem rodu Horeszków, Tadeusz ponownie spotyka uwodzicielską Telimenę. Nawiązuje z nią romans. Wkrótce okazuje się, że faktyczną mieszkanką jego pokoju jest śliczna i młodziutka Zosia (Alicja Bachleda - Curuś), której opiekunką jest właśnie Telimena. Tadeusz nawet nie podejrzewa, że powszechnie szanowany i znany ze swych patriotycznych czynów ksiądz Robak jest jego ojcem. Porywczy szlachcic Jacek Soplica, którego pycha i urażona młodzieńcza duma doprowadziły do zbrodni, ukrył się pod mnisim habitem. Przed laty zastrzelił Stolnika Horeszkę, a następnie wstąpił do klasztoru, aby odkupić winy. Do tej pory za tę zbrodnię mści się na całym rodzie Sopliców wierny sługa Stolnika, klucznik Gerwazy (Daniel Olbrychski). Tymczasem ksiądz Robak, widząc szansę na odzyskanie niepodległości, przygotowuje powstanie na Litwie, które ma ułatwić Francji atak na Rosję. Prowadzi działalność konspiracyjną, ukrywając swą tożsamość przed rodziną, przyjaciółmi i wrogami. Dopiero na łożu śmierci wyjawi prawdę. 00:35 PRZERWANA MISJA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2017 Reżyseria: Petro Aleksowski Scenariusz: Petro Aleksowski Pierwszy polski dokument pokazujący misję Afganistan przez pryzmat strat poniesionych przez trwale poszkodowanych polskich żołnierzy. Głównymi bohaterami dokumentu są czterej młodzi mężczyźni, dla których marzeniem życia była armia i spełnieniu tego marzenia podporządkowali swoje życie. Sprawdzianem męskości i żołnierskich umiejętności miał być wyjazd na misję. Utrzymywane w tajemnicy, skrywane w pamięci żołnierzy prawdziwe oblicze polskiej misji jest bazą dla konstrukcji akcji i dramaturgii filmu. Bohaterowie podejmując decyzję o wyjeździe na misje byli w związkach rodzinnych, a mimo to zdecydowali sami, bez konsultacji z najbliższymi. Dziś, kiedy trzeba zapłacić za swoją decyzję, kosztami tej spłaty obciążają właśnie najbliższych. Autor filmu, nawiązując dialog, w którym zadaje pytania niewygodne dla weteranów, staje się dla nich kolejnym wyzwaniem zmuszając do pierwszych od czasu wypadku tak szczerych wyznań. Film bogato zobrazowany oryginalnymi zdjęciami nakręconymi przez żołnierzy w Afganistanie. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ŻUKOW Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Biografia marszałka Georgija Żukowa. Wykorzystano pamiętniki Żukowa i kroniki filmowe. Przedstawiono udział marszałka w walkach z Japończykami, zbrojenia ZSRR, wielką czystkę w wojsku, wojnę zimową, decydującą rolę Żukowa w zwycięstwie nad armią niemiecką, okoliczności popadnięcia w niełaskę u Stalina. 02:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Granatowi z Radomia Wiek XIX hojnie nas obdarował. Jednym z piękniejszych prezentów był rower. Pomysł, by naturalną siłę mięśni zamienić na ruch obrotowy koła od dwustu lat inspiruje konstruktorów i drogi rozwojowej rowerów wcale nie widać końca. I jak to z nowinkami technicznymi bywało, w pewnym momencie człowiek zaczął się zastanawiać, jak można wykorzystać rower na potrzeby wojny. Na początku XX wieku umiejętność jeżdżenia rowerem nie była powszechna. Dla policji było to jednak narzędzie pracy. W czasie I i II wojny światowej funkcjonowały też formacje cyklistów. Pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku na rower zwróciły uwagę niemal wszystkie liczące się armie świata. W polskich realiach 50 - osobowe grupy kolarzy formowano przede wszystkim w pułkach kawalerii, wzbogacając je o drużynę z karabinem maszynowym. O użyciu roweru w formacjach mundurowych opowiedzą nam członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej III Okręgu Policji Państwowej Komisariatu w Radomiu. Zamordowany pomnik Wizyta w Lutomiersku. "Zamordowany pomnik" to pomnik Konstytucji 3 maja, postawiony w jej 125. rocznicę przez młodych mieszkańców Lutomierska w okresie poprzedzającym I wojnę światową. Początkowo miała to być kapliczka ozdobiona dodatkowo orłem podrywającym się do niepodległości. Pomnik został zniszczony w czasie II wojny światowej przez Niemców. Dziś jednak współcześni mieszkańcy miasta zatęsknili za tym elementem krajobrazu i w celu odtworzenia pomnika założyli lokalną grupę inicjatywną.